جمیڑیءِ روکپت
منیر احمد بادینی
بہر2 : شپ
من ءُ میر مولاداد تاں دیر ریسٹ ہائوس ءِ تلگ ءَ نندوک جمّڑی ءِ گْوزند ءِ سر ءَ کپوکیں روچ ءِ ندارگ ءَ کنان بوتیں ۔
مئے سیمی ھمراہ داد جان پمن بئیر آورت وھدیکہ میر مولاداد پیپسی وران بوت۔
وھدیکہ روچ کپت ءُ پیروزگی ئیں آپ چو تیل ءَ سیاہ گردان پد چو پوت گل سیاہ ءُ آمون بوت تو ماں چہ تیاب ءَ انگر ایوک ءَ سیاہ تہاریں شپے دیست کہ ایشی تہ ءَ ڈگار ءُ زر ءُ آپ درا یک رنگ ءِ تہ ءَ ھوار سوار بوتاں کہ کسّ نہ زانت کہ یادگار کجا کُٹّ اِت ءُ آپ چہ کجا بنا بوت؟
باھڑ ءُ ساوڑ ءِ موسم ءَ ماھی ءِ شکار باز کم بیت بلے شپ ءَ گوں روچ ءِ کپگ ءَ چولانی جش ءُ لہڑ ءِ تہ ءَ پرک کپ اِیت ءُ چہ تیاب ءِ نزیک لہتیں یکدار پہ مَدگ ءِ شکار ءَ زر ءِ چولانی سر ءَ برز جال بوان باں کہ شپ ءِ تہ ءَ آیانی حرکت ایوک ءَ پہ آیانی ڈیواھاں پدّر بیت کہ چو جن ءِ چراگاں شپ ءِ تہاری ءِ تہ ءَ انگر آنگر حرکت کنان باں …
ءُ نوں من ءُ میر مولاداد ءُ داد جان سیاھیں زر ءَ چاران اتیں ۔ دادا جان پما نان ءُ آپ ءِ بندوست ءِ ھاتر ءَ وَروم ءَ شت ءُ اھت پمیشا آ بلکنا پوہ بُوگ ءَ نہ ات کہ ماں کجام فرکوئینسی ءِ سر ءَ گپ جنان اتیں !
یکدارانی منّ ءِ چراگاں چاران من چہ مولاداد جست کرت:
’’مارا کتاب چہ کُجا دست کپ اِیت؟‘‘
’’واجہ کار تو وانندگیں مردمے ئے، تو وت زان ئے کہ ایش چہ کجا دست کپ اِیت؟… یک رندی اد ءَ ، ھمے ریسٹ ھائوس ءِ تہ ءَ یک جنکیءُ ورنائیں بچک اھتاں ءُ منی مہمان بوتاں کہ آ یک گیری سرکاری ادارگے ءِ تہ ءَ کار کنگ ءَ اتاں ، آ تیاب ءِ سر ءَ سبز ءُ سبزیں سر کُکانی سر ءَ پٹ ءُ پول کنگ ءَ اتاں کہ نوں مئے تیاب ءِ سر ءَ آیانی نسل گار ءُ زیان بُوگ ءَ اِنت… ءُ من چہ ھمے ورنائیں مرد ءُ جنکّ ءَ سہی بوت اوں کہ اے کتاب ءِ بارو ءَ آ ھم زانتاں کہ جمّڑی ءِ تیاب ءَ یک جرنیلے ءِ جنین آدمی ءَ کتابے نوشتہ کرتگ ات … ءُ ایشانی گْوشگ ھمیش ات کہ اے کتاب امریکائی کتاب جاھے ءَ ھست، ساڑیگ ءُ موجود انت…!
من وش بوتاں کہ اے کتاب ءِ بارو ءَ باز مردم زانتاں بلے تنے وھدی کسّے ءَ را خبر نہ ات کہ اے کتاب کجا انت؟
پدا من کرار کرار وتی بیئر ءَ وران بوت ءُ وتی دیم ءَ سیاہ تہاریں شپ ءَ چاران بوت ءُ ڈورس لینگ ءِ بارو ءَ پکر جنان بوت۔ نوں جرنیل ءِ جنین آدم ءِ نام منی دماغ ءِ تہ ءَ ڈورس لنگ چو سنگ ءِ چشکھ ءَ نوشتہ بوتگ اَت کہ اگاں کدی من ءَ ھمے کتاب دست بہ کپتیں ءُ ایشی تہ ءَ آئی نام دگرے بوتین تو ھم من ءَ باور نہ یات کہ چہ ڈورس لینگ ءَ جتا نامے بوت کنت۔ زند ءِ چہ کلّاں مزنیں راز ھمیش انت کہ مئے دماغ ءِ پشت ءَ سمبل ءُ اشارگ باز طاقتور ءُ زور آوریں صورت ءَ کار کن اَنت کہ مئے دماغ ءِ پشت ءَ جوڑ بوتگیں اے سمبل انکس زور آور اَنت کہ چہ مرک ءَ بگر تاں زندگانی مئے زند ءِ درائیں عمل ءُ حرکت ھمے اشارگ ءُ سمبلانی سر ءَ کار کن اَنت کہ نوں کتاب ءُ کتاب ءِ نوشتوک، شانویس ءِ یک اشارگے منی دماغ ءِ پشت ءَ جوڑ بوتگ اَت ءُ ھمے اشارگ من ءَ دیم ءَ بران ات ءُ من وتی تہ ءَ یک زندگانی ءُ یک حرکتے مارگ ءَ ات کہ ساری منی زند ءِ عمل ءُ حرکت ءِ سرچمگ چو بزاں ھشک بوت اتاں چی ءَ کہ منی اشارگ، منی دماغ ءِ پشت ءَ ھما سمبل ءُ نشان چو کہ بے معنہ بوتگ اَت کہ من ءَ پہ زندگانی ءَ اِلگ ءَ نہ اتاں چو کہ نوکیں زند ءِ تہ ءَ آیانی اھمیت زیان ءَ گار بوتگ اَت، بلے نوں من یک نوکیں زندے مارشت کنان اَت ءُ من ءَ ھنچش تورگ ءَ ات کہ تانکہ من اے کتاب ءَ درنہ کرتگ ءُ تانکہ من ایشرا نہ ونتگ کہ ایشی تہ ءَ چی یے پوشیدگ ات، تنا وھدی چو کہ منی جست جو ءُ سرپدی ءَ ھچ دلبڈی یے مہ رستین!… من ءَ اے کتاب ءِ شوھاز ات ءُ من وش اتاں کہ میر مولاداد پیمیں باور ءُ واکبین مردے منی دست ءَ اھتگ اَت ءُ من ءَ الم ءَ یکین ات کہ میر مولاداد ءِ مدت ءُ کمک ءَ من اے کتاب ءَ درکاریں !
بئیر ءِ لہتیں گلم وران من ءَ ھر چیز وش توراِت ءُ من میر مولاداد ءَ دیمتر ءَ جست کنان بوت۔
’’تئی حیال ءَ جرنیل صاحب ءِ جنین گواچنی زیبا ءَ وش شکلیں زانتکارے بوتگ؟‘‘
من میر مولاداد ءِ دیم ءَ سیاہ تہاریں شپ ءِ تہ ءَ گندگ ءَ نہ ات بلے من زانگ ءَ ات کہ آ بشکندگ ات۔
’’انگریز وت زیباں باں ، واجہ کار! منی حیال ءَ آ الّمی زیبا شکلیں زال کارے بوتگ، ایشی تہ ءَ اچ شکے نیست۔‘‘
’’تئی ھیال ءَ آئی چمّ سبز بوتگ انت کہ سیاہ؟‘‘
’’من انکس نہ زاناں واجہ کار!… بلے من انکس الّم ءَ زاناں کہ انگریز زال کارانی چمّ مدام سبز باں ، چو پشک ءِ چماں !…
ءُ من کنداِت۔ ’’من ءَ پیشی ءَ پشک چمّین زال کار کدی دوست نہ باں ۔‘‘
’’پرچے واجہ کار؟‘‘
’’سبز چمیں مردم دروہ باز ءُ چالاک باں ، من گْوشت ءَ میر مولاداد پسو دیان بوت۔
’’بلے انگریز زانتکاریں مردم انت آیانی تہ ءَ چشیں حاصیت نہ باں ، مئے سیاہ چم چے چہ دروہ بازی ءَ دور انت، انکس دروہ بازی کہ مئے سیاہ چمانی تہ ءَ ھستاں انگریزانی سبز چمانی تہ ءَ نیست اَنت‘‘۔ ءُ پدا میر مولاداد ٹکایے جنان گْوشت: ’’مئے اسپیت چم وتی بے حیائی ءِ تہ ءَ نام کپتگ اَنت، شکر پہ سبز چمان نہ کہ پہ بے حیائیں اسپیت چماں !‘‘
من چہ وتی بیئر ءِ کرار کرار وارتگ ءَ ٹپی بُوگ ءِ سبب ءَ گوں دل ءِ پھر ءَ کھندان بوت ءُ میر مولاداد ءَ ھم وش اھت کہ آ چہ وتی دل ءِ جہلانکیاں کھندان بوت کہ آئی سینگ ءِ تہ ءَ چست بیوکیں ھیسکگ ءِ توار ھم اھتاں ۔
پدا من چپ چپ وتی بیئر ءَ وران ءَ گلم کنان زر ءَ چاران بوت کہ کدی کدی زر ءِ چولانی شپگ ءِ توار اھت چو کہ کسے تگردے ءَ بہ دْرنز اِیت۔۔۔
’’میر مولاداد منی یک جستے ءِ پسّو ءَ بدئے۔‘‘ من گْوشان بوت اوں ۔۔۔
’’ءُ منی آ جست ایش انت کہ زِر ءِ چول دم نہ براں ؟‘‘
’’چہ چے ءَ دم ببراں ؟‘‘
’’چہ استگ ءُ پاد آئیگ ءَ پدا پُشتی رَوگ ءَ !‘‘
میر کھنداِت: ’’واجہ کار تئی جستانی پسو گوں من نیست بلے من زاناں کہ ایشاں یک زور ءُ طاقتے پرمااِیت۔‘‘
’’آ زور طاقت کئی انت؟‘‘
’’حدا‘‘ میر مولاداد پسّو دات۔
’’بلے بنی آدم انگت ءَ تیاب ءِ سر ءَ اوشتگ ءَ پد ا چ وت ءَ جست کنت کہ اے چول پرچا پاد کایاں ؟ چے چہ حدائی حیال ءَ پد بنی آدم ءَ دلبڈی نہ رس اِیت کہ اے درائیں عمل ءُ حرکت چہ حدائی نیمگ ءَ انت؟ انگت ءَ اے دنیا ءِ راز ءَ زانگ لوٹ اِیت، حدا ءَ زانگ لوٹ اِیت، راستی ءَ زانگ لوٹ اِیت ءُ زر ءِ چولانی برزی ءُ جال ءَ زانگ لوٹ اِیت کہ چو کہ تنے وھدی آ پیلو نہ انت چو کہ وتی وجود ءِ شوھاز ءِ تہ ءَ آئرا بازیں پادکل ءَ ڈاکناں چہ گْوزگی انت۔ ا ٓکجام مفکر انت کہ گْوشتگ کہ یک زمانگے من ءَ وتی جند ءِ وجود ءِ شوھاز ات کہ من ءَ حدا شوھاز بکار نہ ات، بلے نوں کہ من وت ءَ را شوھاز کنگ ءَ اوں تو من ءَ ھنچش توراِیت چو کہ من وت ءَ را نہ بلکنا حدا ءَ شوھاز کنگ ءَ اوں ۔ بنی آدم درائیں عمر راستی ءِ شوھاز ءِ تہ ءَ مشکول اِنت… آ وت ءَ را کدرت ءُ حدا ءَ پوہ بُوگ لوٹ اِیت ءُ پریشی آ ڈول ڈولیں نظریہ جوڑ کرتگ ءُ آ سرسیٹ کنان کدی ادا ءُ کدی اود ءَ تاب کنان انت تانکہ راستی ءَ بزانت بلے راستی ءِ زانگ یک واھگے یک جہدے ،راستی زانگ نہ بیت، بلے راستی ءِ واھگ مُدام است، راستی ءِ زانگ ءِ جدلیات ءِ منطق ھمیش انت کہ ایش نمود ءُ ردوم ءِ تہ ءَ انت، ھر چیز رُدان اِنت، ھر چیز چہ کْوھن ءِ لاپ ءَ پیدا بوان انت نوک بوان انت، ھمے زندگانی انت، ہراکلٹیسؔ ایشرا آچ ءِ جمجلائی ءِ نام داتگ، تو دو رندان تچوکیں آپ ءِ تہ ءَ پاد، ایر کُرت نہ کن ئے، دوئمی وار آپ بدل بوتگ…
من پکر جنان بوت بلے من اے گپان گوں میر مولاداد نہ کرت چی ءَ کہ میر مولاداد ءِ صافین پکر ءَ حیالے ات ءُ من نہ لوٹ اِت کہ آ فلسفہ ءِ چشین مزن مزنیں جستاں سرءُ چیربہ بیت چو کہ من سرءُ چیر اتاں … ءُ من ھمے ھاتر ءَ سرءُ چیر اتاں کہ اے جست پمن و سُن نسبت اتاں چو کہ بگیر اچ ایشاں من زندگ نہ بوتاں ۔ من وتی زند ءِ تہ ءَ چو منی دیم ءَ انوئیں سیاھیں شپانی پیم ءَ سیاھی دیستگ، درد دیستگ،ڈکھ دیستگءُ بے پاوانیں تکانسری دیستگ، غصہ دیستگ، شک ءُ شبینگ دیستگ، ءُ چہ وتی ذات ءَ درکپگ ءِ ترس ءَ گوں دوچار بوتگ ءُ پدا ایوک ءَ منی سگ منی برداشت، منی عقل من ءَ سکین داتگ کہ زند وتی درائیں سیاہ تہاریاں ابید وش ات کہ ایوک ءَ ایشی ءَ یک حدایے بکار ات کہ آئرا سکین بداں ءُ ائے حدا ءِ جدلیات منطق ھمیش ات کہ ایش ھست اَت ھم ءُ نیست اَت ھم کہ ایش یک نظام ءِ تہ ءَ نہ اَت۔۔۔۔
ءُ نوں کہ من اد ءَ جمّڑی ءَ اھتگ ات اوں تو اصل ءَ کتاب ءِ شوھاز ءَ گیش آ راستی ءِ شوھاز ءَ پہ اھتگ اَت بلے کتاب ءِ شوھاز یک وسیلگ، یک کشکے ات، اے زند ءِ تہ ءَ حدا ءُ راستی ءِ شوھاز ھم یک مادی ئیں ذریعہ یے ءَ بیت، بنی آدم ءِ درائیں شوھاز پہ گیر مادی ئیں چیزاں انت بلے اُدا سربُوگ ءَ پہ مادی ئیں حرکتانی شوھاز پکار انت، کتاب ءِ شوھاز اصل ءَ وتی ارواح ءِ جوھر ءَ زانگ ءِ یک مادی ئیں وسیلگ ءُ کشکے ات پمیشا من انکس دُور جمڑی ءِ تیاب ءَ اھتگ ات ءُ من وش اوں کہ میر مولاداد پیمیں سنگت ساتھی یے من ءَ دست کپتگ اَت۔۔۔
رند ءَ ما نان وارت ءُ میر مولاداد ءُ داد جان در کپتاں ءُ من ریسٹ ھائوس ءِ تہ ءَ ایوک ءُ یکتنا منت آں ۔۔۔
نان ورگ ءَ پد من وتی کمرہءِ تہ ءَ شُت ءُ کھڑکیاں پچ کُرت تانکہ تیاب ءِ گْوات من ءَ لولی دیان بہ بیتءُ من واب بہ روآں ۔۔۔!
وھدیکہ راستی منی تیاب ءِ گوات ءِ تہ ءَ لولی وران وسپگ ءَ ات اوں کہ دیر ءَ کسّے منی دروازگ ءَ ٹُکینگ ءَ بوت، منی دل نہ لوٹ اِت کہ من پاد بیاھاں ، پدا دوئمی ءُ سیمی وار دروازگ ءَ ٹکینگ بوت ءُ من پاد اَھت ءُ دروازگ ءَ پچ کت۔
’’میر مولاداد تو؟‘‘ چہ منی دپ ءَ چو کہ چیگانٹے دربہ کپ اِیت، من گْوشت۔۔۔
تہاری ءِ سبب ءَ من میر مولاداد ءِ دیم ءُ شکل ءَ نہ دیست، بس ھمنکس کہ من زانت کہ آ میر مولاداد انت چی ءَ کہ میر مولاداد مدام وتی گٹ ءِ بن ءَ گپ جت ءُ گوں وتی زُور ءُ قوت ءَ گپ جت ءُ نوں ھم آئی ھما توار منی گوشانی تہ ءَ آیان ات۔
’’بیا برواں !‘‘ میر مولاداد گْوشان بوت ءُ پدا من آئی ساھگ ءَ دیست کہ چہ دروازگ دوار ءَ وتی دیم ءَ تاب دات ءُ من آئی پشت ءَ روان بوتاں ۔
میر مولاداد راستاں راست چہ ریسٹ ہائوس ءَ دیمی کوہ ءِ سُنٹ ءِ نیمگ ءَ روان اتیں ، ھموداں کہ کوہ ءِ تچکی ھلاس بوت ءُ جال زر ءِ چولانی گیپ ءُ گاپ ءِ توار اَت۔۔۔۔
آ اچ من کمکیں دیمی اَت ءُ من آئی پشت ءَ ۔ من چرے ھبر ءَ واکب اتاں کہ دیمتر ءَ وھدے کوہ ءِ سُنٹ ھلاس بیت کہ آئی آریپیں جالگ ءَ زر ءِ چول اتاں کہ منی گمان ءَ میر مولاداد ھموداں اوشت اِیت ءُ وتی دیم ءَ تاب دنت ءُ اچ من جست کنت کہ نوں چے کنگی اِنت؟… ءُ من دل ءِ تہ ءَ بازیں جست اتاں کہ آ اے شپ نیمگ ءَ من ءَ کجا برگ ءَ انت؟ پرچے برگ ءَ انت؟ ءُ اد ءَ چے ءِ پٹ ءُ پول کنگ لوٹ اِیت ؟… بلے من چپ اتاں ، وتی لنٹ بستگ اِت … کہ اے دمان منی دل ءِ واھگ ھمیش ات کہ میر مولاداد بوشت اِیت چی ءَ کہ دیمتر ءَ زر ءِ چول اتاں ءُ کوہ ءِ جالگ سرمردانی سر مرد جہلانک ات۔
ءُ من وش بوتاں کہ میر مولاداد وتی پادان داشت ءُ پمن چک پروشت چو کہ آئرا اچ من گیشتر مارشت ءُ مارگ بہ بیت کہ دیمتر ءَ کوہ ءِ سنٹ ات کہ اچ ھموداں جمڑّی ءِ حدو حدود ھلاس بوتاں !…
آ اوشتات، من ھم آئی پشت لہتیں گام دُور اوشتاتاں ، من ایوک ءَ میر مولاداد ءِ ساھگ ءَ گندگ ءَ ات کہ آ گوں من گپ جنان بوت:
’’بچار! اد ءَ بچار!… آپ ءِ سر ءَ کئے اوشتاتگ؟‘‘
وھدے من ءَ اُود ءَ زر ءِ سر ءَ ھچ چیز نظر نہ اھت تو میرمولاداد پمن ترند بوت۔۔۔ ’’نہ گندئے کورئے… اد ءَ بچار… تئی کتاب ءِ نویسوک گوں وتی اسپیتین لیوس ءَ اوشتوک تر وش اھتک کنان انت… تو انگت آئرا نہ گندئے۔ زاناں تو کور ءَ زُبن ئے…‘‘ میر مولاداد گوں وتی کانکریں گٹ ءَ گپ جنان بوت ءُ من ءَ ارمان بوت کہ آ مپت ءُ مباء پمن زار گرگ ءَ اَت!… من ءَ پہ میر مولاداد بداَھت، من زر ءِ نیمگ ءَ چاران بوت کہ اُود ءَ من ءَ ھچ چیزے نظر آیگ ءَ نہ ات، بلے آ کتاب ءِ نویسوک مسز ڈروس لینگ ءِ گندگ ءَ ات۔
ءُ پدا آئرا چو کہ منی زر ءَ ھچ نہ گندگ ءَ پہ ارمان بوت،آ گوئشان بوت:
’’تو گواچنی کورئے، ترا زاناں چم نیست، تو ھچ چیز نہ گندئے، اُود ءَ بچار… اد ءَ بچار آ شوکیں زال کار ءَ ، آئی یلہ ئیں سُہریں موداں ، آئی برزیں بالاد ءَ ، آئی چمان، آئی درائیں پیکر ءَ کہ آ زر ءِ سر ءَ اوشتوک انت ءُ ترا وش اھتک کنگ لوٹ اِیت بلے تو انگت ءَ نہ گندئے، من ءَ ارمان ءُ افسوز اِنت، من ءَ اچ تئیگ ءَ گیش تئی سر ءَ ارمان انت کہ تو اے مہ لقاء ءُ حسن ءِ پیکر ءَ نہ گندئے کہ آ پر تئی وش اھتک ءَ اھتگ بلے تو کورءُ زُبن ئے…‘‘
من ءَ میر مولاداد ءِ گپانی سر ءَ افسوس ءُ ارمان بُوگ ءَ ات کہ من ءَ اَچ آئی اے امیت نہ ات کہ آ گوں من اے پیم ءَ حبر داں …
پدا وھدیکہ آ اچ من ناامیت بوت کہ من زر ءِ سر ءَ ھچ چیزے نہ گنداں تو آ وتی گاماں دیمی زُرت ءُ من وتی پاداں داشت چی ءَ کہ من ءَ خبر ات کہ ایش جمڑی ءِ گڈی ئیں کُنڈ انت کہ اچ آئی پدزر اِنت، کوہ ءِ جہلانکی انت، بے رحمین چول انت ءُ مرک انت، بلے میر مولاداد انگت ءَ روان ات چو کہ آئرا خبر مہ بیت کہ دیم ءَ چے اِنت؟
من یک دم ءَ آئرا چاران بوت بلے پدا من آئی پدا کوکار جنان رادگ بوت کہ آئرا چہ کوہ ءِ جال کپگ بداران۔ بلے آ رَوگ ءَ ات ءُ منی آئی پشت ءَ چیگانٹ جنان ات اوں ءُ منی چیگانٹ تاں آزمان رس اِت انت۔۔۔
…وھدیکہ من اچ آئی نزینک بوت اوں ،ھمنکس نزینک کہ آئی سر ءَ آئی سیاھیں ابرشمی ئیں مشہدی پاگ ءَ بگراں ءُ وتی نیمگ ءَ بہ چِکّ آں کہ من وتی دست ءَ تچک کرت کہ نہ زاناں کہ منی دست اود ءَ اڑاِت اَنت، کہ نہ اڑاِت اَنت، میر مولاداد ءِ دوئمی گام گوات ءِ تہ ءَ برز چہ کوہ ءَ سست ءُ آ تہاری ءِ تہ ءَ زیان بوت۔۔۔۔
ءُ من یک ترند باز ترندیں پوھاڑے جت کہ چہ وتی پوھاڑ ءَ من چہ وتی ھمے ترسناکیں واب ءَ چہ سماء کرت کہ نہ میر مولاداد ات ءُ نہ کو مسز ڈورس لنیگ ءَ نہ کہ دگہ کسّے۔
من سک ھید کرتگ ات کہ منی درائیں پشک مشگ چہ ھیدان چھڈ بوتگ اِت اَنت، من پاد اھت ءُ پدا وپت اوں ۔۔۔۔
جالگ ءَ چولانی برز ءَ بال بُوگ ءِ توار کہ چہ ازل ءَ تاں ابد جاری ءُ ساری ات من ءَ لولی دئیان بوت ءُ من مسز ڈورس لینگ ءِ یاتانی تہ ءَ واب کپت آں۔