بہشت ءُ دوزہ

(1)

’’ بچار۔۔۔۔! خان صاحب میر احمد یار خان مئے ءُحاکم ءُ مئے سرءِ ساھگ اِنت بلے منی گمان اِنت اے نیمگءَ کدی در نہ روت ءُ نیکہ من ءَ اے سُج اِیتءُ نیکہ منی دل گْوش اِیت کہ خان صاحب میر احمد یار خان، مئے خان ءُ مئے حاکم ءُ سرءِ ساھگ چُشیں   ردیں   پیسلہ یے کنت۔۔۔؟‘‘

            میر مُراد جان گچکی چلیم ءِ دو سے دھوت گران چلیم ءَ وتی گْوھار حانی ءِ نیمگءَ تیلانک دات کہ آئی گْوھار حانی چشکہ پہ چلیم ءِ یک دھوت ءُ یک بافے ءَ ھدوناک بہ بیت ، چلیم چہ سرین ءَ گپت ءُ وتی دیمءَ ایر کُرت ءُ چارزانو وتی براس ءِ دیمءَ گوں   آئی دیوان بوت کہ وتی عمرءِ تہءَ آ چشکہ چہ وتی براسءَ گیشتر مزن عمر درا کُرت۔۔۔آنکہ ھانل چہ وتی براس میر مراد جان ءَ عمرءِ تہءَ سے چار سال کسان اَت ، بلے کسانی ءِ سیرءُ آروس، الواد ءُ لوگ ءُ گس ءَ رومان ءُ روزگار چشکہ آئی دیمءَ ساریءَ پیری ءُ آئی مزن عمریءِ کِرنچ ءُ کوساں   پدّر کُرتگ اَت بلے وتی گپّ ءُ تران ، وتی مجلس ءُ دیوان ءُ وتی نندگ ءُ پادآھگ ءِ تہءَ آ تنے وھدی ھما یک پیمءَ اَت چشکہ میر مراد جان آئرا جنکی ءِ زمانگءَ دیستگ اَت۔۔۔! ءُ میر مراد جان حانی ءَ تنے وھدی ھنچش دوست داشت ءُ پرائی مہروان اَت چشکہ آ براس ءُ گْوھار چہ یک دومی ءَ جتا مہ بنت۔۔۔

            ءُ ھر وھدے میر مراد جان گچکی چہ کیچ ءُ مکران ءَ بے کلات ءِ سرگوشانی تہءَ اھت تو وتی گْوھار حانی ءِ مہمان بوت کہ حانی کلات ءِ خان صاحب میر احمد یار خان ءِ ناکو زھتک میر حمل احمد زئی ءِ لوگی اَت کہ آئی سیر بازکسانی ءَ بوتگ اَت ءُ میر مراد جان ءَ یات اَت کہ ھما زمانگ ءَ آئی ماس ءُ پِسّ پہ وتی جنک ھانی ءَ انکس دور پردیس ءِ تہءَ سیر آروس دیگءَ گرھتگ اَت، زہیر وار بوتگ اَت، کہ آیانی ماس شپ ءُ روچ پہ ھانی ءَ ارس جنان ءُ زہیرونک جنان تاں   باز وھداں   وتی نپاد ءِ سرءَ تچک نان ءُ آپ ءِ ورگ ءَ چہ ھم کپتگ اَت چشکہ ھانی ءِ جتائی پرائی زندءَ یک باز مزنیں  زہیرواری ءُ نااُمیتی یے اَت۔۔۔۔!

            وت میر مراد جان کہ ھما زمانگ ءَ نوک ورنا اَت کہ وتی روچاں  ، شکار، اسپ تاچی ، ءُ اُشتر ءُ مہاریانی سواری ءِ تہءَ گْوازینان چشکہ وتی ماسءِ ارسانی شلگءُ وتی گْوھار حانی ءِ جتائی ءَ چہ دلءَ بران مُدام چہ گسءَ ڈنءَ بوت۔۔۔ کدی پنجگور ءِ مچکدگانی تہءَ ءُ کدی تیاب ءُ بندرانی سیل ءُ سواد ءَ، کدی گوادر، مشقطءُ کلانچی ءِ تیاب ءُ گْورمانی دپءَ۔۔۔۔

            ءُ پدا چشکہ وھد ھرکس ءِ سرءَ گْوز اِیت گُڑا اے وھد ھمے پیمءَ ھردوئیں  براس ءُ گْوھار ءِ سرءَ گْوزان آیان مزن کُرت ، آروسی کُرت، الوادءُ چکءُ جنک دات کہ مروچی میر مراد جان ءِ وتی دو  ورنائیں  چک شیہک ءُ مزارؔ ھم مزن اِتنت کہ شیہک ءِ سیرءُ آروس ءَ میر مراد جان کیچءِ تہءَ گوں  وتی سیاد ءُ وارثانی جنکے ءَ گوں  کُرتگ اَت۔۔۔بلے میرمزارؔ ءِ سانگءُ سانگبندی ءَ آ گوں  احمد زئیاں  کنگ لوٹ اِت پرچا کہ کیچ ءُ مکران ءَ کلات ءِ ھما یک نزینکی ءُ سیادی یے کہ خان صاحب میر احمد یار خان ءِ زمانگ ءَ رواج دَیگ بوتگ اَت گُڑا میر مراد جان گچکی ھمے سیادی ءُ نزینکی ءَ برجاہ دارگ لوٹ اِت۔۔۔!

            ءُ اے درگت ءَ آ مروچی پہ وتی بچ میر مزار ءِ سانگءُ سانگبندی ءَ بے وتی گْوھار ھانی ءَ رسال اھتگ اَت کہ میر مراد جان چہ یک نیمگءَ وتی گْوھار ءِ کہول ءَ گوں  وتی نزینکی ءُ سیادی ءَ برجاہ دارگ لوٹ اِت تو دومی نیمگءَ آ چہ خان صاحب  میر احمد یار خان ھم نزینک بُوگ لوٹ اِت چیءَ کہ میر حمل خان احمد زئی آئی زامات اَت وت خان نہ اَت، بلے خان ءِ ناکو زھتکے اَت کہ آئی ھاندان ءُ کہول ءُ کالہ بزاں  شاھی حاندان ئیگ اِت اَنت ءُ اے ھبر وت پہ میر مراد جان گچکی وت یک مزنیں  دل بڈی یے اَت کہ کیچ ءُ مکران ءِ تہءَ نندوک آ گوں  ڈیھ ءِ حاکم ءَ سانگبند اَت۔۔۔!

            ءُ وت کیچ مکران ءِ میر مراد جان گچکی چہ حاکمیءَ کم نہ اَت کہ چہ میر کہ چہ میر نصیر خان نوری ءِ مکران ءَ زیرپا ء کنگ ءَ رند ءُ میر دینارءِ یاگی گری ءَ کشت ءُ کوشار ءَ رند وھدے گچکی وتءَ را چہ ذکریاں  جتا کُرتگ اَت ءُ لس مذہبی چلشتءِ تہءَ مان اھتگ اَت گُڑا گوں  خان ءَ آیانی وتی یک جتائیں  دورءُ باری یے بنا بوتگ اَت کہ نوں  کیچ ءُ مکران ءِ حاکم زانگ بوت اَنت کہ ایشی تہءَ شکستے ھم نہ اَت کہ آ کیچ ءِ حاکم اِتنت کہ ساری ءَ آ خان نصیر خان ءِ بدواہ ءُ بدی دار اِتنت بلے پدا نصیر خان ءِ اُرش ءُ یلگاراں  پدوھدے دراھیں  مکران نصیر خان ءِ بادشاھی ءُ حاکمی ءِ تہءَ اھتگ اَت ءُ احمد شاہ ابدالی ، حاکم اوگانستان ءِ ارش ءُ یلگاراں  ءُ مکران ءِ حاکمیانی گوں  اوگانستان ءِ حاکم احمد شاہ ابدالی ءَ بلوچستان حاکم نوری نصیر خان ءِ بدواھی ءَ سازبازان پہ دائمی زیان کنگ بوتگ اَت ءُ کیچ ءُ مکران ءِ تہءَ چہ مشہدءُ کرمان ءَ بگرتانکہ کلانچی ءَ یک سلامتیں  ڈیھے ٹاھینگ بوتگ اَت گُڑا یشی تہءَ کیچ ءِ گچکیانی وتی یک حاکمی یے بوتگ اَت ءُ احمد زئی گوں  سیادی ءُ نزینکی ءِ تہءَ ایش گیش برجاہ ءُ سلامت بُوان بوتگ اَت کہ تاں  مروچیگیں  روچءَ ایش ھنچش سلامتءُ برجاہ اَت۔۔۔ کہ نوں میر مراد جان اے سیادی ءَ گیشتر محکم کنگ لوٹ اِت کہ وتی چک میر مزار ءَ گوں  احمد زئیاں  ۔۔۔۔وتی جندءِ گْوھار ءِ جنک ءَ گوں  سانگ ءُ سیر دَیگ لوٹ اِیت۔۔۔۔

            ءُ میر مراد جان چشکہ وتی دلءَ اے حبرءَ پہ شری زانت کہ زمانگانی تپد ءُ تپش ءِ تہءَ ایوک ءَ نزینکی ءُ سیادی کارءَ کاینت کہ سکیں  روچاں  ایوک ءَ وتی جندءِ مردم آنکہ تئی دژمن چیءَ کہ مہ بنت بلے ترا اگاں  جن اَنت گُڑا ترا ساھگیءَ دور دَینت۔۔۔۔ پہ ھمے سکیں  روچانی ھاترءَ مردم وتی سیادی ءُ نزینکی ءُ مہر ءُ دوستی ءَ برجاہ دار اَنت کہ اگاں  مروچی خان صاحب میر احمد یار خان ءِ سرءَ سکیں  وھد اھتگ اَت گُڑا ایشی متلب ایش نہ اَت کہ وتءَ را دوربہ داشتیں ۔۔۔!

            آنکہ مروچی آ گوں  خان صاحب میر احمد یار خان ءَ ھم تپاک ءُ ھم شور نہ اَت ءُ آئرا وتی دلءِ تہءَ اے ھیال ءُ اے گمان ھم نہ اَت ءُ نیکہ آئرا سُجّ اِت کہ خان صاحب میر احمد یار خان کدی چُشیں  مزنیں  ردے کنت ءُ آزاتی ءِ بیرک ءَ وتی ماحلّ ءُ ماڑی ءِ سرءَ بُرز کنت۔۔۔!

            میر مراد خان گچکی حیال کنان بوت ءُ وتی گْوھار ءِ نیمگءَ چاران بوت کہ آئی شیرزالیں  گْوھار حانی کہ وتی پیری ءُ ابید آ سہین ءُ سرپوشیتگ اَت ءُ آئی پونزءَ چہ ورنائیں  جنکاں  کنری ءِ برئکش دیان اَت کہ آئی دنتان تنے وھدی برجاہ اِتنت کہ آبلکنا وتی دپ ءَ مسواک جتگ اَت ءُ یک تْرندرنگیں  جامگءُ شلوارے گوں  بلوچی دوچ ءَ پوش اِتگ اَت کہ آئی سریگ ءُ گشان ھم چو ورنائیں  جنکانی سریگ ءُ گلداری ءَ رنگی اَت۔۔۔آنکہ آئی گْوھارءِ چار بچ ءُ یک جنکے اَت کہ آئی سَے بچاں  سیر کُرتگ اَت ءُ ایوکءَ یک بچ ءُ یک جنکے پشت کپتگ اَت بلے وت تنے وھدی چو ورنائیں  جنکاں  وتی بانوری  لیوس ءِ تہءَ سینگار درا بوت کہ میر مرادءَ گوں  وتی گْوھار حانی ءِ اے ڈولءَ سرمگءُ سینگار چشکہ دوست آیگءَ نہ اَت چشکہ ایش آنکہ شریں  چیزے اَت کہ کسے وشیں  لیوس، صاف ءُ پاک درا بہ کنت بلے ھر چیز ءِ یک عمرے، یک وھدءُ پاسے ، یک زمانگے کہ وھدے ھما دورءُ زمانگ ءُ ساعت گْوزاَنت گُڑا مردم ءِ لیوس، مردم ءِ گپّ ءُ حبر ءُ مردم ءِ نندگءُ پاد آیگ دراھیں  چیزانی تہءَ یک بدل ءُ سدلے کئیت بلے چشکہ آئی گْوھار ءِ تہءَ ھچ بدل سدلے نہ اھتگ اَت۔۔۔

            میر مراد جان ھیال کنان اَت کہ وتی گْوھار ھانل ءِ مسواکیں  دپ ءُ سرمگیں  چماں  چاران بوت کہ آ وتی ھورانی بازیں  جھلوانی تہءَ چلیم ءِ نلءَ گران چلیم ءِ نل کٹ کٹ ، کٹ کٹ توار درگیجان ءَ یک کشءُ کرار ءَ حبر دیان کہ آئی یک زانے بالشت ءَ دیوک اَت ءُ وتی دومی دست ءُ آ وتی زانءِ سرءَ مُشان اَت۔۔۔

            بلے میر مراد جان گچکی یک پیمءَ وتی پُشتءِ بالشت ءَ تکہ کنان چار زانوکُرتگ اَت ءُ وتی سرءَ کلی کلاءَ وتی منءَ ایر کُرتگ اَت کہ آئی نیام سرءِ مود کپتگ اَت بلے آئی ایدگہ مود برجاہ ءُ سلامت اِتنت ءُ آئی گْورءَ دو مزنیں  کیتوئی ئیں  جامگے اَت کہ اے جامگ تاں  آئی کوڈاں  سر بوت ءُ جامگ ءِ آستونک دراج ءُ پراہ اِتنتءُ چہ گردن ایش بے گٹ ءَ بندوک درا بوت کہ آئی تہءَ کالر نہ ات۔۔۔ میر مراد جان گچکی وتی ھمے کشادگیں  لیوس ءِ تہءَ گیشتر مندر درابوت آنکہ آ کد مردمے اَت ءُ اَچ آئی دروشم ءَ مردم حیال کُرت چشکہ آ وتی عمر ءِ تہءَ کدی بشکندگ نہ بوتگ۔۔۔ آئی چم کسان ءُ زڑوکیں  چم اِتنت چشکہ آ وتی ھمے چمانی تہءَ چیزانی سربرءَ تہءِ ھردوئیں  جاوراں  بزانت ءُ بہ گند اِیت۔۔کہ وتی مزن ءُ پتنیں  پونزءُ کسانءُ زڑوکیں  چمانی تہءَ آئی یک دروشمے ھم گوں  گْوھارءَ مئیل نہ داشت۔۔۔ چشکہ آئی تہءَ ءُ آئی گْوھار ھانل ءِ دروشم ءِ تہءَ زمین ءُ آزمان ءِ پرک بہ بیت۔۔۔

            نوں  کہ آ خان صاحب میر احمد یار خان ءِ نوکیں  جاورانی باروءَ گپّ جنان اَت تو وتی دلءِ تہءَ آ ھیال کنان اَت کہ خان صاحب میر احمد یار خان ءِ سرءَ سکیں  جاور اھتگ اَنت کہ ایش آئی ھیال ءَ وت میر احمد یار خان ءِ وتی دستی ءَ پیش اھتگ اَت بلے اَچ ایشی ابید آ وتءَ را چہ خان ءَ نزینک ھیال کنان اَت کہ پرائی خان ایوک ءَ یک حاکمے نہ اَت بلکنا یک ھنچشیں  مردمے اَت کہ آ گوں  آئی وتی جندءِ سانگبندی ءُ سیادی ھست اَت، کہ میر حمل احمدزئی ءِ گسءَ آئی گْوھار دیوک اَت۔۔۔ ءُ میر حمل، احمدزئی یے اَت، شاھی حاندانے اَت ءُ پدا آ یعنے میر حمل خان صاحب میر احمد خان ءِ ناکو زھتک اَت۔۔۔ کہ پہ میر مراد خان گچکی اَچ ایشی گیش دگہ نزینکی ءُ سیادی چے بوت کُرت۔۔۔۔!

            پمیشا مروچی کہ خان صاحب میر احمد یار خان(میر مراد جان ءَ مُدام خان ءِ سرجمیں  نام ءَ گپت ، کہ وتی پکرءُ ھیالانی تہءَ اگاں  آ خان ءِ باروءَ چیزے پکر بہ کُتیں  گُڑا وتی پکرانی ھم آ خان ءِ نام ءَ دلجمی ، سرجمی ءُ پیلوی ءِ تہءَ گپت کہ خان ایوک ءَ پرائی یک حاکمے نہ اَت اے بلکنا آ خان ءَ وتی یک روحانی ھستی یے ھیال کُرت) ءَ اگاں  سکیں  روچ درپیش بوتگ اَت گُڑا ایشی متلب ایش نہ اَت کہ آ یعنے مراد جان گچکی آئرا یکہ بداتیں ۔۔۔!

            ءُ نوں  وتی بچ میر مزار ءِ رسال چینیءَ وتی دلءَ داران آ گوں  وتی گْوھار ھانی ءَ خان صاحب ءِ انونیں  جاورانی سرءَ گپ جنگ لوٹ اِت ءُ آئی گْوھار حانی چشکہ خان ءِ پیسلہ شر زانت بلے میر مراد جان گچکی چشکہ شر نہ زانت، آنکہ وتی دلءِ تہءَ آ خان صاحب ھردوئیں  صورتءَ ھردوئیں  جاورانی تہءَ اِشت نہ کُرت چہ جائیکہ خان صاحب شریں  پیسلہ یے بہ کُرتیں  کہ ردیں  پیسلہ یے بہ کُرتیں ۔۔۔!

            ءُ آئی گْوھار چلیم ءَ کٹ کٹینان گْوشت۔۔۔

’’ اگاں  شما دراہ سردار زادگ ءُ ٹکری، رئیس ءُ نواب خان صاحب ءَ یلہ بدئیت ءُ آئی پیسلہ ءِ پشت وانی ءَ مہ کن اِت گُڑا آ ھنچا تانا ءُ ایوک بیت گُڑا بلکنا  آئی پیسلہ ردیں  پیسلہ یے بہ بیت! بلے تئی قربان ۔۔۔شنکو۔۔پہ خان صاحب ءَ دگہ چے راھے پشت کپتگ کہ نوں  آ وتی آزاتی ءِ بیرکءَ بُرز مہ کنت۔۔۔؟ من تئی ندرْ باں  ، شُما سردار ءُ شازادگ ءُ نواب ، خان ءَ یلہ داتگ گُڑا خان ءِ زاناں  مروچی ھر پیسلہ یک ردیں  پیسلہ یے ، چہ جائیکہ آ ھر چنت کہ شرّ چیءَ مہ بیت۔۔۔!‘‘

            ءُ میر مراد جان گچکی وتءَ را پالوءَ کنان بے بالشت ءَ  وتی راستیں  سروشک ءَ جنان وتی زانءِ سرءَ گوں  وتی دستانی ھوراں  چاپ جنان گْوشت۔

’’ بلے منی ماتو۔۔۔منی ماس۔۔۔منی گْوھار جان!  تو بزاں  کہ مروچیگیں  جاورانی تہءَ خان صاحب میر احمد یار خان ءِ پیسلہ رد اِنت۔۔۔رد اِنت۔۔۔ یک چیزے رد اِنت۔۔۔یک چیزے شپ اِنت۔۔۔گُڑا تو ایشرا روچ چون گْوشت کن ئے۔۔۔؟  تو نہ زان ئے کہ جاور بدل بوتگ اَنت۔۔۔تو نہ زان ئے کہ پرنگی مروچی چہ ھندوستان ءَ درکپتگ ، کانگریس ءُ ھندوستانیانی جہد ءَ پد نوں  پرنگءِ پادءُ پانچلانی زند اَچ اداں  زیان بوتگ اَنت کہ مروچی سامراج ءَ ھندوستان ءِ تہءَ نہ گندئے۔۔۔ مہاتما گاندھی سامراج ءِ پدءُ پاچوڑ ءَ ھم گندگ نہ لوٹ اِیت۔۔۔ گُڑا تو تنے وھدی چہ پرنگءَ چہ اُمیت ءَ کنان ئے کہ اے ترا آزاتی دنت۔۔؟  پرنگ نوں  درشُتگ، پدااِدءَ اھت نہ کنت۔۔۔ ءُ پرنگ اِدءَ نہ اھتءُ نیکہ آئرا آئیگی اِنت۔۔۔ مروچی اے ھندءَ دو مُلک جوڑ بوتگ، ھندوستان ءُ پاکستان ،  ھند ءُ مسلمانانی دو جتائیں  ملک! ادءَ سیمی ملک ءِ گنجائشت نیست منی گْوھار!  تو چیءَ پہ سردار ءُ سردارزادگ ءُ نواب ءُ رئیسانی سرءَ دوبہ جن ئے ، آیاں  ملامت ءُ ھجالت کن ئے کہ آگوں  خان ءَ نہ بندنت۔۔۔! منی ھیال ءَ دراھیں  سردار، دراھیں  نواب، دراھیں  تمن ءُ قومءُ قبیلہ یکجاہ بہ بنت، ھم ترا جتائیں  درجگے نہ رس اِیت، چیءَ کہ انوں  جاورانی تہءَ ھچ بوت نہ کنت، چہ جائیکہ تو ھر چنت سرین بند بہ بو۔۔۔!  پمیشا منءَ نہ سُج اِیت ۔۔۔ منی گمان ءِ تہءَ اے ھبر نہ ات کہ منی دل نہ گْوش اِیت کہ خان صاحب میر احمد یار خان چشیں  ردیں  پیسلہ کنت ءُ وتءَ را یک دگہ آچے ءِ تہءَ دور دنت۔۔۔‘‘

            میر مُراد جان ءِ گُٹ کانگر بوت بوت کہ ھنچا آئی گٹ کانکراَت ءُ وھدے آ گپ جت گُڑا ھنچش زانگ بوت چشکہ آئی گُٹّ ءَ چیزے بہ دار اِیت، بلے وھدے آ ترند ترند ءَ جوش ءِ تہءَ گپّ بہ کُرتیں  تو آئی گُٹ گیشتر کانکر بوت کہ نوں  آوتی گوھار ھانی ءَ گوں  باث کنان گیشتر کانکر بوان بوتگ اَت۔۔۔!

            ھنچا سیاست میر مراد جان ءِ وتی دلپسندیں  سرھالے اَت کہ وتی ورنائی ءَ آ خان صاحب میر احمد یار خان ءِ ریاست قلات یونین ءِ یک اھمیں  باسک بوتگ اَت،ءُ شپ روچ خان ءِ دربار ءَ ساڑی بوتگ اَت ءُ سیاست ءِ باثاں  اِشکنگ ، وت باث کُرتگ اَت۔۔۔

آئی وتی تعلیم ھم چہ قلات اسٹیس یونین ءِ زمانگ ءَ ساری ءَ بوتگ اَت وھدے اے ھند ءُ ڈیھ ءِ وتی یک جتائیں  آزاتیں  شہزادگی ریاستی درجگے اَت کہ گوں  پرنگیاں  خان ءِ ءُ خانءِ گوں  پرنگیاں  جتائیں  معاھدہ ءُ ایگریمنٹ بوتگ اَت چشکہ نصیر خان ءُ انگریزانی نیام ءَ پدا حداداد خان ءُ انگریزانی نیام  نوزدہ صدی ءَ جتا جتائیں  پیسلہ بوتگ اَت کہ ایشانی روءَ بلوچستان ءِ جتائیں  درجگءَ برجاہ دارگ بوتگ اَت، ءُ ایشرا ھندوستان ءِ بہرے زانگ نہ بوتگ اَت، بلکنا گوں  ایشی پرنگیاں  وتی آزاتی حیثیت ءَ معاھدہ ءُ ایگریمنٹ کنان بوتگ اَت کہ وتی ورنائی زمانگ ءَ میر مراد جان گچکی ھمے دورءَ دیستگ اَت ءُ اَچ آئی رند وھدے گوں  احمد یارءَ نوکیں  معاھدہ بوتگ اَت گُڑا قلات اسٹیٹس یونین ءِ نیم آزاتیں  دورءِ تہءَ وھدے بلوچستان ءِ بازین بہراں  پرنگی چہ خانءَ مستمار گپتگ اَت، گُڑا خاران لسبیلہءُ مکران وت قلاتءِ حدءُ حدوداں  خانءِ بنجاھی درجگءَ منّگ بوتگ اَت کہ اِدءَ خانءِ حاکمی روان اَت ءُ دومی نیمگءَ نصیر آباد ءُ چاگہے ءِ کشک ءَ پرنگیانی دستءَ شُت کہ ایشی ءِ مزدءَ خان وصول کنگءَ اَت۔۔۔

            ھر کس ایشرا آزاتیں  ریاستے بگْوشتیں  گُڑا بگْوشتیں  بلے ایش آزاتیں  ملکے نہ منتگ اَت چیءَ کہ نوکیں  جاورانی تہءَ اے ھند ءُ ڈیھ وتءَ را آزات داشت نہ کُرت کہ آئی آزاتی ءِ روچ تھربوتگ اَت۔

            بلے چہ اَچ اے روچاں  ساری وھدے بلوچستان آزات اَت گُڑا ایش راستی چو مروچیگیں  روچانی آزاتیں  ریاستانی پیمءَ آزات اَت۔۔؟

            میر مراد جان گچکی اے بابتءَ باز باث کُرتگ اَت ءُ باز پکر جتگ اَت کہ اے ’آزاتی‘ ھم یک حیالے اَت ، یک تصورے اَت کہ مہلوک تنے وھدی ناوانندگ اَت، کوہ کوچگانی تہءَ مالداری کنان، کین ءُ ننگار ءِ تہءَ مشکول، لڈ ءُ بار کنان وتی کہنگیں  راجی زندے گوازینان اَت کہ آیانی سرءَ سردار ساڑی اَت کہ سردار پرنگیانی دستءَ کمکی اَت کہ آ خان ءِ بنجاھی درجگ ءَ پروشگ لوٹ اِت چیءَ کہ آ خان ءَ پہ وت یک بدواہ ءُ دژمنے حیال کُرت کہ نوں  سردارانی دست کمکی ءَ آ چہ یک نیمگے ءَ سردار ءِ حاکمی ءِ تہءَ وتی حاکمی ءَ برجاہ دارگ لوٹ اِت ءُ دو می نیمگءَ آ سردار ءِ بنجاھی حیثیت ءَ پروشگ لوٹ اِت تانکہ آیانی اَچ ھند ءُ سندھ ءِ روکپتی دمَگ ءَ چہ بہوش ءُ وحشی ئیں  تمناں  ھچ پیمیں  حطرہ کہ بہ بیت کہ ساری ءَ آ گوں  ھندوستان ءِ ھمے وحشی ءُ بہوش تمناں  بازیں  معاھدہ کُرتگ اَت کہ آیاں  ایشانی پاس ءُ لحاظ کنگی اَت۔۔۔

            بلے نوں  بیستمی صدی ءِ سری روچاں  اولی جنگ عظیم ءُ دومی جنگ عظیم ءِ قومی آزاتی ءِ گوات ءُ لوڑانی تہءَ پرنگی سامراج ءِ بدواھیءَ یک زرمبشتے وت ھندوستان ءِ تہءَ چست بوتگ اَت کہ پرنگی لڈ ءُ بار کنان روگءَ اَت، ءُ بلکنا در شتگ اَت۔ کہ نوکیں  جاورانی تہءَ یک نیم وت مختاریں  ریاست، خاران، مکران، لسبیلہ ءُ قلات خان ءِ بنجاھی سرپرستی ءَ اِتنت،وھدیکہ ایدگہ بہر گوں  اوگان علاقہاں  ھوار گوں پرنگ ءَ مستجار ایر اِتنت ءُ گوادر سلطنت عمان ءَ دیگ بوتگ اَت کہ عمان ءِ دراھیں  مالی گزران اَچ ھمداں  بوت اَنت کہ اِدءَ بوجیگ ءُ بحری جہاز اھت ءُ شُت اَنت۔۔۔

            اے جاور آنکہ آزاتیں  جاور اِتنت کہ اِدءَ ڈنّی مہلوکے نہ ات ءُ نیکہ جتائیں  رسم ءُ دودے اَت بلکنا یک ھمگیر ءُ ھم لسین راجی چاگردے مان اھتگ اَت ءُ ھرکس پہ وتی کوہ ءُ کوچگ ءِ تہءَ وش اَت یا کہ جنگءُ مڑاہ ءِ تہءَ اَت بلے وتءَ را آزات، حیال کُرت کہ نوں  چہ اوگانستان ءُ ایران ءُ چہ ھند ءُ سندھ دنیا ءِ اے ویرانیں  کشک ءُ ھند ءِ بحت ءُ طالع ءِ پیسلہ بوگی اَت۔۔۔ءُ مراد جان گچی ءِ حیال ءَ اے جاور ھم آزات نہ اِتنت کہ آیانی ڈیھ ءِ تہءَ چوشیں  راھبندے نہ اَت کہ آیاں  یکجاہ بہ کرتیں  ، بگیر چہ خان ءِ ھما حاکمی ءَ کہ آئی سرءَ چہ اوگانستان ءُ چہ پرنگی ءُ ایرانیاں  کشک ءُ دمَگ ءَ بازیں  شرت ءُ شرائت جنان بوگءَ اِتنت ءُ ایش چہ وتی ھمے گٹوئی ءُ گین گیری ءَ ھلاس نہ بوتگ اَت، بلے ایشی نام ءُ ایشی توار ھست اَت۔

            چہ پرنگیاں  پد نوکیں  جاورانی تہءَ قلات اسٹیٹس یونین اھتگ اَت کہ نوں  ون یونٹ ءَ پد ایشی حیثیت ءَ زیان کنگ بوتگ اَت ءُ ایشرا ’ریجن‘ ءُ دَمگ ءِ دروشم ءِ تہءَ برجاہ دارگ بوتگ اَت کہ ھمے دور ءِ تہءَ میر مراد جان گچکی چہ خان ءِ نوکری ءُ ملازمت ءَ درکپتگ اَت ءُ کیچ ءِ تہءَ وتی مچکدہ ءُ کشت ءُ کشارءُ کاریز ءُ آپ ئُ آپینکی ءُ زمینداری کنان بوتگ اَت۔۔۔

            نہ کہ گْوستگیں  روچاں  آئی یک پادے قلات ءَ اَت ءُ دومی کیچ ءَ اَت کہ آ قلات اسٹیٹس یونین ءِ زمانگءَ خان ءِ مصطفی بوتگ اَت ، جیونی ، گوادر ءُ پسنی ءَ بازیں  سال گْوازینتگ اَت ءُ جاپان ءُ یورپ ءِ بوجیگ ءُ لانچءُ بحری جہازاں  چہ اطلسءُ کمخواب ءُ مسک ءُ زباد ءُ گردنرءُ چائنکءُ رزاناں  گپتگ اَت کہ اے لانچ ءُ بوجیگ ءُ بحری جہاز آپ ءِ سرءَ گْوانز وران آیان ءُ روان بوتگ اَت۔۔ءُ اے درا آھانی بوساڑہ ءُ ٹیکس خان ءَ رستگ اَ تءُ خان ءِ مصطفی آ بوتگ اَت کہ وت آ ھمے موسمانی تہءَ اولی واروتی جند ءِ آزاتی ءِ حیالءَ چہ واکب بوتگ اَت۔۔۔۔

ءُ قلات ءَ خان ءِ دربار ءِ یک اھمیں  مردمے وتءَ را خیال بوتگ اَت کہ خان باز وھداں  اَچ آئی صلہ ءُ سوج گران بوتگ اَت کہ وت خان ءِ ماس قوم گچکی یے بوتگ اَت ءُ دربار ءِ تہءَ آئی قدر بلکنا چہ کُلاں  گیش بوتگ اَت۔۔۔

            ءُ نوں  کہ خان یکوارے پدا وتی گوستگیں  روچانی آزاتی ءِ داباں  گندان اَت گُڑا میر مراد جان گچکی ءُ ایشی ءِ سرءَ ایراد ھست اَت، بلے آئی گْوھار حانی گوں  آئی باث کنگ لوٹ اِت آنکہ آئی قلات ءَ آیگ ءِ یک نیمونے گوں  خانءَ دیوان کنگی اَت کہ دیر اَت کہ آ خان ءَ نہ دیستگ اَت ءُ دومی نیمون آ وتی بچ مزار ءِ رسال ءَ پہ اھتگ اَت ءُ مروچی  سُہب ءَ آ یک ھپتگے ءَ ساری وتی پندءَ چہ کیچ ءُ مکران ءَ بنا کُرتگ اَت کہ اول سرءَ پسنی شُتگ اَت، کہ اَچ اُدءَ آ یک لانچ ءِ تہءَ کلانچی اھتگ اَت ، ءُ چہ کلانچی ءُ کراچی ء َ ریلءِ تہءَ شال ءَ اھتگ اَت ءُ چہ شال ءَ یک ’لوڈنگ‘ ٹرکے ءَ تہءَ قلاتءَ وتءَ سر کُرتگ اَت کہ ایش یک دراجیں  سفرے اَت۔۔آنکہ وت خان صاحب میر احمد یار خان وتی نوک نوکیں  موٹر ءُ گاڑیانی تہءَ مکران ءِ کچا ءُ ڈلی ئیں  راھانی سرءَ گاڑیاں تاچینان یک روچے ءِ تہءَ وتءَ را پسنی سر کُرت۔۔۔!  ءُ ھرکس گُڑ اِت ءُ حیران بوت پرچا کہ خان صاحب میر احمد یار خان گاڑی ءُ موٹرانی حب ءُ شوک داشت ءُ وتی امریکہ ءُ ھندوستان ءُ یورپ ءِ دوڑہ ءُ ترّ ءُ گردانی وھدءَ، آئی یک آزاتیں  ملکے ءِ حاکم ءِ ڈول ءَ وش اھتک کنگ بوت کہ گوں  آئی وڑ وڑیں  گاڑیانی سوگات گون بوت اَنت کہ نوں  ایشاں  وتی ھشکیں  ڈیھ ءِ پٹ ءُ میدانانی تہءَ تاچینت۔۔۔ ءُ آئی دربار ءِ مردم آئی گاڑی تاچینگ ءِ سرءَ ھبکہ اِتنت کہ یک روچے چہ پسنی تاں  کلات ءَ روگ یک مزنیں  حیرانگی حبرے اَت۔۔۔!

            بلے مراد جان نوں  حیال کنان اَت کہ ایش درا گْوستگیں  روچانی یات گیری اِتنت! ءُ مروچیگیں  زند چشکہ چہ گْوستگیں  زندءَ باز گْونڈ ءُ گْرانبار بوان اَت۔۔!

ءُ پدا آئی گْوھارچلیم ءَ یکوارے پدا آئی دیم ءَ تیلانک دیان بوت کہ چہ براس ءُ گْوھار ءِ چلیم ءِ دھوت دیگءَ پد دراھیں  کوٹی تمباک ءِ ترندیں  بوھے مان اھتگ اَت کہ اے تمباک کہ لوگ بانک حانی کشان اَت ایشی گڑ ءُ بازیں  چیز مان اِتنت کہ ایشی دھوت چہ لس تمباک  ءِ بو ءَ جتازانگ بوت۔۔۔

            وتی حبر ءَ دیمی بران میر مراد جان گچکی گْوشان بوت۔۔۔

            ’’بزاں  مروچیگیں  نوکیں  ملک وتی پہنات پالو ءَ دگہ جتاءُ آزاتیں  ریاستے نہ منّ اِیت۔۔۔ ءُ پدا مئے واجہ، مئے سرءِ ساھگ مئے حاکم ءُ مئے خان، خان صاحب میر احمد یار خان گوں  اے نوک جوڑ بوتگیں  ملک ءَ الحاق کُرتگ ءُ اے الحاق چے راجدپترے بہرے نہ اِنت۔۔؟  چے خان وت اے الحاق ءِ سرءَ دستخط نہ کُرتگ اَت۔۔۔؟  چے آ اے نوکیں  ملک ءِ پاگ واجہ ءُ سیون ءُ سہرءِ تہءَ تول نہ کُرتگ ۔۔۔۔؟

منی گْوھار جان منی شنکو، منی ماتو ، تو چے ءَ پہ خان ءِ پُشتی وانی ءَ کن ئے۔۔۔؟  خان من زان آں  ، چہ خان ءَ من نزینک بوتگ ءُ گوں  خان ءَ من کسان ، مزن بوتگ آں ۔۔۔ من زان آں  کہ اے جتائی ءِ واباں  پرچے گندگ ءَ اِنت۔۔۔

            حانل جُست کُرت تو براس مراد جان پسّو دات۔۔

’’ خان صاحب نوکیں  ملک ءِ وتی جنجال ءُ پرُپیچیایانی بہر بوتگ۔۔۔ سکندر مرزا ءُ ایوب خان یک نیمگءَ دومی نیمگ ءَ غلام محمد گورنر جنرل ءُ جاگیردار ، سردار ، وڈیرہ ءُ چوھدری کہ اے دراہ اے ملک ءَ وتی پیم ءَ بہر ءُ بانگ کنگ لوٹ اَنت، ءُ اسکندر مرزا لوٹ اِیت کہ اِدءَ بغاوتے پاد بہ کنت تانکہ ملک ءِ تہءَ ماشل لا بہ بیت ءُ آ صدر بہ بیت۔۔۔ ءُ درا کابینہ ماتل کنگ بہ بیت۔۔۔ ءُ مئے خان صاحب ءِ ادراک رد اِنت کہ مارشل لاء ءِ پروش ءُ پروشکاری ءِ تہءَ آ یکوارے پدا وتی جتائیں  حیثیت ءَ برجا دار اِیت۔۔۔ چی ءَ کہ اسکندر مرزا گوں  خان ءَ دورہ بازی کنگءَ اِنت۔۔۔ بلکنا آ خان ءَ یک حبرے پرمایگ ءَ اِنت۔۔۔ءُ گوں  پوج ءَ دگہ حبرے دیگءَ اِنت۔۔ ءُ راستیں  ھبر ایش اِنت کہ منءَ اسکندر مرزا ءِ گورنر جنرل غلام محمد ءَ درکنگ ءَ رند وتءَ را گورنر جنرل جوڑ کنگءُ ملک ءِ تہءَ پرشت ءُ پروشکاری ءِ مان آرگءَ پد وت صدر بُوگ درا یک مزنیں  سازشے ءُ اے سازش ءِ بندات چہ مئے ڈیھ ءَ بوگءَ اِنت ، منءَ افسوس اِنت ، ارمان اِنت پرچا کہ خان صاحب اگاں  چشیں  حرکتے کنت گُڑا بزاں  کہ آ وتءَ را وت یک مزنیں  بڈے ءِ تہءَ دور دنت۔۔۔۔!چیءَ کہ سردار گوں  آئی گون نہ اَنت ءُ خاران ساریءَ بگاوت کُرتگ ، لسبیلہ ءِ حاکم خانءَ نہ منّ اِیت،  مکران ءِ تہءَ نوکیں  نوابے جوڑ کنگ بوتگ کہ آ نوکیں  ملک ءِ حقءَ اِنت۔۔۔ ءُ قلات ءِ تہءَ لہتیں  ورنا کہ آیانی خان صاحب میر احمد یار خان یک آزاتیں  ریاستے جوڑ کنت، ٹاھین اِیت، گُڑا حدا بہ کنت کہ ھنچش بہ بیت۔۔۔ بلے بلوچی ءِ تہءَ گْوش اَنت کہ سنگ چو نرم ببات تو لکش بوارت۔۔۔ سنگ نرم نہ اِنت، ءُ نیکہ تولگ ایشاں  وارت کنت۔۔۔ استمان گل ءِ ورنا آنکہ مئے سنگت اَنت، ءُ من آیاں  ذاتی  صورتءَ زان آں  کہ آ چہ مصر  ءِ انقلاب ءُ آشوب ءَ چہ ارس ءُ چین ءِ آشوباں متاثر اَنت چی ءَ کہ آ شال ءُ کراچی ءَ ونتگ ءُ دلی ءُ کابل ءَ شتگ ، نہرو ءُ جناح ءُ پٹیل ءُ مہاتما گاندھی، ءُ نشتر ءُ مولانا آزات ءَ گوں  دیوان بوتگ اَت بلے قلات ءِ سیاسی جاور چہ ایدگہ ھندوستان ءَ جتا اَنت۔۔۔ ادا تاں  یک ءُ نیم صد سال کس نہ زانتگ کہ کس دگہ دنیایے ھست۔۔۔۔ نہ آیاں  خلافت تحریک ءِ ، نہ آیاں  ھندوستان یلہ دیگ زْرمبشت ءِ ءُ نیکہ آیاں لکھنو معاھدگءِ ءُ نیکہ 1935؁ء ءِ ایکٹ ءُ ایدگہ زْرمبشتانی خبر بوتگ کہ اے دراہ چشکہ اَچ آیانی سرءَ گْوستگ اَت۔۔۔

            اے جاورانی تہءَ من پوہ نہ باں  خان ءِ آزاتی واب گندگ پیلو باں ۔۔۔ ایش یک نا بوئوکیں  حبرے ۔۔۔ پمیشا من گْوش آں  کہ کہ باندا سہب ءَ وھدے من خان صاحب ءِ گندآں  تو گُڑا وتی دلءِ گپّاں  گوں  آیاں  جنان کہ آ چو مہ کنت۔۔۔ چیءَ کہ نوکیں  ملک آنکہ ھر چنت کمزور اِنت بلے ایش یک نوکیں  ریاستے ءُ اقوام ملل ایشرا قبول کُرتگ ءُ من اِتگ کہ ایشی یک پوجے، نوکر شاھی یے، عدالتی نظامے کہ ایشرا یک تمنی ءُ قبیلہ داری راھبندے کہ چون پروشت کنت۔۔۔؟ کہ تئی مردمانی دستءَ چار گوشیں  تپنگ اَنت۔۔ ءُ آیانی دستءَ توپ ءُ بمب ءُ بالی گراب۔۔۔!  تو ھرءِ سرءَ سوارئے ، آبالی گراب ءِ تہءَ تئی سربالائی روان اَنت ۔۔۔ تو کجا ؟ آ کجا۔؟  ایش یک وابءُ یک حیالے۔۔۔! ایشی نکسان ایوک ءَ خان ءَ نہ بیت بلکیں  ما دراہ اے آچ ءِ تہءَ سچان بئیں ۔۔۔!

            ءُ آئی گْوھار چشکہ وتی براس ءَ گوں  ھم تپاک مہ بیت، گْوشت۔۔۔

            ’’شیہک ءِ پس! حمل ساری ءَ گْوشتگ کہ اگاں  خان یاگی مہ بیت بلے آ نوں  یاگی بیت ءُ آ اے نوکیں  ملک ءَ نہ منّ اِیت۔۔۔!‘‘

            ءُ میر مراد جان گچکی کھندان ءَ گْوشت۔۔۔

            ’’بچارمیر حمل ھرچنت یاگی بہ بیت ، پراری بہ بیت، ایش یک مردمے ءِ جند ءِ وتی وت کشی بوت کنت، کہ چہ وت کشی ءَ کس کسے ءَ را داشت نہ کنت‘‘

            ’’بلے خان ءِ ھاتر ءَ ھچ نہ منتگ!‘‘  حانی درّائینت ءُ میر مراد جان گچکی پرمات ’’ خان ءِ ھاترءَ دہ سال ساری چی یے پشتگ کپتگ اَت وھدے آ اے نوکیں  ملک ءَ گوں  الحاق کُرت۔۔۔؟ راجدپتر چہ یک ذاتے ءِ وس ءَ ڈنّ اِنت۔۔۔ منی گْوھار۔۔!  خان بلکنا آزمانگ شر کرت کہ الحاق کرت چیءَ کہ گوں  آئی دگہ راہ نیست اَت۔۔ تو منءَ بگْوش چے راھے ھست اَت۔۔ اگاں  آ بگاوت بکرتیں  یاگی بوتیں ۔۔گُڑا آئرا جنگ بوت۔۔۔ ءُ ھنچش بوت کہ آ وتی بیرکءَ برز کُرت گُڑا دمانی تہءَ ایش جہل کنگ بوت۔۔۔ ءُ ھنچش بیت۔۔۔ طاقتور ءِ دیمءَ کس اوشتات نہ کنت۔۔۔ اے ملک یک حقیقتے اَت کہ ایشرا خان ھما وھداں  منّ اِت۔۔گُڑا نوں  ھم ایشرا منّگی کپ اِیت۔۔۔!

            ءُ حانی گْوشت۔۔’’ بلے قلات ءِ تہءَ یک بگاوتے پاد اھتگ۔۔۔شیہک ءِ پسِ مُدام دربار ءِ تہءَ نندوک اِنت کہ شپ نیمگءَ لوگءَ کئیت۔۔وت حسن، رامین، بامنؔ بگر چہ حداداد گوں  پِسءَ گون اَنت کہ من اے ورناھانی ترس اِنت۔۔ حدا آیانی پردگءَ بہ کنت ، سرءِ اِش بوشت اِیت۔۔۔!‘‘

ءُ میر مراد جان بشکھندگ بوان چشکہ خان صاحب ءُ آئی سیاسی چست ءُ ایرانی حبر ءَ چہ دلءَ بران ، حبرءَ دگہ نیمگیءَ بران گْوشت۔۔۔

            ’’ ادءَ کیچءَ مئے ھال ھمیش اِنت کہ منی وتی ورنا شیہک ءُ مزار خان ءِ ھمراہ بُوگ لوٹ اِت، وھدے مزار گیشتر ترند تر اِنت کہ آمدام استمان گلءِ حبراں  دنت ءُ منی ءُ آئی جنگ ءُ جیڑہ اِنت کہ بگاوت مسخرے نہ اِنت کہ کس ایشرا باخوے بہ کنت بوارت۔۔۔! پمیشا من لوٹ آں  کہ آئرا سیر بہ دیاں  تانکہ آئی لہڑیک ءُ جوش جہل بہ کپ اِیت۔۔۔ اے نوکیں  ورناھانی جوش ءُ لہڑگ مئے واباں  تہل کُرتگ۔۔۔ ءُ مروچی اصلءَ من برتو رسالی اھتگ چیءَ کہ من لوٹ آں  کہ تئی جنک حورجان ءِ دستءَ منی بچ مزارءِ دستءَ بہ دیاں ۔۔۔زان ئے حوری منءَ چنکس دوست اِنت۔۔۔ حوری راجانی بانک اِنت۔۔۔!‘‘

حانل ءِ دیم یکدم چشکہ چہ گلءُ وشی ءَ چٹ گپت ھنچش چشکہ پُھل چہ وتی ول ءَ در بہ کپ اِیت۔۔۔ یا ھنچش چشکہ روچ ءِ اولی بْرمش کوہ ءِ سرءَ بہ کپ اَنت۔۔۔

’’تئی گْوھارحانی دگہ چے لوٹ اِیت۔۔۔؟  ایش منی وش بحتی اِنت۔۔۔ من پر تو ندر باں  تو شیہک ءَ ھموداں  گچکیانی تہءَ دات ئے۔۔۔نیکہ من شہیک ءِ وھداں  لوٹ اِت کہ حوری ءَ ترا بدیاں  چیءَ کہ منی جنک تئی لوگءَ بروت گُڑا منی دل سارت بیت۔۔۔!  براس ءُ گْوھار ءِ نزینکی ءُ سیادی زانئے چنکس جہلانک ءُ پراہ اِنت۔۔۔ من تئی یکیں  گْوھار ءُ تو منی یکیں  براس۔۔۔ منی دل سارت! منی چم سارت! ایش پمن یک نوکیں  روچے ٹک داتگ۔۔۔ بلے تو زانئے کہ جنک ءِ پس مئے راجءِ تہءَ جنک ءِ کالخواہ ءُ کامران اِنت۔! میر حمل ءَ تو زانئے کہ آئی مزن درشتی چہ خانءَ ھم برز اِنت۔۔۔ بلے میر حمل ءَ چے ایراد ۔۔ جنک ءِ ماس من اوں ، من وتی جنکءَ تئی بچ ءَ دیگءَ اوں ۔۔ ءُ منءَ امیت ھست کہ آ انکاری نہ بیت۔۔۔ بلے گْوشگ برحق اِنت۔۔!‘‘

ءُ میر مراد جان وتی گْوھار ءِ حبرءِ سرءَ چشکہ چہ ڈگارءَ برز بہ بیت گْوشت۔۔۔

            ’’ حانل! زانئے تئی کمی ءَ من تنے وھدی مار اں ۔۔۔ من کیچءَ کدی کدی گوں  وتی جندءِ زہگ ءُ چکاں  مُدام تئی گپّءَ کن آں ۔۔۔ حوری ءِ آیگ بلکنا منی اے یادگیری ءُ زہیرواری ءَ چہ منی دلءَ بہ بارت۔۔۔!‘‘

’’ حدائی ذات مزن اِنت۔۔ ھرچیزءَ حداوت شر کنت۔۔ بلے چہ منی نیمگءَ حوری تئی رستگ۔۔ حوری تئی دُھتک ءُ بُتو اِنت۔۔۔ تو حوریءَ بزیر بہ بر گوں ۔۔۔ منی دل سارت۔۔۔!‘‘

            ءُ پدا حانل پاد اھت ءُ چلیم ءَ ھم آورت ءُ گْوشان بوت۔۔۔

’’باریں  بچار آں  کہ اے مولد ءُ مزّورکار پر تئی سُبارگ ءَ چے پکتگ۔۔؟‘‘

ءُ آ گوں  وتءَ ھبر دیان ڈنّءَ در کپت ءُ میر مراد جان وتی پاداں  تچک کُرت ءُ وتی پہنات ءَ دْراج کدین آدینک ءِ تہءَ وتی دْروشم ءَ چاران بوت کہ اے آدینک یک دراج ءُ ٹوھیں  الماری ءِ یک پلک ءَ گوں  جنوک اَت۔۔ کوٹی ء ِ تہءَ یک فرشی ئیں  ، سہریں  رنگءِ گالی مان گیجوک اَت۔۔ بخاری ءَ آدینک ءُ شیشگی ئیں  گلاس ایر اِت اَنت۔۔۔ ءُ دومی نیمگءَ یک مزنیں  شخصیتے گوں  کھڑکی ءَ جُپت ایر اَت ءُ ھر چیز دلجم ءُ سرجم اَت ءُ ڈنّ ءَ گمبدی ئیں  کاپر ءِ کلاتءِ گرماگ ءِ وشّیں  چرئکے کشان اَت۔۔۔ ءُ حویلی ءِ دْرچکانی سبزگیں  پنّاں  سربار اَت کہ آزمان ھم کم درا بوت کہ کلات ءِ گرماگ ءُ قہریں  زمستانانی شپ میر مراد جان ءَ پہ شرّی یات اِنت اَنت کہ وھدے آ ادءَ اھت تو آئرا ھما کْوھنگیں  بو ءُ وشبو ءُ ھما توار ءُ ھما روچ یات اھت اَنت کہ اگاں  کیچ مکران آئی اولی گس اَت بلے ’کلو کلات‘ آئی دومی گس اَت کہ ایش ڈیھ ءِ بیخ ءُ بنیات اَت کہ مروچی ایش یکوارے پدا دنیا ءِ ارش ءُ یلگارانی بہر بوتگ اَت۔۔۔

حذمتگاریں  ورنایے پہ نیمروچ ءِ نان ءَ میر مراد جان ءِ دستاں  چلمچی ءِ تہ ءَ شودگءَ اَت تو شہزادگ میر حمل گوں  وتی سَئیں  ورنائیں بچ رامین، بامن ءُ حسن ءَ تہءَ پُترت ءُ وھدے آ میر مراد جان ءَ دیست تو آئرا بگل گپت ءُ کرتاں  دیر ءَ آ یک دومی ءَ دروت دیان بوت اَنت کہ بگیر چہ زاماسی ءُ ناکوی ءَ شہزادگ حمل ءُ میر مراد جان یک دومی ءِ باز سک جہلانکیں  دوست اِتنت کہ شہزادگ حمل خان ءِ نزینکیں  سیاد بُوگ ءِ سبب ءَ خان ءِ پولیٹیکل آفیسر ھم زانگ بوت کہ خانءَ بازیں  چیزانی سرءَ صلہ ءُ سوج دات کہ پولیٹیکل ایجنٹ کہ ساری ء َ انگریزے اَت نوں  ایش چہ کراچی ءَ آئیولین پاکستانی یے اَت کہ کلات ءِ ماملگانی ذمہ وار اَت کہ رندءَ خان ءِ وتی لوٹ ءِ سرءَ سرکار پاکستان شہزادگ حمل ء َ پولیٹیکل افسر یا کہ کلات ءِ پولیٹیکل افسر یا کہ کلات ءِ پولیٹیکل ایجنٹ جوڑ کُرتگ اَت کہ آ کلات اسٹیٹس یونین ءِ تہءَ خان ءِ سول ءُ فوجداری ھر دوئیں  عدالتانی مستر ءُ پاگواجہ اَت کہ جہل ءَ خاران ، لسبیلہ، مکران ءُ وت کلات ءِ مال گزاری ءِ افسر آئی چیرءَ کار کُرت اَنت کہ پہ ھردوئیں  عدالتاں  جرگہ ھست اَت بلے سول عدالت قاضیانی دستءَ اتنت کہ پریشی دیوانی کلات ءِ قانون ءِ نافذات کہ جہل ءَ قاضی ءِ عدالت ءُ بُرز ءَ مجلس شوری اَت کہ ایشی حلاف ءَ اپیل کمشنر و پدا بورڈ ریونیو ءَ بوت۔۔۔ فوجداری دعویانی پیسلہ جرگہ ءِ تہءَ بوت اَنت کہ جرگہ ءَ ھپت ءُ چاردہ سال ءِ سزاءِ حق اَت بلے      چاردہ سال ءِ سزاایوک ءَ ڈسٹرکٹ مجسٹریٹ یا کہ خان ءِ پولیٹیکل افسر ءِ دستءَ اتنت کہ پولیٹیکل افسرءُ گوں  ضلع مجسٹریٹ ءِ اختیار گون اِتنت کہ ایشانی اپیل سیشن کورٹ ءُ پدا ھائیکورٹ ءَ اڈ دَیگ بوت۔۔۔

            خان ءِ مال گزاری ءُ مالیہ ءِ افسر ناظم، مصطفی ءِ نام ءَ چہ یات بوت اَنت کہ گوں  ایشانی خان ءِ وتی لیوز اَت کہ ایشانی مزد ءُ پگار ءَ خان وت چہ وتی مالیہ ءَ دات۔۔

            شہزادگ میر حمل ءِ اختیار باز اِتنت بلے یک ایماندار نیک ءُ دلیر ءُ بہادریں  شہزادگ ءُ افسرے اَت کہ آ مُدام گوں  نوکیں  ریاست ءَ وتی تعلقداری ءُ نزینکیاں  پہ شری سرانجام دیان اَت ءُ وت کلات اسٹیٹس یونین ءِ تہءَ آ امن ءُ ایمنی برجاہ داشتگ اَت کہ مزن مزنیں  جرم کم اِتنت چیءَ کہ وت قومی چاگردءِ تہءَ قوم چہ وتءَ ترس اِتنت ءُ جرگہ ءِ سزا ھم سکّ اَت۔۔۔!

            میر حمل چہ دربار ءِ ایدگہ شہزادگاں  چٹ جتا اَت کہ ایدگہ شہزادگ گیشتر کراچی ءُ شال ءِ کلب ءُ ھوٹلانی تہءَ وتی زندءَ گوازینان اِتنت بلے میر حمل مُدام کلات ءَ اَت ءُ چہ وتی سرکاری دست گٹی ءُ پدا آئر کم موکہ رست کہ آ شال ءُ کراچی ءَ بہ نشتیں  ، آنکہ وھدے خان صاحب میر احمد یار خان شال ، کراچی ءُ ڈنّی ملکاں  درشت تو مُدام شہزادگ حمل گوں  آیاں  گون بوت کہ وھدے اولی وار امریکائی حکومت ءِ لوٹگ ءِ سرءَ ڈیھ ءِ حاکم امریکا شت تو شہزادگ حمل گوں  آئی گون اَت۔۔۔ ءُ ایش پہ ڈیھ ءِ حاکم ءَ وت مزنیں  ھبرے اَت کہ آ امریکائی حکومت ءِ لوٹ ءِ سرءَ شتگ اَت کہ راہ ءِ تہءَ آ گوں  ملکہ الزبتھ ءَ ھم گوں  دیوان ءُ کُرتگ اَت کہ وت ھندوستان ءُ پاکستان ءِ آزاتی ءِ وھداں  وھدے بلوچستان پہ لہتے ماھاں  آزات، بوتگ اَت گُڑا آئی وتی ڈنی کارانی وزیر انگریزے اَت کہ ھمے پہمندگیں  ڈنی کارانی وزیر خان صاحب میر احمد یار خان ءَ اولی وار پنت داتگ اَت کہ آئی آزاتی ءِ واب پوک اِنت چیءَ کہ انگریز ءُ پرنگانی درکپگ ءَ پد خان صاحب ءِ اے امیت ءُ واھگ کہ پرنگ آئرا کمک دَینت یک وابے اَت ءُ آئی پرنگی ڈنّی کارانی وزیر آئرا صلہ داتگ اَت کہ آ گوں  پاکستان ءَ الحاق بہ کنت نیکہ پاکستان پہ زور آئرا وتی نوکیں  ملک ءِ تہءَ ھوارکُرت۔۔؟  بلے خان صاحب ءَ نہ زاناں  پرچے چہ وتی ڈنی کارانی وزیر ءَ لوٹ کُرتگ اَت کہ آ چہ لندنءَ چہ آئرلینڈ ءَ پرائی صلح ءُ ازباب مُچ بہ کنت۔۔؟

            ءُ شہزازدگانی تہءَ ایوک ءَ میر حمل خان صاحب ءِ گوں  اے لوٹ ءَ تپاک نہ کُرتگ چیءَ کہ وتی جندءِ راج ءُ چاگردءِ لوٹ ءُ گزر ءُ ایدگہ جاوراں  سرپد ءُ پوہ بیان آ نوکیں  ملک ءِ حقیقت ءَ منّ اِتگ اَت کہ نوں  اے قبائلی ءُ قومی راج ءَ گوں  توپ ءُ ٹینکاں  بُن دَیگ حقیقت پسند ءُ شریں  حبرے نہ ات کہ اے راستی ءُ اے حقیقت ءَ زانگ بزاں  المی اَت کہ تنے وھدی چشکہ مراد جان خیال کنان بوت کہ مہلوک اے راستی ءُ حقیقت ءَ نہ من اِت کہ بلوچستان، پاکستان ءِ یک بہرے۔۔۔؟  پرچاکہ میر مراد جان زانت کہ مئے ورنا ءُ مئے ایدگہ مردم تنے وھدے وتی جند ءِ لہڑگ ءُ جوشانی بانزلاں  بال کنان دراھیں  راجدپتر ءَ یک پرجوشیں  معنایے دیگءَ اتنت کہ ایشانی تہءَ کلات ءِ نوکیں  پارٹی استمان گل کہ وت خان صاحب میر احمد یار خان ءِ دست کمکی ءُ پشتوانی ءَ ٹاھینگ بوتگ اَت کہ آیانی ورناھاں  کراچی ءُ دلی ءُ کابل راہ داتگ اَت تانکہ گوں  مسلم لیگ ءُ کانگریس ءَ یک راہءُ یک شونے درگیجگ بہ بیت۔۔۔

            ءُ نوں  میر مراد جان ءِ حیال ءَ اے عنصر یکوارے پدا خان صاحب ءَ ا نیڈ دیان اِتنت کہ آ وتی آزاتی ءِ ھیالاں  دیمءَ بیار اِیت۔۔۔

آزمانگ ءَ شہزادگ حمل خان ءَ حقیقی ءُ راستیں  راہ ءَ پیش داشتگ اَت۔۔پمیشا نوں  ھم آ وتی گْوھار حانل ءِ اے گپاں  بہ منگ ءَ تیار نہ اَت کہ انونیں  جاورانی تہءَ شہزادگ حمل یاگی بوگ لوٹیت کہ یا کہ خانءَ پرمایگ ءَ ات کہ آزات بلوٹ اِیت۔۔؟ یک مردمے کہ ساری ءَ آزاتی نہ لوٹ اِتگ اَت گُڑا المی نوں  آ چوں  اے نابوئوکیں  حبر ءِ سرءَ کسے را اینڈ دیگ ءَ بہ بیت۔۔۔؟

            پمیشا میر مراد جان گچکی ءَ شہزادگ حمل ءِ نوکیں  امیتانی باروءَ ھچ خبر نہ اَت کہ آ چے لوٹ اِیت۔۔۔ ءُ آنکہ آئی گْوھار حانل آئر یک ’یاگی‘ یے ءِ دروشم ءِ تہءَ پیش کنان اَت۔۔۔

            وت ءَ را یک دومی ءَ دروت گرگءَ پد زاماس ءُ ناکو چہ وت ءَ جتا بوت اَنت کہ مئے راج ءُ چاگرد ءِ تہءَ ایش یک عجبیں  حبرے اَت کہ چیءَ کہ زاماس ءُ ناکو کدی چشیں  جہلانکیں  دوستی یے گوں  گندگ نہ بوت اَنت ۔۔۔۔ بلے چشکہ ذکر بوتگ کہ شہزادگ حمل ءُ میر مراد جان ءِ دوستی چہ زاماس ءُ ناکو ءِ عزت ءَ برز تریں  چیزے اَت کہ ایشی تہءَ آیانی وتی گْوستگیں  روچانی لہتیں  یات گیری ءُ ھُبّ ءُ ھدوناکی اتنت۔۔۔

            میر حمل ءَ چہ جتا بوگءَ رند میر مراد جان ایدگہ شہزادگاں  گوں  ھم دست بوت آیاں  دروت دیان بوت کہ اے ورنا چوکیں  شہزادگانی ماما اَت، ءُ ھنچا ماما مردمءَ گیشتر دوست بنت۔۔۔!

            حسن چہ کُلاں  مستر اَت، برزبالادیں  قد، سبزءُ سیاھیں  چمانی بْرکش، ءُ باز گران سنگ کہ حبرجایان ءُ درگیجان ءُ مُدام گوں  وابیں  چمان آئی یک ازلی ءُ ابدی ئیں  بشکھندی یے آئر چہ ایدگہ براساں  تاک کُرتگ اَت۔۔ ءُ آ چہ خان صاحب میر احمد یار خان ءَ گیش تیز ءُ ترند گاڑی تاچینت۔۔۔!

            آ وتی وانگءَ لاھور ءِ ’ ایچی سن‘ ءِ تہءَ پیلو کُرتگ اَت ءُ نوں  وتی گاڑی ءُ موٹر ءُ وتی دیرگندءُ نوک نوکیں  تپنگ ءُ کیمرھاں  مشکول اَت کہ گوں  سنگتاں  کدی کدی پہ شکار ءَ دشت ءُ کوچگ ءُ میدانانی تہءَ شُت اَنت کہ آئی سنگتانی تہءَ شہزادگ دوستؔ اَت کہ آ ھردو ایچی سن ءَ یکجاہ بوتگ اَت ءُ نوں  کلات ءِ سرگْوستانی تہءَ آ ھر دو یکجاہ اِتنت ءُ ھردُکاں  موٹر ءُ گاڑیانی ھُب ءُ واھگ اَت ءُ ھردو سیر ءُ آروس نہ کُرتگ اَت۔ شہزادگ دوست ءِ پس رحیم جان چہ خان ءَ باز نزینک اَت نوں  پیر اَت ءُ چہ خان ءَ کمکیں  زار اَت بلے خان آئی قدرءُ عزتءَ کُرت ءُ ھردو سنگت وھدے یکجاہ بوت اَنت تو خان ءِ پچار ءَ کُرت اَنت۔۔

            رامین چہ حسنءَ کسان اَت ءُ چہ کراچی ءِ یک انگریزی اسکولے ءِ گُڈّ ی ئیں  سال ءَ پد وانگ یلہ داتگ اَت ءُ کلاتءَ اھتگ اَت کہ اِدءَ آئی گیشتر وھد خان صاحب ءِ ماحل ءِ تہءَ گوں  ایدگہ شہزادگاں  گوں  گْوست ءُ آ کم کم نشگ ءِ نیمگءَ دلگوش اَت کہ ایشی تہءَ خان ءِ دربار ءِ خان ساماں  درّا ءِ مزنیں  دستے مان اَت کہ درّا کدی کدی وتی چلیم ءَ چرس مان کُرت ءُ گرماگ ءَ بھنگ وارت ءُ اگاں  شہزادگے دیم بہ کپتیں  تو آئرا ھم لوٹ اِت ءُ پدا خان، دربار، ءُ وزیر ءُ وکیلانی بابت ھما ھما گپاں  جت کہ بلکنا راستی ءُ حقیقت چش نہ اَت چشکہ آ ایشرا پیش کُرت۔۔۔۔ بلے درّا ءَ کئے داشت کُرت کہ آئی زبان ءِ وش لسانی ، آئی حبرانی بند ءُ تند ءُ آئی وش اخلاقی، بے راہ ءُ مگوزیں  شہزادگاں  ھم راہ ءِ سرءَ آورت۔۔ ءُ رامین اولی وار چرس خان ساماں  درّا ءِ چلیم ءِ تہءَ کش اِتگ اَت ءُ بھنگ ھم  وارتگ اَت کہ آئی پسّ ءَ تنے وھدی خبر نہ اَت۔۔۔ ءُ شکل ءُ صورتءِ تہءَ چہ حسن ھم زیبا اَت کہ مردم کدی کدی آئی جنکے بُوگ ءِ مارشت زُرتاں ۔۔۔

            بامنؔ کسان اَت ، بلے چہ حداداد مزن اَت کہ حداداد مروچی اِدءَ نہ اَت کہ نوک نوک اسکولءَ شُت ءُ اھت ءُ یک استادے آئرا تنے وھدی گسءِ تہءَ وانینت کہ عمر ءِ  تہءَ چہ کُلاں  کسان ءُ گْونڈ اَت بلے بامن کلات ءِ اسکول ءِ تہءَ ونتگ اَت ءُ گیشتر وتی زبان ءِ تہءَ گپ جتءُ چو وتی براتاں  انگریزی ءِ لوز مان نہ کُرت۔۔ ءُ بگیر چہ حداداد دراھیں  براتانی عمر چہ یک دومی ءَ سالءُ دو سال کم اَت ءُ دراہ وتی بیستمی سالانی تہءَ اِتنت بگیر چہ خداداد کہ نوں  ھشت ءُ نُھ سال ئیگ اَت کہ میر حمل ءِ چہ کُلاں  کستریں  بچ اَت کہ چہ حداداد ءَ ساری حوری پیدا بوتگ اَت کہ عمرے ھبدہ ، ھژدہ سال اَت ءُ مروچی چہ ماما ءَ وتءَ را چیر داتگ اَت چشکہ آ بزانت کہ ماما پرآئی رسال ءَ اھتگ اَت۔۔۔

            میر حمل ءُ مراد جان گچکی نان ءِ سرءَ نشت اَنت ءُ گوں  آیاں  حسن، بامن ءُ رامین ھم نان وارت وھدے ماس حانل وتی چلیم ءَ پُھر کنان مردءُ بچءُ براس ءِ نان ورگءَ چاران بوت چشکہ مروچی آئی دل سارت اَت کہ آدراہ یکجاہ نان ورگءَ اَتنت کہ زوتاں  زور نوں  یک دگہ مزنیں  نانے چشکہ پر اَت وھدے مزار ءُ حوری ءِ سانگ بوتیں ۔۔۔! ءُ حانل وتی چلیم ءَ کشان چہ گلءَ بات اَت کہ آئی جنک حوری پہ وش نامی چہ وتی گسءَ پاد آیگ ءَ اَت۔۔! آنکہ آ زانت کہ المیں  پیسلہ حمل ءِ دستءَ اَت۔۔۔

            ءُ مروچی وتی مرد حمل ءَ چاران آئرانہ زاناں  پرچا اے مارشت بوت کہ حمل ءِ دراھیں  مُود اسپیت گشتگ اَت ءُ آئی سوزیں  چمانی بْرکش کم اَت ءُ آئی سہر ءُ اسپیتیں  بدن کمکیں  مونجا ءُ ملور اَت کہ حانل ءِ حیال ءَ بلکنا ایش دراہ کلات ءِ سیاسی  جاور اِتنت کہ آئی مردءِ  دیمءَ درا اِتنت ءُ آ وتی دلءِ تہءَ دعا کنان  بوت کہ حدا بہ کنت کہ اے جاور پہ وشی ءُ وشالی تہر بہ بنت نیکہ آیوکیں  روچ کلات ءِ سرءَ چشکہ باس سکّ گْوزان بہ بنت۔۔۔ ءُ چہ آسودگیں  روچانی ترسءُ لرزءَ آ وتی چلیم ءَ کٹ کٹینان بوت ءُ بچءُ مردءُ براسءَ چاران ، خیراتءُ ندرْ بوان بوت۔۔۔!

            نان ورگءَ پد وھدے در شت اَنت ءُ ایوک ءَ زامات ءُ ناکو بلکنا گْوستگیں  روچانی دو سنگت یکتنا ءُ ایوک کپت اَنت، تو میر مراد جان وتی دنتاناں  یک باکسءِ تیلی ءَ کونڈان جُست کُرت۔۔۔ 

’’خان صاحب آکر چے لوٹ اِیت۔۔؟‘‘

’’خان صاحب ءِ سر گشتگ۔۔۔‘‘  میر حمل یک زہر کندیں  بشکھندگی ءِ تہءَ گْوشان بوت ءُ میر مراد جان وتءَ را راست کُرت ءُ گوں  وتی کسان ءُ زڑوکیں  چماں  جُست کُرت ’’ منی وتی حیال ھمیش اِنت کہ خان صاحب وتی آزاتی ءِ بیرک ءَ چہ وھدءُ ساری بُرز کنان اِنت۔۔۔؟ ءُ اگاں  چش بوت گُڑا ایش مئے حق ءَ نہ بیت۔۔۔!‘‘  ءُ یک زرے چُپی ءَ پد وتاں  چشکہ چہ وتءَ جُست بہ کنت ’’گُڑا چے بیت۔۔۔؟‘‘

            ءُ حمل چشکہ آئرا لکمہ دیان پدا ھما ساری ءِ زھر کندءِ تہءَ گْوشان بوتءُ وتءَ را بالشتءَ تکہ کُرت۔۔۔

’’ پد ھر چیز پْرش اِیت ءُ ھچ چیزے نہ مان اِیت۔۔۔!‘‘

’’ تو گوں  خان صاحب ءَ گپ جتگ کہ چشیں  پیسلہ شر نہ بنت۔۔۔؟‘‘  میر مراد جان جُست کُرت

’’ من مُدام شپ ءُ روچ چہ ماھے ءَ ھمے گْوشان اوں  کہ ایش ردیں  پیسلہ یے کہ اگاں  آ وتی بیرکءَ بُرز بہ کنت۔۔پرچا کہ وفاق ءِ پوج تیار اِنت ءُ اے زْرمبشت دمانی تہءَ چو حاکوتاں  ڈھر اِیتءُ کپ اِیت۔۔‘‘

            ’’گوں  خان صاحب ءَ کُجام مدت ءُ کُمک گون اِنت کہ آ چشیں  پیسلہ کنگءَ اِنت۔۔؟‘‘

’’نہ زاناں  کہ آئرا اے اِشک چہ بُرزءَ رستگ یا کہ چہ جہلءَ۔۔۔!‘‘

’’بزرءَ کئے اِنتءُ جہلءَ کئے اِنت۔۔۔؟‘‘

’’منی سر پر نہ کپ اِیت۔۔‘‘  میر حمل نا اُمیتی ءِ تہءَ گْوشان بوت ءُ میر مُراد جان گْوشت

’’ منی حیالءَ نابزانت ءَ بِل کہ وت بزانت۔۔۔!‘‘

’’ بلے یک مردمے ءِ نابزانتی یک مردمے ءَ متاثر کنت، وھدے خان ءُ حاکمے ءِ نابزانتی شارے ءَ بیران کنت۔۔۔ !‘‘ میر ءِ گپانی تہءَ نااُمیتی یے اَت

’’ خان صاحب ءَ سوج دیوک کئے اَنت۔۔۔؟‘‘

’’ لہتے استمان گلءِ باسکءُ سروک ءُ لہتے سردار!‘‘

ءُ میر مراد جان کھندگے جت ءُ گْوشت۔۔۔

’’ سردار گوں  خان ءَ۔۔۔؟   من ءَ باور نہ یات۔۔۔!‘‘  ءُ آ درّائینت۔۔۔ ’’ سردار گوں  خان ءَ۔۔۔؟  میر حمل تو گْوشگءَ ئے۔۔۔؟ من ءَ باور نہ یات۔۔کہ کدی سردار گوں  خانءَ گون بنت۔۔۔ سردار گوں  نصیر خان نوریءَ ھور نہ بوت اَنت، کہ نصیر خان آیانی چک چینی ءَ پہ وتی لشکر ءِ تہءَ لس رستگے جوڑ کُرتگ اَت گُڑا اے سردار کہ نصیر خان ءَ گوں  گون نہ بوتگ اَنت نوں  گوں  مئے نوکیں دورءِ خان ءَ چون گون بنت۔۔۔؟ سردار چہ بندات ءَ گوں  ڈیھ ءَ دگا کُرتگ۔۔۔ ءُ پرنگ ءِ دورءِ تہءَ سردار چہ کُلاں  گیش زور آور ءُ طاقتور بوتگ کہ پرنگ آیانی یک اڈرگے جوڑ کُرت ءُ خان صاحب ایشرا زانت۔۔۔ آ لائکیں  مردے بلے پدا پرچے آ سرداراں  زُرتگ۔۔ منی سرپر نہ بیت۔۔۔! ‘‘

ءُ میر حمل گْوشان بوت۔۔۔

’’دراہ سردار گوں  آئی نہ اَنت، بگیر چہ جھالاوان ءِ لہتے سرداراں  کہ اے سردار من زان آں  کہ بے باور ءُ بد زُبان نہ اَنت ءُ گیرتی سردار اَنت، کہ تاں  مرک گوں  خانءَ اوشت اَنت بلے آیانی مرئگ ءُ جنگءُ پسات ءِ تہءَ مُلک آزات نہ بیت یک جنگے پاد کئیت ، یک پساتے پاد کئیتءُ سرچست کنت ءُ پدا وفاق ءِ لشکرءُ فوج کئیت ، کاروائی بیت ءُ ھرکس ترگہ ءُ رگہ بیت۔‘‘

’’خان چے لوٹ اِیت۔؟‘‘

’’ خان گْوستگیں  معاھدہ ءُ ایگریمنٹانی حوالگءَ دنت چشکہ آ وتی قانونی جنگءَ بہ کنت ءُ پیش بہ داراِیت کہ آئی ڈیھ ءِ گْوستگیں  روچاں  یک آزاتیں  حیثیت ءُ درجگے بوتگ۔۔۔!  آنکہ ایش ھنچش بوتگ بلے طاقت ءُ زور ءِ دیم ءَ قانون زور آورءِ چل اِیت، کمزورءِ قانون نہ چل اِیت۔۔!  ءُ خان صاحب ءِ قانون چارہ جوئی ءِ حیثیت یک پرکایے بوتگ۔۔۔ آنکہ چہ ھندوستان ءِ بہر ءُ بانگ ءَ ساری وت مسلم لیگ ءِ مردم خان ءِ قانونی چارہ جوئی ءَ من اِتگ بلے نوں  کہ دو ملک جوڑ بوتگ اَنت گڑا سیمی ملک ءِ گنجائشت ایشی تہءَ نیست اَت چہ جائیکہ اے سیمی ءِ قانون ھر چنت کہ زورآوریں  بوتیں ۔۔۔ پرچا کہ راج دپتر کمزوریں  قانون ءَ نہ من اِیت، راج دپتر ءِ وتی پیسلہ اِنت۔۔۔!

            ءُ پدا خان وت گوں  وتی دستاں  الحاق کُرتگ، دیوان خاص ءُ دیوان عام ھردو خان ءِ پیسلہ ءَ نہ من اِتگ بلے خان الحاق کُرتگ ءُ ایش یک راجدپتر ی راستی ءُ حقیقتے ءُ خان بلکنا شریں  پیسلہ یے کُرتگ کہ بائد اِنت کہ خان نوں  مہلوک ءَ تباہ ءُ برباد مہ کنت ءُ وتی  پیسلہ ءَ بوشت اِیت۔۔۔!‘‘

ءُ میر مراد جان وتی سرءَ سُرینان نااُمیتی ءِ تہءَ گْوشت۔۔۔

’’ بس حدا حیر بہ کنت۔۔۔!  منی سہی بوتگ تو حیال کُرت کہ بیایاں  شُمارا بہ گنداں  خان صاحب ءَ بہ گنداں  ءُ گوں  تو یک دگہ عرضے ھم بہ کن آں ۔۔۔‘‘

میر حمل گُڈّی ئیں  ھبر ءِ سرءَ گْوشان بوت۔۔۔

’’ چے عرضے؟‘‘

’’ من لوٹ آں  کہ تئی جنک حور ی ءِ دستءَ اَچ تو پہ وتی بچ مزارؔ ءَ بلوٹ آں ۔۔۔!‘‘

ءُ میر حمل بشکھندگ بوت۔۔۔

’’من وتءَ را اَچ تو داشتگ کہ من حوری ءَ بہ دارآں ۔۔۔ حوری تئی جنک اِنت۔۔۔ حوری ترا رستگ! حوری تئیگ اِنت۔۔ لوٹ ئے نوں  دعا پاتحا بہ بیت ، گُڑا من پریشی ھم حاضرآں ۔۔۔!‘‘

ءُ میر مراد جان وتی دستءَ تچک کُرت ءُ آئی زان ءَ ایر کُرت۔۔

’’ منءَ اَچ تو ھمے اُمیت بوتگ!  راستی تئی حون ءِ تہءَ یک بادشاہ ءُ یک حاکمے ءِ حون تچگءَ اِنت۔۔۔!‘‘

پدا میر حمل پاد اھت ءُ جُست کُرت۔۔

’’ تو خان صاحب ءَ کدی گندگ لوٹ ئے۔۔؟‘‘

’’باندا سُہبءَ۔۔!‘‘  میر مراد جان گچکی گْوشت۔۔۔ ’’ چی ءَ کہ منءَ وزیر ءُ دربار ھمے ھالءَ داتگ۔۔!‘‘

’’خیر تو نوں  آرام بہ کن۔۔ شپءَ، گوں  تو دیوان بیت۔۔!‘‘

ءُ پدا میر حمل درکپت ءُ میر مراد جان ایوک ءَ منت ءُ بامءَ چلان بوت ءُ دعا لوٹ اِت کہ چے حوری ءُ میر مزار ءِ سانگءَ ساری بہ کنت کہ ھچ چیزے مہ بیت۔۔!

٭٭٭

(2)

میر مراد جان گچکی ءُ شازادگ حمل ءِ ، ھردوکانی نیام ءَ ھمے پیسلہ بوت کہ حوری ءُ مزار ءِ سانگ ءِ ’اوکڑ‘ ءَ انکس دراج کنگی نہ اِنت بلکنا ایشرا باز گْونڈ ءُ دعا ءُ پاتحا ءِ تہءَ ھلینگی اِنت کہ رندءَ  ماہءَ کپے کہ حدا دلاں  وش بہ کنت گُڑا یک مزنیں  مُچی یے پہ سیرءُ آروس ءَ اڈ دَیگی بیت کہ اے مُچی ھردوئیں  کہولانی دلءِ مُچی یے بیت۔۔!

میر مراد جان گچکی شازادگ حمل ءِ نیمگءَ چہ سوج ءُ صلاح ءَ منّ اِت ءُ ھما ھشیم ءُ دیگر شاھی ماحل ءُ آئی کش ءُ گورءِ شازدگانی گساں  چہ لہتے مردم اھت اَنت ءُ شاھی مسیت ءِ امام عرض محمد گوں  وتی ھِنی ھِنگیں  ریش، اسپیتیں  پُچ ءُ زردیں  دستمال پیمیں  چادرءَ کوپگاں  مان گیجان ءُ تسبیہ دور دیان میر حمل ءِ گاڑی ءِ تہءَ پُترت کہ میر حمل ءِ ماڑی شاھی ماحل ءِ کشک ءَ روٹکی دمَگ ءَ اَت کہ اَچ اِداں  شاھی مسیت ءِ کُنگرہ ءُ مینار درا بوت ءُ درنیام ءَ شاھی ءِ دراجیں  دیوان اَت ءُ نیام ءَ ماحل وتی گْوستءِ یاتانی تہءَ اوشتوک اَت!

میر حمل ءِ ماڑی ھم کْوھن ءُ نوکءِ بوءَ دات کہ ایشی یک بہرے پرنگیانی زمانگ ءِ نکشہ یے اَت کہ زمین جُمب ءَ پد گوں  دار ءُ شیشگاں  بستگ اَت، ءُ چہ ایدگہ نوک بستگیں  ماڑی ءَ جتا درابوت کہ نوکیں  ماڑی آنکہ گوں  کْوھنگیں  ماڑی ءَ ھوار بندگ بوتگ اَت بلے مردم ء ِ چم بہ کْوھنیں  بہرءَ اولی وار کپتگ اَنت وھدیکہ نوکیں  بہر جتا ءُ بے رنگ درا بوت۔۔۔!

            ماڑی ءِ مزن ءُ دراجیں  نندوکیں  کوٹی ءِ تہءَ کہ آئی کھڑکی روٹکی نیمگءَ پچ بوت اَنت کوہءِ کسانیں بٹ اِت اَنت کہ ایش چو بزاں  کلات شارءِ گُڈ سر اَت۔ کہ اَچ ادا دْرچک کوہ ، آزمان درا زیبدار درا بُوگءَ اِتنت کہ نوں  ھمے کوٹی ءِ تہءَ لہتے شازادگ پیرءُ ورنا نندوک اِتنت ءُ درا وتی شازادگی لیوس ءِ تہءَ اتنت یعنے اسپیتیں  پُچ ءُ سیائیں  صدری کہ ھمے صدری ءُ کوٹانی کشکءُ کُنڈاں  بلوچی دوچ ءُ پدا اسپیتیں  پاگ کہ مول اِش بستگ اَت ءُ دراھیں  مردمانی دیم بْرکش دیان اَت چشکہ ورنائیں  شازادگ وت پہ وتی جند ءَ ھمے ڈولیں  مرادانی روچ ءُ شپ ءِ حیالاں  کنان اِتنت!۔۔

ھمے پانزدہ ءُ بیست مردمانی ساڑی بُوگ ءَ مولی عرض محمد شاھکاڑاں  وتی گُٹ ءَ ساپ کنان وتی چپ ءُ راست ءَ حمل ءُ میر مراد خان گچکی ءَ چاران بوت کہ آ میر مراد اخان گچکی آئی چپیں  نیمگءَ ءُ شازادگ میر حمل آئی ءِ راستیں  دستءَ وتی زانوانی سرءَ نندوک اَچ آئی چٹ نزینک نشتگ اَت ءُ ایدگہ مردم چپ چپان آیاں  چاران اِتنت۔

ءُ پدا مولی عرض محمد بہ حمل ءَ دیم کُرت ءُ جُست کنان بوت۔

’’تئی جنک ءِ نام؟‘‘

’’بی بی حوری‘‘  میر حمل گْوشت ءُ چپ نندوک بوت۔۔۔ پدا مولی بہ میر مراد جان گچکی ءَ دیم کنان ھمے جُست پدا درّائینت

’’ تئی بچّ ءِ نام۔؟‘‘

’’مزارخان‘‘

ءُ پدا مولی عرض محمد یکوارے دوارگ وتی دلگوش ءَ گوں  شازادگ حمل ءَ کنان گْوشت۔۔

’’ تو وتی جنک بی بی حوری کہ آئی نام اِنت، میر مراد جان گچکی ءِ بچّ میر مزار خان ءَ داتگ ئے ءُ دئے؟  ‘‘

’’من داتگ ءُ ھم دیاں !‘‘  شازادگ حمل سرجم ءُ دلجم ءَ پسو دات۔۔۔ ءُ نوں  مولی عرض محمد وتی دلگوش ءَ گوں  میر مراد جان ءَ کُرت ءُ پول کُرت

’’ تئی بچ میر مزار خان کہ ترا  اِے نام ءِ دگہ بچ نیست ، میر حمل ءِ جنک حوری کہ آئیءِ دگہ جنک پرے نامءَ نیست، تو پرائی ایشرا کبول کُرتگ۔۔؟‘‘

’’من کبول کُرتگ ءُ کبول کن آں ‘‘  میر مراد جان گچکی گوں  وتی کراکلی کُلا ءُ زڑوکیں  چماں  مروچی گیشتر وش درا بوت۔۔

پدا میر مراد جان ءِ جنک  ماھناز ءُ میر حمل ءِ بچ رامین ءِ نیام ءَ سانگ بوت ءُ مولی عرض محمد اَچ آیاں  یکوارے پدا ھما پول کُرتگ ءِ جُستاں  کنان بوت کہ ساریءَ حوری ءُ مزار ءِ باروءَ کُرتگ اَت ءُ ھنچش دو سانگ یکجاہ بوت اَنت۔۔

ءُ پدا مولی عرض محمد پہ پاتحا ءَ وتی دستاں  بُرز کُرت کہ ایدگہ مردم گوں  آئی دستانی بُرز کنگءَ وتی دستاں  پہ بامءَ چست کُرت اَنت ءُ ماڑی ءِ دراجیں  کوٹی ءِ تہءَ چشکہ مکسکانی توارءَ یک کسانیں  ریمبگے پرشت،ءُ عرض محمد سورت فاتحہ ءَ ونت ءُ پدا ھرکس وتی دعایاں  چشکہ وتی دیم ءَ مشتءُ شان بوت ءُ درا میر حمل ءُ میر مراد جان گچکی ء َ مبارکی دیان بوت اَنت۔۔۔مبارک بہ بیت۔۔۔ مبارک بہ بیت۔۔۔ءُ میر حمل ءُ میر مراد جان گچکی مہلوک ءِ مبارکی گران بوت ءُ وش وشال بوت اَنت۔۔۔ کہ پہ میرمراد جان گچکی ایش یک مزن ءُ مستریں  حبرے اَت کہ آئی ھم سْیادی ءُ نزینکی گوں  شاھی خاندان ءُ کہول ءَ گیشتر ھمگْرنچ ءُ سک بُوان اتنت کہ یک قومی ءُ تمنی زندءِ تہءَ چہ کُلاں  مزنیں  درجگ ھمے سیرءُ سانگ بندیانی اَت کہ ادءَ دراہ مردم ھمے لوٹ اِتنت کہ آیانی نزینکی گوں  مزنیں  کہول ءُ خانداناں  بہ بیت ءُ احمد ذئی ءُ گچکی دہ بلاھیں  قوم ءُ خاندان ءُ کہول اِتنت کہ احمد زئی بادشاہ ءِ قوم اَت کہ ایشی ھمسیادی ءِ تہءَ میر مراد جان گچکی ءَ ھنچا وش بُوگی اَت۔۔!

            ڈنءَ روچ تنے وھدی پہ میر ی ءِ برزگیں  کوٹ ءُ کلات ءَ برز اَتءُ جون ءِ ماہ ءِ زردیں  دیگرءِ تہءَ سروپ، زردالو، بادام، آڑو ءُ انجیر ءُ چیری ءِ دْرچکانی پن چو یک مہ لقاہ ءِ گْوشانی دُرّاں  سرسران اتنت ءُ یک وشیں  چرئک ءِ دور چمبیلی ءُ درھنے ء ِ بواں  چہ کوھاں  آران میر حمل ءُ میر مُراد جان ءِ پونز ءُ وجود ءِ تہءَ ڈیک دیان اَت کہ چہ ایدگہ ’اولڑ‘ءِ ایدگہ مہمانانی در رَوگءَ پد آ بنگلہ ءِ تہءَ یکتنا ءُ تانا منتگ اَت ءُ ماڑی ءِ جاندمی نیمگءَ باگءِ نیمگءَ درکپتگ اَت کہ حانی گوں  لہتے شازادی ءُ ھمساھگ ءِ زالکار ءُ جنیناں  ماڑی ءِ کُتبی کشگ ءَ کْوھنگیں  بہرءِ تہءَ چلیم چکگءُ مبارکی ءُ چاء ورگءَ مشکول اتنت کہ آیانی گل ءُ بالءُ  وشی ءِ تواراں  میر حمل ءُ میر مُراد جان گوشداران اِتنت۔۔

            بلے میر مراد جان ءَ میرحمل وتی جند ءِ ویل ءُ جنجالاں  گوں  اڑاِتگ کہ نوں  وتی سانگ ءُ سانگبندی ءِ کارچرءَ تماسر کنان آ یکوارے پدا ھما زمین جُمبیں  ءُ آریپیں  مشکلءُ گرانی ءَ گوں  دلگوش بوگ لوٹ اِت کہ اے سرحال چشکہ ھرجاہ گوں  ساھگءُ ارواح ءَ گوں  آیاں  گون اَت ، چہ جائیکہ آ واب بوتیں  کہ آگہ، وارتیں  کہ گشتیں ، نندوک بوتیں  یا کہ گرداں  بوتیں ، گُڑا اے سرحال آیانی پکرءُ حیالانی تہءَ موجود ءُ ساڑی اَت کہ ایشرا چشکہ شموشگ نہ لوٹ اِت، ءُ نیکہ ایش شموشت بوت۔۔۔

پمیشا شازادگ حمل جُست کُرت۔۔۔

’’ گوں  خان صاحب ءَ تئی دیوان زاناں  انشپی اِنت۔۔ منءَ سُہبی وزیر دربار خان بہادر عظیم خان حال داتگ اَت، بلکنا ترا ھم حال داتگ۔۔۔!‘‘

ءُ میر مراد جان چہ باگءِ راہءُ کشک ءِ سنگ ءُ ڈونکاں  وتءَ را پہریزان گْوشان بوت۔۔۔

’’ھو! من ءَ سہبی عظیم خان ءِ کلوہ ءِ ودار اَت، کہ رندءَ آئی کلوہ اھت کہ خان صاحب انشپی دیوان خاص ءِ مراگاہ ءِ تہءَ منءَ لوٹ اِتگ۔۔‘‘

ءُ میر حمل گْوشان بوت۔۔

’’ اے شریں  حبرے کہ خان صاحب ترا وتی حاصیں  دیوان مراگاہءِ تہءَ لوٹ اِتگ، کہ اُدامردم وتی دلءِ گپاں  جت کنت نیکہ ھنچا دیوان کنگءِ چے متلب۔۔۔!‘‘

’’ ھو! من ھمے حیال کناں  کہ خان صاحب کدی کدی ترا لس دیوان ءِ مراگاہءِ تہءَ لوٹائینت کہ اُدءَ ھچ سرحالے نہ بیت، ءُ من لوٹ اِت، کہ منیءُ آئی دیوان ایوکءَ بہ بیت تانکہ من وتی دلءِ گپّاں  بجن آں ۔۔۔!‘‘

ءُ پدا آ جاندمی دمَگ ءُ باگ ءِ گُڈسرءَ سر بوت اَنت ءُ چہ باگ ءِ گُڈّی ئیں   دروازگ ءَ کہ پچ اَت، آ ڈن ءَ درکپت اَنت کہ اِدءَ یک سیائیں  ڈلے اَت، ءُ پدا یک بٹ ءُ بلے بنا بوت کہ آ روان ھمے بٹ ءُ بلو ءِ سرءَ نشتاں  ءُ دُور روچ ءِ کپگءَ چاران بوت اَنت کہ روچ ءِ پومپ اَچ شاناں  ءُ تپد دیان نوں  چشکہ وتی گُڈی ئیں  مزل ءَ سربوان اَت، کہ پدا بلکنا اے کوھانی پُشتءَ آئی تپد ءُ گرمائشت ءُ دراھیں  رُوژنائی زیان بیت تانکہ یکوارے پدا کسے ایشرا دومی سُہب ءَ آس بہ دنت ،بُن بہ دنت کہ ایش یکوارے پدا وتی پند ءَ یکوارے پدا بنا بہ کنت۔۔!

ھمے کپوکیں  روچءَ چاران شازادگ جُست کُرت۔۔۔

            ’’ من ءَ نہ تور اِیت کہ خان صاحب نوں  کسے ءِ حبرءَ زور اِیت ، پرچا کہ آئی ءَ چشکہ پیسلہ کُرتگ کہ گوں  وفاقءَ مڑگی اِنت۔۔!‘‘

’’ تئی وتی قیاسءُ گمان ءِ سبب چے اِنت۔۔‘‘  میر مراد جان وتی دراجیں  جامگءِ تہءَ وتی مزنیں  لاپءَ مشان جُست کُرت۔ءُ شازادگ حمل ءِ سبزیں  چم کپوکیں  روچ ءِ تہءَ گیش سبز بوان بوت اَنت ءُ آپسو دیان بوت۔۔

’’ منی گمان ایش اِنت چشکہ من ترا ساری ءَ حال داتگ، وفاق ءِ تہءَ کسے نندوک پہ وتی جند ءِ پائدگ ءُ سیت ءَ بلوچستان ءِ ڈیھ ءَ آسے مان گیجگ لوٹ اِیت تانکہ آئی کار ھم بہ بیت ءُ بلوچستان ءِ تہءَ پاد آئوکیں  آس ھم سارت بہ بیت۔۔!‘‘

’’بلے ایش چون بوت کنت کہ وفاق ساری ءَ پساتے بیاراِیت ءُ پدا ایشی ءَ سارتیں  آپ مان بگیج اِیت۔۔۔؟ اگاں  اے پسات زیان نہ بوت۔۔؟‘‘

ءُ میر حمل بشکھندگ بوت۔۔۔  ’’ بچار اصل چیزھمے ’اگر‘ ءِ تہءَ اِنت، کہ اگر چشبوت، اگر ایش بوت۔۔۔ ءُ اگر آ بوت۔۔۔ ءُ خان صاحب ھمے ’اگر‘ ءِ  تہءَ وتی دراھیں  ھیکاں  یک تورگءَ تہءَ کُرتگ کہ اے دراہ پرشتاں  گُڑا یکجاہ پُرشتاں ۔۔۔

’’ بلے اگاں  ایش نہ پرشتاں  گُڑا؟‘‘  میر مراد جان جُست کُرت ءُ وتی جُستءِ سرءَ بشکھندگ بوت چشکہ آ یک شریں  جُستے بہ کنت۔۔۔

’’ اگاں  ایش نہ پرشتاں  گُڑا ایش خان صاحب ءِ وشی بحتی ءُ مئے دراھینانی وش بحتی۔۔۔! بلے من زان آں  کہ اے دراھیں  ھیک یکجاہ پرشت اَنت ءُ پہ خان صاحب ءَ ھچ چیزے ھچ شے یے پشت نہ مان اِیت۔۔ پرچا کہ ’اگر‘ ءِ جُستءِ تہءَ یک بے یکینی ءُ بے سکھتی یے مان اِنت ءُ اگاں  یک سیاسی  سروکے ءَ یک حاکمے ءَ اے خبرنہ اِنت کہ آئی کُرتگیں  کارانی تہءَ چنکس سکھت ءُ یکین مان اِنت ءُ چنکس نہ اِنت گُڑا آئرا راہ دربرءُ سروک بُوگءِ حق نیست۔۔۔!آنکہ زند مردم سکھت ءُ یکینے نہ اِنت۔۔ءُ یک راھدربر ءُ یک سیاست کارءُ یک حاکمے ءِ زندءِ تہءَ حطرہ زورگی اِنت بلے ھنچش حطرہ کہ اُدءَ صدءِ تہءَ 99بہر ءِ تہءَ دلجم بہ بیت یا کہ نود بہر ءِ تہءَ آ وتی سکھت ءُ یکین ءَ سوگہ کنت کہ ایوکءَ پشت کپتگیں  دہیں  بہرانی باروءَ آ یک حطرھے زوراِیت۔۔۔ بلے اِدءَ آئرا نود ءِ نود بہرانی تہءَ بے سکھتی ءُ بے یکینی آیگءَ اِنت ءُ ایوک ءَ دہ بہرانی تہءَ آ وتءَ را سوگہ حیال کنت کہ اے دہیں  سوگہی، سوگہی یے نہ اِنت۔۔۔ پمیشا انونیں  جاورانی تہءَ حطرہ ھمیش اِنت کہ خان صاحب ءِ دراھیں  ھیک پرشت اَنت۔۔!‘‘

ءُ پدا میر مراد جان جُست کُرت۔۔۔

’’ بلے من اِشکُتگ کہ تو یاگی بئے چہ جائیکہ خان صاحب گوں  وفاق ءَ ٹہہ بہ کنت کہ مہ کنت۔۔۔؟‘‘

ءُ آ کھند اِت ءُ جُست کُرت۔۔’’ ترا کئے چش گْوشتگ۔۔۔؟‘‘  ءُ پدا وت پسو دیان بوت۔۔۔’’ منی حیال ءَ اے دراہ حانل ءِ گپ اَنت۔۔۔ حانی ءِ دپءَ ماش ھم ترّ نہ بیت۔۔ آئی سیاست چہ دنیا ءَ جتا اِنت۔۔۔ خان صاحب ءِ مزنیں  پُشتی وانی حانی اِنت کہ سردار ءُ نواب ئُ ٹکریاں  بد رَد کنت کہ آ خان ءَ یلہ داتگ اَنت کہ خان مروچی وتی ماحل ءِ تہءَ ایوک اِنت، یکتنا اِنت۔۔۔ ءُ ما گْوشاں  کہ اگاں  خان راست بہ بیت ءُ حطرہ زور اِیت، ءُ گوں  عقل ءُ پہم ءَ گام بزور اِیت گُڑا من اولی مردم باں  کہ آئی پدا ریاں ۔۔۔ بلے کسے عقلءِ راہ ءَ یلہ مہ دنت۔۔۔ ءُ من گوں  تو گْوشاں  میر مراد جان کہ من یاگی باں ۔۔ بلے خان صاحب ءَ نہ باں ۔۔۔! ‘‘

ءُ میر مراد جان ءِ چمانی زڑگ تیز ءُ ترند بوت۔۔

’’ توچوں  یاگی بئے؟ ‘‘

’’ چہ خان ءِ چن ءُ لانچءَ جتا۔۔!‘‘

’’ چے ایش چو خان ءِ پیسلہ ءَ یک زوتءُ اشتاپیں  پیسلہ یے نہ اِنت۔۔؟‘‘

’’ خان یاگی نہ اِنت۔۔ خان پہ وت ھم نامے لوٹ اِیت۔۔ خان وتی جندءِ خانی ءَ پشت ءَ اِنت۔۔۔ آ لوٹ اِیت کہ من بگاوت بہ کن آں ، گُڑا وفاق منءَ چیزے انام ءُ ٹیکی دنت ءُ من دراھیں  عمر ھمے نامءُ لنککے نانءِ سرءَ وش باں  ، لاپ ولین آں ۔۔۔تئی خان صاحب ءِ ولین اِیت۔۔۔ یا کہ لاپ ولینگ لوٹ اِیت، ءُ دگہ ھچ چیزے نہ اِنت۔۔۔!  بلے اگاں  من یاگی باں  گُڑا آئی ءَ یک لیکہے بیت، ءُ آ چہ خان، سردارءُ نوابانی یاگی گری ءَ جتائیں  یاگی گری یے بیت۔۔۔!‘‘

’’ تئی متلب لس اُلس ءِ یاگی گری۔۔؟  بلے اُلس کُجا اِنت،،،چے دراہ بگجت ءُ شپانک نہ اَنت۔۔۔ چے تو چو خان ءَ جتا نہ بئے۔۔۔؟  چے تو وتءَ را حوک نہ کن ئے۔۔۔ وت کُشی نہ کن ئے۔۔۔؟‘‘  میر مُراد جان حقیقت پسند بُوان جُست کُرتءُ میر حمل گْوشت۔۔۔

’’بلے ایش چہ خان صاحب ءِ اذیت کوشی ءَ شرتر اِنت۔۔!  دہ سال ساری تو وفاق ءَ گوں  الحاق کُرت، ملک ءَ دات،دستخط کرت، ءُ مروچی تو بزھگیں  مہلوکءَ توپ ءُ گلولگانی بہر کن ئے ءُ بگاوت کن ئے۔۔۔!  ایش بوت نہ کنت۔۔!  اگاں  من بگاوت کرت گُڑا منی بگاوت ءِ تہءَ ھرکس گوں  من اھت منی ھمراہ بوت شرءُ اگاں  کسے نہ یات گُڑا تاں  وتی مرک من یک ءُ تانا جنگ کن آں ، من مہلوک ءَ نہ کُشتاں ، آنکہ من بلکنا وتءَ را بکشاں  بلے من اگاں  یاگی  بُوت گُڑا لس مردمانی زور ءَ باں  کہ اگاں  مروچی چار مردم منی پُشت ءُ دیمءَ نئیت گُڑا باندا ایش گیش بنت، ءُ اے جُہد جاریءُ ساری مان اِیت۔۔۔ کہ چہ خان صاحب ءِ نیکہ زندگءُ نیکہ مُرتگیں  زندءَ یک بہرءِ یاگی گری شر تر بیت۔۔۔!

            ءُ میر مُراد جان گْوشان بوت۔۔

’’ اصل ءَ تئی حبر راست اِنت، بلے منی حیال ءَ مارا حقیقت پسند بُوگی اِنت، چیزاں  راستی ءِ چماں  گوں  چارگی اِنت کہ دنیا ءِ تہءَ نیشنلزم ءُ قوم پرستی ءِ لہڑگ ءُ جوش یا کہ ایشی حقیقت چہ دومی جنگ عظیم ءَ پد دنیا ءِ دیمءَ اھتگ کہ مروچی دنیا ءِ تہءَ قومی ریاست جوٹ بوتگ اَنت، کہ اے قومی ریاست بازیں  المی ئیں  لوٹ ءُ گزراں  پیلو کن اَنت کہ پہ یک قومی ریاستے ءَ اے لوٹ ءُ گزرانی پیلوی کنگ چشکہ المی اِنت، کہ چہ کُلاں  مزنیں  چیز ڈگار، زبان ءُ دود ءُ ربیدگ ءُ یکین اقتصادی ءُ مالی گزر اَنت کہ ھردوئیں  ملک ھندوستان ءُ پاکستان اے لوٹ ءُ گزراں  پیلو کن اَنت، ءُ ایشانی نیام ءَ اے ڈیھ آنکہ یک زبانے ، یک ڈگارءُ یک دود ءُ ربیدگ داراِیت بلے اِدءَ سوشل چینج یا کہ راجی بدلی سدلی سرجم نہ اِنت کہ راجی تبءُ تاب یا کہ سوشلائزیشن ءِ      اِدءَ نیست کہ اے راج یک کْوھنگیں  ءُ گریبیں  راجے کہ وتی پد منتگیں  راجی زندءِ تہءَ ڈُبتگ کہ اِدءَ سردار اَنت، کْوھنگیں  رسمءُ راہ اَنت، بیرگیری اِنت، جنگءُ دعویٰ اِنت، ھر ذات، قبیلہ ءُ قوم چہ دومی ءَ جتا اِنت ءُ ھر قبیلہ وتءَ را اصل گْوش اِیتءُ ایدگرءَ جہل جنت کہ قومی لہڑگ ءُ جوش ءِ پُشت ءَ یک کْوھنگیں  مالی ءُ اقتصادی جاورے کہ ھر مردم وتی روزی ءَ کین ءُ ننگار ءِ تہءَ پیلو کنت ءُ کس بومباڑہ نہ دنت ، کس پریشی تیار نہ اِنت، کس وتی زندءَ بدل نہ کنت، چیءَ کہ اِدءَ علم ءُ زانت ءُ آگہی نیست، اسکول نیست، کالج نیست، یونیورسٹی نیست، ءُ جن ءُ زالبول تئی سوشل بدل سدلءِ بہر نہ اَنت بلکنا پادانی لترّ اَنت ءُ ادءَ چہ انگریزانی زمانگ ءَ بگر تاں  مروچیگیں  روچءَ کسے سوشلائزیشن ءُ سوشل چینج ءِ باروءَ دل گْور نہ کُرتگ ءُ ھنچش بہ وتی دیم کْوھنگیں  راہ ءُ کشک ءَ روان بوتگ کہ اے جتا جتائیں  قبیلہاں  کسے قومے یا قومی ریاستے گْوشت نہ کنت، چیءَ کہ ادءَ سیاسی کار ءُ اقتصادی دیمروئی نہ بوتگ۔۔۔ ءُ ایش پمیشانہ بوتگ کہ ادءَ علم نہ بوتگ، نوں  ھندوستان ءُ پاکستان ءِ ساڑی بُوگ ءَ رند یک تمنی راجے ءَ چوں  تو قومی ریاستے گْوشت کن ئے۔۔۔؟ قومی ریاست ءِ واباں  نوری نصیر خان ھژدمی صدیءَ دیستگ اَت بلے آئی واب پیلو نہ بوتگ اَت کہ رندءَ پرنگی سرداراں  دستءَ گپتگ اَت، ءُ اے ڈیھ کْوھنگیں  رسمءُ دودانی تہءَ کار ءُ زیاں  بوتگ اَت  ءُ خان کدی ایدگہ ملکانی پیمءَ آزاتیں  خانے نہ بوتگ کہ وتی رضاءُ مرضی ءِ سرءَ پیسلہ بہ کُرتیں  کہ سردار مُدام آئی پیسلہاں  نہ من اِتگ ،پمیشا مروچی ایوک ءَ تو یک زبان، یک دود ءُ ربیدگ ءُ یک ڈگار ءِ سرءَ قومے جوڑ بوت نہ کن ئے، تانکہ ایش لہتے نوکیں  لوٹ ءُ گزراں  پیلو نہ کُرتگ کہ ھندوستان ءُ پاکستان اے ھردوئیں  گزرءُ لوٹاں  پیلو کن اَنت کہ آ قومی ریاست زانگ بنت ءُ تو نہ بئے۔۔۔!  تو یک قبیلہ داری ءُ تمنی دورءِ تہءَ زندگ ئے۔۔۔ جنگ عظیم ءَ پد قومی ریاست جوڑ بوتگ اَنت، کہ ایشی گزر ءُ لوٹ بوتگ، ءُ ھرکس کہ اے لوٹ ءُ گزراں  پیلو نہ کُرتگ گُڑا آ ھمے جوڑ بوئوکیں  قومی ریاستانی بہر جوڑ بوتگ کہ ایش راجدپتر  ءِ وتی لوٹ ءُ گزرے راجدپتری کدی جمپ نہ جنت آ مُدام درجہ بہ درجہ دیمءَ رئوت، ءُ ھر درجگ ءَ راجدپتر ء ِ وتی گزرءُ وتی لوٹ اَنت، ءُ تو اے لوٹاں  چشکہ پیلو نہ کُرتگ گُڑا تو پشت کپت ئے۔۔۔ءُ ایش یک تہلیں  راستی یے ، بلے اے راستی ھست۔۔۔!

            ءُ مروچی تئی یاگی گری، خان صاحب ءِ لوٹ آنکہ یک ’اکادمک‘ باثے ءِ ھاترءَ شریں  حبر اَنت بلے مروچی تئی وتی چاگردءَ راج قومی ریاستے نہ اِنت، چہ جائیکہ تو ایشرا ھر چنت کہ بگْوشئے، مزن بہ کن ئے، ءُ دراج بہ کن ئے، پرچا کہ ایشی تہءَ سوشل چینج کہ چہ تعلیم ءَ کئیت گُڑا اِدءَ ساڑی نہ اِنت ، موجود نہ اِنت ، یک تمنی ءُ سرداری ءُ نیم جاگیرداری، مال دار، لڈ ءُ بار کنوکیں  مردماں  قومے چوں  جوڑ کن ئے۔۔؟  ءُ تو وتءَ را چوں  برجاہ داشت کن ئے۔۔؟ قبائلی بگاوت ترا آزات کُرت نہ کنت، نیکہ قومی پساتءُ کوکار ءُ جگا ترا قومے بُوگءَ پہ نئیلنت۔۔۔ھندوستان ءُ پاکستان راجدپتر ءِ ’منطقی‘ چستءُ ایراں  پد جوڑ بوتگ اَنت، چہ جائیکہ مذہب ءِ سرءَ بلکنا قوم جوڑ مہ بنت۔۔۔ بلے پاکستان ءُ ھندوستان ءِ جتائی ءِ مالی، اقتصادی ءُ مادی لوٹ ءُ گزرانی سرءَ بوتگ آنکہ مذہب ایشی یک سببے بوتگ، بلے پاکستان یک پکائیں  قومی ریاستے، خان کلات ءِ اسٹیٹس یونین یک قومی ریاستے نہ اِنت، ءُ نیکہ بوت کنت، تانکہ ایشی تہءَ سوشل چینج علمءُ زانت، ءُ مالی ءُ اقتصادی لوٹ ءُ گزرپیلو نہ بوتگ۔۔!  تو مروچی پاکستان ءِ تعلیمی اقتصادی،انتظامی، سیاسی، عدالتی، ڈھانچگ ءَ جتا وتی جندءِ ڈھانچگ ءَ جوڑ کُرت کن ئے۔۔۔ یا چے ایش اِدءَ ھست۔۔۔؟ ساڑی اِنت۔۔؟  موجود اِنت۔۔؟  تئی گْوستگیں  ڈھانچگ تئی سرداری نظام اِنت۔۔۔تئی مزنی ادارگ تئی مُلا ءُ مسیت اَنت ، تئی جرگہ تئی میڑھ ءُ مرکہ، تئی مہمان جلّی ءُ تئی تمنی ءُ قومی بروبری اانکہ ھما ادارگ اَنت کہ ترا برے گْونڈ ءُ کسانیں  جاورانی تہءَ زندگ کُرتگ، بلے ترا بانداتے نہ داتگ، ترا باندات ءِ تہءَ چارگءَ اُمیت نہ داتگ، تو گیشتر وتی گْوستگیں  روچانی تہءَ کھڈئے۔۔۔ پاکستان نوں  یک حقیقت ءُ یک راستی یے، چہ جائیکہ خان صاحب ایشرا بہ من اِیت کہ مہ من اِیت۔۔!  چہ جائیکہ تو یاگی بہ بو کہ مہ بو۔۔۔!  من زاناں  کہ جنگ عظیم دومی ءِ سرگوئشانی تہءَ ھر مردم وتءَ را آزات حیال کنت چیءَ کہ جنگ عظیم راجدپتر ءِ تہءَ اولی وار قوم ءُ قومیت ءِ مارشتاں  دیمءَ آئورت ءُ ایش ھنچش بُوگی اَت۔۔۔ گاندگی جی ءَ ھندوستان ءِ تہءَ پیدا بُوگی اَت، جناح صاحب ءَ مسلم لیگ ء ِ راہ دربرگی اَت۔ءُ پرنی ءَ چہ ھندوستان ءَ در رَوگی اَت۔۔۔پرچا کہ راجدپتر وتی راہ دربراں ،  پیدا کنت۔۔۔ آنکہ کدی کدی راہ دربر راجدپتری واقیاتاں  پیدا کن اَنت۔۔ ! بلے اے ھردوئیں  چیز ھم کوپگ اَنت۔۔۔

ءُ تو یک کْوھنگیں  راجی چاگرد ءِ تہءَ گیڑھ ءُ گِھیں  گوں  ھندوستان ءُ پاکستان ءِ یک زْرمبشتے ءِ بہر نہ بوت گُڑا ترا ایوک ءَ لہتے پرنگی معاھدہ ءُ ایگریمنٹانی بنیات ءَ چے پیم ءَ قومی ریاستے زانگ بوتیں ۔۔؟  پرچا کہ پرنگی ترا ھندوستان ءِ سیم سراں  یک بہوش ءُ وحشی قبیلہے ھیال کنان ات کہ تو دود مان ءِ بہرے نہ بوتگ منی براس۔!  گُڑا تو چے پیمءَ ایش گْوشت کن ئے کہ ترا قومی ریاستے زانگ بیت۔! راجدپترءِ وتی گزرءُ وتی لوٹ اَنت تو اگاں  اَچ ایشاں  سیءَ پیلو کن ئے گُڑا دہ دگہ بہر ھست اَنت کہ اَچ ایشاں  تو دورئے۔۔۔ چے ایش یک تہلیں  حقیقتے نہ اِنت۔۔؟ چے اے ڈیھ ءِ اُلس علم نہ لوٹ اِیت۔۔؟ آسودگیں  زندے نہ لوٹ اِیت۔۔سوشل چینج نہ لوٹ اِیت۔۔؟ چے تو یا کہ خان صاحب ایوک ءَ وتی جند ءِ انا پرستی ءَ چاراِت، ءُ مہلوکءَ توپانی دپءَ دئت۔۔۔ من گْوش آں  کہ مئے کسمت نوں  گوں  پاکستان ءَ بستگ، پرچا کہ پاکستان یک حقیقتے، ماں  ایشرا بہ من آں  یا کہ مہ من آں ۔۔ ءُ من خان صاحب ءَ انشپی وتی ھمے سرحالاں  چہ حال دیاں  ، نہ کہ ما چہ بے علمی، گُژنءُ تھُنءُ وتی سردارانی پادانی چیرءَ لگت مال بوان کہ نیکہ آزات بوت کنیں  ءُ نیکہ چہ سرداراں  آزات بوت کنیں ۔۔۔؟ من وت سردارے نہ اوں  پرچا کہ مکران ءِ تہء سردار نیست، بلے من یک مسترے ھست اوں ، ءُ من زان آں  کہ مئے مہلوک چے پیمءَ زندگْوازینگ ءَ اِنت۔۔؟‘‘

            میر مُرادجان ءِ گپّ دراج ءُ مزن اِتنت بلے آ چشکہ وتی دلءِ لہڑگءَ گوں  اے گپاں  جنان اَت ءُ شازادگ ھورت ھورت آئرا چاران اَت چشکہ آئرا میت مہ بیتیں  کہ مراد جان گچکی انکس تْرندناک، ترسناک ءُ تہلیں  گپ کنت کہ اگاں  میر مراد جان اے گپاں  اُستمان گلءِ نوک جوڑ بوئوکیں  پارٹی ءِ دیمءَ بیائورتیں  گُڑا آئی سرءَ غداری ءِ توبہ جنگ بوتگ یا کہ آئرا سنگسار کنگ بوت۔۔!  بلے میر مراد جان اے تہلی چو کُلکُشگیں  تہلی ءَ تلیں  گپاں  پمیشا جنگءَ اَت کہ آئرا چشکہ اے حبر دوست نہ بوت کہ یک واب، کرّ ءُ کوریں  اُلس ءِ بانداتءِ پیسلہ ءَ یک مردے یا کہ لہتے مردم بہ کُرتیں  کہ تنے وھدی نیکہ خان ءَ نوکیں  ریاست ءَ چہ کسے اے وابیں  اُلس ءُ مہلوک ءَ جست کُرتگ اَت کہ آ چے لوٹ اَنت۔۔؟  خان لہتے سردارانی گْوشتن ءِ سرءَ ھم عمل نہ کُرتگ اَت کہ آ آزاتی ءِ حقءَ اِتنت ءُ وتی پیسلہ ءَ نوکیں  ریاستءِ حق ءَ داتگ اَت۔۔!

            ءُ مروچی یکوارے پدا وھدے خان صاحب چوزمین چنڈءَ جُمب اِتگ اَت، گُڑا آ ھم بلکنا ایش نہ زانتکہ آئی انکار ءِ متلب چے اَت۔۔؟ یک رندے اقرار ءُ دومی رندءَ انکار خان ءَ راجدپتر ءِ تہءَ یک متنازعہ شخصے جوڑ کُرتگ اَت۔۔کہ آئی تہءَ بلکنا ھما لائکی ءُ گشاد ءُ سروکی ءُ راھدبری ءِ لوازمات نہ اِتنت کہ اَچ ایشی آ بلکنا یک شریں  پیسلہ یے بکرتیں ۔۔کہ تنے وھدی چہ وتی ذاتی کمزوری ءُ بے سکھتی ءُ بے یکینی ءِ سبب ءَ آ ھنچشیں  واب گندگءَ اَت کہ آ یک لس مردمءِ واب آنکہ ھست انت بلے یک راھدبرے ءِ واب بوت نہ کُرت۔۔۔!  شازادگ میر حمل ، میر مراد جان ءَ اِشکنگءَ پد ھیال کُرت کہ خان ءِ باروءَ بلکنا میرحمل باز گْوشگ لوٹ اِیت۔۔ چہ میر مراد جان ءِ گوشوکاں  گیش۔۔۔ چیءَ کہ میر حمل ءُ خان ءِ نیام ءَ چشکہ یک ناکو زھتکی کستءُ کینگے چہ بندات ءَ موجود اَت کہ ھمے ناکو زھتکی کستءُ کینگ کہ مئے راجی زندءِ شعور ءِ یک المی ئیں  بہرے اَت ، چہ خان ءَ بگر تانکہ یک بگجت ءُ شوانگے ءَ ایش مُدام وتءَ را یک نہ یک ڈولے ءَ پدر کُرت ءُ خان ءَ لس مردم ءِ تہءَ ایش یک پیمءَ ساڑی اَت۔۔۔ گُڑا میر حمل ءُ خان ءِ نیام ءَ چون مہ بوتیں ۔۔۔! کہ بازیں  چیزانی تہءَ خان آئی پسّءَ آئی وتی جندءَ چہ حاکمی ءَ دور داشتگ اَت کہ اے نگیگیں  جاورانی تہءَ میر حمل چشکہ خان ءِ بزھگی ءُ لاچاری ءِ سرءَ وش اَت کہ آ خان ءِ سیاسی پکر ءِ جاہ وتی جند ءِ چشکہ بیر گیری ءُ کستانی آس ءَ سارت کنگ لوٹ اِیت۔۔!  ءُ چشکہ آ وش اَت کہ خانءَ ھرچنت کہ ایشی سزا بہ رس اِیت، گُڑا ایش کم ات۔۔۔!

بلے آ چشکہ میر مراد جان گچکی ءِ دیمءَ وتی اے چیرءُ پوشیدگیں  دلءِ اٗوپاراں  درگیجگ نہ لوٹ اِیت پرچا کہ ھرچنت کہ بوتیں  گُڑا آ شاھی خاندانءُ یک لس بلوچے ءِ تہءَ اے پرکءَ برجاہ دارگ لوٹ اِت۔۔۔ آنکہ میر مراد جان گچکی آئی ناکو اَت، ءُ بچانی ماما اَت، بلے وھدے قومی ءُ تمنی درجہ بندی ءِ پرک بیاتیں  گُڑا وتءَ را مُدام برزیں  درجگے ءَ چاراِت کہ اے درجہ بندی آنکہ مئے چاگرد ءِ تہءَ ھندو راج ءِ پیمءَ برہمن ءُ ویش،کھشتریءُ شودر ءِ دروشم ءِ تہءَ نہ اَت، بلے ایش ھما صورتءَ یک نہ یک ڈولیءَ زندگ اَت، ءُ برجاہ اَت۔۔ءُ چون مہ بوتیں ۔۔۔!  چیءَ کہ یک راجءُ چاگردے کہ تنے وھدی وتی ردوم ءِ تہءَ بہ قبائلیت ءُ تمنی زندءِ درجگءَ اوشتاتگ اَت، ءُ ایدگہ دنیا دو سے گام دیمی شتگ اَت، گُڑا قدیمیں  مردانی دودءُ رسمءُ نفسیات ءُ زانت ءُ زانشت الم ءَ ھما چاگردءِ تہءَ مُدام پشت کپت اَنت کہ آ دو گام پُشتی اَت۔۔۔ ءُ دومی راج کہ یک ءُ دو گام دیمی کنزاِتگ ات گُڑاچہ اولی راجءَ شرتراَت۔۔۔۔؟ چیءَ کہ راج دپتر ءِ نیک ءُ بد، دوستی ءُ نادوستی، ءِ کچءُ کئیل ھمیشی تہءَ اَت کہ یک راجے وتی ردوم ءُ دیمروئی ءِ تہءَ چنکس دیمی شُتگ اَت۔۔؟

            ءُ اگاں  آ دیمی نہ شُتگ اَت، گُڑا بزاں  کہ آئی زانتءُ زانشت ءُ نفسیات ءِ تہءَ قدیمیں  ءُ کْوھنگیں اثر دائمءَ منت اَنت۔۔!

ءُ اے قدیمیں  کستءُ کینگ ھما قدیمیں  راجدپتر ءِ نفسیات ات کہ تنے وھدی مئے راجءِ تہءَ جاریءُ ساری اَت، کہ ایشرا دومی گام دیمی روگی اَت۔۔ ءُ اگاں  ایش دو گام دیمی نہ شُتگ اَت گُڑا یک گامے ایشرا زورگی اَت۔۔۔ بلے تنے وھدی چشکہ اے راج یک گامے ھم نہ زرتگ اَت۔۔۔ چشکہ چہ حمل ءُ چہ میر مراد جان ءِ گپاں  پدّر بوگءَ اَت۔۔۔

            دور نوں  روچ کوھانی پُشتءَ زیان بوتگ اَت، ءُ تہاری ءِ چادرتالان مان اھتگ اَت، ءُ میر حمل ءُ میر مراد جان ءِ گپ تماسر نہ بوتگ اَت ءُ نو ھردو چشکہ چہ آئوکیں  روچاں  ترساں  دل ھول نہ اتنت ءُ نہ زانت اَنت کہ آئوکیں  روچ چے سوگاتے آرگ لوٹ اِت۔۔۔

ءُ میر حمل وتی گُڈّی ئیں  گپاں  جنان گْوشت۔۔

’’ منی حیال ءَ مارا وت پیسلہ یے کنگی اِنت۔۔۔!‘‘

’’ بلے ما ھچ پیسلہ یے کُرت نہ کن ایں ۔۔۔‘‘ میر مراد جان پادآیگ ءَ پد کمکیں  تتر اِت ءُ پدا وتءَ را چشکہ داشت کہ میر حمل آئی ھمے تترگءَ دیست کہ آئی حبرءَ پہ سرجمی گوش نہ داشت کہ گُڈ سر آ چے گْوشت ءُ پہ ایشی جاہءَ گْوشان بوت۔۔۔

’’ زاناں  تو پیر بوتگ ئے۔۔۔؟‘‘

’’ چہ پنجاہ سالءَ گوستگ اوں ، دگہ چے پشت کپتگ۔۔۔؟ ءُ تو ماشالا ، شستءَ ھم ورنائے، آسودگ ئے۔۔‘‘ میر مراد جان گْوشان بوت۔۔ءُ میر حمل بشکھندگ بُوان گْوشت۔۔۔

’’ مئے دور گْوست، بلے حدا حیر بہ کنت اے ورنایانی کہ آیانی زند نہ زاناں  چے پیمءَ بہ گْوزاِیت۔۔۔ مئے ورنا ءَ ھمے بلوچستان ءُ مئے پیری ءَ ھمے بلوچستان، نہ ایش بدل بوت ، ءُ نیکہ ایش۔۔۔!‘‘

ءُ پدا آ باگءِ پچیں  دروازگ ءَ پُترت اَنت ءُ میر مرادجان وتی رَوگ ءِ تیاریءَ کنان بوت۔۔۔

٭٭٭

(3)

خُفتن ءِ نمازءَ ساری میر مرادجان گچکی شاھی ماحل ءِ روبرکتی دروازگءَ چہ تہءَ پُترت کہ وزیر دربار خان بہادر عظیم خان گوں  داروغہ دُرّا ءَ میر مراد جانءَ وش اھتک کُرتاں  ءُ تہءَ پُترتاں  ءُ شاھی ماحل کہ یک آپی گراب ءِ پیم ءَ بُرزبالادنیں  دْرچکانی نیمءَ ڈاکن ڈاکن اوشتوک اَت ءُ ھنچش تور اِت کہ نوں یا کہ زرئیءَ پد ایش زرءِ چولءُ گْورمانی سرءَ تچان بیت۔۔!

            میر مراد جان گچکی وتی ورنائی ءَ اے ماحل ءُ ماڑی ءِ تہءَ گْوازینتگ اَت کہ ایشی سَئیں  ڈاکنانی سرءَ ، ایشی پادرھانی سرءَ، ایشی دیوان ءُ دیوان جاھانی تہءَ ،ءُ ایشی ھر کُنڈ ءُ کونڈءِ تہءَ آ پُترتگ اَت ءُ نوں  زانت کہ ایشی چنکس کوٹی اِتنت کئے کئے مہمان اِدءَ اھتگ اَت، ءُ کجام کجام مہمان کجام کجام کوٹی ءِ تہءَ داشتگ ءُ وپتگ ءُ وارتگ اَت۔۔۔!

چہ محمد علی جناح ءَ بگرتاں  پرنگیانی افسر، ایران، اومان، مشقط، کابل ، قندھار، دلی ءِ مہمان اِدءَ جلّ اِتگ اَتءُ گوں  خان صاحبءَ دیوان ءُ گپّ بوتگ اَت۔۔

میر مراد جان ءَ اے دراھیں  چیز یات اِتنت چیءَ کہ ساری ءَ وتی ورنائی ءِ زمانگءَ آ میر احمد یارءِ اسکولءَ تہءَ ونتگ اَت کہ ایش چشکہ دراھیں  ریاست ءِ اولی ئیں  ءُ یکیں  اسکول اَت، کہ آئی پسّ خان میر اعظم جان اِدءَ پچ کُرتگ اَت، ءُ پہ وتی لائکءُ مہروانیں  بچ میر احمد یار خان ءِ نامءَ ایشی تہءَ نان ءُ پچ مُپت اَت، ءُ اِدءَ پہ وانوکاں  وتاک بستگ اَت کہ اَچ نوشکے، چہ خاران، ءُ لسبیلہ ءُ مری بگٹی،ءُ کوھلوءُ ڈیرہ بگٹی، گوادر ءُ پسنی ءُ کوہ سلیمان ءَ ادءَ پہ وانگءَ اھتاں  کہ چہ مکران ءِ دمَگ آ اولی وار اِدءَ اھتگ اَت گُڑا کلات ءِ باگءُ سبزگانی چیرءَ آ مکران ءِ سیاہ ءُ سوھتگیں  ڈگار ءَ چہ دلءَ بُرتگ اَت، ءُ پدا آ چشکہ ھمداں  جئی ءُ جاگہی بوتگ اَت، کہ رندءَ آ خانءِ کلات اسٹیٹس یونین ءِ تہءَ نائب بوتگ اَت ءُ چہ نائبی ءُ ناظمءُ پدا مصطفی بوتگ اَت، کہ چہ جیونی ءُ پسنی ءَ بگر تانکہ گڈانی ءَ لسبیلہ ءُ خاران ءُ مشکے ءُ خضدار ءَ نوکری کُرتگ اَت، ءُ بلوچستان ءِ جاہ جاہءَ اسپ  ءُ اُشتر ءِ سرءَ دیستگ اَت، شکار کُرتگ اَت، وارتگ اَت، پوش اِتگ اَت، ءُ قوم ءُ قبیلہانی نیام ءَ امنءُ ایمنی برجاہ داشتگ اَت، ءُ خان صاحب ءِ سنگ ءُ بومباڑگاں  پچ گپتگ اَت، ءُ یک عزت ءُ شرپیں  زندے گْوازینتگ اَت، کہ مروچی شاھی ماڑی ءُ ماحل ءِ تہءَ پُترگءَ پدآئرا ھما کْوھنگیں  دورءُ زمانگ یات اھتگ اَت، کہ آئی اے دور برائی دماغ ءَ چو سنگے چشکھ ءُ نکش اَت کہ آ چشکھ اے دور ءَ کدی شموشت نہ کُرت ، ءُ چہ دلءَ بُرت نہ کُرت۔۔۔!

            آنکہ آ مصطفی اَت بلے چشکہ ساریءَ ذکر بوتگ اَت کہ آ بلوچستان ءِ سیاست انگریزانی سیاست، ءُ ھندوستان ءِ سیاست ءَ چہ واکب بوتگ اَت ءُ ھما راجدپتر جوڑ کنوکیں  مردماں  ھم دیستگ اَت کہ اے ماڑی ءُ ماحل ءِ تہء َ چشکہ راجدپترءِ پناں  وتی دیمءَ لیٹینان دیستگ اَت، ءُ لالا ھتو رام ءِ راجدپترءَ ونتگ اَت ءُ چہ بلوچستان ءِ قبیلہاں  واکب بوتگ اَت، کہ رندءَ آ لانگ ورتھ ڈیمز ، پوٹنگر، چارلس میسن، ءُ ایدگہ کتاباں  ونتگ اَت کہ آئی وتی دلءِ تہءَ ڈیھ ءُ مہلوک ءِ زندءَ زانگءُ بیان کنگءِ حبءُ واھگ آئی دلءَ پیدا بوتگ اَت کہ اے زمانگءَ دراھیں  کتاب فارسی یا کہ انگریزی ءِ تہءَ اِتنت ءُ انگریزی کتاب کم اِتنت ءُ انگریزی کم کم مردم زانت اَنت بلے فارسی ءِ وانگ ءَ ھرکس زانت کہ ایشی تہءَ کرار کرار ھندی ھم مان آیان ات کہ میر مراد جان فارسی، انگریزی، ھندی ءُ اردو زباناں  زانت ءُ وتی بلوچی زبان ءِ تہءَ آ گپ جت بلے ایشرا رسم الخطے نیست ات، ءُ میر مراد جان ءَ ھمے ارمان مُدام بوگءَ اَت کہ آ خر انکس مزنیں  زبانے ءَ تنے وھدی رسم الخطے پرچے نہ اَت۔۔۔؟

            ءُ وتی ورنائی ءَ بگر تانکہ وتی تیوگیں  عمرءَ میرمرادجان وتءَ را ماڑی ءُ ماحل ءِ یک فردے حیال کنان بوت ، ءُ میراحمد خان وتی دیوان ءِ تہءَ آئرا وتی کشءَ نادینت کہ گوں  ایدگہ مردماں  ھوارءُ یکجاہ آشاھی حاندان ءِ نندگءُ پادآیگ ءُ اخلاق ھم ھیل کُرتگ اَت کہ آگپانی تہءَ تنے وھدی ھما بوءُ رنگ ات۔۔۔!

            پمیشا نوں  وھدے آ چہ روبرکتی دروازگ ءَ تہءَ پُترت تو آ عظیم خان ، وزیر دربار ءَ گوں  ھما دورانی کسّہاں  یات کُرت ءُ عظیم خان وتی سرءَ سُرینان بوت کہ عمر ءِ تہءَ عظیم خان چہ مرادجان ءَ کسان اَت کہ آ زمانگ ءَ وھدے میر مراد جان خان ءِ مصطفی اَت گُڑا عظیم خان نوک نائب ءُ ناظم بوتگ اَت کہ ساریءَ چہ علی گڑھ یونیورسٹیءَ وانگءَ اَت کہ علیگڑھ ءِ تہءَ ھما زمانگءَ استمان گل ءِ انونیں  سروک واجہ کار بیرم ءُ تاج خان اِتنت کہ تاج خان انوں  ھم خان ءِ دربار ءِ وزیر ءُ گزیرے اَت کہ آ بلوچستان ءِ راجدپترءَ انگریزی ءِ تہءَ نوشتہ کنان اَت ءُ خان صاحب آئرا مالی کُمک کنان اَت کہ آئی گیشتروھد شال ءِ کتابجاھانی تہءَ گْوزان اَت ءُ خان ءِ مدتءُ کمک مُدام گوں  ڈیھ ءِ ورنایاں  اِتاں ، کہ آ بوان اَنت تانکہ پہ ڈیھءَ نام پیداک بہ کن اَنت۔۔۔ ءُ دائم ءَ وھدے خان کراچی، دلی، لاھور ءِ دوڑہ ءَ شُت تو آ ڈیھ ءِ ورنایاں  گوں  دیوان کُرت ءُ آیاں  مالی مَدت ءُ کمک دات چشکہ آ بوھیر ءُ تاج خان ءَ علیگڑھ یونیورسٹی ءَ  دیم داتگ اَت کہ بوھیر ادءَ چہ کانگریس ءِ قومی سیاستءَ چہ متاثر بوتگ اَت ءُ نوں  ادءَ خان ءِ وتی گْوشگ ءِ سرءَ آ کلات ءِ اُستمان گل ءِ بندات کُرتگ اَت کہ استمان گل ءِ سروک واجہ بوھیر اَت کہ آئی باروءَ خان صاحب ءِ ھیال ایش اَت کہ بوھیر ءِ تمن بزنجو پیدائشی ھشیار چو کلاگءَ اِتنت،!  ءُ آ زانت کہ واجہ کار بوھیر یک روچے علیگڑھ ءَ چہ کئیت ءُ یک نوکیں  کلہے کاراِیت۔

            ھنچش ماحل ءِ مزن بوئوکیں  دومی مردم تاج خان اَت کہ علیگڑھ ءَ پد نوں  برتر کنان آ وت راجدپتر نویسوکے جوڑ بوتگ اَت، ءُ اولی وار بلوچ راجدپتر ءَ انگریزی زبان ءِ تہءَ نوشتہ کنان اَت۔۔۔!

            ماحل ءِ سیمی یا کہ چارمی نیمگءَ ورنا ڈیھ ءَ استمان  شائر ءُ واجہ کار بیرم اَت، کہ آنکہ علیگڑھ ءَ نہ شُتگ اَت، بلے آ لاھور ءَ ونتگ اَت کہ آیانی مالی کمک ءَ واجہ کار ءُ مزنیں  نامداریں  سیاستدان یوسف عزیز مگسی ءُ خان صاحب کنان اِتنت کہ لاھور ءِ تہءَ آزمانگءَ گوں  واجہ کار بیرم ءَ دگہ ورنائیں  بچک اِتنت کہ وانگءَ اِتنت ءُ یوسف عزیز مگسی وت ڈیھ ءِ پُسگے اَت کہ ورنایاں  سکھین دیان بوت کہ شال ءِ 1935؁ء ءِ زمین جُمب ءِ تہءَ چشکہ اے ھند ءُ اے علاقہ وتی چہ یک دائم ءَ مزن ءُ مستریں  پُسگے ءَ زبہر بوت۔۔۔ لاھور ء ِ تہءَ نوک ورنائیں  بیرم بلوچی زُبان ءِ یک نوکیں  کلوہءُ ٹیکی ءُ سوگاتے ڈیھ ءَ آئورتگ اَت کہ کد کدی خان صاحب ورنائیں  شاعر بیرم ءِ شئیراں  دربار ءِ تہءَ اُشکت ءُ ورنائیں  شائرءِ ستا کرتءُ آئرا داد دات ءُ بگل گپت کہ ھنچا خان صاحب ڈیھ ءِ ھر پُسّگءَ دروت دات ، بگل کُرت پرچا کہ آڈیھ ءِ ھرورنا ءَ وتی پُسگ حیال کنان بوت ءُ اَچ آیاں  مزنیں  حُب ءُ واھگ داشت اَت چیءَ کہ یک قومے ءِ ورنا آئی باندات ءِ کلوہ چین ءُ رسال چین انت۔۔۔

            نوں  میر مراد جان گچکی ءِ وتی ورنائی گوں  چشیں  زمانگ سازیں  موسمانی مردءُ یلاں  گْوستگ اَت گُڑا آ اے روچاں  چون چہ دلءَ شموشت !

وھدے آ ماحل ءُ ماڑی ءِ سیمی ڈاکن ءَ نندوک چاہ ءُ چلیم کنان گْوستگیں  یاتانی باروءَ گپ ءُ حال کنان بوت اَنت تو عظیم خان وزیر دربار کہ مُدام گوں  وتی مندریں  بالاد ءُ سیاھیں  پوست ءُ کسانءُ گْونڈیں  اسپیتیں  ریش ءَ داروگہ زانگ بوت ءُ داروگہ دُرّاؔ چُشکہ وزیر دربار زانگ بوت، یک  زرے ڈنءَ درکپت کہ داروگہ دُرّا دروازگ ءَ پچ کنان آئرا دستءِ تہءَ اشارگ کنان پہ یک اشتاپی ئیں  کارے ءَ ڈنّ ءَ لوٹ اِتگ اَت ءُ نوں  آ درشُتگ اَت، ءُ پدا ھنچش زوتیءَ گوں  تہءَ پُترتگ اَت ءُ حال داتگ اَت کہ خان صاحب تنے وھدی مسیت ءِ تہءَ اَت ءُ آ حکم داتگ اَت کہ میر مراد جان گچکی ءَ شپءَ نان دَیگءَ پد مسیت ءِ تہءَ آرگ بہ بیت کہ خان صاحب گوں  مراد جان ءَ مسیت ءِ تہءَ دیوان کنگ لوٹ اِت۔۔۔!

            میر مراد جان ءَ اُمیت اَت کہ بلکنا خان صاحب گوں  آئی یکجاہ نان ورگ ءِ گْوش اِیت بلے چشکہ داروگہ دُرّا ءُ وزیر دربار عظیم خان ءِ گپّاں  رند پدّر بوگءَ اَت کہ خان صاحب تنے وھدی مسیتءِ تہءَ عبادت کنان اَ تءُ چشکہ خان صاحب اَچ وتی عبادت ءَ درایگ نہ لوٹ اِت کہ نوں  میر مراد جان ھموداں  لوٹ اِتگ اَت۔۔۔

            میر مراد جان خان صاحب ءِ گوں  مذہب دوستی ءَ چٹ نوکیں  چیزے ھیال کنان بوتگ اَت پرچا کہ آ چہ وتی ورنائی ءَ خان صاحب ءَ دیستگ اَت ءُ گوں  آئی بوتگ اَت ءُ گڑا آ زمانگءَ آ کدی خان صاحب ءَ انکس مذہبی رنگءِ تہءَ نہ دیستگ اَت! ۔۔ءُ میر مراد جان حیال کنان بوت کہ بلکنا خان صاحب ءِ اے تکیہ ءُ دلگوشی گوں  مذہب ءَ پرائی یک نوکیں  چیزے اَت کہ ساریءَ آ خان صاحب ءَ انکس مذہبی نہ دیستگ اَت، آنکہ آ خان صاحب ءَ یک نماز گزاریں  مردمے دیستگ اَت، کہ وتی نماز ءَ کدی ونت ءُ کدی نہ ونت بلے نوں  آ شپ ءُ روچ مسیت ءِ تہءَ اَت کہ میر مراد جان آئی گوں  مذہب ءِ ھُب ءُ ھدوناکی ءِ بابت ءَ چہ دربار ءِ ایدگہ مردماں ھم ھمے اِشکتگ اَت کہ خان صاحب اَچ ھما روچی کہ گوں  وفاقءَ مڑِگ لوٹ اِت، ءُ وتی جتائیں  ءُ آزاتیں  حیثیت ءُ درجگ ءَ برجاہ دارگ لوٹ اِتگ اَت، گُڑا گوں  آئی جُپت آئرا مذہب ءِ ھیال اھتگ اَت کہ پہ ایدگراں  ایش یک حیرانگی ءِ چیزے بوتیں  یا کہ مہ بوتیں  بلے پہ میر مراد جان ءَ ایش یک حیرانگی حبرے اَت چیءَ کہ آ خان صاحب ءَ شریءَ زانت کہ آ بلکنا کدی انکس مذہبی نہ اَت یا کہ اگاں  ھست اَت بلے انکس نہ اَت چشکہ نوں  آ چہ مہلوک ءِ دپءَ اِشکُنگءَ اَت۔۔!

            ءُ پدا میر مراد جان ءَ ھیال اھت کہ بلکنا ایش جاورانی جبرءِ سبب ءَ اَت کہ خان صاحب وتی ھوش ءُ حیالاں  کہ نوں  چشیں  مزنیں  پیسلہ ءَ پد پرّیتگ اَت ءُ تالاں  بوتگ اَت گُڑا آ وتی ھمے پرتگیں  ءُ تالانیں  حیالاں  حداءِ ھُبّ ءُ دوستی ءِ تہءَ یکجاہ ءُ ھوار کنگ لوٹ اِت تانکہ آ وتی بروبری ءُ توازن ءَ برجاہ بدار اِیت۔۔!

            یک ملکے ءِ حاکم ءُ بادشاہ بُوگ ءُ پدا حدا ءِ ھُبّ ءُ واھگ، آنکہ شریں  ھبرے اَت کہ حاکم حدا تُرس ءُ حداتُرس بہ بیت گُڑا اَچ ایشی مہلوک ءَ پائدگ رس اِیت بلے اگاں  بادشاہ ءُ حاکم ناگتءَ بہ تُرس اِیت ءُ آئرا ناگتءُ ناگمان ءَ حداءُ مذہب ءِ حیال بیت گُڑا ایش یک حاکمے ءِ وتی کمزوری ءُ بزھگی ءَ پیش داراِیت۔۔!

            گُڑا چے خان وتءَ را یک بزھگ جوڑ کُرتگ اَت۔۔۔؟  چے آ جاورانی جبر ءِ تہءَ مان نہ اھتگ اَت۔۔۔؟ چے آ راج دپتر ءِ دکّہ ءُ تیلانکانی تہءَ پاد ایرکُرتگ اَت کہ اُدءَ ھر راہ پرائی چشکہ لگوشت بوتگ اَت۔۔۔؟ چشکہ آئی راہ ءِ سرءَ مزن مزنیں  سنگءُ کوہ اھتگ اَت؟ چشکہ آئی دیمءَ مزن مزنیں  تلار، اوشتوک اِت اَنت، کہ آ وھدے راجدپتر ءِ ھمے بُرز ءُ بالائیں  سنگءُ تلاراں  چاران ءُ گندان اَت گُڑا آ وتءَ را چٹ بزھگ ءُ ناتوان حیال کنان بوتگ اَت۔۔۔ءُ چشکہ پرائی ایش یک مزنیں  چکاسے اَت کہ آ یک تمنی ءُ قومی ءُ قبیلہ داریں  راج ءِ حاکم بُوگ ءَ رنگ اَچ آیانی جُستءُ پُرسءَ بگیر یک ھنچشیں  پیسلہ یے کنگءَ بہ بیت کہ اے پیسلہ ءَ ساری آ یک پیسلہ یے چہ وتی جند ءِ رضا ءُ مرزی ءَ الحاق ءِ صورتءَ کُرتگ اَت ءُ پدا نوں  جاورانی جبر ءِ تہءَ چشکہ آ یکوارے پدا وتی ھمے ساری ئیں  پیسلہاں  لوٹ اِت کہ بہ پْروش اِیت ءُ یک دگہ نوکیں  پیسلہ یے بہ کنت ءُ وتی ڈیھ ءَ ءُ وتی اے ماحلءُ ماڑی ءِ سرءَ جتاءُ آزاتیں  بیرک ءَ بُرز بہ کنت۔۔۔!

            چے اے دراھیں  پیسلہ وشیں  پیسلہ اِتنت؟  چے ایشی تہءَ ھزار ءُ لکھانی مردمانی باندات ءِ جُست پوشیدگ نہ اَت کہ اے پسّ ءُ بُزاں  یک مردمے کدی شگرب ءَ ’ھے‘ کُرت ءُ کدی مگرب ءَ ءُ کدی کُتب ءُ کدی جاندم ءَ ’ھے‘ کُرت کہ آئی وابیں  رعایا وتی گْوستگیں  روچانی وت واجہی ءِ واباں  گندان یک کْوھنگیں  راجی چاگرد ءِ تہءَ زندگ اَت کہ اُدءَ سوشلائزیشن ءُ راجی بدلی سدلی یک وابے اَت کہ ادءَ تنے وھدی وانوک کس نہ اَت۔۔!

            ءُ دیمترءَ میر مراد جان حیال کنان بوت ۔۔۔کہ بلکنا ھمے سبب ءَ اے بزھگیں  قوم ءِ حاکم نوں  چشکہ چہ جاورانی جبر ءِ بدحال ءُ دم بروک حدائی کمک ءُ مدت ءَ کہ ھر یک شکست خوردگ ءُ بے سوبیں  حاکمے ءَ چشکہ نوں  حدائی دست کمکی ءَ بگیر دگہ ھچ چیزے پشت نہ کپتگ اَت۔۔۔!

            ’خان صاحب میر احمد یار خان۔۔، چشکہ میر مراد جان گچکی حیال کنان بوت کہ نپولینن بونا پارٹ نہ اَت ءُ نیکہ آ اُرس ءِ پیٹر اعظم اَت ءُ نیکہ آ شیواجی اَت ءُ نیکہ داریوش ءُ سائرس اعظم! کہ اَچ ایشاں  اُرس ءِ پیٹر اعظم دراھیں  چرچ ءَ عبادت جاھانی سُہر ءُ چاندی ءُ آئین ءُ آسناں  جہل کُرتگ اَت ءُ آس ءِ بھٹیانی تہءَ مان کُرتگ اَت ءُ اَچ ایشاں  سلاہ ءُ ازباب جوڑ کُرتگ اَت۔۔۔!

            ’خان میر احمد یارخان، ڈیھ ءِ حاکم ءِ رعایا نہ اُرسی اِت اَنت ءُ نیکہ ھندو ءُ نیکہ فرانس ءُ نیکہ عربی بلکنا آ یک شپانک ءُ بگ جت ءُ مالداریں  قومءُ نسلی ٹولی یے اَت کہ وتی نان ءُ نکان ءِ ھاترءَ مُدام لڈ ءُ بار ءِ تہءَ مشکول اَت کہ پرائی ھچ جاھے پہ مُدامی نہ اَت بلکنا آ وتی مُلک ءُ دیار ءِ تہءَ مُدام گردشت کنان اَت کدی تیابءَ، کدی ریگستان ءِ کِرّ ءُ گْورءَ، ءُ کدی کوھانی تلاراں ۔۔۔ کہ نوں  اے تار تباریں  قومی ٹولیءَ یک قومے جوڑ کنگ چشکہ یک گْرانیں  کارے اَت کہ ایش باندات ءِ پیسلہاں  ایوک ءَ یک مردمے کنان اَت۔۔!

            ’ءُ چے اے راجدپتر ءِ تانا ءُ ایوکیں  مرد کہ آئی نام میراحمدیار خان اَت گُڑا راستی مروچان دنیا ءِ ایوک ءُ تانائیں  حاکم ءُ بادشاہ نہ اَت۔۔؟  چے آئی بزھگی وت آئی جندءِ ذاتءِ بزھگی ءُ تانائی نہ اَت بلکنا قوم ءُ یک راجے ءِ تانائی ءُ ایوکی ءُ یکتنائی اَت۔۔۔ءُ اے ایوکی ءُ تانائی وتی کمزوریں  کوپگاں  زیراں  آ مروچی اے جاورءَ اھتگ ءُ رستگ اَت کہ نوں  آئرا ایوکءَ چشکہ آئی حدا رکھینت کُرت نیکہ نوں  پرائی دراھیں  راہءُ کشک ءُ دگ بند بوتگ اَت۔۔۔!‘

            ’ءُ کئے زانت کہ خان میراحمدیارخان ءِ بد بہتی اَت کہ وش بہتی کہ آ انویں  روچاں  ودی بوتگ اَت کہ آئی وتی دلءِ حُبّ ءُ واھگ مُدام رٗوشنا ءُ برکشانیں  ھُب ءُ واھگ اِتنت اَنت کہ آ کدی وتی مردمانی بدءَ پہ پکر نہ جت بلکنا پرایانی رُژنائیں  بانداتے ءِ واب گندگءَ اَت کہ ھمے سبب ءَ باز راجدپترنویسوک، بلکنا باندا آئرا ھمے یکیں  نامے ءَ یات بہ داشتیں  کہ آ وتی دراھیں  کمزوری، بزھگی ءُ ناتوانیاں  اے قوم ءَ را یک نامے داتگ اَت ءُ ایشی بُنجاھی درجگ ءَ یعنے،  ، خانیت ءَ برجاہ دارگ ءِ جُہد کُرتگ اَت کہ گوں  پرنگیاں  مڑاِتگ اَت ءُ گوں  انونیں  ایشی حاکماں  جنگ کنان بوتگ اَت تانکہ دنیا ءَ بہ گْوش اِیت کہ آیانی وتی جند ءِ یک نام ءُ نشانے اَت کہ اے نامءُ نشان یک مروچیگیں  ڈسّ ءُ نشانے نہ اَت بلکنا آیانی رندانی نشان تاں  جازموریاں ، سیستان ءُ اڑنداجل ءَ سلیمان ءِ کوھستگ ءَ اِتنت کہ اے ھنچش راہ بند نہ اِتنت بلکنا ایش پکگیں  پادانی رند اِتنت کہ راجدپتر ءِ ڈگار نوں  ھور ءُ گواتانی تہءَ سنگ بوتگ اَت کہ ایشاں  ھرکس چاراِتءُ ھرکس دیست کُرت۔۔۔!‘

۔۔۔۔’آنکہ آ بزھگ ءُ ناتوان اَت بلے ایشی متلب ایش نہ اَت کہ آئی حبرانی تہءَ منطق ءُ استدلالے نہ اَت، ءُ خان میراحمدیارخان ءِ منطق ءُ استدلال ءِ وت یک طالب علمے اَت کہ آئی گپانی تہءَ مُدام استدلال ءُ یک مزنیں  عقلے اَت ءُ آئی دلءِ تہءَ پہ قوم ءَ یک درد ءُ یک سوز ءُ یک ارمان ءُ یک اُمیتے اَت، پمیشا آئوکیں  راجدپتر نویسوک آئرا چرائی ھمے جُہد ءُ کوشست ءَ چہ بلکنا یات بہ داشتیں  کہ آ ئی نام ءُ نسب ءُ وتی ڈس ءُ نشان ءِ برجاہ دارگ ءِ یک گُڈّی ئیں  جُہدے کُرت بلے وتی نواب ءُ سردارانی سازش ءُ دروہ بازی ءِ تہءَ سوب مند نہ بوت۔۔‘

            ’ راجدپتر خان میراحمدیارخانءَ سوب مند ءُ بے کٹ ءُ بے سوب ھردوئیں  نامانی سرءَ یات داشت۔۔۔ کسے آئرا ڈیھ ءِ کُلاں  نزور ترءُ کمزورتریں  حاکم حیال کنان بوت ءُ ایدگر آئرا سوب مند حیال کُرت بلے گوں  آئی روکیں  مردم اینکس زورآور ءُ پہمندگ ءُ باوری نہ اِتنت کہ خان میراحمدیار خان دیمی بہ کِنزاِتیں ۔۔۔!

            میر مراد جان گچکی گوں  وزیر دربار ءُ خان بہادر عظیم خان ءَ نان وران پکرجنان ءُ گپ جنان بوت کہ نوں  آ گوں  وزیر دربار ءَ گیشتر اے باروءَ گپ جنگ نہ لوٹ اِت چیءَ کہ آیانی گیشتر وھد کلات اسٹیٹس یونین ءِ زمانگ ءِ وتی نوکری ءُ ملازمت ءِ باروءَ اِتنت ۔۔۔آنکہ اے دراھیں  حبرانی پُشت ءَ خان میراحمدیارخان ءِ راجدپتری کارءُ کرد ءِ حبراِتنت کہ نوں  راجدپتر یک دگہ دستے ءَ وتءَ را تاب دیان اَت ءُ یک نوکیں  بنداتے بُوان اَت، کہ اے بندات میر مراد خان گچکی ءِ ھیال ءَ ھمیش اَت کہ گْوستگیں  ھزاریں  سال ءُ قرنانی روچ تہر بوتگ اَت کہ نوں  ڈیھ ءَ انونیں  جاورانی تہءَ وتی باندات ءِ ھاترءَ انونیں  حاکمی ءِ بہربُوگی اَت چیءَ کہ نوں  چشکہ دگہ راہ پشت نہ کپتگ اَت۔۔۔!

            ءُ پدا گوں  نان ءِ ھلاسی ءَ رند زُوت، داروگہ دُراؔ دروازگ ءَ گندگ بوت ءُ وزیردربار عظیم خان ءُ میر مراد خان گچکی پاد اھت اَنت ءُ پہ خان صاحب میراحمدیارخانءِ دیوان ءَ چہ ماحل ءِ دومی ڈاکن ءَ جہل کپت اَنت ءُ ماحل کشک ءَ روبرکتی دَمگ ءَ ھما مستریں  مسیت ءِ نیمگ ءَ درشُت اَنت کہ ایشی ریاست کلات ءِ چہ کُلاں  مزنیں  مسیت اَت کہ ایشی تہءَ سعود ابن عبدالعزیز ءِ داتگیں  ھما گالی ءِ سوگات مان گیجوک اَت، کہ ایش وتی رنگءَ چہ ھرکُنڈءَ بدل کُرت ءُ ایشی فانوس ایران ئیگ اِتنت ءُ ایشی ٹل ءُ مینارانی مورگءُ شیشگ چہ کابل ءَ اھتگ اَتءُ چہ کُلاں  گیش ھندوستان ءُ پاکستان ءِ آزاتی ءَ یک روچے ساری 15اگست ءَ خان ھمداں   وتءَ را آزات حیال کنان دعا ءُ پاتحا کُرتگ اَت۔۔۔!  ءُ پدا اولی بگاوت ءِ روچاں  ایشی یک کُنگرہ یے ءَ توپ ءِ گولایے ٹپی ٹونٹی لونجان کُرتگ ءُ دور داتگ اَت! ءُ چہ اے توپ جتی ءَ ماحل ءِ یک کُنگرہ یے ڈھرتگ اَت کہ اِدءَ آزاتیں  بیرک ءِ گْوات گران بوتگ اَت۔۔۔!!

            مروچی میر مُراد جان ھما کلات اسٹیٹس یونین ءِ زمانگ ءِ پچءُ پوشاک ءِ تہءَ پوشوک اَت کہ آئی گْورءَ آسمانی رنگءِ دراج ءُ گولیں  جامگے اَت کہ چہ گُٹّ ءَ بنداَت ءُ شلوار ءِ دپ کسان اِتنت ءُ مروچی آ وتی سرءَ احمدیارکُلا ایر کُرتگ اَت کہ اے کُلا اُرسی پئوج ءُ لشکر ءِ جرنیلانی کُلاءِ پیمءَ چہ چاریں  کُنڈاں  بندءُ پاچ بوت کہ اے کلا، خان میراحمدیارخان وتی ریاست ءِ تہءَ رواج داتگ اَت ھنچش چشکہ ھندوستان ءِ تہءَ مسلم لیگ ءِ راھدربرءُ سروک محمدعلی جناح کراکلی ءَ رواج داتگ اَت۔۔!

            مسیت ءِ دروازگ ءِ ڈنّ ساری اوشتوکیں  داروگہ دُرّا وھدے خان بہادر عظیم خان ءُ میر مراد جان گچکی آیاں  دیست تو دروازگ ءِ یک پلءَ پہ وتی راستیں  دستءَ دِکہ دات ءُ درواز پچ بوت کہ اُدءَ مزنیں  فانوسانی رُژنائی درابوتءُ ساری ءَ مہمان میر مراد جان گچکی پُترت کہ آئی رندءَ خان بہادر عظیم خان پُترت۔۔۔

            میر مرادجان گچکی دیست کہ خان صاحب ، خان میراحمدیارخان بلوچستان ءِ حاکم ءُ بادشاہ مسیت ءِ محراب ءِ دیمءَ نندوک قران شریف ءِ وانگءَ اَت کہ قران شریف رحل ءِ سرءَ پچ ایر اَت وھدیکہ میراحمدیارخان نوں  چماں  نزّ کُرتگ اَت ءُ وتی ھردوئیں  دستانی تاسءَ وتی چماں  ایر کُرتگ اَت چشکہ وتی گُڈّی ئیں  دعاءَ لوٹگءَ بہ بیت۔۔۔!

            عظیم خان ءُ میر مراد جان چپ چپ نندوک بوتگ اَنت تو خان میراحمدیارخان وتی دعا ءَ ھلاس کُرت ءُ وتی زنچک ءِ تہءَ دم کُرت ءُ قران شریفءَ زُرت دو سے براں  زیارت کُرت ءُ وتی چماں  ایر کُرت ءُ پدا بند صورتءَ رحل ءِ یک کُنڈءَ ایر کُرت ءُ چشکہ بلوٹ اِیت کہ مہمان ءِ دیمءَ پاد بئیت بلے میر مرادجان گچکی دورکنان آئرا پہ پادآیگءَ نیشت ءُ آئرابگل کُرت ءُ خان صاحب آئرا آئرا چپءُ راست آئی دیمءَ دروت دات ءُ پدا آ خان صاحب ءَ دروت گپت ءُ خان صاحب ءِ دستاں  دروت دات دیان وتی چماں  ایر کُرت ءُ پدا چارزانوگوں  خانءَ دیم پہ دیم نشت۔۔۔

خان صاحب اُدءَ پاداں  اوشتوکیں  خان بہادر میرعظیم خان ءَ گوں  دلگوش بوان گْوشت۔۔۔

’’منی بچ! تو نوں  برو!  من بزان آں  ءُ منی مہمان، منی بچ ءُ بلوچانی شون ءُ شرپ مندیں  ءُ براھندگیں  گچکی بزانت۔۔!‘‘

ءُ خان ءِ پرماتاں  زوران میرعظیم خان ھنچش کہ اھتگ اَت گُڑا ھنچش چہ مسیت ءَ درکپت کہ نوں  مسیت ءِ تہءَ ایوک ءَ خان ءُ میرمرادجان پشت کپتگ اَت کہ اُدءَ بگیر چہ حداءَ کس نہ اَت، ءُ ماحل ءِ مسیت ءِ تہءَ ایدگہ شازادگاں  چہ سئیں  چاریں  روچاں  ادءَ آھگءِ اجازت نہ اَت، چیءَ کہ خان صاحب چہ سئیں  چاریں  روچاں  ادءَ بندی، مراقبہ ءِ تہءَ اَت، کہ آئی آئوکیں ءُ روئوکیں  مہمان ھمداں  اھتءُ شُت اَنت۔۔

وھدے آیاں  تسلہ بوت کہ ادءَ کسے نہ اَت گُڑا خان صاحب میر مراد جان ءِ نیمگءَ چاران گْوشت۔۔۔

’’ منی بچ تو گیشتر پیر بوتگ ئے۔۔۔ چے بوتگ ترا۔۔؟‘‘

’’ من دراہ ءُ جوڑ اوں ، شُمئے سرءِ دراھی بہ بیت۔۔۔!  بس مئے سرانی ساھگ ! تو زان ئے کہ عمر گْوزاِیت ءُ مردم پیر بیت بے واک ءُ بے وس بیت۔۔۔‘‘  میر مراد جان گْوشان بوت۔۔۔ءُ خان صاحبءَ چاران بوت کہ وت خان صاحب وتی ورنائی ءِ تہءَ شازادگے اَت ءُ باز کسان سالی ءَ آ چہ وتی پِسّ ءِ مرک ءَ پد حاکم بوتگ اَت کہ نوں  آ زمانگ ءُ اے زمانگ ءِ تہءَ زمین ءُ آزمان ءِ پرک اَت کہ وت خان صاحب ھم پیر درا بوت کہ آئی لاپ مزن بوتگ اَت ءُ آئی چمان بُن ءَ سیاھگے درابوتءُ مود ھم چہ نیام ءَ سرءَ کپتگ اَت، بلے آئی انارءِ پیمءَ دیمءِ سُہری، دستانی نازرکی ءُ اسپیتی وتی جاہءَ برجاہ اَت۔۔ ءُ چہ کُلاں  گیش آئی دیم پچی، مہروانی، دوستی ءُ جی ءُ جانءُ کشادگیں  ءُ پچیں  پیشانی ءُ بشکھندی وتی جاہءَ سلامت ءُ برجاہ اَت چشکہ خان صاحب ءَ ھچ پکرے نہ اَت۔۔ چشکہ دنیا ءِ گمءُ پکرانی تہءَ ھم آ بے پکر اَت۔۔۔!

            ءُ میر مراد جان ءَ خان صاحب ءِ ھمے بے پکری ءُ دلجمی ءُ دلبڈی دوست بوت چشکہ آ ساری ءَ وتی دلءِ تہءَ حیال کنان بوتگ اَت گُڑا خان صاحب آ پیم ءَ نہ اَت، بلکنا آئی تہءَ ھما یک ڈول ءَ زندگ بوگ ءُ زند گْوازینگ ءِ سکھت ءُ سکھین برجاہ اَت۔۔۔

ءُ میر مراد جان ءِ ھاترءَ ایش یک مزنیں  دلبڈی یے اَت کہ نوں  آئرا وتی دلءَ حیال کنان بوت کہ اگاں  اے زندءِ تہءَ کسے را دلجم ءُ وش بُوگی اَت گُڑا آئرا اے سبک ءَ چہ میر احمدیارخان ءَ گرگی اَت کہ اے نگیگیں  جاورانی تہءَ ھم آئی  وسءُ واک ءُ دلجمی ءُ سرجمی برجاہ اَت ءُ چیءَ پہ مہ بوتیں ۔۔۔؟  آخر ملکے ءِ حاکم اَت،،، آ بادشاھے اَت۔۔۔ ءُ آ یک ڈگارے ءِ واجہ ءُ واھند اَت۔۔۔!

            میر مراد جان گچکی خان ءَ پہ ھورتی چاران بوت ءُ خان گوں  آئی حداءُ مذہب ءُ دومی دنیا ءِ باروءَ گپ جنان بوت۔۔۔ آنکہ میرمرادجان اَچ آئی ھمے اُمیت بستگ اَت کہ آ وتی ڈیھ ءِ باروءَ گپ جنت ءُ وتی آئوکیں  چنءُ لانچاں  دیمءَ کاراِیت، بلے نوں  اَچ اے دراھیں  گپّاں  دورخان میر احمدیارخان، ارواح، مرکءَ پد زندگانی، حدا مادہ، ءُ ارواح ءِ پرکءِ سرءَ وش لسان اَت چشکہ بادشاھے نہ اَت بلکنا یک پادری، عالم ءُ رابی گرویے گپ بہ جنت۔۔۔ کہ خان صاحب ءِ وش لسانی کہ آئی دژمن ایشرا آئی چرپ زبانی ءُ وتی جندءِ دروہ دہی گْوشتاں ۔۔ بلے ھرکس منّ اِت کہ چہ خان میر احمد یار خان ءَ گیش وش لسان کس نہ ات۔۔۔۔ مہروان کسے نہ ات۔۔۔ پرچا کہ آئی وتی ڈیھ ءِ بگ جتے بہ دیستیں  گُڑا آئرا دروت دات، عزت دات، ءُ گوں  آئی وتی جندءِ دلءِ گپاں  جت ءُ کسان ءُ مزنءِ تہءَ پرک نہ آئورت۔۔۔یاکہ پرک نہ زانت۔۔ کہ درا آئی بچ اِتنت ءُ آئی دلءِ بند اِتنت۔۔۔کہ آئی ھمے خاصیت ءِ سبب ءَ ھرکس کہ خان صاحب ءَ ڈنّ ءَ ملامت ءُ ھجالت ءُ کمزور ءُ بزھگے ھیال کُرت بلے یک رندے اگاں  آ خان صاحب ءَ بہ دیستیں  ءُ آئی گپاں  بہ اِشکُتیں  گُڑا عمرے پہ رند اَچ آئی سیرءُ جادوءَ چہ وتءَ را ھلاس نہ کُرت۔۔۔!

            نوں  میر مراد جان ءِ دل لوٹ اِت کہ آ خان صاحب ءَ چہ آزماناں  جہل زمین ءَ بیاراِیت ءُ گوں  آئی وتی ھمروچیگیں  سرحالانی سرءَ گپ بہ جنت بلے خان صاحب ، بدھ مت، یہودی، عیسائیت، ءُ ھندواِزم ءَ بگر تاں  اسلام ءَ دراھیں  مذہبانی سرءَ گپ جنان اَت ءُ ثابت کنان اَت کہ اسلام دراھیں  مذہبانی تہءَ تاک ءُ سیکولر اَت۔۔۔ بلے ایش پیروکار ایشرا یک رسمے جوڑ کُرتگ اَت۔۔۔! ءُ خان صاحب ءَ اسلام ءِ پیروکارانی سرءَ ایراد اَت کہ آ مذہب ءِ اصل ارواح ءَ نہ زانتگ اَت۔۔!

            ءُ میر مراد جان ، خان صاحب ءِ گپانی نیام ءَ وتءَ را دوردیگ نہ لوٹ اِت پرچا کہ خان صاحب وھدے گپ جت گُڑا  یدگہ گوش داشت اَنت ءُ یک حاکمے ءِ دیمءَ کئے بہ جتیں ۔۔۔!

            پمیشا خان دراھیں  مذہبانی باروءَ یک چمشانکے دوردیان گُڈّسرءَ وت چُپ بوت ءُ وتی گران بہائیں  چادر ءَ وتی کوپگاں  چہ زُرت ءُ وتی زاناں بندان گوں مراد جانءَ ایدگہ دنیاداریءِ گپاں  جنان بوت۔۔

’’ باریں  کیچءُ مکران ءِ چے حال اِنت۔۔؟ دیر اِنت کہ من حانلءَ ھم نہ دیستگ۔۔۔!اے عید آ عید۔۔۔ دنیا ءِ کارانی تہءَ مردم وتءَ را دیست ھم نہ کنت۔۔!  چونیں  نفسانفسی یے اھتگ۔۔ حانل ءِ چُکاں  من کدی کدی ماحل ءِ تہءَ من گوں  ایدگہ شازادگاں  گندآں  کہ منی دستاں  دروت دیان در رواَنت، بلے حانی ءَ نہ دیستگ۔۔۔ءُ میر حمل ھم نہ زان آں  وتءَ را پرچے ءَ دور داراِیت۔۔؟  حانلءِ بچ ورنا اَنت۔۔ بوان اَنت۔۔ دگہ چے یے ھست۔۔۔!  ءُ تئی وتی زہگ چون اَنت۔۔؟ منی تئی بچ شیہک دیستگ۔۔ آ وھداں  ٹیبر اَت، اگاں  منءَ یات بہ بیت کہ اے سے چار سال ساریءِ گپ اِنت وھدے من مکران ءِ دوڑہ ءَ اھتگ اِت آں ، ءُ گوں  تو گون اَت۔۔ ماشااللہ، شریں  ورنایے۔۔۔ وانیت چے۔۔؟

تئی جنک چون اِنت۔۔۔ آیانی وانگ گیشتر الم اِنت۔۔۔۔ بلوچ وتی جنکاں  چیءَ پہ نہ وانین اِیت۔۔۔ اے رندی زمستان ءَ من تئی مہمان باں ۔۔ منءَ تیاب ءَ روگی اِنت۔۔۔ اومان ءِ والی منءَ واردم ءَ لوٹگ ءَ اِنت۔۔۔ تہ من مشقط ءَ برواں  آئی مہمان بباں ۔۔۔ زان ئے انونیں  حاکم گوادرءَ چہ مشقط ءَ پچ گرگءَ اِنت۔۔ اے مئے حق ءِ ھبرے۔۔ نوری نصیر خان ءِ وھداں  ایشرا دیگ بوتگ اَت۔۔ بلے پہ لہتیں روچاں  ءُ نوں  عرب ایشی سرءَ جاہ منند بوتگ اَنت، من گوادرءِ پچ گرگءِ حقءَ اوں ۔۔۔ گوادر مئیگ اِنت۔۔ بلوچانی اِنت۔۔ گوادردیمترءَ باز دیمءَ روت۔۔۔!

            بلے زان ئے کہ مارا وتی ملکءِ سُدھ نیست، اے سازش، دروہ بازی آخر تاں  کُجا۔۔!  سردار ءُ نواب گْوشتاں  کہ خان بد اِنت، خانءَ در کن اِت، گُڑ املک ایمن بیت۔۔۔ من گْوش آں  منءَ درکن اِت، اگاں  اَچ منی درکنگءَ شُما آزات بئت شاد بئت، آسودگ بئت ءُ آسرات بئت گُڑا منءَ در کن اِت۔۔۔ من گُڈّی ئیں  احمد اوں ۔۔سری روچانی احمد ء َ چہ اے ملک آباد بوت، گُڑا گڈّی ئیں  احمدءَ اے پرشیت۔۔۔ من شُتاں  ،! شمئے دل سارت بوت۔۔ شما شات ءُ آبات بئت۔۔۔ اگاں  خان ءِ درگیجگ شُمئے گڈّی ئیں  واھگ اِنت گُڑا بیا اِت، من روآں ، من یک شپانکے ءِ گدان ءِ تہءَ نندآں ، منءَ یک بگجتے نان دنت۔۔۔!  منءَ یک مریءُ بگٹی ءُ مگسی ءُ بادینی ءُ رخشانی یے جل اِیت، منءَ مینگل ءُ محمد حسنی ءُ پرکائی یے وتی دمگانی شپانک تو کنت کہ نہ کنت۔۔؟  بچار میریں  بلوچ! منی براھندگیں  بلوچ!  مروچیگیں  جاورانی تہءَ مارا تپاکی بکار اِنت، سگّ بکار اِنت، ءُ چہ کُلّاں  گیش عقل بکار اِنت۔۔۔کہ ما بگیر چہ عقل ءُ ھوش ءَ جنگ بئیں ، کُشگ بئیں ۔۔۔!  مئے پیڑیانی کارپد جو جی، سبک سندلی، ءُ عئیبیں  کار نہ بوتگ، مروچی من اگاں  ملامت آں  گُڑا شُما پہ وت دگہ خانے بیار اِت، احمد یار ءِ کوپگ نوں  نزور اَنت۔۔ احمد یار اے بارءِ گرانیءَ زُرت نہ کنت۔۔اولی احمد 1666؁ئءِ تہءَ خانیت ءَ آئورت وھدیکہ چاکر اعظم دیم پہ پنجاب ءُ سندھءُ ھندءَ شُت۔۔ کہ ایش ھم ھما رندءُ لاشار ءِ دیم سیاھی ءَ وتی یک دومی ءِ جیڑہ اِتنت کہ ما برے جاورءَ اھت ۔۔۔ ءُ مروچی پرنگی، سردارءُ نوابانی یک ٹولی یے پاد کُرتگ۔۔۔ تئی نواب، بائی خان، خان ءَ نہ منّ اِیت۔۔ تئی خاران ءِ نوشیروانی بگاوتءِ سرءَ بگاوت کنان اِنت۔۔ کہ اے جنگءِ تہءَ تو بہر زُرتگ۔۔۔! ترا یات اِنت۔۔۔ ترا شرّی یات اِنت۔۔ ءُ تئی لسبیلو ءِ جام وتءَ را تو پجی ءَ کماندارے حیال کنت۔۔۔ نوں  خان چے بہ کنت۔۔۔ آنکہ من زاناں  کہ من سوب مند نہ باں  بلے من زان آں کہ مروچی منی ’نا‘ پہ شُما الم اِنت۔۔ آنکہ من زان آں  کہ بے سوبی منی بہت ءُ طالع اِنت بلے منی ’نا‘ چشکہ یک راجدپتری ’نہ‘ یے چیءَ کہ منی وتی یک آزاتیں  درجگے بوتگ ءُ مروچیگیں  جاورانی تہءَ من آنکہ الحاق کُرتگ بلے من وتی اے ملکءِ تہءَ برسیت۔۔۔من اَچ اے ملک ءَ جتائی آنکہ نہ لوٹ آں  بلے من وتی حقانی وتی شناست، ءُ وتی بیرک ءِ بُرزیءَ لوٹ آں ،کہ نہ لوٹ آں ۔۔۔؟  تو پیسلہ بہ کن۔۔۔! چے من گناھے کنگءَ اوں ۔۔؟  ءُ باز گْوش اَنت کہ خان گنوک بوتگ۔۔۔ خان گنوک نہ اِنت۔۔ خان جاورانی جبرءُ تہلی ءَ زانت۔۔۔ زہگءُ چُکے نہ اِنت کہ مہ زانت۔۔۔؟  ۔۔۔۔ بلے خان ءَ کس پوہ بہ بیت کہ خان چے لوٹ اِیت۔۔؟  خان اے مُلک ءِ تہءَ وتی وت واجہی ءَ لوٹ اِیت، بس۔۔۔!‘‘

            میر مراد جان ، خان ءِ جُستءُ پُرس ءُ حبر ءُ حالاں  یک پہ یک ءَ گوشداران اَت کہ اے وش لسانیں  گپانی تہءَ یک ترسے ھم اَت ءُ یک دلبڈی یے ھم اَت، ! یک سیتے ھم اَت ءُ یک برکشانیں  روچے ءِ اُمیتے ھم درا بوت۔۔ یک وابے ھم گندگ بُوگءَ اَت ، یک راستی یے ھم مان اَت، کہ وت نوں  نہ  زانتکہ آ خان میراحمدیارخان ءَ کُجام درجگءَ ایر بہ کنت۔۔۔؟ بے سوبءُ باء دیوک؟ یا کہ کٹّ ءُ سوب ءِ واھند؟ خان ءِ گپانی تہءَ راجدپتر ءِ تہلی ءُ سوری مان اَت۔۔ ءُ دومی نیمگءَ ایشی تہءَ یک اُمیتے ھم ھست اَت۔۔ کہ مردم نہ زانت کہ کسے خان ءَ زیارت بہ کنت، دروت بہ دنت، یا کہ اَچ یک کشگءُ کنکءَ پاد بیئت ءُ پدا ھچ آئی نزینکءَ مئیت۔۔؟  اے ھردوئیں  تضادانی درنیام ءَ خان ساڑی اَت کہ بلکنا خان ءِ تضادآئی  راجدپترءِ تضاد اِتنت، چشکہ دومی جنگ عظیم ءَ رند قومی ریاستانی معنا ھما اَت کہ آ ھندوستان ءُ پاکستان ءِ سرءَ فٹ آیگءَ اَت ءُ ایشانی درنیام ءَ یک قبائلی راجے ءِ قومی شناست جتا بوت نہ کُرت، آنکہ ھمے نوکیں  ریاست ءِ تہءَ ایش بلکنا یاش وتی وت واجہی ءَ لوٹ اِیت، ایشی آئین ءُ دستورءِ تہءَ ۔۔۔۔۔کہ وت اے نوکیں  ملک ءَ تنے وھدی یک دستور ءُ یک آئینے نیست اَت۔۔۔ 1940؁ ءِ پاکستان ءِ قرارداد منگی بیت، ءُ اے ملکءَ یک ریاستے جوڑ کنگ بیت کہ وتی ڈنی کارانی ھاترءَ وتی رکھ ءِ ھاترءَ وتی کرنسی ءُ زرّ ءِ ھاترءَ ایش وفاق ءَ گوں  یکے بیت ءُ ایدگہ چیزانی تہءَ ایش وت مختاربیت۔۔۔ چے خان ھمے چیز لوٹ اِت۔۔۔؟ اگاں  خان ھمے لوٹ اِت۔۔ گُڑا ایشی تہءَ حرابی ءُ گندگی یے اَت۔۔؟؟

            ءُ پدا چشکہ چہ میر مراد جان ءِ دپءَ درکپت۔۔۔

            ’’ بلے تئی اے گپّاں  کسے نہ من اِیت، خان صاحب؟‘‘

            ’’ منی گپاں  نہ منّوک نہ منّ اَنت۔۔ ءُ اگاں  آ منی گپاں  نہ من اَنت گُڑا منی پیسلہ ھم سک اِنت ءُ من وتی کلوہ ءَ وفاق ءَ داتگ کہ منی الحاق آنکہ یک راستی یے، بلے اے نوکیں  ملک ءِ تہءَ مئے وتی شناست بہ بیت۔۔۔!‘‘

            ءُ میر مراد جان گچکی جُست کُرت۔۔’’  بلے خان صاحب تو اے شرتاں  ساری ءَ مان کُرت، کُرت وھدے اے مُلک جوڑ بُوگءَ اَت۔۔۔ ءُ آ وھد اگاں  شرت ایر نہ بوت اَنت، گُڑا مروچی ایشانی چے جُست۔۔۔؟ ‘‘

            ءُ خان صاحب چشکہ مہ زانت کہ چے پیمءَ آ وتی گْوستگیں  پیسلہاں  چہ دلیل ءَ ثابت بہ کنت ، گْوشت۔۔۔ ’’ منی شرت ھما زمانگ ءَ وتی جتائیں  درجگ ءِ باروءَ اِتنت ، ءُ انوں  ھم ھمیش اِنت بلے وفاق نہ منّ اِیت، گُڑا نوں  من دگہ چے بہ کناں ، بگیر اَچ ایشی کہ وتءَ را جتا بہ کن آں ۔۔۔!‘‘

’’ایش بوت کنت۔۔؟‘‘

’’ بوت نہ کنت۔۔‘‘  خان میراحمدیارخان پہ دلجمی ءُ سرجمی گْوشان بوت۔۔۔ چشکہ آئرا وتی ھرگپّ ءِ سرءَ اختیار ھست اَت۔۔’’ من زان آں  جتائی بوت نہ کنت۔۔ من زان آں  کہ ھون تچ اِیت، بلے دگہ چے راھے پشت کپتگ۔۔؟‘‘

            ’’ اے حبر نوں  دیری ئیں  حبرے۔۔۔‘‘  میر مرادجان ترینت۔۔۔ ’’ نوں  اے تباھی ءُ بربادی کاراِیت۔۔ مہلوک زیان بیت۔۔!‘‘

’’ بلے وفاق ءِ تہءَ لہتے مردم منی گپانی ستاء کنان اِنت۔۔‘‘

’’ آ مردم تئی ءُ بلوچانی دُژمن اَنت، کہ اے پیم ءَ گْوشگءَ اَنت۔۔ چیءَ کہ وفاق ءِ اے مردم کہ ترا اے راہ ءِ سرءَ پہ روگءَ گْوشگءَ اَنت، گُڑا آیانی وتی یک ایجنڈایے ءُ مئے حیال ءَ آ ترا یک ذریعہ یے جوڑ کنان اَنت تا کہ پسات بہ بیت ءُ اے پسات ءَ پد مارشل لا ء آرگ بہ بیت۔۔!  ءُ مارشل لاء اگاں  آرگ بوت، گُڑا نہ تو مان ئے ءُ نیکہ تئی واب۔۔!  ھر شئے تار تبار بیتءُ پرش اِیت۔۔ پائدگ دگہ چست کن اَنت۔ءُ تو ایوک مان ئے۔۔۔!‘‘

’’ مارشل لاء نہ بیت!‘‘  خان صاحب دلجمی ءِ تہءَ گْوشان بوت چشکہ آئرا سکھتءُ یکین بہ بیت۔۔۔ بلے مرادجان گْوشان بوت۔۔۔

’’ بائد اِنت کہ تو ھچ مہ کنت۔۔۔ تو بل کہ اے ملک ءِ حاکم چے پیمءَ گوں  وتءَ مڑ اَنت۔۔۔ ترا وتی ھند ءُ علاقہ ءِ تعلیم ءُ علم ، دولتءُ نان ءُ پُچ ءَ ایدگہ دیمروئی ءِ کارانی تہءَ دیمءَ روگی اِنت۔۔ تو گوں  ھمے کاراں  دلگوش بہ بو۔۔۔!  بل کہ ھر چیز کنت۔۔۔! تئی ڈیھ نوں  اے ملک ء ِ یک بہرے جوڑ بوتگ۔۔۔ ءُ ایش جتا بوت نہ کنت۔۔۔ءُ نیکہ ترا کسے ایشی اجازہ  دنت۔۔۔ ءُ نیکہ ایشی مئے وتی پائدگ ءُ سیتءِ حبرے۔۔ مئے کار تعلیم زانت، دیمروئی ءُ ترقی بہ بیت۔۔۔ مارا ساری ءَ گوں  اے کْوھنگیں  راجءَ، وتی دلگوشءَ کنگی اِنت۔۔ مئے دُژمن مئے کْوھنگیں  رسمءُ دود اَنت۔، نوکیں  ریاست ءُ اے نوکیں  مُلک ءِ تہءَ بلکنا ما چہ وتی کْوھنگیں  جاوراں  در بہ کپ ایں ۔۔۔‘‘

ءُ خان، میر مراد جان گچکی ءَ ھورت ھورتءَ چاران گْوشت۔۔

’’ ترا اے مُلک وت، چے وتءَ در کنت۔۔۔!‘‘

’’منءَ باور نہ یات۔۔۔!‘‘

’’پرچے؟ ‘‘ خان جُست کُرت ءُ میرمرادپسو دیان بوت۔۔۔

’’ پمیشا کہ تو نوں  اے ملک ءِ بہرے ئے، ءُ اے دور قومی ریاستانی دور اِنت نہ کہ لسانی، دودءُ ربیدگی ءُ راجی جتائیانی۔!‘‘

’’ بلے انونیں  جدیدیں  ریاستانی تہءَ لسانی، دودربیدگی ءُ راجی ٹولی ساڑی ءُ موجود اَنت کہ ایش وتی شناست ءَ لوٹ اَنت، وت مختاری لوٹ اَنت۔!‘‘

ءُ میر مراد جان پسّو دات۔۔۔’’ نوکیں  ءُ مزنءُ مستریں  جوڑ بوتگیں  قومی ریاستانی تہءَ لسانی، گروھی، دودربیدگی، ٹولیانی مسلہ مان اِیت کہ نوں  ایش نوکیں  ریاست ءِ کارندگءُ کارست ءُ پیسلہانی سرءَ انت کہ آ چے پیم ءَ وتی تہءِ ھمے دود ربیدگی ءُ لسانی ویلاں  دور کن اَنت ءُ بلکنا اے نوکیں  ملک اے جیڑہانی راھے در بہ گیج اِیت۔۔!‘‘

’’بلے منءَ اُمیت نہ اِنت۔۔۔! ‘‘ خان سنجیدگ بوان گُشت ءُ میر مُراد جان گچکی جُست کُرت۔۔۔

’’ پرچے؟‘‘

’’پمیشا کہ اے ملک نوں  وتی جوڑ کُرتگیں  سروکانی حبراں  نہ زورگءَ اِنت ءُ اِدءَ یک جاگیرداری ٹولی یے دراھتگ کہ ایش اے ملک ءِ وتی جوڑ کُرتگیں  راھبندانی سرءَ برگ لوٹ اِیت، وھدیکہ ایشی سروک گوں  عقل ءُ پہم ءَ کارگران اِنت ، بلے جاگیردارطبقہ، وتی پائدگ ءُ سیتانی پریشانی اِنت۔۔۔! وت منءَ محمد علی جناح صد رنداں  گْوشتگ کہ اِدءَ برابری ءُ انصاف بیت بلے گوں  محمد علی جناح ءِ چمانی نزّ کنگءَ جاگیردارایشی ءَ نہ من اَنت گُڑا بانداتے چے بیت۔۔۔؟  ‘‘

’’ تئی راہ ھمیش اِنت کہ تو گوں  ملک ءِ ایدگہ بہرانی مردماں  یکجاہ ببو ءُ پہ وتی حقاں  لوٹ بہ کن!‘‘

’استمان گل ھمے گْوش اِیت۔۔‘‘

’’ بلکنا اُستمان گل شرّ گْو ش اِیت۔۔۔!‘‘  میر مراد جان گچکی گْوشان بوت۔۔۔ءُ اُستمان گل ءِ نام ءِ سرءَ خان میراحمدیارخان غصہءِ تہءَ اھت گْوشت۔۔۔

’’ ایش دراہ، کمیونسٹ، سوشلسٹ، ءُ کانگریسی اَنت۔۔۔ منی وسّ اگاں  بیت گُڑا من ایشاں  جیل ءِ  تہءَ بہ دیاں ۔۔۔!‘‘

’’بلے خان صاحب! اُستمان گل تئی وتی پارٹی اَت بنداتءَ۔۔! ‘‘

’’بلے نوں  نہ اِنت!‘‘ آ ترند ترندءَ گْوشان بوت۔۔۔

’’ءُ آ زمانگ ءَ تو ایشاں  دِلی ءُ لاھور ءَ دیم دات کہ گوں  کانگریسی ءَ گپ بجن اَنت کہ آ زمانگ ءَ تو بلکنا دگہ چیزے لوٹ اِت ءُ ایش پیلو نہ بوت گُڑا تو نوں  ایشاں  چہ وتءَ جتا حیال کن ئے۔۔۔‘‘

میر مرادجان گوں  خان ءَ انکس ترندترند ءَ ٹک مہ ٹک گپّ جنگءِ سرءَ وت کمکیں  ھجالت بوت بلے خان ءِ پیشانی کرنچ نہ بوت چشکہ وتی سیادی ءُ نزینکی ءِ سبب ءَ آ میرمرادجان ءِ چٹ ءَ یلہ داتگ اَت کہ آ ھرچنت کہ بروت ، گُڑا بروت۔۔! یا بلکنا انشپی خان اِشکُنگ لوٹ اِت کہ مہلوک آئی پیسلہانی باروءَ چے حیال کنان اِتنت۔۔۔؟

پمیشا آ میر مرادجان ءِ سوکءُ زہریں  حبراں  پہ ھوش ءُ دلجمی گوشداران بوتءُ میر مراد جان دیمترءَ گْوشان بوت۔۔۔

’’ بلے اُستمان گل آزاتی نہ لوٹ اِیت آ اے ملک ءِ تہءَ یک راھبندے بدل کنگ لوٹ اِیت۔۔۔ کْوھنگیں  راھبند ءِ جاہءَ نوکیں  نظام ءُ راھبندے !‘‘

’’ ایش اُستمان گل ءِ وتی واب اَنت کہ کدی پیلو نہ بنت۔۔۔ بلوچستان ءِ تہءَ کمیونزم اھت نہ کنت،! سوشلزم اھت نہ کنت۔۔۔!‘‘

’’ گُڑا اِدءَ کجام نظام کئیت۔۔۔؟  پدا سرداری؟ پدا جاگیرداری؟  پدا خانی؟‘‘

’’پمیشا تو نوں  اُستمان گل منءَ وت جاگیردارءُ مزنیں  سردارءُ استحصالءِ قوتے حیال کنت۔۔! ‘‘

’’چے ھنچش نہ اِنت خان صاحب کہ مروچی سردار جتا وتی حقانی جنگءِ تہءَ حکومتءِ لِٹک ءَ بندوک اِنت۔۔؟ تئی خانی ءِ لوٹ گوں  وفاق اِنتءُ استمان گل جمہوریت ءُ سوشلزم ءِ گپ جنان اِنت۔۔۔ کہ اے دراہ مپادانی جیڑہ اَنت۔۔ کہ اِدءَ بلو چ،پنجابی، سندھی، بنگالی، دراہ جاگیردارانی جنوک اَنت۔۔۔ ءُ استمان گل اے ملک ءِ آئین ءُ دستور کہ تنے وھدی جوڑ نہ بوتگ، ٹاھینگ لوٹ اِیت بلے ترقی پسندی ءِ سرءَ۔۔۔!  ‘‘

ءُ خان صاحب گْوشت۔۔۔ ’’ اے دراہ واب اَنت۔۔۔ ! ‘‘

’’ بلکنا تئی نوں  جتائی ءِ واھگ ھم واب اِنت۔۔۔ استمان گل گْوش اِیت۔۔!‘‘

’’ من استمان گلءَ ھندوءُ کانگریس ءِ گماشتگ گْوش آں ۔۔! ‘‘

’’ اے ملک ءِ جاگیردار ھم ھمے گْوش اَنت۔۔۔‘‘  میر مرادجان گْوشت۔۔ءُ خان صاحب جُست کُرت۔۔۔

’’ تئی نزدءَ چے من راست نہ یاں ۔۔۔ ؟  کہ من ایوک ءَ وتی ملک ءَ لوٹ آں ۔۔!  نہ من کمیونزم، نہ سوشلزم ءُ نہ دگہ چیزے لوٹ آں ۔۔۔ بس اسلام ءُ مئے ملک۔۔۔!  ‘‘

’’بلے استمان گل بلکنا گیشتر حقیقت پسند اِنت کہ اے ڈیھ ءَ اے ملک ءِ بہرے حیال کنت!  ءُ تو الحاق ءَ پد ھم آزاتی ءُ جتائی لوٹ ئے۔۔۔ استمان گل راجی انصاف لوٹ اِیت۔۔ سرداری، جاگیرداری ، ءُ خانی ءِ بدواہ اِنت، بدی دار اِنت۔۔۔ چے نوں  ما دراہ اے ملک ءَ مہ منّ ایں ، ءُ ایشی ءَ گوں  وتی ترقی پسندی ءَ سینگار مہ کن ایں ۔۔۔؟ ‘‘

’’بلے مئے شناست۔۔۔؟ ‘‘ خان صاحب جُست کُرت ءُ میر مرادجان پسّو دات۔۔

’’تئی شناست الحاق ءَ پد کُٹّ اِت۔۔! ‘‘

’’ بلے من اے پیم ءَ حیال کن آں ۔۔!‘‘

ءُ پدا ھردو چُپ بوت اَنت کہ مسیت ءِ دراج ءُ کشادگیں  کوٹی ھردوکاں  چشکہ ویران ویران زانگ بوت۔۔۔چشکہ حدائی وتی گس انشپی چہ زندءِ اُمیتاں  ھورک ءُ ھالی ات۔۔۔!

میر مرادجان چشکہ نااُمیت بوت ءُ پاداھت ءُ خان صاحب ءِ دستان چُکّ اِت ءُ گْوشت۔۔

’’ ما لوٹ ایں  کہ مہلوک مہ مر اِیت۔۔۔ بیران مہ بیت۔۔! زیان مہ بیت۔۔۔ ءُ حدا بہ کنت کہ تئی پیسلہ چیزاں  شرتر بہ کنت۔۔۔! ‘‘

ءُ خان وتی ازلی ئیں  بشکھندگی ءَ پدءُ پد آران گْوشت۔۔۔

’’ منی بچ حدا خیر کنت۔۔۔!  ھر چیز شرّبیت۔۔۔!‘‘

ءُ پدا میر مرادجان گچکی درکپت ءُ آ نہ زانت کہ اے سیاہ تہاریں  شپءِ تہءَ کُجا بروت۔۔۔!

٭٭٭

 (4)

وتی سانگ ءِ وشی ءَ شازادگ رامین مزنیں  نانءُ دعوتے وتی لوگءَ لوٹائینتگ اَت ءُ وتی ماڑی ءِ کْوھنگیں  بہرءِ ھما مزنیں  کوٹی ءِ تہءَ بندوبست کُرتگ اَت کہ آئی روٹکی نیمگءَ کوہءُ پٹ درا بوت اَنت ءُ جاندمی پہنات ءَ یک مزنیں  باگے اَت کہ ماڑی ءِ بُن ءَ نوں  وڑ وڑیں  پُھل ءُ گل رُستگ اِت اَنت، کہ اَچ آیاں  نوں  یک وشبویے گوات ءِ تہءَ تالان اَت کہ ساریءَ شازادگ ءِ ھیال اَت کہ اے دعوت ءُ نانءَ آ وتی بنگلہ ءِ کتبی  نیمگءِ ھما مزنیں  چمنی ءِ تہءَ بہ کنت کہ آئی کاہءَ چہ ڈھاکہ ءَ لوٹگ بوتگ اَت، بلے پدا ھرکس ءَ خبر اَت کہ کلات ءِ گرماگ ءِ شپ ھم سارتءُ سرد بنت گُڑا شرتر ھمیش اَت کہ ایش تہءَ اڈ دَیگ بہ بیت!  کہ داروگہ دُرّا کہ شاھی ماحل ءُ ماڑی ءِ کاراں  ابید آ شازادگ ءُ شازادیانی لوٹ اِتگیں  نان ءُ دعوتاں  ھم دست کُمک بوت کہ رامین داروگہ ءِ دست کمکی ءَ گپتگ اَت ءُ آئی گْوشتن ءِ سرءَ ھمے دعوت ءَ تہءَ کنگءِ پیسلہ کُرتگ اَت،،، کہ وت داروگہ دُرّا یکدمے ایدگہ بُورچی  ءُ خان ساماناں  دومان ءُ رومائشت دیان چٹکان چٹک درشتگ اَت کہ پدا کئیت ءُ چاراِیت کہ ھر چیز وتی جاہءَ گوں  شون ءُ شرپ بُوان اِنت! کہ چہ دُرا ءِ حیالداری ءِ رامین ءَ ھم تسلا بوتگ اَت کہ چیز وتی پیمءَ شر دیمءَ روان اَت ، آنکہ آئی ماس حانی ھم ھمے نان ءُ دعوت ءِ حیالداری ءَ کنان اَت بلے حانی گیشتروتی بوپءُ گالیانی سرءَ نندوک چلیم کشان رامین ءِ سیرءُ آروس ءِ تیاری ءِ تہءَ اَت کہ آئی ایدیم آدیم آئی مولد ءُ خدمتگار پرائی رومان گران اِتنت ءُ آرامین ءِ ھمے حیال ءِ سرءَ وشّ اَت کہ آ پہ وتی سنگت ءُ دوستاں  اے دعوت ءَ لوٹائیتگ اَت چیءَ کہ شاھی ماحل ءُ شاھی ماحل ءِ ھمسایگ ءُ دراھیں شازادگ ءُ شازادیانی دلءُ دماگ ءِ سرءَ آئیوکیں  روچانی بابتءَ یک تُرس ءُ یک بھیمے اَت کہ اگاں  مزنءُ مسترءُ ٹوہ ءُ آریپیں  پیسلہ یے بُوت گُڑا آیانی اے آسودگی، وشی ءُ وشالی، دلجمی ءُ سوگئی کُجا روت۔۔؟ گوں  آیاں  چے بیت۔۔؟  خان ءِ ماحلءُ ماڑی وتی جاہ ءَ مان اِیت یا کہ ایش ڈھراِیت ءُ توپ ءُ گلولگانی توارءِ تہءَ ھر چیز حاک ءُ پُر بیت۔۔۔!  اے سبزگ ءُ چمنی ءُ اے میوگی ئیں  دْرچک ءُ اے پُھل ءُ گلاب ءُ چمبیلیانی بوہ گوں  تپنکانی داروانی بوہ ءَ ھوار پدا زیان بنت۔۔۔؟ ءُ پدا ایوکءَ سُہتگیں  ترّ ءُ ھشکیں  دارانی بوہ پونز ءِ تہءَ کئیت۔۔۔ ءُ ھر نیمگءَ مرک ءُ برباتی ءُ ویرانی یے مان شان اِیت، کہ دُرا چیز فنا ءِ بگلءَ فنا بُوان واب کپ اَنت، ازلی ءُ ابدی ئیں  واب!

  ءُ اے تُرس ھانی ءِ دلءَ چہ بازیں  روچاں  چہ ھما روچءَ وھدے خان وتی دراھیں  دیوان ءُ ملاقاتاں  کٹینت ءُ کہ شپ ءُ روچ مسیت ءِ تہءَ بند اَت۔۔۔

ءُ دومی نیمگءَ وتی مرد شازادگ میر حمل ءِ بُرز ءُ جہل بوئوکیں  تبءَ چاران آئر تُرس آیان اَت کہ نہ زان آں  دیمترءَ چے بیت۔۔؟  چیءَ کہ آئی مرد شازادگ میر حمل چہ خان ءِ جاوراں  چشکہ تنک اھتگ اَت، ءُ آ چشکہ وتی جندءِ یک راہءُ کشکے درکنگ لوٹ اِت۔۔۔ کہ ھانی ءَ وتی مرد شازادگ میر حمل ءِ جندءِ پکرءُ حیالانی سرءَ ھم تُرس آیان اَت، کہ نہ زان آں  چہ خان صاحب ءِ پیسلہ ءَ ساری میر حمل چے پیسلہ یے کنت، آنکہ آ زانت کہ میر حمل ، خان صاحب ءِ مروچیگیں  روچانی یک سکیں  ءُ پھرشدتیں  پیسلہ یے ءِ بدی دارءُ بدواہ اَت، کہ آئی حیال ءَ خانءَ نوں  الحاق ءِ پیسلہ کبول کنگی اَت،ءُ ھمے ملک ءِ یک بہرے جوڑ بُوگی اَت۔۔۔بلے اگاں  آئی حیال ءَ خان صاحب ءَ یک دگہ مزن ءُ آریپیں  ءُ ٹوھیں  پیسلہ یے کنگی اَت گُڑا اے پیسلہ شاھی ماحل ءِ مسیت ءِ تہءَ نندوک مراقبہ ءُ عبادت ءِ تہءَ نہ بوت۔۔۔ بلکنا دگہ جاھے بوتءُ میر حمل خان صاحب ءِ گومگو ءِ سرءَ نہ وشّ ءُ نااُمیت اَت ءُ حانی آئی جنین وتی مرد ءِ زانتءُ زانشت ءَ پوہ بوت، زانت۔۔۔ ءُ آئی ھمے زانت آئرا پہ وتءَ پہ وتی میر حمل ءَ، چہ کُلاں  گیش پہ وتی بچ حسین، رامین ،بامن ءُ حدادادءَ پریشان کُرت کہ اے دراہ ورنا وتی عمر ءِ ھما درجگءَ اِتنت کہ آیاں  نوں  زندءِ تہءَ یک چیزے بوگی اَت، کہ وتی وانگ ءَ نوں  آ ھلاس کُرتگ اَت، ءُ کلاتءَ نشتگ اَت۔بلے آیانی ماس حانی نہ زان آں  پرچے تُرس اِت ، چشکہ اے دراھیں  وشی وقتی انت۔۔۔ چشکہ چیزاے پیمءَ نہ بنت۔۔۔ چشکہ چیزاں  بدل سدل بُوگی اَت۔۔۔! ءُ چشکہ ھر چیز فنا ءِ بگلءِ تہءَ روان اَت۔۔۔!

            ءُ وھدے حانی ءَ کہ یک دلءِ درد داروکیں  ماسے اَت، اے ھیال اھت اَنت گُڑا آئرا ھول زُرت چشکہ آئی گین ءُ ساہ بند بہ بیت۔۔۔ چشکہ آپہ وت دیم کوکار ءُ پریات بہ کنت۔۔۔!

            ءُ وتی تُرس ءُ لرز ءُ دل ھولی ءِ سبب ءَ آ کدی کدی سیّد کلاگی بونگ ءِ تہءَ شُت کہ سیدکلاگی ءِ بوگ کلاتءِ چمگ ءِ بُن ءَ مزن ءُ بزیں  دْرچکانی بُن ءَ ، کلات شار ءِ کتبی نیمگ ءَ اَت ، ھموداں  کہ کلا ت ءِ شار کُٹ اِت، ءُ کوہ ءِ بُٹ بنا بوت اَنت ھموداں  کہ شار ءِ لیوس کچک سراپ کنان بوت اَنت ءُ شار ءِ ساہ داری ڈونڈ کپوک بوت اَنت ءُ ھموداں  کہ کلاگ کار کار کنان کدی بال کُرت اَنت ءُ کدی بُن ءَ نشت اَنت کہ سید چارپاسی کہ ڈہل ءُ کبّ اَت گوں  وتی دراجیں  ریش ءُ سوزیں  چمان ڈہل ڈہل بُوان کلاگانی ھاترءَ دانگ دور دات کہ کلاگ آئرا دیست اَنت گُڑا اَچ آئی نہ تُرس اِت اَنت ءُ نیکہ بال کُرت اَنت بلکنا بال کنان آئی کوپگاں  نشت اَنت یا کہ آئی پادگاں  کپوکیں  نان ءُ دھان ءِ دانگاں  چنان بوت اَنت! ھنچوش  کہ کپوت لائو بہ بنت گُڑا سید کلاگی اَت، ءُ کلات ءِ جنین آدم ءُ بازیں  مرداَچ آئی حکمت ءَ سکّ متاثر اتنت کہ آ جنین آدمانی دلءِ رازاں  زانت ءُ کلاگانی لائو کنگ زانتءُ جنین آدماں  دم ءُ دھوت کُرت کہ مہلوک ءِ ھیال ءَ سیائیں  علم ءِ پروش ءِ حکمت ایوک ءَ گوں آئی ھست اَت ءُ بدرو ءُ بدیں  حیالانی دم گوں  آئی ھست اَت پمیشا ھر جمعہ ءِ روچ ءَ سید کلاگی ءِ حجرہءُ بونگ ءُ بُن زہگءُ زالبولانی مُچی یے دائم ءَ گندگ بوت کہ وتی تاھیت ءُ چِٹّاں  گرانءُ وش بُوان آ برتراِت اَنت، چشکہ سید کلاگی پہ مُدامی آیانی وسوسگ ءُ واھماں  چہ آیانی دلءَ در بہ کنت!

            حانی  اے نیام ءَ دوسے رنداں  جمعہ ءِ روچءَ سید کلاگی ءِ حجرہ ءَ شُتگ اَت، کہ آئی مولد ماھین،آئرا اودءَ بُرتگ اَت ءُ آئرا بازیں  دم داتگ اَت، ءُ تاھیت پرماتگ اَت کہ وتی شازادگانی گُٹءَ مان بہ گیج اِیت۔۔!

            آئی دراھیں  بچ اے چٹ ءُ تاھیتاں  آنکہ چہ وتی ماسءِ دستاں  زُرتگ اَت بلے پدا دور داتگ اَت بلے ایوک ءَ رامین کہ چہ وتی ماس ءَ باز نزینک اَت، اے چِٹ ءُ تاھیتان پوش اِتگ اَت، کہ تاں  مروچیگیں  روچ ءَ آئی ماس ءِ داتگیں  چٹ ءُ تاھیت آئی گْورءَ اَت۔۔۔ ءُ آئی ماس وش اَت کہ ایش بلکنا ھمے تاھیت ءِ بُن ءُ سرا َت کہ رامین ءِ سانگ بوتگ اَت ءُ رامین نوں  انشپی پہ وتی دوستءُ سنگتاں  یک مزنیں  دعوتے اڈ داتگ اَت کہ چشیں  وشیانی اڈ دَیگ چشکہ پرائی ماس ءِ دلءَ ھولیں دلء یک سکھیں  ءُ یکینے اتنت ، ءُ انشپی آئی ماس باز وش اَت کہ شاھی ماحل ءِ کِرّ ءُ گْورءِ دراھیں  شازادگ اُدءَ مُچّ بوان اِتنت ءُ حانی چشکہ دراھاں  دستءُ دیم کنان آیاں  وش اھتک کنان اَت کہ وتی ھمے وش آمد ءُ برآمدگ ءِ وشیانی تہءَ آ چشکہ وتی ھما دراھیں  وسوسگاں  چہ دلءَ  بران اَت کہ آئوکیں  روچاں  گوں  شازادگاں  چے پیش آیگءَ اَت۔۔۔؟ کہ خان صاحب وتی زندءِ المیں  پیسلہ ءِ تہءَ چے گْوشگ لوٹ اِیت۔۔۔ کہ گوں  آئی ھمے المیں  پیسلہ ءَ لکھ ءُ ھزارانی مردمانی کسمت ، بہتءُ طالع بندوک اِتنت۔۔۔ آیانی باندات بندوک اَت۔۔آیانی مرک ءُ زند بندوک اَت۔۔! کہ خان صاحب ءِ یک پیسلہ یے لکھ ءُ ھزارانی مردمانی دیمءَ سیاہ کُرت۔۔۔ ءُ آئی یک پیسلہ یے لکھ ءُ ھزاریں  مردمانی دیمءَ رُژنا ھم کُرت۔۔۔ بزاں  چہ یک شازادگے ءَ بگرا تانکہ یک شپانکءُ بگ جتے ءَ دراھیں  مردمانی پیسلہ خان صاحب ءِ دستءَ اتنت کہ مروچی اے ڈیھ ءُ اے ھند ءُ اے گلزمین آئی یک پیسلہ یے ءَ محتاج اَت کہ راجدپتر ءِ چارراہ ءَ اوشتوک آئرا ھمے لکھ ءُ ھزاریں  مردمانی پیسلہ ءَ گوں  عقل ءُ ھوش کنگی اَت، حانی حیال کُرت ءُ گوں  ھمیشی آئرا سید کلاگی ءِ تاھیت ءُ دم ءُ دھوت ءِ ھیال آیان بوت کہ بلکنا یک دگہ طاقت ءُ زورے ھم ھست اَت کہ آ چیزاں  چہ بدیءَ رکھینت۔۔۔۔ آ چیزاں  بنیادمانی وتی دلءِ واھگاں  بنیات ءَ اڈ دات۔۔!

            ءُ ھمے چیز انشپی رامین ءِ دعوت ءَ حانی ءَ وش کنان اَت ءُ آ انشپی  وتی دلءِ دراھیں  وسوسگ ءُ واھماں  چہ دلءَ برگ لوٹ اِت ءُ وتی بچانی وشیانی یک ناجتابوئوکیں  بہرے بُوگ لوٹ اِت۔۔۔!

            دومی نیمگءَ میر حمل گوں  وتی بچاں  انکس پکار نہ داشت کہ آ گیشتر آیاں  آزات اِشتگ اَت، چشکہ آ وت یک آزاتیں  زندے گْوازینتگ اَت، پرچا کہ خان ءِ ناکو ءُ ناکو زھتک بُوگ ءِ سبب ءَ کدی پہ دل آ خان ءِ خانی ءَ کبول نہ کُرتگ اَت کہ آئرا مُدام خان ءِ کارانی سرءَ ایراد ھست اَت، کہ آ ایشراگوں  ھر کس ءَ پدّر نہ کُرت، بلے دلءِ تہءَ آ خان ءِ کارءُ کارستانی سرءَ گر گشت ءُ زھرگ ءَ بوت کہ  نونیں  جاورانی تہءَ آ چہ یک نیمگ ءَ لوٹ اِت کہ خان یک سکیں  پیسلہ یے مہ کنت۔۔۔ ءُ دومی نیمگ ءَ آ وتی جند ءِ سکیں  پیسلہانی باروءَ پکر جنان اَت۔۔۔!

            ءُ انشپی آ ءُ میر مراد جان گچکی استمان گل ءِ سروک واجہ کارمیر بوھیر ءِ دیوان ءَ ’توک‘ ءِ کشک ءَ درکپتگ اَت کہ ھموداں  واجہ کار بوھیر، واجہ کار شائر بیرم ءُ ایدگہ سنگت ساتھی وتاک اتنت۔۔۔۔!

            ءُ انشپی چہ کُلاں  مزنیں  دل سارتی ءِ حبر پہ ماس حانی ءَ ایش اَت کہ رامین ءِ وشیانی تہءَ ولیعہدشہزادگ ھارون ھم اھتگ اَت! کہ وھدے شازادگ ھارون چہ پُھل ءُ گلابانی کسان کسانیں  راہ ءُ دگاں  روان گوں  وزیر دربار خان بہادر عظیم خان ءُ داروگہ دُرّا ءُ وتی براس شازادگ شامیر گوں  آیان بوت۔۔۔ءُ وھدے مولد ءُ خدمتگار ءَ روماں  گروکیں  مردم ولیعہدھارون ءُ شہزادگ شامیر ءِ آیگ ءِ ھال دات تو حانی وتی چلیم اِشت ءُ تچان ءَ کاپر ءِ چیر ءَ اھت ءُ ولیعہدءِ سرءَ دْروتے گپت کہ ولیعہد آئرا دیست تو بشکھندگ بوت ءُ وتی سرءَ آئی دیمءَ جہل کُرت ءُ پدا وھدے آ وتی سرءَ بُرز کُرت تو حانی ءِ دستاں  دروت دات ءُ وتی چماں  ایر کُرت چشکہ آ قران شریف ءَ دروگ بگر ات۔۔۔!

            حانی شامیر ءِ سرءَ دْروت گپت ءُ شازادگ شامیر آئی دستاں  چُک اِت۔۔۔

’’تھرو حانل ترا باز باز ھپتاد ءُ ھپت وار مبارک بہ بیت کہ رامین ءِ سانگ گوں  ناکو میرمرادجان گچکی ءِ جنک ماھناز ءَ بوتگ۔۔۔‘‘  ءُ ولیعہد وتی ھردوئیں  دستاں  بے وتی گْورءَ بندان ءُ یکوارے پدا حانی ءَ چاران دیمترءَ گْوشان بوت۔۔ ’’ترا دگہ ھپتاد ءُ ھپت وار مبارک بہ بیت، کہ تئی جنک ءِ حوری ءِ سانگ گوں  ناکو مرادجان ءِ بچ مزارءَ بوتگ!  باز وشی ءِ حبرے۔۔۔! ‘‘

ءُ ھمداں  بہادر عظیم خان نیام ءَ کپت۔۔۔

’’ وت مہ وتی سانگ ءُ سانگبندی ءَ گیش وش بہتی چے بیت۔۔! ‘‘

ولیعہد خان بہادر ءِ نیمگءَ چاران بوتگ چشکہ بگْوش اِیت کہ آئی حانل ءِ مبارکی دَیگ ءِ کارءِ تہءَ خان بہادر عظیم خان ءِ ھچ بہرے نہ اَت۔۔۔

پمیشا خان بہادر عظیم خان حبرءَ شموشان آ داروگہ دُرّا ءِ پُشتءَ روان بوت اَنت کہ دُرّا پرایاں  چشکہ راہ ساپ کنگءَ بہ بیت۔۔!

وھدے ولیعہد تہءَ پُترت تو اِدءَ لہتیں  آئوکیں  شہزادگ کہ ساریءَ اھتگ اَت چہ بُن ءَ پاد اھت ءُ ولیعہد ءِ دستاں  دْروت دات ءُ پُشتی روان بالشتانی پہنات ءَ چار زانو نشت اَنت۔۔۔۔

ولیعہدمزنیں  کھڑکی ءِ بُن ءَ نشت کہ آئی پُشت ءَ ھما کھڑکی اَت کہ اَچ آئی کوہ درا بوت اَنت بلے نوں  شپ ءِ تہءَ کھڑکی ءِ پردگاں  جنگ بوتگ اَت کہ بُرز فانوس رُژنا اِتنت ءُ جہل سرءَ سیاھیں  ٹکانی گالی نمادار درا کنان اِت اَنت، ءُ درا چُپ چُت نندوک اِتنت۔۔۔

حانی ولیعہد ءَ وش آمد کنان بوت۔۔۔

’’ تئی آیگ  پمّا یک نیکیں  پادرھے۔۔۔ منی چمّ سارت۔۔۔ دل وش کہ تو اھت ئے۔۔۔! تئی آیگ زان ئے شہزادگ پمّن چنکس مزنیں  حبرے۔۔۔! چشکہ مروچی منی لوگءَ خان صاحب وت اھتگ۔۔۔ تئی پادگ پمّن ءُ پہ منی بچان ءُ بچانی پسّ ءَ مبارکیں  پاد بہ بنت۔۔۔ مروچی زان ئے شازادگ من چنکس وش اوں  ،منی دل سارت بوتگ۔۔۔‘‘

            ءُ ولیعہد گْوشان بوت۔۔۔

’’تھرو حان تئی بچانی وشی چو بزاں  منی وتی وشی اِنت۔۔۔ شازادگ حسن ، بامن، رامین ءُ حداداد مئے وتی جان ءُ جگر اَنت، آخر تو کئے۔۔۔؟  شازادگ حمل کئے اِنت۔۔۔؟  چے خان صاحب یا کہ من وتی حون ءِ بہرگءَ شموش آں ۔۔۔ مئے نزینکی ءُ سیادی مروچیگیں  نزینکی ءُ سیادی یے نہ اِنت بلکنا ایش زمانگانی سیادی یے، خان صاحب کئی اولاد اِنت۔۔؟  چے آئی تہءَ گچکیانی حون ھوار نہ اِنت۔۔۔؟ چے ما تئی مہراں  نہ زان ایں ۔۔۔ میر مراد جان ءِ پِسّ اگاں  گچکی یے بلے میر مراد جان ءِ ماس کئے اِنت۔۔؟  چے مئے تھرو نہ اِنت۔۔۔؟ خان صاحب وھدے باث کنت گُڑا میر مرادجان ءِ پسّ حدامرزی سفرخان ءَ مُدام یات کنت۔۔۔!منی حیال ءَ من باز وش بوت اوں  ۔۔ ءُ چہ خان صاحب ءِ نیمگءَ ھم شُمارا مبارک بہ بیت۔۔۔!‘‘

            ولیعہد ھارون ءِ گپانی تہءَ چشکہ وتی پسّ خان صاحب ءِ وش لسانی ءُ شیرکنی ھور اَت بلے آئی رنگ ءُ دروشم گیشتر زیبدارءُ نمادار اَت،  چشکہ پہک شازادگے اَت، ھما نرم ءُ نازرکیں  دست، ھما بارگیں  پونز ءُ وابیں  چم ءُ پُراپیں  پیشانیں  کہ آئی دروشم ءُ شاھی ماحل ءِ تہءَ جنوکیں  پرنگی شازادگانی عکس ءُ تصویرانی تہءَ ھچ پرکے نہ اَت۔۔۔!  ایوکءَ پرک ھمیش اَت، کہ آپرنگ اِتنت ءُ ایش بلوچ! نیکہ ایدگہ دراھیں  چیزانی تہءَ ولیعہد پرنگی یے زانگ بوت۔۔۔ چیءَ کہ آئی ماس ءِ حون چہ یک اعلیٰ خاندانے ءَ اَت، کہ وتی پاکی، صفائی، دروشم ءُ نندگءُ پادآھگ ءِ تہءَ آ وَ راستی ولیعہد بُوگ ءِ لائک اَت۔۔۔

            آ وتی گپاں  کرار کرار ءُ پہ عقل ءُ ھوش کنان اَت کہ سیاھیں  بروت آئی سہرءُ اسپیتیں  رنگءَ گیشتر براہ دار کنان اَت کہ آئی مُود دراج پُشت ءَ گیسو اِتنت چشکہ زالبولانی مُود۔۔!  آئی پادءُ دستانی ھڈءُ پلک دراج ءُ سک درابوت اَنت کہ بالاد ءِ تہءَ آ چہ وتی پسءَ بُرز اَت۔۔۔

            آ چہ کراچیءَ ونتگ اَت ءُ انگریزی زبان ءَ آ چہ وتی پسءَ گیشتر زانت کہ آئی پس گیشتر بلوچی ءُ فارسی لوز وتی انگریزی ءِ تہءَ مان کُرت بلے ولیعہد ءِ انگریزی ھم صافءُ روژنا اَت۔۔۔ ءُ وھدے آ بلوچی یا کہ براھوی گپ جت تو انگریزی مان نہ کُرت ءُ نیکہ انگریزی ءِ تہءَ بلوچی لوز ءُ حرپ آئورت۔۔۔!آئرا ھم نوکیں  موٹرءُ گاڑی ءِ ھُب ءُ واھگ اَت ءُ آ جامانی تہءَ سیر کُرتگ اَت ءُ آئرا دو زہگ ھم ھست ات۔۔۔

            آئی کسانیں  براس شامیر وتی وانگ ءَ نیام ءَ یلہ داتگ اَت ءُ گیشتر وتی ڈگار ءُ باگ ءُ زمینداری ءِ تہءَ مشکول اَت، ءُ وتی کد ءُ کاٹ ءِ تہءَ لس براھوی بچے درابوت، چشکہ آ خان صاحب ءِ بچ مہ بیت۔۔۔!  شازادگے مہ بیت۔۔!

پدا حانی خیراتءُ ندرْ بُوان چہ ولیعہد ءَ آئی یکیں  گْوھار پری جان ءِ بابتءَ جُست کُرت کہ آئی تنے وھدی سیر نہ بوتگ اَت۔۔۔

            ’’ ندر بوت اوں  پہ پری جان  ءَ! اِشکنگءَ کہ آئی تب شر نہ اِنت، نوں  چون اِنت۔۔؟  دیر اِنت کہ من تئی ماس میرم جان ءُ پری جان ءَ نہ دیستگ۔۔۔ زان ئے بچ ھر مردم گوں  وتی کاراں  انکس دست گٹّ اِنت کہ مردم ءَ وار نہ بیت کہ یک زرے ڈنءَ بروت۔۔۔ آنکہ مئے لوگ ءُ شاھی ماحل ءِ نیامءَ ایوک ءَ یک دیوالے کہ مارا جتا کُرتگ، نیکہ مردم بہ لوٹ اِیت، گُڑا دمانی تہءَ دیوان بوت کنت۔۔۔! بلے منی وتی نابودی بگوش ئے یا کہ گس ءِ کار ءُ رومان کہ واک نہ کنت۔۔ کہ مردم در بکپ اِیت۔۔ یک دمے آرامءُ پدا اے کار۔۔۔آکار۔۔۔ آنکہ بی بی آنی، کار چلیم کشگ اِنت، دگہ چے۔۔؟  کاراں  مولد ءُ خدمتگار کن اَنت۔۔۔ ما حشک ءَ نندوک چلیم کشّ ایں  یا کہ کسیءِ گیبتءُ گوشت خوری ءَ ابیددگہ چے زان آں ۔۔۔ ‘‘ آکھند اِت ءُ بشکھندگ بوت، چشکہ آ ھرچیزے کہ گْوشگ ءَ اَت، گُڑا راست گْوشگءَ اَت۔۔۔

ءُ ولیعہد بشکھندگ بُوان ءَ وتی سیاھیں  بروتاں  دست جنان گْوشان بوت۔۔۔

’’ تھرو ئی ھاترءَ دراھیں  شاھی ماحل پچ اِنت، تو بیا۔۔۔ ھر وھد کہ تئی دل لوٹ اِیت۔۔۔! پری جان نوں  شکر اِنت ۔۔کمکیں  گُٹے ھراب بوتگ۔۔۔!‘‘

ءُ حانی نیام ءَ کپت۔۔۔ ’’ زان ئے یک روچے من کایاں  تئی ماس میرم جان ءَ گندآں ! خان صاحب ءَ حدا زندگءُ سلامت بہ کنت، کہ اے دراھیں  قوم ءُ ملک ءِ سرءِ ساھگ اِنت، حدا آئرا وشیں  روچ مرادءَ بہ کنت۔۔۔ من کایاں  ءُ پری جان ءَ  پہ وتی بچ حسنءَ برآں ۔۔۔!  پری جان زان  ئے دھوتکے۔۔۔ یک بتویے۔۔۔!  حدا آئرا وش بہ کنات۔۔۔ منی دلءَ پُترتگ۔۔۔! من وتءَ را تئی ماس بانکءُ بی بی میرم جان ءِ دامن ءِ گرھن کن آں ۔۔۔ بندآں ، تانکہ من پری جان ءِ دستءَ گوں  وتی بچ حسن ءِ دستءَ نہ داتگ، گُڑا منی دلءَ دلبڈی نہ رس اِیت، من الم کایاں ۔۔۔‘‘

حانل ءِ گپّاں  ولیعہد ایوک ءَ گوش داشت ءُ ھچ نہ گْوشت۔۔۔ چیءَ کہ بلوچ براس وتی گْوھار ءِ سانگ ءُ سانگبندی ءِ بابت ءَ ھچ نہ گْوش اِیت، ءُ ولیعہد یک براسے اَت، ءُ یک بلوچ براسے اَت۔۔!

            ءُ پدا حانی پاد اھت ءُ دراھیں  شازادگاں  دستءُ دیم کنان ءُ خیرات ءُ ندر بوان چہ کوٹی ءَ درکپت کہ حسن ءُ ولیعہد چشکہ وتءَ را چارت کُرت نہ کُرت پرچا کہ حانی ءِ گپّ یک شرمءُ یک شک ءُ یک حیایے مان آئورتگ اَت، کہ اے شک ءُ اے مارشت بلوچی میار زانگ بوت کہ بلکنا ایوک ءَ یک بلوچ ذاتے ایشرا مار اِت، ءُ زانتکہ وھدے آئی گْوھار ءِ سانگءُ سانگبندی ءِ گپّ آئی دیمءَ بیاھتین اَنت!  چہ تھرو حانی ءِ درآیگءَ پد شازادگانی نیامءَ وتی گپ ءُ حبر بنا بوت اَنت، ساری چشکہ تھرو حانی ءِ ساڑی بُوگ ءَ آ وتی گپّاں  داشتگ اَت۔۔۔

            دراھیں  مہمان اھتگ اَت، ایشانی تہءَ شازادگ سلمان اَت کہ آ خان صاحب ءِ حاصیں  مشیر شازادگ رحمن ءِ بچ اَت،ءُ خان صاحب ءِ گْوھار زہتک اَت کہ خان صاحب لہتیں  ماہ ساری ءَ آئرا وتی لندن ءِ ترّ ءُ تاب ءُ سیل ءُ سوادانی گپاں  جنان اَت۔ شازادگ سلمان کم گو ءُ فلسفہ دانے زانگ بوت ءُ مروچی باندا آ ول ڈیورانٹ ءِ  ’دودمان ءِ راجدپتر‘ ءِ کتابءَ وانگءَ اَت، کہ خان صاحب کدی کدی آئرا لوٹائینت ءُ وتی کشءَ نادینت ءُ گوں  آئی ول ڈیوراں  ءُ ٹوائن لی ءِ باروءَ گپ جت کہ وت خان صاحب ءَ راجدپتر ءِ کسہ ءُ آزمانک دوست اِتنت کہ چہ کُلّاں  گیش آ آئرلینڈ ءِ آئرشانی راجدپتر ءَ گوں  مئیل داشت کہ اگاں  یورپ ءِ تہءَ کس قوم پرستے اَت گُڑا آآئرلینڈ قوم پرست اِتنت کہ پہ 1920؁ء ءَ آ گوں  انگریزاں  مڑان اِتنت۔

            ءُ اے دراھیں  سرحالانی سرءَ شہزادگ سلمان گوں  خان صاحب ءَ باث کُرتگ اَت کہ خان صاحب آئی گپاں  باز ھورتی ءَ گوش داشت چشکہ آ وتءَ چہ سلمان ءِ گپّ ءُ حالاں  پوہ بہ کنت۔۔۔ ! ءُ ایش پہ سلمان وت یک مزنیں  گران بہارئیں  حبرے اَت کہ خان صاحب آئی گپاں  پہ سنجیدگی گوش دارگءَ اَت۔۔ کہ بندات ءَ سلمان وتی گپاں  انکس تالان ءُ تچک گوں  خان صاحب ءَ نہ کُرت چیءَ کہ آ خان صاحب ءَ نہ ایوک ءَ وتی حاکم بلکنا وتی ماما ءُ وتی پسّ حیال کُرت کہ خان صاحب ھرچنت کہ پہ مہلوک حرابیں  حاکمے بوتیں  بلے پہ سلمان آ یک حاکمے اَت ، یک قومے ءِ بادشاہ اَت، ءُ آئی حاکمی ءِ بندات چہ مروچاں  چارصدسال ساری ءَ بنا بوتگ اَت ءُ تنے وھدی جاری ءُ ساری اَت کہ مروچاں  چشکہ راجدپتر ءِ دکہ ءُ تیلانکانی تہءَ یک نوکیں  بنداتے بُوگی اَت کہ چے آیاں  گوں  اے ملک ءَ یکجاہ ءُ ھور بُوگی اَت، ءُ وتی دراھیں  گْوستگیں  شناست ءُ ڈسءَ زیان کنگی اَت۔۔۔ یا کہ وتی یک جتائیں درجگے ایر کنگی اَت؟  کہ سلمان ءِ ھیال ءَ چٹ جتائی چشکہ چرے ملک ءَ بوت نہ کُرت آنکہ یکّ وت مختاری ءُ وت واجہی لوٹ ءِ تہءَ چشکہ اے ملک ءِ سرءَ ایراد مہ بوتیں ۔۔۔!  کہ انوں  نوکیں  ملک ، خان ءِ حاکمی ءِ دراھیں  پد منتگیں  یاتاں  شموشگ لوٹ اِیتءُ آئرا نوکیں  ملکءِ قومی ریاستءِ تہءَ جم زانت۔۔۔ ءُ اے حبر پہ خان ءَ عجب اَت، کہ نوں  آنکہ آ الحاق ءِ سرءَ اوشتاتگ اَت، بلے آ وتی یک جتائیں  حیثیتے ، اے ملک ءِ تہءَ لوٹ اِت نہ کہ اَچ آئی جتا۔۔۔!  ءُ انونیں  جاوراں  گوں  وفاق ءَ ’خان‘ ءِ دیم پہ دیی ڈیک ورگءَ یک سکیں  راہ ءُ کِشکے زورگ چشکہ المی اَت۔ ءُ سلمان گوں  خان صاحب ھم تپاک اَت۔

نوں  وتی کشک ءَ نندوکیں  رامین  ءَ گوں  وتی لند ن،’ویس فسٹر، ٹن ڈائوننگ اسٹریٹ ءِ حالاں  دیان اَت آ رامین ءَ گْوشگءَ اَت کہ ’زانئے یورپ چنکس حواری ءُ زوھراں  رند اے درجگ ءَ اھتگ اَت۔۔؟‘‘

ءُ رامین کہ ناتجربہ کاریں  ورنایے اَت کہ آ کراچی ءِ یک انگریزی اسکولے ءَ سینئر کیمبرج ءَ چکاس ءُ وانگءَ ھم پیلو نہ کُرتگ اَت ءُ وتی وانگ ءَ یلہ داتگ اَت لندنءِ باروءَ سلمان ءِ گپانی سرءَ اِنکس دلگوش نہ اَت، چیءَ کہ مروچی آئی تب گیشتر گوں  مسکرہ ءُ ملنڈان اَت، ءُ آ ناگتءَ ایدگہ شازادگانی دلگوش ءَ گوں  وتءَ کنان گْوشان بوتءُ دروازگ ءِ بُنءَ اوشتوک داروگہ ءِ نیمگ ءَ اشارگ کنان لوٹ اِیت۔۔۔

’’ بچاراِت، براساں  دوشی داروگہ دُرّا گْوشگءَ اَت کہ آ شاھی ماحل ءِ ڈنّی پادکلاں  جِنّے، دیستگ! شُمئے حیال ءَ وت داروگہ ءِ جند جِنے نہ اِنت۔۔! آ شاھی ماحلے ءِ تہءَ تاں  شپ نیمگ ءَ سراپ کنت ءُ وتی ساھگ ءَ جِنے حیال کنت۔۔۔ بلے زانت کہ زی من وتءَ را چادرءِ تہءَ پیڑ اِت ءُ خفتن ءِ بانگ ءَ پد وھدے داروگہ دُرّا شاھی ماڑی ءِ پاد کُلاں  لک کپان اَت تو من آئی پُشت ءَ روان بوت اوں  ءُ وھدے آ منی ساھگ ءَ دیست تو زان ئے آ چے کُرت۔۔۔؟  یک پوھاڑے جنان پہ وتی دیم جہِان بوت! ءُ پریات کنان بوت۔۔ اللہ جن۔۔۔اللہ جن۔۔۔‘‘

ءُ داروگہ دُرّا گوں  وتی مندریں  بالاد ءُ پاگ ءُ کلاءَ دروازگ ءِ بُنءَ اوشتوک شازادگاں  شربت ءُ آپ دیوکیں  ایدگہ بیرہ ءُ نوکراں  چاران بشکھندگ بوت ءُ وتءَ را دیمی کنان گْوشت۔۔۔’’ بلے شُما زادگ ءَ جُست بکنت کہ گْوستگیں  جمعہ ءِ شپ گوں  آئی چے بوت۔۔؟ ‘‘

ءُ دُرّا شازادگ گوں  ولیعہد ءَ ھوار  رامین ءِ مسکرہ ءِ سرءَ کندگءَ اِتنت ، نوں  رامین ءَ گوں  دلگوش بوت اَنت ءُ ولیعہد کہ ماحول ءَ سنجیدگیں  تب ءِ تہءَ اَت نوں  چہ رامین ءِ مسکرہ ءَ پد کھندان بوت ءُ گوں  رامین ءَ دلگوش بوت۔۔۔

’’ زاناں  اگاں  تو داروگہ دُرّا ءَ تُرسینتگ گُڑا الم ءَ گوں  تو ھم چیزے بوتگ۔۔۔‘‘

ءُ داروگہ وتی سرءَ ولیعہد ءِ نیمگءَ کمکیں  جہل ءُ پدا بُرز کنان گْوشت۔۔۔

’’ ھو!۔۔۔ مئے سرانی ساھگ!  اگاں  واجہ کار ءِ وتی تُرسانی بابت من بگْوشاں  گُڑا شماردراہ ھبکہ بئت۔۔۔! بلے مروچی واجہ کار ءِ وشی ءِ شپ اِنت ، من ھچ نہ گْوش آں ۔۔۔‘‘  داروگہ وتءَ را ھنچش سُرینت چشکہ زالکارے شرم ءُ شکّ بہ کنت کہ سلمان نوں  لندن ءَ ویسٹ منسٹر ءُ ٹن ڈائوننگ اسٹریٹ، آئرا داروگہ ءِ سبک سندلیں  ولی بدن سُرینگ دوست نہ بوت، ءُ آوتی پیشانی ءَ وش بوان اتنت۔۔ تنے حدّ ءَ کہ ولیعہد ھم ایشی تہءَ بہر زورگءَ اَت۔۔۔!

ءُ ولیعہدچہ رامین ءَ جُست کُرت۔:

’’بزاں  چیزے ھست کہ داروگہ چشکہ گْوشگءَ انت۔۔۔‘‘  ءُ رامین وتی چمّاں  پرپٹینان گْوشان بوت۔۔۔

’’ داروگہ دُرّا ءَ اجازہ ھست کہ بگْوش اِیت کہ جمعہ ءِ شپ گوں  من چے بوتگ۔۔؟ بلے من زان آں  کہ داروگہ چنکس تُرس اِیت۔؟‘‘

ءُ داروگہ گْوشان بوت۔۔۔

’’واجہ کار گْوستگیں  جمعہ ءِ شپ ءِ کسہ ء َ اگاں  من بہ کن آں ، گُڑا شُما وت زان اِت کہ کئے چنکس تُرس اِت، ءُ کئے نہ تُرس اِت۔۔۔؟‘‘

ءُ شازادگ رامین گْوشان بوت۔۔۔

’’ تو بگْوش تانکہ زانگ بہ بیت ! بلے تئی تُرس ءِ حبر منءَ تنے وھدی یات اِنت۔۔‘‘

ایدگہ شازادگ ءُ مہمان گوں  ولیعہد ءَ ھوار ءُ یکجاہ رامین ءُ داروگہ وت مہ وت ءِ گپءُ تران ءَ گوش داران چشکہ چس زوران اتنت بلے داروگہ دُرّا چشکہ داستو آیگءَ نہ اَت۔۔ زاناں  شازادگ ءِ عزت ء َ دارگ لوٹ اِت، یا کہ ایش آئی وتی حیال ءُ پکرانی وت گڑیں  کسہ یے اَت کہ آ نوں  داستو آیگ نہ لوٹ اِیت۔۔۔

ءُ پدا رامین گوں  داروگہ ءَ دلگوش بُوان گْوشت۔۔۔

’’دُرّا ترا لوڑی مندو ءِ کسہ یات اِنت کہ آ چوں  شپ ءَ تُر س اِیت کہ آئی جنین آئرا پہ آپدستے ءَ بارت۔۔۔؟‘‘

داروگہ زانت کہ شازادگ رامین چشکہ مجلس ءُ دیوان ءِ تہءَ کھندگ ءُ مسکرہ ءِ یک گواتے آرگ لوٹ اِت کہ ساری ءَ داروگہ دُرّا ءِ تُرس ءَ نوں  لوڑی مندو ءِ شپ ءِ تُرس ءِ گپ درنیام ءَ چست کنگ بوتگ اَت کہ شازادگ سلمان ، شازادگ رامین ءِ ھمے سبک سندلیں  حبر ءِ سرءَ وتی پیشانی ءَ کھریچ کنان بوتگ اَت، ءُ ھنچش لہتیں  دگہ شازادگاں  ھم چشکہ رامین ءِ مسکرہ ءُ ملنڈدوست آیگءَ نہ اِتنت۔۔۔ آنکہ یک رندی مسکرہ ءُ ملنڈے پاد کُرتگ اَت، کہ ایش الم نہ اَت کہ آ ایشرا دگہ دیمءَ بُرتیں  کہ نوں  ولیعہد ھم وتی پیشانی ءَ کرنچ کُرتگ اَت چشکہ آئرا ھم رامین ءِ سبک سندلیں  حبر دوست آیگ ءَ نہ اِتنت۔۔۔

اصل ءَ رامین چہ ایدگہ شازادگاں  اے صورت ءُ اے دروشم ءِ تہءَ بدل اَت، کہ آ باز وھداں  ناگت ءُ ناگمانیں  حرکت کنان بوت ءُ ھنچش زانگ بوت چشکہ آ وت وتی عقل ءُ ھوش آنکہ ھست اَت بلے نیست۔ اَت۔۔۔ چشکہ آئی شکست ءِ تہءَ یک بہرے چہ وتی جاھے جتا اَت ھنچش بازیں  شاتیرانی تہءَ بام ءِ سرءَ شاتیرے جتا بہ بیت۔۔۔!

ءُ آئی ھمے ناگمانیں  حرکت شازادگ رامین ءِ شکست ءِ یک المیں  بہرے اَت کہ باز رنداں  آ مہلوک ءَ مُچی ءِ تہءَ کمے سبک کنگ لوٹ اِت ءُ درد دَیگ لوٹ اِت، ءُ آئرا دومیانی سرءَ چہ یک جنگ ءِ چشکہ یک ھُبّ ءُ واھگے اَت کہ اَچ ایشی چشکہ وتءَ را پاریز اِت کُرت نہ کُرت۔۔۔ ءُ اگاں  آ کسے را سک مہ جتیں  ءُ چرئک مہ جتیں  گُڑا آ وتءَ را جہل حیال کُرت ءُ یکدم نا اُمیت ءُ کم گین بوت۔۔۔ چشکہ آئی تہءَ دمانی تہءَ ایدگراں  بیزار کنگ ءُ دمانی تہءَ وتءَ را درد ءُ بیزار دَیگ ءِ عنصر آئی شخصیت ءِ بہر اِتنت کہ باز رنداں  آگوں  داروگہ دُرّا چرس کشان بوت چشکہ ولی ذات ءِ دردءُ دولدوھریاں  چہ دلءَ بہ بارت۔۔۔!  ءُ دومی نیمگ ءَ آئی تہءَ زانت ءُ سرپدی چہ ایدگہ شازادگاں  چشکہ شر اَت کہ آئرا باز مزنیں  یاتگیری ، ءُ حافظہے داتگ اَت، کہ وتی گپءُ حبرانی تہءَ آ داشت نہ بوت ءُ یک کرار گپ جنان بوت ءُ وتی ھم دیمیں  مردمءَ وتی حبرانی سرءَ کاہل کُرت۔۔۔!

            ایدگہ شازادگ چہ رامین ءَ وتءَ را دور داشت انت کہ شازادگ سلمان ایوک ءَ آئرا دوست داشت بلے شازادگ سلمان آئی ناگت ءُ ناگمانیں  سبکیں  حرکتانی سرءَ پریشان بوت چشکہ نوں  آ وتی دیمءَ کرنچ کنان اَت کہ رامین ءِ مسکرہ ءُ ملنڈآئرا دوست نہ بوت اَنت۔ ءُ نوں  سلمان حیال کنان اَت کہ بلکنا وتی سانگ ءُ آروس ءَ پد رامین ءِ تہءَ بدل سدلے بئیت۔۔۔!

            پدا ولیعہد ھارون پاد اھت کہ گوں  آئی شامیر ھم پاد اھت پرچا کہ ولیعہد پہ لہتیں  ساعتاں  اُدءَ پہ تھرو حانی ءِ دلبڈی ءَ ادءَ اھتگ اَت کہ وھدے حانی ءَ ھال رست تو آ دروازگ ءِ بُنءَ گندگ بوت کہ ولیعہد ءَ دستءُ دیم کنان سپارت۔۔۔’’ تئی ادءَ ھمنکس آیگ پمن ءَ پہ میر حمل ءَ یک مزنیں  دلبڈی یے ، آنکہ من لوٹ اِت کہ تو نان ھم ھمداں  بوارتیں ۔۔۔!، بلے من زان آں  کہ شُمئے کار ھم باز اَنت، بلے پمن ایش شادکامی ءُ وشی بحتی ءِ شپے کہ تو اِدءَ اھتگ ئے۔۔۔‘‘

ءُ پدا ولیعہد ءِ درکپگءَ گوں  ایدگہ شازادگ وتی دیوان ءُ مجلس ءِ تہءَ گیشتر آزات گندگ بوت اَنت۔۔۔

ءُ دیوان پدا چہ مسکرہ ءُ ملنڈانی زعفرانی ءَ پد یکوارے دوارگ زندءِ ھمروچیگیں  دلدوھری ءُ دل کبابانی گپانی سرءَ اھت ءُ اوشتات ! کہ نوں  دیوان ءِ دو بہر بوت اَنت کہ یک بہرے حسن ءُ سلمان ءُ شاغاسی اسلم ءِ بچ مراد اَت کہ مراد ءِ پس خان صاحب ءِ کْوھنگیں  شاغاسی یے اَت، کہ نوں  لزیت کُرتگ اَت کہ مراد نوں  دیمءَ آیان اَت کہ آئی ورنائیں  دیمءَ سیاھیں  ریشے اَت، ءُ آئی سبز رنگیں  ءُ ڈلگیں  ھم مردم ءِ دلءَ نشت اَنت کہ آ مُدام یک پکر مندیں  تبے ءِ تہءَ درابوت چشکہ اے دنیا آئرا درد دَیان بہ بیت۔۔!  بلے خان صاحب ءِ دوستیں  ورنایے اَت کہ مُدام خان صاحب ءِ کشءَ نندوک بوت، آ انکس نہ ونتگ اَت بلے آء زانت گیش اَت۔۔۔

ءُ دومی بہرءِ تہءَ رامین، مراد، ءُ شازادگ سلطان اَت کہ عمر ءِ تہءَ تنے وھدی کسان اَت بلے ترند تب اَت ءُ خان صاحب ءِ تھروزھتکے اَت، کہ شاھی ماحل ءِ تہءَ مزن بوتگ اَت، کہ آئی پس دارلامرا ءِ باسکے اَت۔۔۔!

ءُ اے ھردوکانی نیام ءَ باث بُوان اَت کہ چے خان صاحب گوں  وفاق ءَ وتی الحاق ءِ سرءَ یک ترندیں  ءُ سکیں  گامے بزوراِیت یا کہ نرمیں ۔۔۔؟

            شازادگ حسن،شازادگ سلمان ءُ شاغاسی اسلم ءِ بچ مراد ءِ گْوشتن ھمیش اَت خان صاحب باید اِنت کہ گوں  وفاق ءَ یک ترند ءُ سکیں  گامے بزور اِیت تانکہ وفاق خان صاحب ءِ گْوشتنانی سرءَ کار بہ کنت۔۔۔!  نہ کہ خان صاحب چو نرمیں  سنگے وفاق ءِ دپءَ آپ بیت۔۔۔

ءُ دومی ٹولی ءِ حیال اَت کہ خان صاحب گوں  وفاق ءَ وتی ’الحاق‘ ءِ جُست ءِ سرءَ ھچ گپ مہ جنت ءُ یک طرف وتی جتائی ءِ حبرءِ سرءَ بوشت اِیت کہ اے درنیام ءِ راہ ءَ کشک گیشتر نُکسان دنت۔۔۔!  پمیشا حسن وتی دستاں  گوں  چاپ جنان گْوشان بوت۔۔۔

’’ من نزدءَ خان صاحب یک پیسلہ یے بہ کنت، تانکہ الحاق ءِ کار شری ءَ دیمءَ بہ روت۔۔۔! ‘‘

ءُ حسن ءِ ھمے جُست ءِ سرءَ رامین دیمی کنزان گْوشت۔۔

’’ چے تو تنے وھدی ’الحاق‘ ءِ حقءَ ئے۔۔؟‘

’’الحاق ساری ءَ بوتگ، الحاق ءَ بگیر گوں  خان صاحب ءَ دگہ راہ نیست اَت، پمیشا الحاق ءِ باروءَ جُست پہ مُدامی پیسلہ بوتگ، ءُ ایشرا خان صاحب زانت ءُ منّ اِیت۔۔۔ بلے نوں  خان صاحب لوٹ اِیت کہ الحاق ءَ پد چیزے مراعات ءُ چیزے گپ ءُ ھبر ھست اَنت کہ گوں  وفاق اے  باروءَ گپ  بہ بیت۔۔۔ایشی تہءَ چے عیبے ھست اگاں  چش بہ بیت۔۔۔؟‘‘

شازادگ سلمان کہ حبراں  گوشداران اَت، حسن ءِ دلیلانی پُشتی وانی کنان گْوشت۔۔۔

’’منی حیال ءَ حسن راست گْوش اِیت کہ الحاق بوتگ کہ نوں  اے پدی بوت نہ کنت، ءُ خان صاحب الحاق ءَ من اتگ ءُ دستخط کُرتگ ءُ ایشی جار جنگ بوت کہ نوں  اے ڈیھ ءُ ملک ءِ۔۔۔ قومی ریاست ءِ یک المیں  بہرے کہ ایشی تہءَ ھچ شک نیست ،بلے ما لوٹ ایں  کہ مئے حق ءُ حقوق مارا بہ رساں ۔۔۔‘‘

ءُ رامین گوں  وتی ترند ءُ تیزیں  دلیلانی تہءَ شازادگ سلمان ءَ گڑھ کُرت۔۔۔

’’زاناں ! تو ءُ تئی خان وتی ذاتی پیسلہاں  مہلوک ءِ سرءَ بہ لوجاں ۔۔۔ ایش خان ءِ ذاتی پیسلہ یے بوت کنت، بلے ایشی تہءَ مہلوک ءِ پیسلہ ھور نہ اِنت!، تو ءُ تئی خان دُزّ ءَ گوش اِت دُزی بہ کن، ءُ واجہ ءَ گُش اِت کہ حیالداری بہ کن۔۔۔ اے دو رنگیں  پالیسی چون دیمءَ روت۔۔۔؟‘‘

ءُ سلطان گْوشان بوت۔۔۔ ’’ من نہ زان آں  کہ تئی و ساعت ءُ بتل ادءَ راست اِنت! خان نہ کہ دُزّ ات ءُ نیکہ دُز پال۔۔۔ خان ءِ گْوشگ اِنت کہ پہ مہلوک ءَ چیزے بہ بیت۔۔۔! ‘‘

ءُ رامین ترند ترند گْوشان بوت۔۔۔

’’ مہلوک الحاق ءِ حقءَ نہ ات، نیکہ دارالامرا ءُ نیکہ دارالعلوم! ایش خان ءِ پیسلہ اَت۔۔۔اُلس ءُ اُستمان ءَ کسءَ جُست نہ کُرتگ۔۔۔!‘‘

’’ تئی حبر راست اِنت ‘‘ سلمان گْوشان بوت۔۔۔ ’’ بلے خان صاحب ءِ شرت ھم ھست اَنت۔۔۔!‘‘

’’ اے شرتانی دور نوں  گْوستگ۔۔۔ اے شرت بائد اِنت کہ ساری ءَ بوتین اَنت ۔۔۔الحاق ءِ وھداں ۔۔۔ نہ نوں  خان ءِ پیسلہانی بدل بُوگ ءِ سرءَ مہلوک پرچے بہ مر اِیت۔۔ مہلوک ءَ اگاں  مرگ ءِ بوت گُڑا وتی ڈول ءَ بہ بیت۔۔۔ ‘‘ رامین درّائینت۔۔۔ چشکہ گوں  سلمان اے حبر ءِ پسّو گون مہ بیت۔۔ گوشت۔۔۔

’’ منی حیال ءَ ما خان صاحب ءَ یک موکہ یے بہ دئیں  تانکہ آ یک شریں  پیسلہ یے بہ کنت۔۔۔؛ ‘‘

سلمان گْوشان بوت ءُ شازادگ حسن ایشی پُشتی وانی ءَ کنان بوت۔۔۔

’’ منی حیال ءَ سلمان ءِ گْوشت برحق اِنت کہ خان صاحب  ھرچیزے کہ کنگءَ اِنت، گُڑا مئے جمعی پائدگ ءُ سیت ءِ باروءَ کنگءَ اِنت۔۔!‘‘

ءُ مراد کہ تنے وھدی چپ اَت، شازادگ حسن ءُ سلمان ءِ حبراں  گوں  ھم تپاک بوت۔۔

’’ خان! اَچ ما شرتر زانت کہ آئر چے کنگی اِنت۔۔ ؟‘‘

شازادگ سلطان پسّو دیان بوت۔۔۔ ’’ بلے خان صاحب راجدپتر ءَ نہ زانت۔۔۔!‘‘‘

ءُ سلطان ءِ حبرانی سرءَ سلمان بشکھندگ بُوان ءَ گوشت۔۔

’’ تئی حیال ءَ خان صاحب انکس نابزانتے اَت کہ آ الحاق کُرتیں ۔۔۔ ؟اگاں  آ الحاق مہ کُرتیں  گُڑا آئی سرءَ اُرش بوت ءُ خان ایشرا کُجا داشت کُرت۔۔۔‘‘

ءُ رامین کھند اِت۔۔ ’’ گُڑا نوں  چے خان صاحب ءَ الحاقءَ پد کسے شرتانی اجازہ دنت۔۔ ؟‘‘

’’ بلے خان ءِ دلیل ھست اَنت۔۔۔‘‘

’’ راجدپتر ءِ تہءَ وتی دلیل اَنت۔۔ ایشی دلیل زور ءُ طاقت اِنت۔۔ ‘‘ رامین ترند ترند گْوشان بوت۔۔۔ ءُ سلمان گْوشت۔۔۔

’’ گُڑا ما دستاں  بہ بنداں ۔۔۔؟‘‘

’’ ما نہ گْوش ایں  کہ مان دستاں  بہ بنداں ۔۔۔ بلے ما نہ گوشاں  کہ تو وتی ذات ءِ مراعات ءُ ٹیکیانی ھاترءَ مہلوک ء َ بہ کُش۔۔۔ ‘‘

’’ چے تو خان صاحب ءَ وت گرزے حیال کن ئے۔۔۔؟‘‘  مراد ترند ترند جُست کنان بوت۔۔۔

’’ منی حیال ءَ ھنچش اِنت۔۔ !‘‘

’’ تو دروگ بندئے۔۔۔ ‘‘ مراد گرّ ءُ جوش بوت ءُ دیوان یک نوکیں  تبے ءِ تہءَ بدل بوت ءُ سلمان گْوشان بوت۔۔۔

’’ بلے مارا عقل ءُ دلیلاں  بد دَیگی نہ اِنت۔۔۔ گرّ ءُ جوش شر نہ اِنت۔۔ !‘‘

مراد ءِ ناگتیں  ترندی ءَ پد رامین چپ بوت ءُ پدا مراد چہ نان ءَ ساری ءَ اَچ اداں  درکپت چشکہ آ زار گشتگ اَت ءُ سلطان کھندان ءَ گوشان بوت۔۔۔

’’ مئے ازلی ئیں  زھرگ ءُ غصہ۔۔۔۔!اگاں  اے غصہ مہ بوتیں  گُڑا ما بلکنا ساری ءَ قومے بوتین ایں ۔۔۔ !‘‘ سلمان گْوشت ءُ پدا نان اھت ءُ شازادگ نان وران بوت اَنت۔۔۔

٭٭٭

(6)

            شاھی ماحل ، کلات شار ءِ دمگی کنڈ ءَ کْوھنگیں  میری ءَ جہل توک ءِ میتگ ءَ یک ریسگ ءُ بندوکیں  گِسانی ردے چارمکنڈ چہ سوف، آڑو، گرنیح ءِ ایدگہ میوگی ئیں  درچکانی گڑھ اَت، کہ لوگ ءِ ٹین ءِ چادر ءَ گوں  بندوکیں  بام علاجے ءَ درا بوت، چیءَ کہ چارمکنڈ اے گِس دْرچکانی نیام ءَ اَت کہ وھدے کس تہ ءَ بہ شُتیں  تو کاپرءِ دیمءَ یک چمنی یے اَتءُ پدا کٹاوگ کٹاوگی ئیں  کاپرے درا بوت، کہ آئی سمینٹ ءِ فرش برکش دات ءُ آئی پُترگ ءِ کوٹی دراج ءُ براہ اَت کہ اِدءَ بورچی خانگءَ یک مہمان خانگے اَت کہ دو کوٹی ایشی چپّ ءَ ءُ دو کوٹی ایشی راستءَ اوشتوک اِتنت ءُ یک کسانیں  گیلری یے ایشاں  یکجاہ ءَ ھوار کُرت ۔۔بنگلہ چپ ءُ حاموش اَت، کہ ایشی تہءَ چپیں  نیمگ ءَ بیرم ءُ بوھیر وتاک اِتنت ءُ ایشی راستیں  نیمگ ءَ تاج خان ءُ پازل خان وتاک اِتنت۔۔۔

            ءُ اے درا یک زمانگے شاھی ماحل ءِ تہءَ بوتگ اَت ، خان صاحب ء، روزی ءُ ’نمک‘ ءَ وارتگ اَت ، خان ءِ رزق ءِ سرءَ مزن بوتگ اَت، خان صاحب ءِ حرچ ءُ درچ ءِ سرءَ علیگڑھ ءُ لاھور ءُ دلی ترءُ تاب کُرتگ اَت۔۔۔ بلے نوں  چہ خان صاحب ءَ جتا  بوتگ اَت، چیءَ کہ واجہ کاربوھیر ءِ سروکی ءَ آ وتی جند ءِ یک آزات حیالتیں  سیاسی پارٹی یے ٹاہینتگ اَت کہ اے پاڑی چنائی ءَ وت خان کلات ءِ آشیرباد ءِ سرءَ جوڑ کنگ بوتگ اَت، کہ آ زمانگ ءَ خان صاحب چہ کلات ءِ ورنایاں  چیزے کار گرگ لوٹ اِت، کہ پرے ھاترءَ آ نوکیں  ورنایانی یک پارٹی یے ٹاہینتگ اَت، یا کہ ورنا وت اے پارٹی ءَ جوڑ کُرتگ اَت کہ ھردوئیں  صورتاں  ایشاں  خان صاحب ءِ ’آشیرباد‘ حاصل اَت۔۔۔

            بلے نوں  اے پارٹی خان ءَ چہ جتا بوتگ اَت، ھنچش چشکہ مئے ڈگار کروڑانی سال پیش چہ روچءَ جتا بوتگ اَت۔۔۔ یا ھنچش چش کہ سرمایہ دار کارکنوکیں  پوریاگر وتی جند ءِ ’واحر کشی‘  ءِ تہءَ چہ وت ءَ بیگانگ بیت۔۔؟  یا ھنچش چشکہ ھر آشوب ءُ انقلاب وتی جند ءِ بانزلاں  وارت۔۔!

            بلے راجدپتر ءِ بے رحمی ھمیش انت۔۔۔ راج دپتر ءِ جہد ھمیش انت کہ ھر چیز ایشی تہءَ چوسرف کپ اِیت گُڑا آپ بیت، وھد دیم ءَ روت، زند دیمءَ روت،کہ راجدپتر ءَ چشکہ ھچ مول ءُ مرادے نیست بگیر اَچ ایشی کہ آ وتءَ را پدّر بہ کنت، وتءَ را بزانت۔۔۔ جنگانی تہءَ۔۔ جیڑھانی تہءَ۔۔۔ تضادانی تہءَ۔۔۔! چشکہ ایشی تہءَ شری ءُ گندگی ، نیکی ءُ بدی، ءُ جوانی ءُ حرابی ھچ نہ اَت۔۔۔ بگیر اَچ ھمیشی کہ ایش وتءَ را بزانت ءُ پدّر بہ کنت۔۔۔ آشکار بہ کنت۔۔ کہ ھر شے دیمءَ بروت۔۔۔ھر چیز حرکتءِ تہءَ بمان اِیت۔۔ بگیر اَچ ایشی کہ جوانی چے اِنت۔۔ حرابی چے اِنت۔۔؟ پرچا کہ راجدپتر ءِ چلشت ءِ تہءَ اخلاق، نیست نیکی نیست، گناہ ءُ ثوابءِ چشکہ ھچ ھیالے نیست اَت۔۔۔ بگیر اَچ ھمیشی کہ ایش دیمءَ بروت۔۔۔ پُشتءَ چکّ مہ جنت۔۔!  بر مہ ترّ اِیت۔۔۔!  ایشی نیکی، ایشی دیمی جُنزگ اِنت۔۔۔ایشی پدی اوشتگ ایشی گناہ اِنت۔۔ ءُ ایشی کہ راستاں  دست روگ ایشی ثواب اِنت کہ ھر کس اے جُنزگ ءَ داشت گُڑا بزاں  کہ آ دراھیں  گناھاں  وتی سرءَ زرت۔۔۔ءُ بنیادم چشکہ اے جنزگءِ تہءَ۔۔ راجدپتر ءِ جنزگ ءِ تہءَ یک کٹ پُتلی یے ، یک ٹیمبویے، توکءَ میتگ ءَ نندوکیں  مردم بلکنا نوں  چہ خان صاحب ءَ جتا راجدپتر ءِ بہر بُوگ لوٹ اِت۔۔۔ چشکہ خان صاحب راجدپتر ءِ چلشت ءِ تہءَ یک درجگے ءَ اھتگ اَت ءُ نوں  دم بُرتگ اَت، یا اگاں  دم نہ بُرتگ اَت، گُڑا کْوھن بوتگ اَت، یا کہ آئی لائکی ءُ گشاد نوں  سست ءُ نزور کپتگ اَت۔۔ چشکہ نطشے ءِ گپتار ءَ وھدے یک مرد آئن ءُ آئن نزور کپان بیت گڑا یک دگہ نوکیں  مردے آئن ءُ آئنے پیدا بیت کہ گوں  وتی طاقت ءُ توانائی ، زانت ءُ پہم ءُ حکمت ءَ راجدپتر ءِ بوجیگ ءِ گواتگراں  پہ دگہ کشک ءُ پہ دگہ دمَگے ءَ بال دنت کہ پدا  زرءِ گْورم ءُ چولانی سرءَ روان اے بوجیگ پہ وتی یک دگہ راھے شوھاز کنت۔۔۔!  پمیشا نوں  توکءِ میتگ ءَ آباتیں  مردمانی واب دگر اِتنت ءُ استمان گلءَ چشکہ کشکءُ راھاں  برگ لوٹ اِت۔۔۔!

            بلے چشکہ آ چہ وتءَ ترس اِت، چہ وتی ڈنی چاگرد ءَ تُرس اِت۔۔۔ چشکہ آیانی ھمے تُرس ءُ لرز ءِ تہءَ یک سرام ءُ بھیمے مان اَت، کہ اے سرام ءُ بھیم آنکہ اگاں  راجدپتر ءِ بہرے نہ اَت بلے ایش ڈنمارک ءِ مفکر ءُ فلسفہ دان سورن کرکیگارڈ ءِ گوشتن ءِ روءَ بنیادم ءِ دلءُ زرد ءَ گوں  تعلق داشت کہ اے دروشم ءِ تہءَ دراھیں  راجدپتر یک ذاتے ءِ تُرس ءُ لرز ءُ حرز ءُ سرام ءَ گوں  ھمسیادی کُرت کہ دراھیں  راجدپتر اگاں  نادراھین ءُ ناگمانیں  ءُ نازانتیں  قوتءُ طاقتانی آریپیں  جبر ءِ تہءَ تچان اَت، گُڑا ایش وتءَ را ایوک ءَ بنیادم ء ِ دلءِ تہءَ پدّرکُرت ، حضرت عیسیٰ ءِ دلءِ تہءَ۔۔۔ حضرت محمد ءِ دلءِ تہءَ۔۔۔ موسلے ءِ دلءِ تہءَ۔۔۔! چیءَ کہ ھرمردم چہ راجدپتر ءِ سرام ءُ بھیم ءَ چہ واکب نہ اَت۔۔۔ ءُ نیکہ آ وتی دل ءِ راجدپتر ءِ بھیم ءُ حرزءَ زانت ءُ نیکہ آئرا وتی ھمروچیگیں  زندءِ رومان ءُ رومائشت اے موکہ ءَ دات اَنت کہ آ راجدپتر ءِ بھیم ءُ سرام ءِ معنا ءُ متلب ءَ بزانت، یا کہ گون ایشی دلگوش بہ بیت۔۔!  کہ پریشی یک حکمتے، یک زانتے، یک سرپدی ءُ پہمندگی یے بکار اَت، کہ کسے اگاں  انکس مزنیں  دل ءُ پکرے داشت گُڑا ایوک ءَ ھمے مردم راجدپتر ءِ بہر بُوگ لوٹ اِت، کہ ایدگہ پشت کپت اَنت، کہ ایدگہ راجدپتر ءِ چلشت ءِ تہءَ گار ءُ زیان بوت اَنت، کہ ایوک ءَ ’پیروکار‘ ءُ کاری بوت ، کُرت اَنت،بلے زمانگ ساز بوت نہ کُرت اَنت کہ زمانگ ساز ایوک ءَ ھما مردم اِتنت کہ آیانی وتی ذاتی گرذ ءُ لوٹ پہ لہتیں  مادی ئیں  چیزاں  نہ اِتنت، بلکنا آیانی دلگوش گوں  ھما مول ءُ مراداں  اِتنت کہ اے مول ءُ مراد آنکہ ڈنّ ءَ ٹھوس صورتءُ دروشم ءِ تہءَ نہ اتنت، بلے آیانی یعنے ھمے مول ءُ مرادانی مارگءُ مارشت آیانی ایوک ءَ وتی دلءِ زردءِ تُرس ءُ لرز ءُ بھیم ءِ تہءَ بوت کہ اے تُرس ءُ لرز ءُ بھیم سرام چہ لس تُرس ءَ چہ جتا اَت، کہ لس تُرسءُ سرام ءِ تہءَ کسے چہ مردمیءَ تُرس اِیت، چہ جن ءُ جاتویے ءَ تُرس اِیت۔۔چہ سرکارءَ تُرس اِیت۔۔ چہ وامدارے ءَ تُرس اِیت۔۔۔ بلے راجدپتر ءِ دیمءَ تُرسگ چٹ جتائیں  تُرسے اَت، کہ اے تُرس ءِ تہءَ یک دگہ پیمیں  سرامءُ بھیم مان اَت، کہ ایشی اولی نشانی ایش اَت کہ وھدے یک ذاتے وتءَ را ءُ راجدپتر ءَ چاراِت تو راجدپتر ءِ آریپیں  طاقت ءِ دیمءَ آ وتءَ را باز کسان ءُ گْونڈ حیال کنان بوت۔۔۔ بلے ھمے کسانی ءُ گْونڈی ءِ تہءَ نہ زان آں  پرچے یک ماروکیں  دلءَ اے مارشت بوت کہ آئی بُن ءُ سر گوں  یک ھنچشیں  سرچمگے ءَ بندوک اَنت کہ آئرا ھچ نامے نیست۔۔۔ ھچ رنگ ءُ نشانے نیست۔۔۔ءُ ھچ تھام ءُ چسے نیست۔۔۔ بلے انگتءَ اے چیزانی پُشتءَ چیر اَنت۔۔۔ انگت ءَ اے چیزاں  دیمی بران ءُ کنزان انت۔۔۔ ءُ انگت ءَ ایش ٹھوس صورتءَ ساڑی نہ اَنت۔۔۔ بلے انگت ءَ کسے ایشی بہر بُوگ لوٹ اِیت۔۔ چشکہ ایشی راستی ٹھوس چیزے بہ بیت۔۔۔!

            پمیشا راجدپتر ءِ مول ءُ مراد ءِ تہءَ یک دگہ پیمیں  تُرس لرزے مان اِنت کہ ایشرا ھما زان اَنت کہ ھما کہ وتی  تُرس ءُ لرز ءَ ، وتی بھیم ءُ سرام ءَ راجدپتر ءِ چلشت ءِ تہءَ زانتگ ءُ چاراِتگ۔۔ کہ بلکنا یک صوفی یے، یک مردمے کہ ترک دنیا کُرتگ، گُڑا آ اِے بھیم ءُ سرام ءَ نہ زانت، پوہ نہ بیت۔۔ یا اگاں  پوہ بہ بیت۔۔ گُڑا وتءَ را  یک دگہ مہر ءُ محبتے ءِ تہءَ چیر دنت بلے ایوک ءَ یک پیگامبرے یا کہ مروچیگیں  یک سیاسی سروکءُ یک ساچستی پکرے، یک آریپیں  شائرءُ شاہ نویس ءُ اِزمکارے ءُ یک مفکر ءُ یک فلسفہ دانے زانتءُ پوہ بیت کہ اے تُرس ءُ لرز ءِ متلب چے اِنت۔۔۔ کہ ایش وھدے کئیت گُڑا مردم چہ وتی مادی ئیں  لوٹ ءُ گروراں  ءُ وت گرذیاں  بُرز بیت کہ وتی لوگ ءَ آباد کنوکیں  مردم کدی گوں  راجدپتر ءَ ھم دیم بوت نہ کن اَنت۔۔ ءُ کدی ایشی تُرس ءُ لرز ءُ بھیم ءُ سرام ءَ پوہ نہ بنت۔۔۔ کہ ایش ایوک ءَ لہتیں  مردمانی بہرءَ کئیت۔۔۔! ءُ مروچی چشکہ توک ءِ میتگ ء، بنگلہ ءِ تہءَ نندوکیں  اے مردم وتی ھمے راجدپتر ءِ لرزءُ سرام گوں  ھم دیم ءُ دیم پہ دیم ءُ چم بہ چم، ھما تُرس ءُ حرذ ءَ تیوگی ءَ زانگ ءُ پوہ بُوگ لوٹ اِت، کہ نوں  ھمے تُرس ءُ لرز چشکہ آئوکیں  روچاں  آیانی سجہ ئیں  زندءَ گوں  لچوک بوت، آیانی ھمراہ بوت، چہ جائیکہ آ بہ کٹ اِتیں  یا باء بہ داتیں ۔۔۔ چہ جائیکہ آسوب مند بوتیں  یا کہ گوں  بے سوبی ءَ دوچار بوتیں ۔۔۔ کہ نون چشکہ تاں  مرک، آیانی زند ھمیش اَت کہ اے تُرس ءِ تہءَ آیاں  زندگ بُوگی اَت۔۔۔ ھمے تُرس ءِ تہءَ آیاں  مِرگی اَت!۔۔

            ءُ چش پیسلہ کنگ یک سترائیں  پیسلہ یے نہ اَت بلکنا ایش سرانی سودایے اَت! بلے چشکہ توک ءِ اے ردءَ ریسگ ءِ گس ءِ تہءَ نندوکیں  مردم پیسلہ کُرتگ اَت کہ نوں  آیانی مروچیگیں  ءُ آیانی گْوستگیں  زندءِ تہءَ یک پرکے اَت ءُ باندات پہ آیاں  یک وابے اَت، کہ اے واب چہ گْوستگیں  دورانی سیاہ تہاریں  گرانباری ءُ آیانی مروچیگیں  روچ ءِ تُرس ءُ لرزءَ گوں  ھوار آیاں  یک اُمیتے دیان اَت کہ اگاں  راستی ساڑی ءُ موجود اَت گُڑا گْوستگیں  سیاہ تہاریانی ذمہ واری زورگ ءُ مروچیگیں  روچانی ھاترءَ ذمہ وار بُوگ ءَ پہ وتی آزاتی ءَ کارمرز کنگ آیانی زند اَت، کہ اَچ اے آزاتی ءَ کہ چہ یک راجدپتری تُرس ءُ لرزے پیداک اَت، آیانی زندءِ دگہ ھچ معنا ءُ متلبے نہ اَت۔۔۔!  ءُ ایش یک بیزانتیں  راھے اَت۔

            دیگر شام ءُ پدا نوں  شپ کرار کرار ودّان اَت ءُ گوات ءِ یک وشیں  چرگے چہ شیشہ ڈگار ءُ چہ دوہ دراں  ءِ نیمگءَ آیان پژمردگ ءُ سُستیں  دلاں  زندگ کنان اَت کہ تاں  دیر چمنی ءِ تہءَ نندوک بیرم، بوھیر، تاج خان، ءُ پازل خان پہ نان ورگءَ چہ مزنیں  کوٹی ءِ کشک ءَ تہءَ اھت اَنت ءُ میز ءِ سرءَ نان وارت اَنت۔۔۔

            بیرم ءُ بوھیر ،تاج خان ءُ پازل خان، دیم پہ نندوک بوت اَنت، ءُ آیانی خدمتگار بشکو آیاں  نان دات ءُ نان ءَ پدآ پہ سَوز چاھے ورگءَ پہ دوارگ میز ءِ سرءَ ھنچش دیم پہ دیم نشت اَنت ءُ کرار کرار چاء ءِ گلماں  ایر بران بوت اَنت چشکہ آیاں  ھچ اشتاپی نہ اَت، پمیشا بوھیر دور دور ءَ گلم گران اَت کہ گیشتر وھدے آ گپ جنان اَت کہ اَچ آئی گپاں  پدر بوت کہ چشکہ آ وتی ساری ءِ گپانی سرءَ  اَچ ھموداں  گران اَت کہ اَچ ھموداں  آ ایشرا اِشتگ اَت۔۔۔!

            بوھیر مروچی چہ ھر روچ ءَ ساری ترءُ تازگ گندگءَ اھت، آئی مزنیں  لپتیں  پونز چہ دور ءَ آئی دیمءَ درا بوت، ءُ آ چم ڈلگ ءُ زنڈ اِتنت ءُ پیشانی یے پراہ ءُ کشادگ اَت ءُ نیام سرءِ مودے نوں  لُڑان ءُ کپان اِتنت، کہ ساری ءَ آ وتی بروتاں  ساھت بلے نوں  آ بروت ایر کُرتگ اَت ءُ براہ دار درا بوت۔۔۔

            آ پٹک نہ اَت بلے چہ زنڈی ءَ آ کمکیں  مندر درابوت۔۔آئی دیم ءَ شرم ءُ حیا ءِ یک رعبے درا اَت، وھدیکہ آ کسے ءَ را اولی وار بہ دیستیں  آ مُدام بشکھندگ اَت، ءُ وتی ھر گپ ءَ ھنچش پہ ماخولی ءُ سنجیدگی کنان بوت چشکہ زندگانی پرائی یک باز سنجیدگیں  کارے بہ بیت، کہ آ وتی دلگوش ءَ گوں  ھر چیز ءَ کنگ لوٹ اِت، ءُ چہ ھر چیز ءَ چشکہ واکب بوگ لوٹ اِت۔۔۔ چشکہ اگاں  آ زندگانی ءِ یک چیزے ءَ شموشت۔۔ گُڑا آ چو بزاں  زندءَ شموشت۔!

چشکہ آ وتی زندءِ تُرس ءُ حرذ ءُ سرام ءُ بھیماں  گوں  زندءَ دلگوشی ءِ تہءَ برگ لوٹ اِیت۔۔ بلے آ وتی ھرکار ءِ تہءَ سرجم ءُ دلجم اَت، چشکہ زند ءِ سرءَ آئی گرپت سک ءُ زور آور اَت۔۔۔۔  لہتے سال ساری آ چہ علیگڑھ اھتگ اَت ءُ گیشتر مہاتما گاندھی ، جواھر لال نہرو، مولانا عبدالکلام آزات، ءُ پٹیل ءِ حبراں  دات ءُ لہتے ماہ ساری خان صاحب میراحمدیارخان آئرا ءُ بیرم ءَ دلی دیم داتگ اَت تانکہ مسلمان ءُ بکّالانی بہرءُ بانگ ءِ وھداں  آیانی آیانی ونڈ آیاں  بہ رس اِیت۔۔۔

            آ گیشتر گوش داشت ءُ وت کم گپ جت بلے وھدے گپ جت تو ایدگہ گوشداشت، سگریٹ ءِ کشگ  ءَ آ نوک بنا کُرتگ اَت کہ آ سگریٹ ءَ دوردورءَ بلے ترند چِکّ اِت ، آئی ورنائی ءِ سی سالانی تہءَ حدا آئرا شریں  جان دراھی یے داتگ اَت، کہ چہ کُلّاں  مزنیں  حبر آئی سگ ءُ سینگ اَت، کہ آ کدی زھرگ ءُ غصہ ءِ تہءَ گندگ نہ بوت۔۔۔

            وتی حبر ءَ کرار کرار دیمی بران گْوشان بوت۔۔۔

            ’’بچار منی حیال ءَ خان صاحب نوں  ’پیرانوائک‘ بوتگ ءُ اے ھما پکری ءُ دماغی ناجوڑی اِنت کہ مردم چہ وتی جند ءِ تُرس ءَ ایدگرانی سرءَ اُرش کنت تانکہ آ رکھینگ بہ بیت۔۔۔ تانکہ آئی حیالداری بہ بیت۔۔ کہ ھر پیرانوائک یک دگہ مزنیں  اڑ ءُ جنجالے پاد کنت۔۔۔ چیءَ کہ وتی جند ءِ ذاتءَ سوگہ کنگءِ اُمیتءُ آرزو دومیانی زندءَ خطرہ ءِ تہءَ دور دنت۔۔۔ گُڑا منی حیال ایش یک باز پُھر حطریں  راھے کہ مروچاں  خان صاحب ایشی سرءَ روان اِنت۔ ءُ چہ ’پیرانوائک‘ ءَ مردم ءِ ترس گیش بنت چیءَ کہ تو نہ زان ئے کہ  یکدمے ساری آ چے کُرتگ۔۔۔ءُ دومی ساعت  ءَ اَچ آئی دستءَ چے ءِ سرزد بیت۔۔۔خان صاحب نوں  یک ھنچشیں  جنجالے ءِ تہءَ گٹ ءُ گرپتار اِنت ۔۔۔ءُ منی نزد ءَ خان صاحب اے نیام ءَ دو دگہ چیز کنت، یکے آ مئے سرءَ یعنے استمان گل ءِ سرءَ پابندی جنت۔۔۔ دومی مارا بندی جوڑ کنت۔۔۔ چیءَ کہ منی دل ھمے گْوش اِیت، منی بردست ءِ ھڈّ ءِ ھمے پیش گوئی اِنت کہ خان صاحب الم ءَ ھنچش کنت، چی ءَ کہ خان صاحب زیان کُرتگ پرانی تہءَ ءُ شوھاز کنت ئے حاکانی تہءَ۔۔۔ ! ھما پیسلہاں  کہ آئرا دہ سال ساری کنگی اَت، آ مروچاں  ایشی واباں  گندگءَ اَت۔۔۔ءُ اے پر حطریں  کشک ءُ راھے کہ خان صاحب ایشی سرءَ روان انت۔۔۔ ءُ منی حیال ءَ خان صاحب ءَ دراھیں  چیزانی زانت ھست بید چہ راجدپتر ءِ چلشت ءَ۔۔۔! ءُ منی نزد ءَ خان صاحب ءَ راجدپتر ءِ ادراک نیست۔۔۔ ءُ اگاں  آئرا ادراک بوتیں  گُڑا آ الحاق ءَ چہ ساری اے شرتءُ شرائتاں  پیش بہ کُرتیں ۔۔۔ نوں  کہ تو الحاق کُرت گُڑا چون کل اِیت تو جتا بہ بو۔۔۔ بوت نہ کنت۔۔۔ تئی الحاق نوں  تئی کاگدی ئیں  پیسلہ یے یاکہ تو الحاق مہ کرتیں  ءُ پہ سکیں  نتیجگاں  تیار بوتیں ۔۔۔ بلے الحاق ءَ رند وفاق ءِ سرءَ پریشر دور دَیگ ءُ لہتیں  مراعات گرگ ءُ پہ مہلوک ءَ در بہ در کنگ ءُ جنگ ءُ کُشگ شریں  حبرے نہ اِنت۔۔۔لس ءُ  بیل ءُ یلان ءَ سنگتاں  شُما وتی  نپاد ءَ پتا اِت کہ خان صاحب ءِ تُرس ءِ تہءَ ھرچیز بوت کنت۔۔۔!‘‘

            ءُ وتی سگریٹ ءِ بُن ءَ پُردان ءِ تہءَ عت دیان آ کھندان بوت کہ آئی مزنیں  دپ ءُ زنڈی لنٹانی سرءَ یک پراہ ءُ کشادگیں  بشکھندگی یے چاپ جنان بوت، چشکہ دراھیں  حطرہاں ، زانگ ءَ ابید آ دلجم اَت، سرجم اَت، کہ گوں  آئی ھرچیزے کہ بہ بیت، گُڑا آ پریشی واستہ تیار ءُ چاڑ کگ ءُ سرین بند اَت۔۔۔

پازل محمد نیام ءَ کپت۔۔۔

’’تو خان صاحب ءِ جتائی ءِ حیال ءَ نہ منّ ئے۔۔؟‘‘

’’نہ‘‘ میر بوھیر گوں  سرجمی ءَ گْوشان بوت۔۔۔ ءُ پدا وتی حبر ءَ گیشتر صاف کنان درشان کنان بوت۔۔۔ ’’ من خان صاحب ءِ جتائی ءَ نوں  پمیشا نہ من آں  کہ خان صاحب ءِ اے نیتءُ ادراک باز کْوھن اِنت۔۔ ایشی وھد گْوستگ ، ءُ تہر بوتگ۔۔۔ خان صاحب ءَ ھرچیزے کہ کنگی اَت، گُڑا ھما وھدءُ ھما زمانگ ءَ کنگی اَت وھدے ھندوستان ءُ پاکستان جوڑ بُوگءَ اِتنت،نوں  پاکستان یک حقیقتے یک قومی ریاستے۔۔۔ءُ یک جتائیں  مُلکے ۔۔دنیا ءِ نکشہ ءَ ایشی وتی آزاتیں  حیثیت ءُ درجگے ۔۔۔ءُ تو ایشی بہر بوتگ ئے۔۔۔ ءُ توں  توپ ءُ ایٹم بمبانی زمانگ ءَ وتی حیثیت ءَ جتا برجاہ داشت نہ کن ئے۔۔۔ یک قومی ءُ تمنی ڈیھے ھرچنت کہ یک ڈگارے ءِ واھند بہ بیت، آئرا زبان ءُ دودربیدگ بہ بیت، آ جتا بوت نہ کنت، تانکہ آ قومی ریاست بُوگ ءِ بازیں  دگہ لوٹ ءُ گزراں  پیلو مہ کنت۔۔۔!  تانکہ ایشی تہءَ ھما لوٹ ءُ گزر نہ بوتگ اَنت، آ یک قبائلی راج ءُ چاگردے زانگ بیت کہ اے تمنی ءُ قومی راج ءِ تہءَ سوشلائزیشن ، بدل سدل، تعلیم زانت، ءُ جدید بُوگ ءُ بدل آرگ ءِ جبزگ نیست، کہ ایش تاں  قرنانی قرن یک جاھے ءَ اوشتوک اِنت۔۔۔ پمیشا ایشرا پہ وتی زندءَ باز تہلیں  حقیقتانی ھاترءَ منگی کپ اِیت۔۔ پاکستان آنکہ تہلیں  حقیقتے، بلے حقیقتے ءُ ایشرا تو بہ من ئے یا کہ مہ من ئے، ایش وتءَ را اَچ تو منین اِیت۔۔۔چی ءَ کہ طاقت ءِ دیمءَ تو ھچ کُرت نہ کن ئے۔۔۔ ءُ خان صاحب اے حقیقت ءَ الحاق ءِ صورت ءَ منّ اِتگ ءُ تسلیم کُرتگ ۔۔۔نوں  جتائی بوت نہ کنت۔۔۔ جتائی ءِ روچ باز ساری ءَ تہر بوتگ۔۔۔ نوں  مئے ءُ خان صاحب ءِ مزنیں  اختلاف ھمیش اَنت کہ ما جتائی نہ لوٹ اوں ، بلے وتی حقاں  لوٹ اوں ۔۔۔ءُ اے حق ءَ خان ،سردار، نواب، جاگیردار، وڈیرہ ءُ چوھدری مارا دات نہ کنت، تانکہ ما اُلس ءِ جہد ءَ چہ اے ملک ءِ تہءَ یک جمہوریت ، سوشلزم، ءُ راجی انصاف ءِ یک دورے نہ آئورتگ! پمیشا نوں  خان صاحب مارا کمیونسٹ گْوش اِیت کہ ساری ءَ ما را جتائی پسند گْوشت۔‘‘  بوھیر دگہ سگریٹے لگینت ءُ یک ترندیں  کشے دات ءُ گوں  پازل خان ءَ دلگوش وتی حبر ءَ دیمترءَ بران بوت۔۔ ’’ خان صاحب ھشیار ءُ لائکیں  مردمے ، آ زانت کہ مروچیگیں  دورانی تہءَ کمیونزم، ءُ کمیونسٹ ءُ سوشلزم، باز مکروس لوز اَنت کہ کسے را جنگ یا کہ کشگ بہ بیت گُڑا آئرا کمیونسٹے بگش، ءُ وتءَ را کارءَ دربگیج۔۔۔ مروچی خان صاحب جتائی لوٹ اِیت، پہ کئے؟  چونیں  آزاتی؟ ءُ چے ڈول ءَ آزاتی ءَ۔۔۔؟ آزاتی ءُ جتائی ءِ متلب اگاں  ھما ساری ءِ خانی ءُ سرداری اِنت گُڑا اَچ اے آزاتی ءَ مارا بس اِنت۔۔ مروچی ما جتائی نہ لوٹ ایں  بلکنا ما راجی بروبری لوٹ ایں  ما را انصاف بکار اِنت۔۔۔ اگاں  پاکستان ءِ تہءَ یک پارٹی یے بیت ءُ اے دراں  بہ کنت گُڑا من گوں  ھما پارٹی ءَ روآں ۔۔۔!‘‘

پازل وتی کہ وتی عمر ءِ سی ءُ پنچمی سالان اَت، ءُ چہ بوھیر ءَ کمکیں  مزن درا کُرت۔۔ بوھیر ءِ گپانی سرءَ کمکیں  چشکہ ھبکہ بوت۔۔چیءَ کہ پازل خان وتءَ را یک قوم پرستے حیال کُرت کہ آئی ءِ اُمیت ءُ واھگانی سرچمگ آئی قوم اَت، کہ ایش تنے وھدی قومے جوڑ نہ بوتگ اَت، چیءَ کہ ایش قبیلہانی تہءَ بہراَت، بلے آئی واھگ ھمیش اَت کہ ایش قومے بہ بیت، کہ خان صاحب ساری ءَ آئی امیتانی بُن ءُ بُنجاہ اَت بلے نوں  آ چہ خان صاحب ءَ نااُمیت بوتگ اَت کہ بوھیر ءُ بیرم ءِ ھمراہ بوتگ اَت، کہ بلکنا ایشی جُہد اے قوم ءَ دیمءَ ببارت۔۔۔ بلے نوں  بوھیر ءِ گپاں  چہ پدّر بوگءَ اَت کہ چشکہ واجہ بوھیر گیشتر راجی انصاف ءُ قومانی بروبری ءِ گپاں  ھمے ملک ءِ تہءَ لوٹ اِیت۔۔۔ ءُ ایش پہ قوم پرستیں  پازل خان ءَ یک نوکین حبرے اَت ءُ آ جُست کنان بوت۔۔۔

’’ چے خان صاحب ءِ جتائی ءِ حیال یک وابے۔۔۔؟ ‘‘

’’ ایش وابے، یک حیالے۔۔۔۔ ! مروچیگیں  جاورانی تہءَ، سسٹم ءُ نظریہانی گپ اَنت، تو رجعت پرستے ئے کہ قدامت پرست یا کہ ترقی پسند۔۔۔ مارا گوں  ترقی پسندیں  قوتاں  دیمءَ روگی اِنت، نیکہ گوں رجعتی زور ءُ طاقتاں ۔۔۔ خان ءُ آئی سردار، نواب ءُ ٹکری دراہ رجعتی ئیں  قوت اَنت۔۔۔ قوم مئے المیں  واھگ نہ اِنت۔۔۔ بلکنا مئے مزل ءِ یک درجگے یک پادکلے۔۔ مئے گُڈّی ئیں  مزل راجی بروبری ءِ سرءَ جوڑ بوئوکیں  ھما نظام راھبند اَنت، کہ آ مارا سوشلزم، جمہوریت، ءُ گُڈ سرءَ کمیونزم ءِ نیمگءَ بارت۔۔۔!‘‘

پازل خان چشکہ نااُمیت بوان نیام کپت۔۔۔

’’ بلے مئے دراھیں  واب پہ وتی قوم ءَ اَنت۔۔۔؟ چے اے واب اَچ مئے واباں  دوریں  واب نہ اَنت۔۔۔؟  ‘‘

’’ ترا وتی نظریہ ءَ گوں  پہک ھمراہ داری کنگی اِنت، کہ تئی نوں  نجات ھمیشی تہءَ اِنت۔۔۔ اے ملک ءِ تہءَ یک راجی انصافے۔۔۔ درا سندھی، بلوچ، پنجاپی، ءُ اوگان ءُ بنگالی یک سوشلسٹے راجے ءِ جتاجتائیں  بہر اَنت، وت مختار اَنت، آیانی دود ءُ ربیدگ ، آیانی رسم ءُ رواج ءُ آیانی زبان درا آزات اَنت ءُ آیاں  مذہبی آزاتی ھم ھست ءُ آیانی مالی وش حالی چہ کُلاں  ساری تر اِنت۔۔۔‘‘

میر بوھیر چشکہ وتی آئوکیں  روچانی راھبندانی یک نکشہ یے پیش داشت کہ اے نکشہ ءُ عکس چشکہ ساری ءَ درا نہ بوت بلے نوں  کرار کرار خان صاحب ءُ آیانی درنیام ءَ یک دوری یے مزن بُوان گیشتر کشاد ءُ جتا بوان اَت گُڑا ھمے پیم ءَ میر بوھیر ءُ آیانی ھمرایانی پکر ءُ حیال ھم بدل بُوان اِتنت کہ نوں  خان صاحب ھم دل گرپتگ بوتگ اَت کہ کانگریز ءُ مسلم لیگ ھر دو پہ وت جتائیں  ملک ٹاھینتگ اَت، ءُ بلوچستان  پاکستان ءِ بہرءِ تہءَ اھتگ اَت، کہ نوں  اے موسم ءُ رنگاں  بازیں  سال گْوستگ اَت، اے جُست نوں  ھلاس بوتگ اَت، ءُ کُٹ اِتگ اَت کہ خان صاحب وتی جتائی ءِ وابانی تہءَ کہ ایشرا یک وارے پدا زندگ کنان اَت۔۔۔پمیشا نوں  استمان گل نیکہ مسلم لیک جوڑ بوتگ اَت، نیکہ کانگریس۔۔۔ بلکنا نوں  ایش یک کْوھنگیں  قبیلہ داری راجے ءِ یک ٹولی یے اَت، کہ وتی کْوھنگیں  راج ءُ رسمانی دارگءَ پہ جُہد کنان چہ ریل ءُ پشت ءَ کپتگ اَت، ءُ نوکیں  جاورانی تہءَ پرائی ھچ دگہ راھے بگیر اَچ پشت نہ کپتگ اَت کہ آ اے نوک جوڑ بوئوکیں  ملک ءَ بہ منّ اِیت۔۔۔ بلے ایشی تہءَ راجی انصاف ، جمہوریت، سوشلزم، ءِ حبرءَ دیمءَ ببارت۔۔۔ وھدیکہ خان صاحبب وتی جتائیءِ واب گندان اَت۔۔۔ءُ اے جتائی ھم کْوھنگیں  راجی چاگرد ءِ برجاہ دارگ ءِ واستہ ھست اَت، کہ استمان گل ءُ ایدگہ ترقی پسندیں  ٹولی ایشی بدواہ ءُ مخالف اِتنت۔۔۔

میر بوھیر چہ ھندوستان ءَ نوں  پاکستان ءِ ترقی پسندیں  پارٹیاں متاثر اَت کہ چہ لہتیں  سالءَ آئی روآ بنگال، کراچی ، لاھور،ءُ پشاور ءَ تیز ءُ ترند بوتگ اَت، ءُ آئی پکر بدل بوتگ اَت، بلے سنگتانی تہءَ پازل خان ءَ چشکہ میر بوھیر ءِ اے بدل سدلی دوست نہ اھتگ اَت کہ آ چہ بوھیر وتی قوم دوستی ءِ اُمیت کنان اَت، کہ نوں  میر بوھیر قوم دوستی ءِ جاہ ءَ گوں  نظریہ ءُ گوں  پکراں  آئرابندان اَت کہ پازل خان ء ِ ھاترءَ ایش یک دوریں  ھبرے اَت۔۔۔پمیشا آ چہ بوھیر ءَ واردمءَ جُست کنان وتءَ را سرپد کنگءِ لوٹ اِت کہ آ خر میرصاحب ءِ پکرانی تہ ءَ اے بدلی سدلی چہ کُجا بندات بوتگ اَت۔۔ میر پازل خان وت چہ شال ءِ سنڈیمن ھائی اسکول ءَ وتی میٹرک ءِ چکاس پاس کُرتگ اَت ءُ رندءَ شال ءِ تہءَ نوک نوک ٹاھینوکیں  بس ، سروس ءِ تہءَ مُنشی بوتگ اَت، ءُ پدا وتی اے نوکری ءَ یلہ داتگ اَت ءُ فروٹ مارکیٹ ء ِ تہءَ فروٹانی واپارکنوکیں  سیٹھ ءِ منُشی بوتگ اَت ءُ پدا شال ءِ تہءَ مال گزاری ءِ محکمہ ءِ تہءَ بابو بوتگ اَت، کہ آزمانگ ءَ نائب تحصیلدار ی ءُ تحصیلداری وانوکانی چشکہ یک مزنیں  واھگے اَت گُڑاآچہ بابوگری ءَ رند نائب تحصیلداری بوتگ اَت ءُ ھمیشی تہءَ چشکہ وش ءُ وشال بوتگ اَت۔۔۔

بلے پازل خان ءِ تہءَ یک لائکی یے ایش اَت کہ آئرا وانگ ءِ حُب ھست اَت ءُ آ برصغیر ءِ نوشتہ کنوکیں  مردمانی بابتءَ وانان بوتگ اَت ءُ آئرا ھم چش ایدگہ ورنایاں  برصغیر ءِ تہءَ چست بوئوکیں  زرمبشتانی گوات وتی نیمگءَ چِک اِتگ اَت ءُ نواب یوسف عزیز مگسی ءِ شائری ءُ مضموناں  لاھور ءَ چاپ ءُ شنگ بوئوکیں  ماھتاک ءُ ھالتاکاں  وانان بوتگ اَت کہ آئرا ھم وتی قوم پرستی ءِ درشان کنگ ءِ ھُبّ ءُ واھگ بوتگ اَت، کہ چہ ملتان ءَ چہ لاھور ءَ درآئوکیں  ماھتاکانی تہءَ وتی نوشتہ کنوکیں  سرحال پہ چھاپگ ءَ راہ داتگ اَت، کہ نہ زاناں  ایش چھاپ ءُ شنگ بوتگ اَت یا کہ نہ بوتگ اَت۔۔ بلے پازل خان ءِ ھاتر ءَ ایش آئی قوم پرستی ءِ یک نوکیں  حُب ءُ واھگے اَت کہ آ ایشرا دیمءَ برگ لوٹ اِت۔۔۔

شال ءِ نائب تحصیلداری رندءَ آئرا دوست نہ یات، ھنچش چشکہ آئرا وتی بسانی منشی گری یا کہ پدا فروٹ مارکیٹی ءُ دپترءِ بابوگری ءُ منشی گری دوست نہ اھتگ اَت، گُڑا آ نوں  آئرا نائب تحصیلداری ءِ ھم ھُبّ ءُ واھگ چشکہ نیست اَت۔۔۔!

            بلے اے رندی آ وتی پرنگیانی نظام ءِ تہءَ کار کنگءَ یلہ دات ءُ خان قلات ءِ قلات اسٹیٹس یونین ءِ تہءَ بھرتی بوت کہ ادءَ گوں  شائر بیرم، ءَ کار کُرت کہ بیرم وت خان صاحب ءِ مصطفی اَت۔۔۔ ءُ بیرم ءِ نزینک بوئگ ءِ متلب بوھیر ءُ تاج خان ءِ نزینکی بوت ءُ آ ھمے سنگتانی بہر جوڑ بوتءُ پدا وتی نائب تحصیلداری ءَ یلہ دات ءُ استمان گل ءِ سیاست ءِ تہءَ مان کپت۔۔۔

            پازل خان ءِ حیال سک باز قدامت پرستیں  حیال اِتنت کہ قوم ءِ حیالءَ آ چشکہ پہ وت یک مذہبی ئیں  حیال ءُ پکرے جوڑ کُرتگ اَت، چشکہ دنیا ءِ تہءَ ھمے یکیں  حیال یک سرجمیں  حیالے اَت۔۔۔!

            آنکہ چہ وتی قوم پرستی ءِ حیال ءُ پکراں  ساری پازل خان وتی نوک ورنائی ءِ تہءَ چہ مذہب ءَ ھم باز نزینک بوتگ اَت کہ شپ ءُ روچ وتی پنچ وھد ءِ نماز ءَ وتی میتگ ءِ مسیت ءَ کنان بوتگ اَت، ءُ باز وھداں  مُلا ءِ بانگ ھم وت داتگ اَت ءُ وتی روچگ کدی نہ وارتگ اَت۔۔۔!

            بلے شال ءِ تہءَ آیگءَ رند چشکہ آ چہ وتی مذہبی پکراں  دور بوان بوت کہ نوں  آئرا سیاست ءِ گوات مولشت دیان بوت ءُ سیاست ءِ تہءَ قوم ءِ حیال چشکہ آئرا چہ کُلیں  حیالاں  گیشتر دوست بوت ءُ پہ قوم ءِ ھاترءَ آ یک سادگیں  زندے گْوازینان بوت کہ وتی لیوس ءُ خوراک ءُ وردن ءَ ھم سادگ کُرت ءُ وتءَ را چہ زندءِ ایدگہ آسودگی ءُ آسراتیاں  دور دارگ ءِ سرءَ پہر بندان بوت۔۔۔چیءَ کہ آئی حیال ءَ اگاں  آئی قوم چہ زند ءِ بنیاتی ئیں  آسراتی ءُ آسودگیاں  زبہراَت، گُڑا ایش آئرا ھم زیب نہ دات کہ آ وت عیش ءُ عشرت ءِ تہءَ زندبہ گْوازین اِیت۔۔۔ءُ آئی قوم گُژن ءُ تھُن ءَ مران بہ بیت۔۔!

آئی ھمے قدامت پرستیں  قوم پرستی آئراآنکہ چہ بیرم ءَ نزینک کُرتگ اَت کہ بیرم ،پازل خان ءِ قدامت پرستی ءَ انکس دلءَ نہ کُرت ءُ اَچ آئی گیشتر اُمیت ھم نہ داشت پرچا کہ بیرم ءَ پازل خان وت چہ یک میتگے ءَ تعلق داشتاں  ءُ بیرم پازل خان ءِ کہول ءُ کالہءُ خاندان ءِ باروءَ ھم زانت کہ پازل خان نہ سردارے اَت، نیکہ سردار خیلے اَت۔۔۔ آنکہ آئی تعلقداری چہ یک شرّیں  قبیلہ یے ءَ ھست اَت بلے آ ایدگہ برزیں  ءُ بالائیں  حاندان ءُ کہولاں  تعلقداری نہ داشت کہ آ لس بلوچے اَت۔۔۔! کہ وت بیرم ءُ بوھیر ءُ تاج خان لس بلوچ نہ اِتنت بلکنا یا کہ آ وت سردار خیل اِتنت یا کہ چہ سرداران نزینکیں  سیادی۔۔۔ چشکہ واجہ کار بوھیر وت سردارے نہ اَت بلے آئی ناکو سردارے اَت، بزاں  سرداری آیانی وتی جند ءِ لوگءِ خدمتگار ءُ مولدے اَت۔۔!

            ءُ ھنچش واجہ کار بیرم اَت ، وت سردارے نہ اَت، بلے آئی وتی جند ءِ کہول سرداری ءِ دعوے گر اَت کہ بازیں  پشت ساری چشکہ سرداری بیرم ءِ پیرکءُ بُن پیرک ءِ دستءَ اھتگ اَت کہ رندءَ وتی ناکو ءُ ناکو زھتک گری ء ِ دشمنداری ءِ تہءَ سرداری، چہ آیاں  دور بوتگ اَت، ءُ آیانی ناکو زھتکانی دستءَ اھتگ اَت، کہ نو ں  آ وت سردار نہ اَتنت بلے آیانی کہول سردارانی اَت، ءُ آ تنے وھدی بلکنا لاشعوری صورتءَ وتءَ را سردار حیال کُرت۔۔۔ آنکہ بیرم نوں  شائری پڑءَ دراھتگ اَت ءُ وتی ناکو ءُ ناکو زھتکانی ءُ ایدگہ خاندان ءُ کہول ء ِ سرداری ءِ دعویٰے ءُ لوٹاں  بے بنیات ءُ بے معنا کنان بوتگ اَت پرچا کہ سیاسی جاورانی تہءَ، یک قومے جوڑ بُوگ ءِ جاورانی تہءَ، سردار، سرداری،ءُ نوابی ءِ دراھیں  حیال پہ بیرم ءَ پوک زانگ بوت اَنت، بلے آئی وتی خاندان ءُ کہول تنے وھدی وتی سرداری ءِ دعویٰے گر اَت۔۔۔!

            ءُ ھمے حال واجہ کار تاج خان ئیگ اَت کہ آ قوم ءِ مستریں  راجدپتر نویس وتءَ را زانتءُ چہ علیگڑھ ءَ ونتگ اَت بلے آئی پس سردارے بوتگ اَت گُڑا آ وتی سرداری ءِ سرءَ پہر بست ءُ وتءَ را سردار تاج خان نوشتہ کُرت۔۔۔!

            بلے چشکہ شیسکپئر گْوشتگ کہ یک نام ءِ تہءَ چے ھست۔۔۔؟  ءُ نوں  اے مردم کہ وت سردار ، سردارزادگ ءُ سردار خیل اِتنت گُڑاایوک ءَ ھمے ھمے مردم مروچی سیاست ءِ پڑءَ ھم دیمی اِتنت کہ لس مردم ءَ چشکہ اے حاجت نہ اَت کہ آ یکدم انکس بُرز بیاتیں ۔۔۔!

            ءُ چہ لس مردماں  نوں  چشکہ ایوک ءَ پازل خان گوں  تمنی زند ءِ سروکاں  ھوار ءُ یکجاہ بوتگ اَت کہ آ وتءَ را ایوک ءَ قومے ءِ ڈس ءُ نشان ءِ تہءَ زانگءِ حُب ءُ واھگ داشت بازرنداں  بیرمءُ بوھیر وت چہ پازل خان ءِ گپءُ حبراں  چشکہ بیزار بوت اَنت چیءَ کہ پہ پازل خان ھر حیال یک قومے اَت ءُ حیال زانگ نہ بوت کہ پرائی وتی راستی ءُ حقیقت ءِ تہءَ چے اَت۔۔۔!

            آنکہ پہ بیرم ءُ بوھیر، ھردو واجہ کاراں  قوم یک حیالے آنکہ ھست اَت بلے ایش انکس ھشک ءُ بے تھام نہ اَت چشکہ ایش ایوک ءَ حیالے بوتیں ۔۔۔ بلکنا ایش حیالے ھم ھست اَت ءُ ایش یک راستی یے ھم ھست اَت۔۔۔ کہ ایشی راستی ءُ ایشی حقیقت ھمیش اَت کہ ایش یک پہک ءُ سرجمیں  حیالے نہ اَت بلکنا ایش یک دگہ برزتریں  لیکھ ءُ مکسدے ءِ ھاتر ءَ یک مزلے، یک درجگ ءُ یک پادکلے اَت کہ بنیادم وتی زند ءِ بنداتی ردوم ءِ تہءَ۔۔۔ گیشتر چہ مالی گزر ءُ لوٹاں  یکجاہ بوتگ اَت، ءُ یک وت مہ وتی، مارشتے دل ءَ کُرتگ اَت کہ اے مارشت ءَ انگت ءَ دیمی روگی اَت۔۔۔ قوم ءَ ساری مہلوک وتءَ را وتی مہمان ءُ کہول ءِ وتہءَ پدا بروبری ءُ تمن ءُ ٹک ءِ تہءَ و پدا مذہب ءِ تہءَ یکجاہ کُرتگ اَت۔۔۔ کہ پرے دراھیں  حیالاں  آ حون داتگ اَت یا کہ ایدگرانی حون ریتکگ اَت۔۔۔! کہ بیستمی قرن ءِ درنیام  روچاں  قومءُ قومیت ءِ حیال پکگ بوان پک اِتگ اَت کہ نوں  ایش پہ ھما مردماں  کہ آ تنے وھدی یک قومے نہ اِتنت گُڑا پرایاں  قوم یک حیالے اَت، کہ ایش باندات ءِ تہءَ اَت۔۔۔ یعنے ھر قوم پرست وتءَ را باندات ءِ تہءَ پروجیکٹ کنان وتءَ را حیال کُرت کہ آیانی جمعی زند باندات ءَ چے پیمءَ گْوز اِیت۔۔۔!

            بلکنا پازل خان ءِ حیال ءَ آئی قوم ایوک ءَ ھما کْوھنگیں  حیال ءُ رسمءُ رواجانیءُ دود ءُ ربیدگانی یک ھوار سواری یے اَت، کہ ایش واباں  آئی گوستگیں  پیڑی حیال کُرتگ اَت۔۔۔

            بلے پہ بیرم ئُپ بوھیر قوم چشکہ پرایاں  ھما تخیل ءُ ھما حیال اَت کہ ایشی تہءَ نوکیں  دورءِ علم ءُ زانت، سائنس ، اِزم، فلسفہ، ءُ اقتصادیات مان اَت آنکہ وت پہ بوھیر ءُ بیرم ھم چشکہ قوم تنے وھدی یک تخیل ءُ یک حیالے اَت کہ باندات ءَ گوں  بندوک اَت کہ ایش زانگ نہ بوت کہ اے چے پیم ءَ بوت کنت۔۔۔ بلے آ یک ڈولے ءَ زانت اَنت کہ آ پہ وتی قوم ءَ چے لوٹ اِت۔۔۔ بے شک کہ ایش یک تہارءُ تھادوریں  حیالے اَت بلے چہ پازل خان ءِ حیالاں  گیش سرجم ءُ راستی ءَ گوں  مئیل داشت کہ پازل خان  تیوگی ءَ یک حیالی ئیں  قوم پرستی ءِ سرءَ یکین کنان اَت۔۔ کہ نہ زان آں  اے دنیا ءِ تہءَ ایشی حقیقت ءُ راستی ساڑی ءُ موجود اَت کہ نہ اَت۔۔۔؟

            ھمے ھاتر ءَ بوھیر ءُ بیرم پازل خان ءِ قدامت پرستی ءُ سکی گری ءِ سرءَ کدی کدی وتی پیشانی ءَ کرنچ کُرت اَنت بلے آ آئراھچ نہ گْوشت چی ءَ کہ ایش آیانی بنداتی سیاست اَت ءُ آیاں  ھمراہ ءُ سنگتانی لوٹ اَت گیشتراں  چہ گیشتر پرچا کہ یک نیمگ ءَ خان صاحب ءِ واب اِتنت ءُ دومی نیمگءَ سردارانی زورآوری ءُ زوراکی۔۔۔ ءُ آیانی پارٹی نوک نوک اَت کہ واجہ کار بوھیرایشی تہءَ نوکیں  ءُ جدیدیں  دور ءِ حیالاں  آرگ لوٹ اِت کہ بلکنا واجہ کار پازل خان ءَ اے نوکیں  دورءِ قوم پرستی دوست نہ اَت۔۔۔ بلکنا آ وتی دلءِ تہءَ بیرم ءُ بوھیر ءَ ھنچش بد ءُ رد کنان اَت چشکہ اے دوئیں  سنگت آئرا کنگءَ نہ اِتنت۔۔۔ کئے زانت۔۔۔؟

            ءُ نوں  آ میر بوھیر ءِ گپاں  اشکنان کمے دگہ پیمءَ بوکشان اَت۔۔ءُ وتی دلءِ تہ ءَ ھیال کنان اَت کہ آخرمیر بوھیر ءِ تہءَ چے بدل سدلی اھتگ ءُ پرچے اھتگ کہ آ قومءِ جاہءَ نظریہ ءُ پکرءِ گپاں  جنان اَت۔۔۔ ءُ اگاں  میر بوھیر ءِ ارادگ ءُ واھگ ایش اَنت، پازل خان ھیال کنان بوت کہ ، آ قومیت ءَ نظریہ ءُ پکر ءِ چیرءَ کُرت تو آئی تہءُ کتبی ھندوستان ءِ مسلمانانی تہءَ چے پرکے ھست اَت کہ ھندوستان ءِ روٹکی دمَگ ءِ مسلمان وتءَ را یک مذہبی نظریہ یے ءِ روءَ چہ ھندوءُ بکالاں  جتا حیال کنان اِتنت ءُ وتی ھندوستانی بُوگ ءِ شموشان شموشان سوشلزم ءُ کمیونزم ءَ وتی قوم حیال کُرت کہ دنیا ءِ ھستگار ءُ نیستگارانی تہءَ بہر ءُ بانگ اَت، کہ ھستگارانی  قوم  چہ نیستگاران جتا اَت۔۔۔!

            پازل خان پکر جنان برے نتیجگ ءَ سر بوتگ اَت کہ پرائی یعنی پہ پازل خان ءَ آئی قومیت چہ آئی مذہب ءُ ایدگہ راجی نظریہاں  گیشتر سوگہ ءُ سلامتیں  چیزے اَت کہ نوں  واجہ کار میر بوھیر یک جتائیں  پکرے جنا ن اَت کہ ایش پہ پازل خان ءَ چٹ نوکیں  پکرے اَت۔۔۔۔

نوں  توک ءِ بنگلہ ءِ تہءَ نندوک چاریں  سنگت خان صاحب ءِ آئوکیں  حرکتانی باروءَ پکر جنان اِتنت کہ آیانی خیال ءَ خان صاحب وتی جتائی ءِ واباں  وتی جند ءِ گرزءُ حرصاں  دیم ءَ آران ات تانکہ وفاق ءِ سرءَ گرانی دور دَیگ بہ بیت۔۔۔ کہ بگیر اَچ ایشی خان صاحب ءِ دگہ چے لوٹے بوت کُرت۔۔۔؟ بگیر اَچ ایشی خان صاحب وت چی یے اَت۔۔۔؟ یک بے سوبیں  فردے اَت کہ چہ مہلوک ءُ الس ءَ جتا اَت، سردارءُ نواب آئرا یلہ داتگ اَت، ءُ آئی سنگت ھم اَچ آئی جتا اِتنت گُڑا آئی جتائی ءِ واب چے واب نہ اِتنت۔۔۔؟

میر پازل خاں  وتی ریشاں  مُشان گوں  وتی ڈلگیں  چماں  بوھیر ءُ بیرم ءَ چاران بوت کہ آ ھندوستان ءِ تہءَ بوئوکیں  نظریہ ءُ پکراں  چہ متاثر گندگ ءُ زانگ بوت اَنت۔۔

میر بوھیر گپ جنان بوت، کہ گُڈسرءَ میر پازل خان جُست کُرت۔۔

’’ گُرا مئے گُڈی ئیں  واب سوشلزم اِنت۔۔؟‘‘

’’منی حیال ءَ۔۔!‘‘  میر بوھیر گْوشان بوت ’’ پرچا کہ بگیر چہ راجی انصاف ءَ مئے قبائلی زند بدل نہ بیت کہ اے خان سردار، نواب ءُ اے کْوھنگیں  رسم ءُ دودمارا تاں  قرنانی قرن واحر ءُ حراب کُرتگ، دور داتگ۔۔۔!  ءُ آئوکیں  روچاں  بوت کنت کہ مئے پارٹی استمان گل ایدگہ مستر ءُ مزنیں  لیفٹسٹ پارٹیاں  گوں  ھم تپاک بہ بیت ۔۔۔چی ءَ کہ مئے گپ ءُ حبر بوگءَ اِنت۔۔۔ بلے تنے وھدی ما چشیں  اشتاپ کاری نہ کن ایں  ۔۔۔ما ساری ءَ چارگءَ ایں  کہ خان صاحب چے کنت۔۔۔؟ ءُ منی حیال ءَ خان صاحب ھرچیزے کہ کنت، گُڑا حراب کنت۔۔۔!‘‘

میر پازل چپ بوت ءُ دگہ حبر نہ دات، ءُ آ میر بوھیر ءَ چاران بوت کہ نہ زان آں  آ وتی گپانی تہءَ نہ زان آں  چنکس سگریٹ دھوت داتگ اَت۔۔۔!

بیرم استمان ءِ شائر گْوشگ بوت گُڑا آ مدام میر بوھیر ءَ ھم تپاک اَت، بلے اصل ءَ آ چہ پازل ءِ قدامت پرستیں  قوم پرستی ءُ میر بوھیر ءِ ترقی پسندی ءَ گیشتر قوم پرست اَت، کہ آئی شائری ءِ ھر تک ءُ پہنات چہ ڈیھ ءُ ڈگار ءِ مہرءُ دوستی ءَ ساپاروک اَت۔۔۔!  ءُ میر بوھیر آئرا چہ سیاستدان ءَ گیش شائرے زانت کہ سیاست ءُ قومیت ءَ اگاں  کسے رنگ ءُ تھامے داتگ اَت گُڑا آ میر بیرم ءِ شائری اَت، کہ مئے دراھیں  شائری اولی وار چہ ڈگار ءَ بے آزماناں  چست بوتگ اَت کہ ایشی تہءَ اولی وار وطن ءِ مہر ءُ گوں  زند ءِ ھمروچیگیں  عکس ءِ تہءَ چارگ بوتگ اَت، کہ ھمے عکس ءِ تہءَ یک نوکیں  دنیایے آ بات گندگءَ بوت، کہ اے عکس انقلاب ءُ آشوب ءِ عکس انت، اے عکس بدل سدلے ءِ عکس اَت۔۔۔ ءُ اے عکس ءِ تہءَ یک نوکیں  نوبتے گندگءَ کاھت کہ اَچ ایشی ساری مئے شائری چشکہ گوں  دنیا ءِ نویں  عکس ءُ رنگاں  ھم دیم نہ بوتگ اَت کہ نوں  میر بیرم ءِ شائری ءِ تہءَ مئے دیمءَ اھتگ اَت۔۔۔!

            میر بیرم عمر ءِ تہءَ چہ واجہ کار بوھیر ، پازل خان ءُ تاج خان ءَ کسان اَت ءُ آئی دروشم ھم چریشاں  جتا اَت کہ آئی رنگ چو ترکمان ءُ اوگان درا بوت کہ مُدام وتی موداں  پُشتءَ گیسو کُرت ءُ مُدام یک گلداریں  چادر ءِ تہءَ پتائوک بوت کہ وتی بالاد ءِ تہءَ چو سول ءَ اوشتوک بوت ءُ آ مُدام گوں  وتی حماریں  چمان دنیا ءَ چاران بوت کہ وتی دروشم ءِ تہءَ بلکنا آ گوں  پوشکن ءَ ھم شکل اَت، ءُ آ سیاست ءِ تہءَ گیشتر باث نہ کُرت بلکنا آ گیشتر شیرءُ شائری کُرت ءُ آشوب ءُ انقلاب ءِ شائری کُرت۔۔۔ آ تنے وھدی وتءَ را چہ خان صاحب ءِ اثر ءَ آزات نہ کُرتگ اَت آنکہ آ گوں  خان صاحب ءِ انونیں  پکرءَ تپاک نہ اَت، کہ آ جتائی لوٹ اِت۔۔۔ چیءَ کہ میر بیرم گوں  میر بوھیر ءَ تپاک اَت کہ خان صاحب جتائی ءِ دراھیں  موکہاں  با ء داتگ اَت، کہ نوں  یک دگہ راہ ءُ یک دگہ کشکے بکار اَت۔۔۔!‘‘

بلے آخان صاحب ءِ نام عزت ءِ تہءَ یات کُرت چشکہ اگاں  آ خان صاحب ءِ نام ءَ عزت ءِ تہءَ یات مہ کنت گُڑا آئی ذات ءِ تہءَ یک کمی یے گندگءَ کئیت۔۔۔! چشکہ ’بلوچیت‘ ءِ نشانی ایوک ءَ خان ءِ تہءَ ھست۔۔۔۔! بلے میر بوھیر ءِ دیم ءَ آ خان صاحب ءِ نامءَ کم گپت چیءَ کہ میر بوھیر خان ءَ نوں  یک استحصالی قوتے حیال کنان بوت۔۔۔!

تاج خان درنیام کدین ءُ چپیں  مردے اَت، کہ آ چہ عملی سیاست ءَ دور اَت، ءُ وتی راجدپتر ءِ کتاب ’شایگانیں  بلوچ‘ نامیئیں  راجدپتر ءَ نوشتہ کنان اَت۔۔۔ ءُ آ میر بوھیر ءِ سیاست ءَ من اِت۔۔۔

ھنچش کہ میر پازل وتی قدامت پرستیں  قوم پرستی ءِ سبب ءَ زانگ بوت گُڑا تاج خان وتی دراج کشیں  سپت ءُ سامان کنوکیں  راجدپترے نوشتہ کنان اَت کہ آئی تہءَ بلوچ ءَ را گوں  سپارٹا، گوں  یونان ءُ ایران ءِ کدیمیں  قوماں  ءُ گوں  بابل نینوا، ءَ مثل دَیگ بوتگ اَت، چشکہ بلوچ چہ آزمان ءَ اھتگ اَت۔۔انکس آریپیں  مثل ءُ مثال دَیگ مردمءَ یک مبالغہ آمیزی یے زانگ بوت بلے واجہ تاج خان بلوچءَ دنیا ءِ کدیم تریں  نسل ءُ قومانی تہءَ شُمار کُرت کہ نمرود ءِ سلطنت چشکہ بلوچانی سلطنتے اَت، یا کہ نینوا ءِ سلطنت بلوچ سلطنتے اَت، کہ پریشی آ بازیں  مثال دیمءَ آئورت کہ ھمیشی تہءَ چشکہ وش اَت، ءُ کدی کدی گوں  میر بوھیر ءُ بیرم ءَ باث کُرت کہ بلوچ گْوستگیں  روچ آئی رُژنائیں  روچ اِتنت۔۔۔ بلے مروچاں  بلوچ چے اَت۔۔۔؟ ایشی سرءَ واجہ کار گپ نہ جت۔۔۔!

            ھما شپ وھدے میر بوھیر وتی پاکٹ ءِ گُڈّی ئیں  سگریٹ ءَ درکُرتءُ بُن دات ءُ پدا ھلاس کُرت گُڑا سنگت پاد اھت اَنت ءُ ھر کس وتی کوٹی ءِ تہءَ پہ واب ءَ درشُت۔۔۔ بلے چشکہ آیانی واب گارءُ زیان بوتگ اَت۔۔۔چشکہ آیانی شکءُ دوشک گیش بوان اَت کہ چے آیانی بلوچ بُوگ ءَ پہ یک دگہ صدی یے بکار اَت، کہ آ چہ وتی قبائلی دورءَ چہ پاد بیاھنت ءُ یک نوکیں  دورے ءِ تہءَ پُتراں ۔۔!

٭٭٭

(6)

دومی روچءَ بامن، حسن ءُ رامین ھر سئیں  براس وتی بنگلہ ءِ جاندمی نیمگءَ باگ ءِ تہءَ نندوک وتی پِس ءِ راہ چار اِتنت کہ اُدءَ یک تگردے ءِ سرءَ بالشتانی بُنءَ تچک دنیاداری ءِ باروءَ گپ جنان اِتنت ءُ یک زرے ساری آیانی ماس حانی ھموداں  اھتگ اَت کہ پرایاں  چاہ ءُ چلیم ءِ جُست ءُ پُرس ءَ پد نوں  برتران اَت کہ حسن چہ وتی ماسءَ جُست کنان اَت۔۔۔۔

’’ اماں  چے حیراِنت، کہ مروچی تو ادءَ مارا نادینتگ؟  ءُ چے پسّ ءَ مروچی گوں  ما یک حاصیں  گپ ءُ حبرے دَیگی اِنت۔۔۔؟‘‘

ءُ حانی پہ وتی ورنائیں  بچاں  خیرات ءُ ندر بُوان کمکیں  بشکھندگ بُوان گشان بوت۔۔۔۔

’’ تانکہ شمار پِسّے ھست ، پِس زندگ اِنت۔۔۔ءُ حداآئی سبزیں  ساھگ ءِ چیرءَ مُدام شمارا سبز بہ کنات۔۔۔ منی دعا ھمیش اِنت کہ من چہ واجہ ءَ پیش بہ باں ۔۔۔ من شُمئے گماں  مہ گنداں ۔۔۔ من شُمے دستاں  گوں  حاکانی چیرءَ بہ باں ۔۔۔ پمیشا تانکہ واجہ زندگ اِنت۔۔ شمار چے سما کئے کاراِیت۔۔۔ چہ کُجا کار اِیت۔۔ءُ چون کاراِیت۔۔۔؟ منی ابّا! منی شنکو۔۔۔ دنیا ءَ آخر رسمءُ دودے ھست۔۔۔ دنیا ءَ بازیں  رسم ءُ رواجے ھست، کہ آخر اے رسم ءُ دودانی پیلوی ھم مئے ھاترءَ المی اِنت۔۔۔ ءُ حدا خان میراحمدیار خان ءِ ساھگءَ پما سبز بہ کنات۔۔ ماآئی ءِ ماحل ءُ ماڑی ءِ بُن ءَ زندگ ایں  کہ مئے رسم ءُ دود مارا اے رسم ءُ دود مارا زندگ داشتگ کہ ھمے رسم ءُ دود مئے زندءِ ڈس ءُ نشان انت کہ اگاں  اے رسم ءُ دود مارا گوں  مہ باں  گُڑا اے دنیا ءِ تہءَ مارا کئے جُست کنت۔۔۔؟۔۔ منی بچ تئی گْوھار پرچی جان میر مرادجان ءِ بچ مزار ءِ گسءَ روگءَ اِنت۔۔ ءُ چہ کیچ ءُ مکران ءَ مزنیں  دانیں  جنک ماہ ناز ءَ اِدءَ آیگی اِنت۔۔۔گُڑا چے دراھین حبر مُپتیں  حبر اَنت۔۔۔ دو شازادگ ءُ دو شازادیانی سیر ءُ آروس اِنت، ءُ اے سیر ءُ آروس بلوچانی بن ءُ بندر کلاتءَ اڈ دَیگ بوگءَ اَنت۔۔۔ ءُ بادشاہ ءِ ماحل ءِ تہءَ بوگءَ اَنت۔۔۔ءُ ایشی تہءَ دراھیں سردار، نواب، نواب زادگ، سردار خیل، تمندار، ٹکری، میر ارباب، ءُ رئیساں  آیگی اَت، گُڑا چے ایش سُترائیں  حبرے۔۔۔ چے کلات ءِ تہءَ اَچ ایشی ساریءَ سیر ءُ آروسے بوتگ یا کہ بوت کنت ، چشکہ نوں  بُوگءَ اِنت۔۔۔ منی شنکو آخر پریشی تیاری بکار اِنت۔۔ مہمانانی لوٹگ بکار اِنت۔۔ حرچ ءُ درچ بکار اِنت۔۔ آنکہ اے دراھیں  حرچ ءُ درچانی درگیجوک ءُ اڈ دَیوک خان صاحب ءِ کرمءُ انبار انت بلے انگتءَ مارا بازیں  چیزاں  وت کنگی اِنت۔۔۔ کہ پریشی مارا گوں  بازیں  چیزاں  دلگوش بُوگی اِنت۔۔ ءُ تئی پسّ ءِ ھیسی سرءَ خدا مُدام آبات بہ کنت۔۔۔ آئرا وتی ورنائیں  بچانی مدتءُ کمک بکار اِنت۔۔ ءُ شُما وتی پیریں  پسّ ءِ دست کمکی ءَ نہ کن اِت گُڑا اے چون بوت کنت۔۔۔؟ پمیش بلکنا شازادگ، شُمئے پس میر حمل اَچ شُما دست کمک لوٹ اِیت، کہ مروچی شُمارا اِدءَ لوٹ اِتگ۔۔۔‘‘ ءُ پدا بی بی حانی یک مزنیں  آہ سڑدے کشان گْوشت۔۔۔ ’’حدا شازادگ ءِ سرءَ بوشت اِیت۔۔ ھنچا گوں  من گپ نہ جنت۔۔ بلے من زان آں  کہ آ مروچی گوں  شما ھمے بابت ءَ گپ ءُ حبر دَیگ لوٹ اِیت۔۔۔‘‘

ءُ ھر سئیں  براس وتی ماستءِ حبراں  گوش داشت ءُ بشکھندگ بوت چشکہ آیانی ماس ءِ گپّ چٹ بے معنا ءُ بے تھام اگاں  نہ اِتنت بلے راستی ءَ اگاں  جُست بہ کن ئے گُڑا بلکنا ایش باز بے تھام ءُ چے چسیں  گپ ءُ حبر اِتنت! چشکہ اگاں  آیانی پسّءُ ماس گوں  آیاں  سیر ءُ آروس ءِ گپءَ مہ کتیں  گُڑا ھم اے رسم ءُ دود پیلو بوت اَنت، گُڑا ھم آیانی سیر ءُ آروس بوت۔۔۔!

            پمیشا وتی ماس ءِ خیرات ءُ ندر بُوگ ءَ گوشداران ءُ وش بُوان آ وتی ماس ءِ حبراں  چشکہ چہ یک گوشءَ اِشکُت ءُ اَچ دومی ءَ درکُرت۔۔۔

            ءُ آیانی ماس وتی پکوءَ شاناں  دیم پہ بنگلہ ءَ رادگ بوت تانکہ پہ وتی ورنائیں  بچاں  چاہ ءُ آپے دیم بہ دنت۔۔۔

ءُ وھدے آیانی ماس درشُت تو ھر سئیں  براس وتی نیام ءَ ساری ئیں  حبر ءَ چہ بندات ءَ چشکہ بنا کنان بوت ءُ حسن کہ چہ وتی ماس ءِ آیگءَ ساری گپّ جنان اَت گوں  رامین ءَ دلگوش بران گْوشت۔۔۔

’’بچار رامین ترا مہلوک ءِ چرک بندگی نہ اِنت۔۔۔ مسکرہ جنگی نہ اِنت۔۔۔ نوں  تو زہگے نئے ، تو مزن بوتگ ئے، تئی سانگ بوتگ ءُ نوں  لہتیں  روچاں  پد تئی سیر ءُ آروس اڈدَیگ بیت، پدا تو گیشتر ذمہ وار بئے۔۔۔ بلے من گندآں  کہ تو بازیں  چیزاں  پہ سنجیدگی زورگءَ نئے۔۔۔تو چیزاں  مسکرہ ءُ ملنڈ گرگءَ ئے۔۔۔ تئی ءُ داروگہ ءِ دوستی من ءَ شر نہ لگّ اِیت۔۔۔ ءُ من ءَ تُرس اِنت کہ آ ترا نشہ ءِ نیمگءَ مہ بارت۔۔۔ءُ تئی ھما شپ ءِ گوں  دُرّا ءَ بے متلبءَ ھشکیں  مسکرہ ءُ ملنڈ منءَ دوست نہ بوت اَنت۔۔۔ ءُ نیکہ ولیعہد ایشرا دوست داشت۔۔!

پمیشا منی براس من گْوش آں  کہ تو کمکیں  وتی چوش ءَ بدل بہ کن۔۔۔ چیءَ کہ تو نوں  دائمی زہگ نئے۔۔۔!‘‘

رامین وتی مستریں  براس ءِ گپاں  گوشداران بوت کہ بلکنا اے اولی وار اَت کہ حسن گوں  آئی انکس ترندی ءَ گپ جنگءَ اَت، ءُ آئرا حسن ءَ چہ اے اُمیت نہ اَت، کہ آ یعنے حسن آئی گپانی سرءَ انکس ایراد بنداِیت۔۔ ءُ آئرا حسن ءِ ایرادانی سرءَ حیرانگی بوت۔۔۔ ءُ آ یکدمے ھبکہ بوت کہ آخر حسن پرچے آئی سرءَ انکس ایراد بندگ ءَ ات۔۔۔؟

پمیشا رامین وتءَ را راست کُرت ءُ حسن ءَ جُست کُرت۔۔۔

’’ ترا منی مسکرہ پرچے عجب زانگ بنت۔۔۔؟‘‘

’’ پمیشا کہ تئی مسکرہ ءُ ملنڈانی تہءَ عقل مان نہ انت۔۔۔!‘‘

’’ مسکرہ پمیشا مسکرہ اَنت کہ آیانی تہءَ عقل مان نہ اِنت۔۔۔‘‘ رامین وتی براس ءِ پسّوءَ پہ لاتمائی ءُ بے پرواھی ءَ دیان بوت ءُ چشکہ حسن ءِ ایرادانی آئرا ھچ پروہ نہ اَت۔۔۔

ءُ حسن گوشان بوت۔۔۔

’’ بلے ھر چیز ءِ یک عقلی راھبندے بیت۔۔۔ ءُ من گندگءَ آں  کہ تو اے دراھیں  زندءَ گیر عقلی، ملنڈ ءُ مسکرھے گْوندگءَ ئے ءُ ترا ایش ھم خبر نہ اِنت کہ کئی دیمءَ چے گپّ جنگی اِنت۔۔ءُ پرچے جنگی اِنت۔۔۔؟ پدا تو شازادگے ئے، تئی سیادی گوں  خان ءَ اِنت۔۔ءُ تئی پسّ خان ءِ وتی سیاد ءُ وارثے، ترا لوڑی یے بُوگی نہ اِنت۔۔۔ ترا داروگہ ءُ شاغاسی ءُ دربارءِ خدمتگارانی پیمءَ بُوگی نہ اِنت۔۔۔ بلے ترا یک شازادگ ءُ یک حاندانیں  مہلوک ءِ ڈولءَ بُوگی اِنت۔۔زانئے ھما شپ ولیعہد ءِ پیشانی تئی پوک ءُ حشکیں  مسکرہانی سرءَ کرنچ بوت۔۔۔ بلے آ ھچ نہ گْوشت۔۔۔‘‘

ءُ رامین وتی لاتمائیں  تبءَ پسّو دیان بوت۔۔۔

’’ بلے ولیعہد واجہ کار ھارون منی مسکرہانی سرءَ وش بُوگءَ اَت۔۔۔ ءُ من آئی پیشانی ءَ ھچ پیمیں  کرنچءُ تہاری یے نہ دیست چشکہ تو گْوشگ ءَ ئے۔۔۔ آ وش اَت۔۔بلے من نہ زان آں  کہ تو پرچا منی ھر گپّ ءِ سرءَ ایراد بندگءَ ئے۔۔۔؟ چے من اِنکس خراب اوں ۔۔۔؟‘‘

ءُ بامن نیامءَ کپت۔۔

’’ منی حیال ءَ ایش انکس مزنیں  حبرے نہ اِنت۔۔۔ چشکہ حسن ایشرا مزن کنگءَ اِنت۔۔۔ ‘‘ پدا بامن گوں  حسن ءَ دلگوش بوان بامن گوشان بوت

’’لالا توبختاورے ئے۔۔۔ تو یک کسانیں  گپے ءَ انکس مزن کنان ئے۔۔۔! رامین ءِ وتی یک تبے ، یک وڑ ءُ شونے۔۔۔ آ بزانت آئی کار،،، تو اے حبر ءَ انکس دراج مہ کن۔۔۔!‘‘  ءُ حسن بامن ءَ گْوشان بوت۔۔۔

’’ بلے من اَچ تو مزن اوں ، ءُ اَچ رامین ءَ ھم مزن اوں ۔۔۔ من شُمئے پسّ ءِ جاہ ءَ اوں  ءُ منی پرز اِنت کہ شمارا گندگیں  کاراں  بہ دارآں ۔۔۔ ءُ شریں  کارانی پنت بہ دیاں ۔۔۔ ھنچش نہ اِنت۔۔۔ چے؟ ‘‘

’’زان آں  ھنچش اِنت۔۔ بلے اے حبرءَ انکس دراج کنگ مہ بیت۔۔۔ ‘‘ بامن ھردوئیں  براسانی نیام ءَ صلہ کنان بوت

ءُ پدا ھردو چپ بوت اَنت ءُ باگ ءِ درچک ءُ آزمان ءَ چاران بوت اَنت کہ چو سوف ءِ درچکانی سبزنیں  پنانی تہءَ نوں  کرار کرار سوفانی کسان کسانیں  دانگ لونجان درا بوت اَنت ءُ بُرز آزمان سبز ءُ پراہ ءُ جہلانک درابوت ءُ گوات ءِ تہءَ یک وشبویے مان اَت، ءُ زندگانی ھم چو اے ورنائیں  براسانی پیم ءَ ورنا ءُ زیبا ءُ نماداراَت۔۔۔

ءُ پدا رامین وتی پاداں  تچک کنان یک پاد ءَ، بے دومی پادگ ءَ لیٹینان گْوشت۔۔۔

’’چے شُمئے اے دراھیں  زندگی مسکرایے نہ اِنت۔۔۔؟ شمئے کھندگ ، شمئے پادآیگ شمئے دیوان ءُ گپ ءُ شمئے حاکمی ءِ لاتمائی ءُ تونگری درا لوچ نہ اَنت۔۔۔؟ چے اے وھدءُ زمانگ اَچ شُمئے پادانی چیرءَ چو تچوکیں  آپ ءَ گْوزان نہ اِنت۔۔۔؟ منی براس تو منی مسکرہانی سرءَ ایراد بندئے ، بلے تئی دراھیں  شازادگ لوڑی، مولد، گلام ءُ خدمتگارانی دیوان ءَ یشتر وش اَنت کہ ترا مُدام چے وتءَ کمتریں  مردماں  مسکرہ ءُ ملنڈانی سرءَ وش بنت۔۔۔ چیءَ کہ چہ وتءَ گیشتر زانتکاریں  مردمانی دیوان آیاں  چشکہ دست نہ بیت۔۔۔ پمیشا ھر مزنیں  کہول ءُ حاندان ءِ دیوان ءَ یا کہ لوڑی ءُ گلام ءُ مولد اَنت یا کہ مسکرہ ءُ ملنڈ گْوندیں  مردمانی نیام ءَ ایش نندوک بنت، کہ من کدی آیاں  نہ دیستگ کہ آ وتی، ءُ اے زند ءِ ایدگہ ویلءُ جنجالانی باروءَ گپ کن اَنت۔۔۔ بگیر اَچ ھمیشی کہ آ مُدام وتی لوڑی ءُ گلامانی دیوان ءَ وش ءُ وشال اَنت۔۔۔ ءُ ھمیش چشکہ آیانی زند اِنت ءُ زند ءِ معنا ءُ مکس اِنت۔۔۔ ءُ اگاں  من گوں  داروگہ دُرّا نندآں  مسکرہ کن آں ، گُڑا ایشی تہءَ چے گناھے بوت، کہ تو منی کارانی سرءَ ایراد بہ بندئے۔۔۔؟‘‘

رامین ءِ گپانی تہءَ پہ وتی مزنیں  براس ءَ زہر مان اَت بلے آ وتی دراھیں  زہرگءَ ھنچش داشتگ اَت چشکہ سیاہ مار وتی زہرءَ داراِیت ءُ ھر وھدے کہ آئرا موکہ یے رس اِیت گُڑا آ وتی زہراں  درگیج اِیتءُ پہ دلجمی ءَ درگیج اِیت۔۔۔

            ءُ حسن وتءَ را یکوارے پدا راست کُرت ءُ گوں  رامین دلگوش بوان گْوشت۔۔۔

’’ گُرا چے مئے اے دراھیں  راجءُ چاگرد لوڑی ءُ گلامانی راجے، کہ توایشرا انکس رد بد کن ئے۔۔۔‘‘

’’ من نہ گْوش آں  کہ مئے راج لوڑی ءُ گلامانی راجے۔۔۔ بلے من ءَ نہ زان آں  ھنچش تور اِیت چشکہ ھر چیز یک مسکرہے بہ بیت۔۔۔‘‘ رامین پہ دلجمی ءُ سوگئی گْوشان بوت ءُ نوں  بامن نیام کپت۔۔۔

’’بچار رامین اِدءَ من گوں  تو تپاک نہ اوں ۔۔۔ کہ مئے راجءُ چاگرد مسکرایے۔۔یا کہ ملنڈے۔۔ اگاں  مئے راج مسکرایے ءُ ملنڈے گُڑا تو ھم ملنڈ ءُ مسکرایے ئے۔۔۔ تو اے ڈول مہ گْوش کہ مئے دراھیں  راج ءُ مسکرایے،کہ بگیر چہ مولد، لوڑی ءُ گلام ءَ جہلیں  مردمانی دیوان ءُ مجلساں دگہ چیزے پما پشت کپتگ کہ نوں  خان صاحب ھم اگاں  داروگہ دُرّا ءِ چرپ زبانی ءِ سرءَ وش بیت ءُ وتی مولی عرض محمد ءِ سپتءُ سناءِ سرءَ چہ گلءَ بال بیت ءُ وتءَ را اے ملک ءِ حاکم گْوند اِیت گُڑ امن ءَ اے دراھیں  چیز مسکرہءُ ملنڈ زانگ نہ بنت، چے زانگ بنت۔۔۔؟

’’مئے ھر چیز مسکرایے جوڑ بوتگ ءُ لالا حسن ءَ تور اِیت کہ من ھر چیز ءَ مسکرایے جوڑ کُرتگ۔۔۔مسکرہ ءُ ملنڈماں  دنیاءِ دیمءَ جوڑ بوتگ۔۔۔ دگہ چے ءِ پمّا پشت کپتگ۔۔۔ شما دورءُ باریانی گپّ جن اِت، ءُ ھما گپانی سرءَ وش بئت کہ مئے گْوستگیں  دور ءُ باریگ چش بوتگ، پلاں  بوتگ، بلے زان ئے اے دراھیں  دورءُ باری چہ بندات ءَ موجود نہ بوتگ، بلکنا یک تمنی راج ءُ چاگرد ءِ تہءَ مان کٹتگ، پلیتگ، لڈءُ بار کُرتگ، جنگ کُرتگ، مال داری کُرتگ، ھشکاوگیں  ڈگارانی گرٹانی سرءَ توم کشتگ دگہ چے کُرتگ۔۔۔؟ ءُ مروچی شما یات کئیت کہ مئے دور ءُ باری۔۔۔ مئے دور ءُ باری۔۔۔ مئے باھوٹی، مئے مہمان جلی۔۔۔مئے بیرگیری۔۔ مئے وپاداری، اے دراہ منءَ پوک ءُ ھشک زانگ بنت۔۔۔ تئی راج چہ دنیا ءِ ایدگہ راجانی پیم ءَ چہ وتی بنداتی روچاں  گْوزان اِنت۔۔ بلے نوں  چشکہ ایشی دراھیں  چمگ ھشک بوتگ کہ بگیر چہ لوڑی، گلام، خدمتگار، ءُ مولدانی دیوان ءُ مسکرہ ءَ پما دگہ ھچ چیزے پشت نہ کپتگ! اگاں  خان صاحب چہ وتءَ جہلیں  مردمانی دیوان ءَ وش بیت گُڑا منی گوں  داروگہ دُرا ءَ ملنڈ ءُ مسکرہ شمارا پرچے بد لگنت۔۔۔ چے مئے دراھیں  پنچ صد، ھزار سالیگیں  زندنوں  وتی گُڈّی ئیں  ساہ ءُ دم نہ رستگـ۔۔۔ چے خان صاحب مسیت ءِ تہءَ عبادت کنان ءُ دُرّا ءِ مسکرھانی  تہءَ اے ملک ءَ داشت کنت۔۔۔اے ملک چہ خان صاحبءِ دستءَ درشتگ، نوں  اے ملک داروگہ دُرّا ءُ مولی عرض محمد ءُ لوڑی مندوءِ داستان اھتگ۔۔۔ کہ ماں  اے ملک ءِ دارگ پہ چہ سید کلاگی دعا لوٹگ ءَ اوں ۔۔۔چے قوم ھمے پیمءَ بنت۔۔۔ چشکہ ما ایشرا لوٹ ایں ۔۔۔ من ءَ اے دراھیں  مسکرہ ءُ ملنڈ زانگ بنت۔۔۔ منءَ اے دراھیں  راجدپتر۔۔۔ ایوکءَ بلوچانی راجدپتر نا۔۔۔ بلکنا دراھیں  آدم ذات ءِ راجدپتر عجب لگ اِیت۔۔ عجب زانگ بیت۔۔ کہ ایشی تہءَ برزشان ءُ باکمالیں  مردمانی میرات، نابود، کم لائک ءُ کم گشادیں  مردمانی دستءَ کئیتءُ یک مسکرایے جوڑ بیت۔۔ ءُ یک ملنڈے زانگ بیت۔۔۔ ءُ مروچی ما گندگءَ ایں  کہ نوری نصیر خان ءِ ملک مئے دستءَ اھتگ۔۔۔ ءُ نوں  ایش یک مسکرایے جوڑ بوتگ۔۔۔ منی نزد ءَ بنی آدم ءِ راجدپتر وت یک مسکرایے، قوم، ملک، مرد، مزن زانتءُ نامی ئیں  مردم کاینت ءُ زیان بنت۔۔۔ءُ پدا کس نہ زانت کہ اے دراھیں  چیز پرچے بوت اَنت۔۔ پہ کئے بوت اَنت۔۔ءُ کئے ایشاں  دیمءَ بُرت۔۔۔؟ کئے داشت۔۔؟  ءُ اے دراھیں  مردم،  قوم، ملک چہ کجا اھت اَنت، ءُ کجا شُت اَنت۔۔۔؟ کس نہ زانت۔۔ ءُ کس پوہ نہ بیت۔۔ پمیشا منءَ ھر چیزاے دنیا ءِ تہءَ مسکرہ ءُ ملنڈے زانگ بیت نہ زان آں  پرچے؟ پمیشا اگاں  اے دراھیں  راجدپتر یک ملنڈ ءُ یک مسکرایے، گُڑ شرتر ھمیش اِنت، کہ مردم ایشرا داروگہ دُرّا ءُ لوڑی مندو ءُ، مولی عرض محمد، ءِ ڈولءَ مسکرا ءِ تہءَ بگوازین اِیت۔۔۔ءُ اگاں  خان صاحب ایشرا مسکرہ ءِ تہءَ گوازینگ ءَ انت، گُڑا لالا تومنءَ اے حق ءَ پرچے نہ دئے کہ من ھم ایشرا پہ مسکرہ بہ گْوازین آں ۔۔۔

ءُ حسن گوشان بوت۔۔۔

’’ بلے رامین تو وتی جند ءِ سبک ءُ جہلیں  فلسفہ ءَ دراھیں  دنیا ءِ سرءَ پردات نہ کن ئے۔۔۔؟ ءُ خان صاحب ءِ زند اگاں  مسکرہ ءُ ملنڈے گُڑا مئے دراھیں  استمان ءِ زند یک مسکرہ ءُ ملنڈے۔۔۔ بلے منی براس چش نہ اِنت۔۔۔ حبر چش نہ اِنت۔۔۔ چشکہ تو ایشاں  حیال کن ئے۔۔۔ خان صاحب مئے السی، تمنی، راجی ءُ رواجی زندءِ نشان اِنت، ءُ اگاں  کدی اے ڈیھ ءُ ھند ءَ مئے زندءَ یک معنا ءُ یک متلبءُ یک ڈسءُ نشانے بوت گُڑا بزاں  کہ ایش چہ خان صاحب ءِ سببءَ بیت، نہ کہ چہ سردار ءُ سردار زادگاں  ۔۔۔چیءَ کہ سردارءُ سردارزادگ وتی وتی کوچگءُ گوٹءُ کلاتانی تہءَ نندوک وتءَ را خان، حیال کنان اَنت۔۔ بلے آخان بوت نہ کن اَنت۔۔ ءُ کدی خان بوت نہ کن اَنت، آنکہ مئے دراھیں  راجدپتر ءِ مزنیں  اڑ ءُ جنجال ءُ المیہ ھمیش بوتگ کہ پرنگیانی وتی مپادپرستی ءِ سبب ءَ سردار وتءَ را گیشتر زورآور ءُ طاقتور حیال کرتگ تانکہ خان ءِ بُنی ءُ بُنجاھی حیثیت گار بہ بیت۔۔۔ ءُ وھدے خان ءِ بُنی ءُ بُنجاھی درجگءُ حیثیت گارءُ زیان بوت گُڑا مئے بنجاھی حیال ھم چو بزاں  گار ءُ زیان بوت۔۔ مئے زندءَ مسکرہ ءُ ملنڈے اگاں  کسے جوڑ کُرتگ گُڑا ایش ھمے سردار اَنت، نیکہ خان۔۔۔خانءِ سرءَ ایراد بندگ منی حیالءَ شر نہ اِنت۔۔۔ تو موتک پہ وتی راجءَ بہ کن کہ آ ترا سردارانی دستءَ داتگ نیکہ خان کہ آ ترا یک بُنی ءُ بُنجاھی حیالے داتگ، کہ تئی نام ءُ نشان، اَچ خان ءِ بُنجاھی حیثیت ءُ درجگ ءَ چہ دارگ بیت، نیکہ چہ سردارانی مسکرہءُ ملنڈیں  زندء کہ آ وتی جاہءَ نندوک وتءَ را خان حیال کنان اَنت، کہ اَچ ایشی سبب ءَ تئی دراھیں  راجی چاگردی زند یک مسکرہ ءُ ملنڈے جوڑ بوتگ کہ تو مروچی اِدءَ نندوک ھر چیز ءَ یک مسکرہ ءُ یک ملنڈے گْوندگءَ ئے۔۔۔ ءُ ترا مئے دراھیں  راجدپتر ملنڈ یک مسکرایے زانگ بیت۔۔۔!‘‘

حسن ءِ گپانی گُڈ سر ھمیش دارگءَ اَت کہ آ وتی براس رامین ءِ ذات ء ِ سرءَ اُرش ءُ حملہ کنگءَ نہ اَت چشکہ آیانی درنیام ءَ بندات ءَ یک ذاتی کشش ءُ بگیرے بندات کرتگ اَت، چشکہ حسن ءَ رامین ءِ ھرچیز ءَ سبک ءُ جہل حیال کنگ ، شر زانگ نہ بوتگ اَت، چشکہ حسن گندگءَ اَت، کہ رامین ھر چیز ءِ سرءَ چِرک جت، ھرچیزءَ ملنڈ ءُ مسکرہ گْوند اِت، کہ آئی حرکتانی بد چوچی ءُ پوچی حسن ءَ وش نہ اھتگ اَت، کہ گْوستگیں  لہتیں  روچاں  چہ آ گندگءَ اَت، کہ رامین چشکہ ھر حبر ءُ ھر چیز ءُ ھر واکیہ یے ءَ ملنڈ گْوند اِت، ءُ ھر چیز ءَ گوات ءِ تہءَ بال دَیگ ءَ پہ وش بوت، ءُ مروچی باگ ءِ تہءَ نندوک حسن ءَ چشکہ موکہ یے دست اھتگ اَت، کہ آ وتی کسانیں  براس ءِ بدچوچی ءُ پوچی گری ءِ ایرادبہ کنت تانکہ رامین وتی راھاں  بدل بہ کنت ءُ زندءِ باروءَ یک سنجیدگءُ ماخولیں  راہءُ کشکے بزور اِیت۔۔۔ کہ حسن زانت کہ رامین ءِ تہءَ چیزانی زانتءِ بابت ءَ یک سرپدی ءُ یک پوھی یے ھست اَت کہ نوں  چہ وتی عجب ءُ بے ڈولیں  حرکتانی سبب ءَ آ حسن ءِ چمانی تہءَ دگہ پیمءَ آیگءَ اَت، ءُ نوں  حسن آئراچشکہ چہ ھمے بے کشکی ءُ بے راھی ءَ چہ دارگ لوٹ اِت۔۔۔!

            ءُ رامین نوں  بلکنا وتی براس لالا حسن ءَ چاران وتی دلءَ حیال کنان اَت، کہ حسن دیوان ءِ بندات ءَ آنکہ برائی ذاتی اُرشے کُرتگ اَت، ءُ آئی بازیں  عجبیں  حرکتانی سرءَ ایراد بستگ اَت، کہ رامین ءَ ھمے سببیں  ایراد کہ آئی مزنیں  براس حسن برائی جنگءَ اَت، سوھتکگ اَت ءُ آ وتی زہرگ ءُ غصہ ءَ داشتگ اَت، ءُ گیشتر غیر سنجیدگ صورتءَ وتی براس حسن ءِ ایرادانی پسو ءَ دیان بوتگ اَت، کہ رندءَ ھردوئیں  براسانی نیامءَ اے غیر سنجیدگیں  باث ءَ ذاتی اُرش ءُ حملہ ءَ چہ راجءُ چاگرد ءُ خان صاحب ءِ سرءَ اھتگ ءُ اوشتاتگ اَت۔۔۔ وھدیکہ حسن ءُ رامین ءِ درنیام ءَ بوئوکیں  باث ءَ بامن گوش داران اَت۔۔۔۔

            بامن چشکہ ما زان ایں  چہ وتی مزنیں براس حسن ءُ رامین ءَ یک جتائیں  شخصے اَت کہ آ حسن ءِ پیمءَ نیکہ خان ءَ گوں  پیلوی ءَ ھم تپاکی داشت ءُ نیکہ چو رامین ءَ ھر چیز ءَ مسکرہءُ ملنڈ حیال کُرت بلکنا آمُدام زندءَ گوں  یک بروبری ءَ چاراِت، ءُ آیک سادگءُ صاف دلیں  بلوچے جوڑ بُوگ لوٹ اِت۔۔۔ ھما پیمیں  بلوچے کہ آئی تہءَ براسداری، مہمان جلی، نیکی ، برداشت، ءُ ایدگرانی دست کمکی، زندءِ مزنیں  نیکی ءُ راستی اَت، کہ آ وتءَ را چہ بادشاھی ماحل ءُ ماڑی ءِ مزن ءُ دراجیں  واباں  چہ دور داشت، یا کہ ھمشرا پہ وت مزنیں  ٹیکی یے حیال کنان بوت، کہ آ چو زند ءِ صاف ءُ سادگیں  ھُب ءُ واھگاں  گوں  وتءَ را بہ سمبہینت۔۔۔ پمیشا نوں  آ لالا حسن ءُ رامین ءِ نیام ءَ بُوئوکیں  گپءُ حبرانی درنیام ءَ کپگ نہ لوٹ اِت، آنکہ آ رامین ءِ گیر سنجیدگ ءُ عجبیں  حرکتانی سرءَ وت کدی کدی حیران بوت، کہ آخر رامین انکس پرچے وتءَ را اے دنیا ءُ ھرچیز ءَ یک مسکرایے حیال کنت۔۔۔ وھدیکہ رامین ءِ تہءَ بازیں  لائکی ءُ گشاد ھم ھست اَت، کہ آ چیزاں  زانت ءُ پوہ بوت، ءُ آئی دماغ چہ ایدگراں  چشکہ تیز ءُ ترندتر اَت۔۔۔ بلے بامن نوں  گیشتر وتءَ را حسن ءُ رامین ء ِ نیام ءَ بوئوکیں  باث ءِ تہءَ مان گیجگ نہ لوٹ اِت۔۔۔چیءَ کہ کلات ءِ گرماگ ءِ اے تپتیں موسمءِ تہءَ نہ زان آں  پرچے آئرا حیال آیان اَت کہ آ چو مُرگیءَ بال بہ کنت ءُ اے بُٹ ءُ بنج، کوچگ ءُ کوھاں بُرز باز بُرز یک ھنچشیں  دنیایے ءِ تہءَ بروت کہ اُدءَ ایوک ءَ آزمان بہ بیت، زمین بہ بیت، آپ بہ بیت، گوات بہ بیت، دگہ ھچ چیزے مہ بیت۔۔۔ پمیشا نوں  کہ حسن ءُ رامین زند ءُ زندءِ سنجیدگیں  جاورانی سرءَ باث ءُ تران کنگءَ اِتنت گُڑا بامن درچکءُ سبزگ ءُ آپ ءَ چاران وتی سیل ءُ شکارانی باروءَ پکر جنان بوت کہ شکار ءِ ھُب آئرا چہ وتی کسانی ءَ بوتگ اَت، وھدیکہ آ گوں  وتی پسّ میر حمل ءَ پہ حرگوش ءِ شکارءَ ’دشت گوران‘ ءِ ڈلءُ کئور جوانی سرءَ گوں  وتی تانزیاں  شُتگ اَت، ءُ رندءَ آ وتی اسپ ءِ سرءَ باز رنداں  یک تانا ءُ ایوک ءَ حرگوشاں  تاچینتگ اَت ءُ پدا یک دوربُنیں  چمگ ءَ چہ آپ وارتگ اَت، ءُ وتءَ را کوھستگ ءِ بوچ ءُ کاہ سبزگ ءِ تہءَ یکتنا ءُ ایوک ءُ آئی پکرآئرا چہ اے دنیا ءَ جتا کُرتگ اَت، بلے آ چہ کُدرتءَ جتا نہ اَت۔۔۔! ءُ کد کدی بامن ءَ ھنچش توراِت چشکہ دنیا آئر انہ زانت، آئی دلءِ گپاں  پوہ نہ بیت کہ آ چہ دنیا چے لوٹ اِیت۔۔۔ءُ وت دنیا ءَ چے دَیگ لوٹ اِیت۔۔۔؟ آ دنیا ءَ دَیگ لوٹ اِت۔۔۔ ءُ نہ زانت کہ آ دنیا ءَ چے دَیگ لوٹ اِت، ءُ پرچے دَیگ لوٹ اِت۔۔۔

بامن کدی کدی وتءَ را چہ وتی ایدگہ براساں  جتا حیال کُرت چشکہ آ شازادگے نہ اَت، ءُ نیکہ گوں  خان ءَ ھمسیاد اَت بلکنا آ شپانکے اَت، بگ جتے اَت، بزگرءُ دہکانے اَت، ءُ یک سادگیں  مردے اَت۔۔۔!

آئوکیں  روچانی تُرس، کلاتءِ تخت ءِ جاور، خان صاحب ءِ یکوارے پدا وفاق ءِ دیمءَ وتءَ را مِک دارگ ءُ اے دراھیں  کش ئُ بگیر ءِ اثر بے بامن ھم کپتگ اَت، ءُ آ نہ زانت کہ آخر دیمترءَ گوں  آیاں  چی یے درپیش بُوگ ءَ اَت۔۔۔ ءُ وتی وتی پس ءِ سیاسی جاورانی باورءَ آ پکر جت گُڑا آئرا مارشت بوت چشکہ آئی پس میر حمل ھم چیزانی باروءَ صاف نہ اَت، کہ آ خان صاحب  ءِ ’جتائی‘ ءِ کِرم ءَ داشت چشکہ آ خان ءِ تحت ءَ چپی بہ کنت ءُ وت خان بہ بیت، ءُ پدا وتی مرضی ءُ رضا ءَ گوں  وفاق ءَ گپّ ءُ رپ بہ کنت یا کہ اَچ آئی جتا بہ بیت کہ خان صاحب ءِ اے دو دِلگیں  راھبند آئرا دوست نہ اِتنت کہ یکوارے آ وفاق ءَ وتی چماں  ایر کُرتگ اَت، ءُ گوں  آئی الحاق کُرتگ اَت، ءُ نوں  ناگتءَ آ چہ وفاق ءَ دوربُوگ لوٹ اِت۔۔۔!

بزاں  بامن وتی براس، وتی پس ءُ وتی ناکو زھتک شازادگ ءُ وزیرانی دلءِ گپاں  زانت بلے آ یک صورتے ءَ مہلوکءُ الس ءِ خیرءَ لوٹ اِت۔۔۔ مہلوک ءُ الس ءِ خیر چے ءِ تہءَ اَت، ءُ چون اَت۔۔۔؟ ایشرا بامن نہ زانت، بلے کدی کدی آ وتی دلءِ تہءَ حیال کُرت کہ مہلوک ءِ خیر علم، زانتءُ دنیا ءِ ھمروچیگیں  بدل سدل ءِ تہءَ بہر زورتگ اَت، ءُ آ ایشرا وتی دلءِ تہءَ آنکہ کارگءَ ات بلے تنے وھدی آ ایشرا یک نام ءُ یک دروشمے دات نہ کُرت۔۔۔ پمیشا کدی کدی آ گوں  وتی حیالاں  سرءُ چیر پکرجنان بوت، ءُ  دراھیں  شازادگانی تہءَ آئرا سلمان ءِ گپّ ءُ حبر دوست اِتنت چشکہ اگاں  شاھی ماحل ءِ تہءَ کسے اگاں  چیزانی زانتءُ پوہ بوت گُڑا آ شازادگ سلمان اَت، کہ چہ خان صاحب ءَ نزینک اَت، ءُ خان صاحب آئرا لندن ءِ ترءُ تاب ءِ وھداں  وتی ھمراہ برتگ اَت، ءُ آئی پِس رحمن، خان صاحب ءِ وتی نزینکیں  سیادے اَت، ءُ سلمان وانندگ ءُ زانتکاریں  ورنایے اَت، کہ آ چہ دنیا ءِ سیاسی چستءُ ایراں  ءُ چہ دنیا ءِ راجدپتر ءَ واکب اَت، کہ بامن کدی کدی گوں  آئی وتی تھاموریں  حیالاں  باث کُرت چی ءَ کہ سلمان راجدپتر، فلسفہءُ اِزم ءِ باروءَ زانتءُ بامن ءَ سک وشی بوت وھدے آ گوں  سلمان باث کُرت، کہ چو وتی براساں  ءُ چو ایدگہ شازادگانی پیم ءَ سلمان ءِ گپ بے سرءُ دیم نہ اِتنت، بلکنا آیانی تہءَ یک کشش ءُ یک اثرے مان اَت، ءُ بامنءَ دوست اَت۔۔۔

            نوں  باگ ءِ تہءَ چاہ وران وتی  براسانی گپاں  اشکنان بامن لوٹ اِت کہ اے باث ءِ تہءَ بہر بزوراِیت کہ چے دراھیں  بنیادم ءِ راجدپتر گوں  آیانی یعنے بلوچانی راجدپتر ءَ ھوار یک مسکرہ ءُ ملنڈے اَت، یا کہ دراھیں  بنیادم ءِ راجدپتر پُشت ءَ یک سنجیدگ ءُ گران سنگینیں  ءُ ماخولیں  عقلے کارفرما اَت، کہ آ بنیادم ءِ راجدپتر ءَ دیمءَ بران اَت۔۔۔ بلے بامن حیال کُرت کہ آئی براس حسن  ءُ رامین بگیر چہ کج باثی ءَ دگہ ھچ کنگءَ نہ اِتنت ءُ اے پوکیں  حبرے بوت کہ اگاں  آ حسن ءُ رامین ءِ باث ءِ تہءَ بہر بُزرتیں ۔۔۔

            پمیشا یک ءُ دو وار باث ءِ تہءَ نیام کپاں  آ نوں  چپ بوت، کہ سلمان ءُ رامین وتی باثانی تہءَ چہ یک بٹ ءُ زینٹگے ءَ سرکپان بہ دومی زینٹگ ءَ لک کپان بوت اَنت چشکہ آ وت مہ زان اَنت کہ آ کُجا روگءَ اِتنت، ءُ پرچے روگءَ اِتنت۔۔۔

            ءُ پدا ھر سَئیں  براس دیست اَنت کہ آیانی پسّ میر حمل گوں  آیانی ماس حانی ءَ ملان ءُ آیانی نیمگءَ آیگ ءَ اَت۔۔۔

پمیشا ھر سَئیں  براس بالشتانی سرءَ پہ ادب تکیہ کنان بوت اَنت چیءَ کہ آ چہ وتی پسّ ءَ باز تُرس اِتنتءُ مُدام آئی دیمءَ گیشتر گپ نہ جت۔۔۔ ءُ مروچی آ زانت انت کہ آیانی ماسءُ پسّ پہ آئوکیں  سانگ ءُ آروس ءِ تیاری ءِ باروءَ گپ جنگ لوٹ اِت، کہ ایش یک مزنیں  رسم ءُ دودے اَت، کہ آیاں  حاندان ءُ کہول ءِ تہءَ اڈ دَیگ بُوگ ءَ اَت۔۔۔

وھدے میر حمل اُدءَ سربوت، تو آئی ورنائیں  بچ پاد اھت اَنتءُ میر حمل آیاں  پہ وتی چماں  اشارگ کُرت کہ بہ نند اَنت۔۔۔

            وھدے ھرکس وتی بالشتءَ نندوک بوت تو میر حمل گوں  وتی جنین حانی ءَ دلگوش بوان گْوشت۔۔۔۔

’’ شُمئے رسم ءُ دود نہ کُٹّ اَنت، یکے دودے ھلاس بیت، تو دومی بنا بیت۔۔۔بلے آئوکیں  سیر ءُ آروس آنکہ منی وتی چُک ءُ زہگانی انت، ءُ من لوٹ آں  کہ اے رسم ءُ دود پہ وشی بہ گْوز اِیت، ءُ حدا آیاں  مراد بہ دنت۔۔۔ آنکہ من ءَ ارمان بُوگ ءَ اِنت کہ پریؔ منی دوستیں  جنک اَچ من انکس دور کیچ ءُ مکران ءَ روگءَ اِنت بلے۔۔۔۔‘‘  ءُ ھمداں  آئی جنین حانی نیام کپت۔۔۔!

            ’’بلے واجہ کار یات بدار کہ اَچ ادءَ ماہ ناز ھم آیگءَ اِنت۔۔۔ منی براس میر مراد جان ءِ دھتک۔۔۔ !‘‘  آ مزنیں  کھندگے جت چشکہ آ وتی مرد میر حمل ءَ یات بہ دنت کہ اگاں  آئی جنک در روان اِنت گُڑا یک دگہ جنکے ھم آیگءَ اِنت۔۔۔ءُ میر حمل بشکھندگ بوت۔۔۔

’’ شُمئے زند ءَ حدا پہ ھمے سانگ ءُ سانگبندیاں  پیدا کُرتگ۔۔۔ ءُ پدا شُمئے اے رسم ءُ دود وتی جاہ ءَ یک دگہ جنجالے۔۔۔۔ منی دل راست جُست کن ئے ھمیش اَت کہ باز گْونڈ، سادگ ءُ کسانیں  سیر ءُ آروسے بیت۔۔ بلے تو کُجا کِلّ ئے۔۔؟

آخر تو گْوشئے شازادگ ءُ یک شازادی ءِ سیر بُوگءَ اِنت،گُڑا چوں  چپ چپاں  بہ بیت۔۔۔؟ تو دراھیں  بلوچستان ءَ لوٹ اِتگ، نوں  حدا ایشرا پُج اِیت۔۔۔‘‘

ءُ حانی گوں  وتی بشکھندگیں  دپءَ گْوشان بوت۔۔۔

’’بلے چیءَ پہ، یک شازادگ ءُ یک شازادی۔۔۔؟ چے ماہ ناز شازادی یے نہ اِنت۔۔۔؟۔۔۔ ءُ منی براس زھتک میر مزار شازادگے نہ اِنت۔۔۔ کہ تو آیاں  گوں  شازادگ ءُ شازادیاں  شمارنہ کن ئے۔۔۔ آخر بادشاہ خیل ھست اَنت، بخیل۔۔۔۔ شما چہ شاھی خاندان ءُ دگہ کسے را مزن حیال نہ کنت۔۔۔‘‘

ءُ میر حمل ءِ بشکھندی گیش بوت، ءُ آ وتی جنین یکوارے پدا چاران گْوشت۔۔۔

’’ شازادگ ءِ گِسءَ تو ھم اھتگ ئے۔۔۔!‘‘

’’ بلے من تئی مولد آں ۔۔۔ تو کدی من ءَ شازادی یے حیال کُرتگ۔۔۔ ‘‘ حانی وتی سُنٹ ءَ شانان گْوشت۔۔۔ ءُ آئی مرد میر حمل پسّو دات۔۔۔

’’ تو وتءَ را اگاں  منی مولد حیال کن ئے۔۔گُڑا تئی رضا۔۔۔ بلے پمن تو منی شازادی یے ئے۔۔۔‘‘

ءُ حانی وتی مردءِ حبراں  دو براں  گْوشت۔۔۔

’’نوں  تو اے دراھیں  رسم ءُ دوداں  پیلو بہ کن۔۔۔ وتی وزیر دربار ءُ وتی داروگہ ءََ شاغاسیاں  حکم بہ دئے کہ آ چیزاں  شر بہ کن اَنت، کہ نوں  اھڑ ءُ ساوڑ روچانی

تہءَ پر بیت کہ بس چہ اھڑ ءُ ساوڑ ءَ ماھے کپے پشت کپتگ، کہ پدا کلات سارت بیت۔۔۔!‘‘

ءُ میر حمل وتی دیمءَ تہار کنا گْوشت۔۔۔

’’ من لوٹ آں  کہ اے کار بہ ھل اِیت، کہ ایوک ءَ تئی اے رسم ءُ دودانی ھاترءَ ما زندگ نہ ایں  کہ مارا اے دنیا ءِ تہءَ دگہ کار ھم کنگی انت کہ نا۔۔۔؟ـ‘‘

ءُ حانی وتی مردءِ دیم تہاری ءَ پوہ بوت ءُ پاد احت ؛’’ بس منی واھگ ھمیش انت کہ اے سیر ءُ آروس گوں  جم ءُ جوش ءَ اڈ دَیگ بہ بیت۔۔۔!‘‘

’’ تئی دلءِ مراد پیلو بنت، تو دلجم بہ بو۔۔۔۔ بلے مئے دلءِ مراد ھم کدی پیلو بنت۔۔۔؟  ‘‘

میر حملءِ  حبرانی تہءَ یک تہلین سوکے ھم مان اَت۔۔ کہ حانی ایشرا زانت پمیشا آ اَچ ھموداں  دراھت ءُ پدا چک ءُ پروش وتی مردءَ جُست کُرت۔۔۔

’’پرتو۔۔۔چاہءُ چیزے دیم بہ دیاں ۔۔۔؟‘‘

’’ نہ من بیرم ءُ بوھیر ءِ چاہ وارتگ کہ ادءَ آیگ ءَ اوں ۔۔۔‘‘

وھدے ماس حانی درشُت تو پسّ میر حمل گوں  وتی ورنائیں  بچاں  ایوک پشت کپت کہ نوں  آئی دیم چٹ تہار گشتگ اَت، ءُ آئی ھما بشکھندگی ھم زیان بوتگ اَت کہ یک زرے ساری اے بشکھندگی برائی دیمءَ چاپ جنان اَت وھدے آ گوں  آیانی ماس ءَ رسمءُ دودانی سرءَ گپ جنان اَت کہ نوں  اے

بشکھندگی چٹ زیان بوتگ اَت ءُ آئی سرءَ یک جہلانکیں  پکرءُ حیالے ءِ کرنچءُ کوس درااِتنت کہ بامن، حسن، بلکنا رامین ھم ایشرا زانتگ اَت پمیشا آ چشکہ راہ چار اِتنت کہ آیانی پس دیمترءَ چے گْوش اِیت۔۔۔!

ءُ پدا میر حمل وتی دیمءَ کرنچ کنان گْوشان بوت۔۔۔

’’ من شُمئے ماس ء ِ دیمءَ گپ نہ جت، پمیشا کہ مئے زالبولانی دپءَ ماش ھم تر نہ بیت، آنکہ من گْوشتگ اَت کہ من آئوکیں  سانگ ءُ سانگبندی ءُ سیر ءُ آروسانی بابتءَ گوں  شما گپّ کن آں  بلے مروچی من گوں  شما یک بازاہمیں  گپے کنگءَ اوں  کہ ایشی نزینکی ءُ تعلقداری  گوں  منی ءُ گوں  شُمئے وتی باندات ءَ اِنت، ءُ من نہ لوٹ اِت کہ لوگءِ تہءَ من اے گپاں  گوں  شُما بہ کرتیں  کہ ادءَ خدمتگار، نوکرءُ چاکر ءُ مولدانی روءُ آ اِنت، کہ نبائد اے گپ تالان بہ بیت۔۔۔پمیشا من باگءِ تہءَ اے دیوان ءَ لوٹ اِتگ کہ گوں شما گپ بجن آں ، کہ مروچیگیں  تہل ءُ تہلیں  جاورانی تہءَ مارا چے کنگی اِنت ءُ چے کنگی نہ اِنت۔۔۔؟  چہ یک دمَگ ءَ خان صاحب وتی حبر ءَ اوشتاتگ کہ آ گوں  وفاق ءَ مڑاِیت ءُ وتی حقاں  چہ وفاق ءَ پچ گیرت۔۔۔ بلے من ءَ باور نہ یات کہ آئی گپ راست اِنت۔۔۔ چی ءَ کہ ساری ءَ گوں  سرکارءَ الحاق کُرتگ ءُ نوں  یکوارے پدا الحاق ءِ پروشتگ ءُ وتی جتائی ءِ بیرک ءَ برُز کنگ مئے پکرءُ حیال ءَ تہءَ نہ یات۔۔۔ ءُ مروچی سُہب ءَ من بیرم ءُ بوھیر ءَ گوں  دیوان کُرتگ

کہ آ ھم خان ءِ جتائی ءِ حیالءِ سرءَ ھم تپاک نہ اَنت۔۔۔ کہ الحاق ءِ من اِتگ بلے آ دراھیں  ملک ءِ تہءَ راجی بروبری ءِ جُہد ءَ وتی مکسد ءُ لیکھ زان اَنت، کہ من گوں  آیاں  ھم تپاک نہ کن آں  کہ اے ڈول ءَ مئے وتی جندءِ شناست ءُ مئے وتی جند ءِ ڈس ءُ نشان گار ءُ گمسار بیت۔۔۔ ارمان!  ءُ صدارمان کہ اگاں  خان صاحب پہ نیک نیتی اے ڈولیں  شناستے ءِ لوٹ بہ کُرتیں  گُڑا دراہ آئی ءِ پُشت ءُ پدءَ بوتیں ۔۔۔ بلے خان صاحب وفاق ءِ سرءَ گرانی دور دیگءَ اِنت ، آجتائی ءِ نام ءِ سرءَ پہ وتی مپاد ءُ سیتاں  یک راھے درگیجگ لوٹ ات۔۔۔ ءُ من نہ زان آں  کہ خان وتی نیت ءِ تہءَ نیک اِنت۔۔۔ مئے ڈس ءُ نشان ءُ مئے شناست ءِ جُست ءَ نوں  خان صاحب راھے ، کشکے دات نہ کنت۔۔۔ بگیر اَچ ایشی کہ ما وت یاگی نہ بوتگ۔۔۔ءُ وتی ءُ پرنگیانی در نیام ءَ بوئوکیں  ھما راضی نامگ ، معاھدگ ءُ ایگریمنٹانی سرءَ مِکّ اوشتگ ءُ گوں  مروچیگیں  سرکارءَ وتی ھم سیادی ءُ نزینکیانی از سرِ نو بندات نہ کُرتگ گُڑا تنا وھدے مارا مئے حق نہ رس اَنت۔۔۔ آنکہ ایش مشکلیں  حبرے کہ خان، استمان گل ، سردار، اے حبر ءِ سرءَ بلکنا ھم تپاک مہ بنت، بلے کسے را اَچ اے دراھیں  چیزاں  جتا یک راہءُ کشکے درگیجگی اِنت ، نا کہ چیز جو اوشتوکیں  آپ ءَ یکجاھے اوشتوک بنت ءُ پدا پوتگل ءِ بوہ ءَ دَینت۔۔۔!‘‘

بامن وتی پسءِ دیمءِ کرنچانی چارگءَ پد زانت کہ راستی آئی پس گمءُ پکر باز

جہلانکءُ باز دلپدردیں  گم اِتنت کہ نوں  چشکہ آ ایوک ءَ بگیر چہ کسے ءِ مدتءُ کمک ءَ گوں  وتی ھیسی سرءَ اے دراھیں  گرانباریاں  وتی کوپگاں  زورگءَ اَت، کہ آئرا وتی پسّ اے دراھیں  لیب ءِ تہءَ بیگانگ، تانا ءُ یکتنا زانگ بوت، ءُ آحیال کُرت کہ اگاں  آئی پس چشیں  پیسلہ یے کُرت گُڑا اے پیسلہ باز تہل ءُ سکیں  پیسلہ یے بیت، ءُ بلکنا اَچ ایشی نہ ایوک آئی وتی جند ءَ نُکسان بہ رس اِیت، بلکنا دراھیں  قوم ءُ ڈیھ ءَ نکسان بہ رس اِیت۔۔!۔۔۔بلے چشکہ آئی پس چہ خان صاحب ءِ کستءَ اے دراھیں  گرانباریاں  وتی سرءَ زورگءَ اَت۔۔۔ چشکہ آئی پس وت الس، مہلوک ءُ استمان ءُ مردمانی سیت ءُ پائدگاں  چہ گیش وتی جندءِ قومی کستءُ کینگ ءَ وتی ذاتی جوش ءُ لہڑگاں  ءُ وتی جند ءِ گوں  خان صاحب ءَ ضد بازیاں  دیمءَ آرگءَ اَت۔۔ گُڑا اے گیشتر یک مزنیں  المیہ یے اَت۔۔۔

پمیشا بازیں  جُست پدا آئی دماغ ءُ پکرانی تہءَ آیان بوت اَنت ءُ آئرا نہ سُج اِت کہ آئی پسءِ حیالءُ پکر چہ خان صاحب ءِ حیالاں ، چہ استمان گل ءِ حیالاں  ءُ چہ ایدگہ سردار، نواب ءُ سردارخیلاں  گیشتر روژنا تر ات۔۔۔ بلکنا نوں  بامنءَ ھمے تورگءَ اَت چشکہ آئی پس یک ءُ تانا ءُ یک آریپیں  زرءِ سرءَ گوات ءُ مجانی تہءَ یک پرشتگیں  بوجیگ ءِ تہءَ گْورم ءُ چولانی سرءَ جہل روان روان اَت کہ کس نہ زانتءُ نیکہ آ وت زانت کہ آ کدی ڈُب اِیت۔۔۔ پمیشا بامن جرات کنان چہ وتی پسّءَ جُست کُرت۔۔۔

’’ تو چہ خان صاحب ءَ جتا، استمان گل ءَ جتا ءُ چہ سرداراں  جتا وتی بیرکءَ بُرز کن ئے۔۔۔ چے تو اے کارءَ ایوکءُ یکتنا کُرت کن ئے۔۔۔؟ چے اگاں  تو خان صاحب ءَ گوں  یکجاہ ببو، ءُ وتی جتائی ءِ توار ءَ چست بہ کن، گُڑا اے شریں  حبرے نہ بیت۔۔۔؟‘‘

ءُ آئی پس ءِ دیمءَ کرنچ گیشتر پیداور بوت اَنت چشکہ آئی دل ءُ پکرانی دراھیں  چیریں  گم یکدم چو ردوکیں  ولاں  برائی دیمءَ درا بنت۔۔۔ ءُ آ بامن ءِ جُستءِ سرءَ کمکیں  غصہ بوان گْوشت۔۔۔

’’ خان صاحب ءَ چہ گیشتر بے باوریں  حاکم اے دنیا ءِ تہءَ نیست، آ نوکیں  حاکمانی بوٹاں  چٹگءَ پہ تیار اِنت۔۔ آآیاں  وتی پسّ گْو ش اِیت، وتی گم زیر گْو ش اِیت۔۔۔ نوں  چشیں  مردم ءَ چہ چے اُمیت ءُ چے واھگ کہ آ منی ءُ تئی گپاں  بہ جنت۔۔۔‘‘

’’ بلے آ وتی جتائیں  حیثیت ءِ ھاترءَ سرین بن اِنت۔۔۔!‘‘  بامن لکمہ دیان بوت۔ ءُ آئی پس گْوشان بوت۔۔۔

’’ پہ وتی جندءِ گرزءَ۔۔۔!‘‘

’’ بلے آئی اے گرز ھم یک معنایے داراِیت، ‘‘  بامن گْوشت۔۔۔

’’ ھچ معنایے نہ داراِیت، بگیر اَچ ایشی کہ وفاق وتی پوجاں  دیم بہ دنت ءُ آئی

سرءَ اُرش بہ کنت ءُ آئرا بندی بہ کنت۔۔۔ جتائیں  ماحل ءِ تہءَ پہ نندگ نہ بیت۔۔۔اے گوں  قوم، ءُ دروہ بازی یے۔۔۔یک سازشے۔۔۔ یک مکرءُ فریبے۔۔۔ آ وتءَ را جنائین اِیت۔۔۔ ءُ مارا کُلاں  بربات کنت۔۔۔ پرچا کہ وفاق آئی طاقت ءَ زانت کہ یک تمنی ءُ قومی زندءِ تہءَ ءُ یک کْوھنگیں  راجی زندءِ تہءَ سردارانی مزنیں  حیثیتے ءُ سردار ساری ءَ گوں  آئی اِتنت، ءُ نو ھم نہ اَنت۔۔‘‘

ءُ حسن وتءَ را دیمی کنان وت تفینک ءَ ایربران گْوشت۔۔۔

’’ بلے من سراوان ءِ سردارانی گْوشت نہ کن آں ، جھالاوان ءِ سردارانی رپڑے گوں  من ھم تپاک انت۔۔۔!‘‘

’’ چے سردارانی سرءَ تو ھم دل بستگ۔۔۔؟ چے سرداراں  گیش مسکرہ ءُ ملنڈ اے قوم ءِ تہءَ دگہ کسے بیت۔۔۔؟ ‘‘  رامین پہ سنجیدگی گوشان بوت۔۔۔ آنکہ لوٹ اِت کہ سردارانی بابتءَ لہتیں  پوچیں  گپ بہ جنت بلے آ وتءَ را داشت چیءَ کہ وتی پس ءِ دیمءَ آ مُدام ماخولیں  گپ جت ءُ وتی پس ءِ دیمءَ آ کدی اے تاثر دَیگ نہ لوٹ اِت کہ آ گوں  زندءَ چنکس گیر سنجیدگ اَت۔۔۔!

ءُ نوں  رامین ءِ گپ ءِ سرءَ آئی پسّ سہرءُ اسپیت بوان گْوشت۔۔۔

’’ بچار! دراہ سردار بد نہ اَنت۔۔۔ لہتیں  سردارانی تہءَ گیرت ءُ عزت مان اِنت ءُ منءَ چہ جھالاوان ءِ سرداراں  گیشتر اُمیت ھست۔۔۔!‘‘

ءُ بامن جُست کُرت۔۔۔  ’’ چے تو جنگ کن ئے۔۔؟‘‘

’’ منی حیال ھمیش اِنت، کہ یا ما بئیں  یا خان۔۔؟‘‘

’’ چے خان ھمنکس بداِنت۔۔۔؟‘‘  حسن جُست کُرت ءُ میر حمل پسّو دیان بوت۔۔۔

’’ خان کلکشتگ ءِ پیم ءَ تہل اِنت آ اگاں  نوکیں  سرکارءَ وتی پس زانت ءُ نوں  یکوارے پدا اَچ آیاں  جتا بُوگ لوٹ اِت، گُڑا اَچ ایشی گیشیں  تہلی چے بوت کنت۔۔۔؟  چے چشیں  مردم ءِ سرءَ کسے باور کنت۔۔۔؟‘‘

ءُ پد امیر حمل وتاں  وت وتی گپ ءُ تران ءَ پتایان گْوشان بوت۔۔۔

’’ منی لشکر تیاراِنت، من تاں  ھمے سیرءُ آروس ءَ ودارءَ اوں ، کہ ایش پہ حیرءُ وشی بہ گْو زاِیت۔۔ حسن ءِ سیر بوتگ، رامین تو مردے بئے۔۔۔ رامین ءُ حداداد بزان اَنت ءُ آئی ماس۔۔۔ ‘‘  ءُ پدا گوں  حسن دلگوش بُوان آ گوشان بوت۔۔۔

’’ حسن گِس ءِ ذمہ واری تئی سرءَ اِنت، وتی براسءُ گْوھارانی حیال تئی سرءَ اِنت، بلے حیالداری ءَ گوں  اے گپّ ھمداں  کھڈ بہ بیت۔۔ من باز پکر جنگءَ پد برے آسرءَ رستگ آں ۔۔۔‘‘

وھدے میر حمل وتی گپاں  ھلاس کُرت تو ھر سَئیں  براس ھنچش چپ بوت اَنت، چشکہ آیاں  بے درمانیں  مارے بْوارت۔۔۔ ءُ آ وتی جاہءَ سنگ بہ بنت۔۔۔!

٭٭٭

(7)

حوری وتی کوٹی ءِ تہءَ کھڑکی ءِ بُن ءَ اوشتوک زردیں  دیگر ءِ رُژنائی ءِ تہءَ سوف، بادام، توت، ءُ ایدگہ میوگی ئیں  درچکانی برکش ءُ حرکتءَ چاران اَت کہ نوں یک سرگوشءِ تہءَ درچکاں  بال بالک جنان سرسران اِتنت ءُ اے زردیں  دیگر ءِ تہءَ ھر چیز سوگہ ءُ دلجم گوں  ھمے سکھت ءُ یکین ءَ وتی جاہءَ اوشتوک اَت کہ دنیا ءِ تہءَ ھرچیزے کہ بہ بیت گُڑا بہ بیت بلے آیانی تہءَ چشکہ ھچ پیمیں  بدل سدلے نہ اھت۔۔۔۔!

            دنیائیءِ چیزانی دلءِ دلجمی ءُ سوگئی ءَ پدا وھدے حوری وتی دلءِ سوگئی ءُ دلجمی ءَ چاران بوت تو آئرا توراِت کہ اُدءَ ھچ پیمیں  دلجمی ئَُ سوگئی ءُ سکھت ءُ یکینے نہ اَت، بلکنا اودءَ دورھندیں  وسوسگ اِتنت کہ وتی سرین چو سیاہ ماراں  چست کنان پد و پد جہل کرت اَنت ءُ گوں  ھمیشی ھوار یک وارے پدا آ وتی سراں  چست کُرت اَنت ءُ حوری ءِ ورنائیں  دل چو دْرچکانی پناں  بال بالک جنان بوتءُ آ وتی شلانیں  ارسانی ترمپاں  پہ وتی پلو ءَ گرانءُ صاف کنان بوت۔۔۔ ءُ چہ مزنیں  ساعتے ءَ آ اودءَ اوشتوکھڑکی ءِ بُن ءَ چہ ڈنی دنیاءَ چاران اَت کہ اَچ اودءَ شاھی ماحل ءِ بُرج ءُ ٹل درااِتنت کہ آ ھمے ماحل ءِ بُن ءَ وتی ماڑی ءِ کْوھنگیں  بہرءِ تہءَ ودی بوتگ اَت، ھمداں  شاھی ماحل ءُ ماڑی ءِ بُن ءَ مزن بوتگ اَت ءُ ھمیشی ساھگ ءِ تہءَ وتی آیوکیں  زندءِ واباں  دیستگ اَت

کہ نوں  اَچ اداں  روگءِ سبب ءَ آئی دل چشکہ نااُمیتی کنان اَت کہ آ کلات ءِ بہشت ءَ پہ کیچ ءُ مکران ءِ دوزح ءَ یل دَیگ ءَ اَت۔۔۔!

ٍ         آ کیچ ءُ مکران ءَ وتی کسانیءُ مزنیءَ باز رنداں  گوں  وتی ماسءُ وتی ناکو میرمراد جان ءِ گِسءَ شُتگ اَت کہ اُدءَ کیچ کورءِ بُن ءَ مچانی ساھگءَ بانءُ کاپرانی چیرءَ آ گوں  شیہک، گوں  ماہ ناز، ءَ یکتنا گوں  مزارءَ لیب کُرتگ اَت ءُ کہورءُ مچانی بنءَ تڑداِتگ اَت، رُمب کُرتگ اَت، چم چیرکی ءِ لیب کُرتگ اَت ،بلے آئرا مُدام کلات ءِ سرگوشانی حیال اھتگ اَت ءُ آ شپءَ مُدام وتی ماسءَ تنک کنان بوتگ اَت کہ زوتاں  زوت کلاتءَ روگ بہ بیت چیءَ کہ کلات پرائی بہشتے اَت ءُ کیچ ءُ مکران پرائی دوزح ءَ چہ کم نہ اَت۔۔۔

            ءُ نوں  آئرا خبر بوتگ اَت ءُ آزانت کہ آئی سیر گوں  مزارءَ بُوگءَ اَت کہ مزار پرائی برگءَ ساری کلاتءَ اھتگ اَت گوں  وتی دراھیں  خاندان ءُ کہول ءَ ، گوں مولدءُ خدمتگاراں ۔۔۔ ءُ گوں  دُھل ءُ دمامگاں ۔۔۔ ءُ گوں  چاپ ءُ سُرنگاں ۔۔۔۔!  ءُ انشپی حوری ءِ دزی ھِنی ءِ رسم اَت، کہ دُزّی ھنی ءِ رسم ءِ تہءَ ایوک ءَ کہولءُ خاندان ءِ مردماں  نان دَیگ بوت،ءُ خاندان ءِ جنک پہ بانورءُ سالونک ءَ شیئرءُ سوت گْوشت اَنت، ءُ ایوکءَ خاندان ءِ مردمانی دستاں  ھنی کنگ بوت کہ چہ ڈنءَ کسے را لوٹگ نہ بوت، ءُ نیکہ نان دَیگ بوت بلکنا ھر چیزے  کہ بوت گُڑا دُزّی ءُ چیروکائی بوت، آنکہ ھر مردم زانت کہ انشپی حوری ءِ سانگ اِنت بلے اَچ ایشی ابید ایشرا دُزی ءِ ھنی گْوشگ بوت۔۔۔!

ءُ بانداشپ دیم دراھی ءِ ھنی اَت، کہ ھمساھگ ءِ جن ءُ زالءُ بانک لوٹگ بوت اَنت ءُ سوت ءُ شئیرانی نیامءَ بانور ءِ دستءُ پاداں  ھنی جنگ بوت، ءُ بانورءَ پوشائینگ بوت، ءُ آئی دزگْوھاراں  آئی بُن ءَ نندوک گوں  آئی سالونکءِ بابتءَ ملنڈ ءُ مسکرہ ءِ گپ جنان بوت اَنت کہ بانور وتی دزگْوھارانی حبرانی سرءَ وتی چماں  نزّ کُرت ، گردنءَ جہل کُرتءُ وتی لنٹاں  چکشہ پہ سوچن ءَ دوھت کہ ھچ گپ ءُ ھچ حبرءُ ھچ چشیں  حرکتے نہ کُرت کہ اَچ آئی پدّر بوتیں  کہ آ وتی سیر ءِ سئرَ وش اِنت۔۔۔چیءَ کہ بلوچی رسمانی تہءَ بانور ءِ شانءُ شرپ ءُ گیرت ھمیشی تہءَ ات کہ آ وتی وشیاں  دلءَ بہ داشتیں  ءُ گوں  کسیءَ گپ مہ جتیں ۔۔۔!

            ءُ پونشی نکاح ءِ شپ اَت، وھدے سالونک آئی کنکءَ اھتءُ پدا یک نوکیں  زندے بندات بوت۔۔۔

ءُ نوں  کھڑکی ءِ بُنءَ اوشتوک حوری وتی زندءِ ھمے نوکیں  زندءِ باروءَ حیال کنان بوت تو آ وتی دلءِ درکگ ءِ سرءَ تُر س اِت کہ آئی دل سے وار ھنچش سُر اِت چشکہ اَچ آئی جونءُ جسد ءَ  چہ ڈنءَ در بہ کپ اِیت۔۔۔!

            انشپی آئی دُزّی ھنی ءِ شپءَ کس درانہ بوت۔۔۔ کہ ایوکءَ آئی ماسءِ مولد ماھین پرائی نان آپ ءُ چاہ آئورت ءُ پدا درشُت کہ آئی ماس گوں  سیرءُ آروس ءِ کاراں  انکس دست گٹّ اَت کہ نیکہ آئی ماس حانی ءُ نیکہ آیانی مزنیں  مولد ماھین ءَ وار ھست اَت کہ گوں  آئی یک ساعتے بہ نشتیں  ءُ آئی ھوشءَ چپ بہ کُرتیں  کہ واردم ءَ آئی ھوش پرّت ءُ آ چہ کلات ءِ باگءُ باگچہاں  دور کیچ مکران ءِ سیاہ ڈنّانی نیمگءَ درشت کہ اِدءَ بگیر چہ کہورءُ مچّانی درچکاں  دگہ ھچ دْرچکے چشکہ رُست۔۔۔کہ ادءَ زند تنے وھدی ھنچش چو سرکک ءِ پیم ءَ ردان اَت کہ آئی تہءَ ھچ حرکتے نہ اَت، ءُ نیکہ حرکتے گندگ بوت کہ نوں  حوری ءَ ھمے بے حرکتی تُرسینت ءُ آ لوٹ اِت کہ آئی نزینک ءَ کسے بہ بیت ءُ گوں  آئی لہتیں  حبر ءُ حال بہ کنت۔۔!

            پدا در پچ بوت ءُ گوں  درءِ پچ بُوگءَ آ وتی چکءَ پروشت تو اُدءَ آئی کسانی ءِ دستگْوھار صفت ۔۔کہ آ حیال کُرت کہ بلکنا ایش مولد ماھین اِنت بلے ماھین ءِ جاہءَ صفت درابوت ءُ صفتءَ دیست تو حوری چہ کھڑکی ءِ بُنءَ دور کُرت ءُ صفت ءِ گردءَ وتی دست مان کُرت ءُ گریہان بوت کہ صفت ھم آئی گریہگانی سرءَ ھبکہ بوت کہ آخر حوری ءَ انشپی وشی بُوگی اَت بلے نہ زان آں  پرچے حوری چشکہ باز زہیروار وتی دستاں  آئی گردنءَ دور داتگ اَت ءُ نوں  ھیسکان ءُ گریہان اَت۔۔۔ ءُ صفت آئرا تسّلا دیان بوت۔۔۔

’’منی اماں ! منی بانک! منی گودی! تو چے ءَ پہ گریہگءَ ئے۔۔۔ چے تو وش نہ ئے کہ تئی سیر بُوگ ءَ اِنت۔۔ ءُ تئی سیر گوں  میر مزارءَ بوگءَ اِنت۔۔۔ ءُ میر مزار تئی ناکو میر مراد جان گچکی ءِ چُک اِنت زان ئے تھرو حانی تئی سیر ءُ آروسءَ چنکس وش اِنت۔۔۔!ءُ آ چون وش مہ بیت ـ۔۔۔ تو کسیءِ ڈنءَ روگءَ نہ ئے۔۔ میر مراد جان تئی ناکو ء ِ لوگ اِنت، تئی لوگ اِنت، مہ گریھ۔۔ منی جانی۔۔۔ منی ساہءُ نپس۔۔تو چے ءَ پہ گریہگءَ ئے۔۔۔‘‘

ءُ پدا حوری صفتءِ گردن ءَ چہ وتءَ را دور کنان وتی شلوکیں  ارساں  پاک کنان گْوشان بوت۔۔۔

’’ زان ئے صفت من چنکس وش اوں ۔۔؟ من باز وش اوں ۔۔!  مزار منی ناکو ءِ بچ اِنت، ءُ من مزارءَ دست دارآں ۔۔۔ منی ماسءُ منی پس ھمیش لوٹ اِتگ ءُ ھمے ڈول بوتگ کہ منی دل سارت ءُ من وش۔۔!  بلے زان ئے صفت ھرجنک ءِ دلءِ چہ پھلانی پناں  چہ گیشتر نازرک اَنت۔۔۔ من نہ زان آں  کہ من پرچے گریہگءَ اوں ۔۔۔ بس نہ زان آں  کہ پرچے مروچی اے زردیں  دیگر ءِ تہءَ کھڑکی ءِ بُنءَ اوشتوک منی دل زہیرواری کُرت ءُ من ءَ وتی زندءِ کْوھنگیں  یاتانی تہءَ بڈ شُت اوں  ءُ پدا منی گریہگ اھت کہ وت من نہ زان آں  پرچے۔۔؟منءَ پہل کن کہ من ترا پریشان کُرت۔۔۔ بس مردم ءِ دل ھم یک عجبیں  شے یے۔۔۔ کدی ایش چو سنگانی سنگ بیت ءُ کدی کدی چو دیدگءَ نازرک بیت، اے دلءَ کئے پوہ بہ کنت۔۔۔ منءَ پہل کن۔۔منءَ انشپی گریہگی نہ انت۔۔۔منءَ وش بُوگی اِنت۔۔ ءُ تئی آیگءَ گوں  نہ زان آں  پرچے منی ارس دراھت اَنت ءُ من وتی ارساں  داشت نہ کُرت منءَ پہل کن! صفت۔۔۔صفت تو پمن زان آں  چنکس حواری ءُ زوھد وارتگ۔۔۔ من تئی منّت وارآں  ۔۔۔ اگاں  اے دنیا ءِ تہءَ کسے اَچ من نزینک اِنت گُڑا آ تو ئے۔۔۔۔ تو صفت۔۔!‘‘

ءُ حوری کُرت ءُ صفتءِ کلکءَ دروتے گپت ءُ صفت ءَ ھم نہ زان آں  پرچے حوری ءِ ھمے دْروت دوست بوت کہ آ صفت ءَ بگلءَ کُرت ءُ آئی ، چم لنٹ ءُ کلکاں  پد ءُ پد پنچ شش دروت دات ءُ گْوشت۔۔۔

’’ زان ئے حوری تو چنکس منءَ دوست ئے۔۔۔؟  ترا بلکنا سکتءُ یکین نہ یات، کہ تو منءَ چنکس دوست ئے۔۔۔ تو منی ساہ ءُ نپس ئے۔۔ تئی روگءَ پد زان ئے من چنکس تانا مان آں ۔۔؟‘‘

ءُ حوری وتی رِچوکیں  پونزءَ پہ دستمالے ءَ پاک کنان گْوشت۔۔۔

’’ منی دعا ھمیش اِنت کہ زوتاں  زوت تو ھم کسے ءِ بگلءَ بروئے۔۔۔!‘‘

ءُ صفت کھند اِت ، ’’  تو گریت ئے۔۔۔ تو منءَ ھم گریوائین ئے۔۔۔۔۔؟‘‘

ءُ حوری کھندان گْوشت۔۔۔

’’ منی بانک ترا ھم یک روچے چو منیگءَ گریہگی اِنت۔۔۔ اے گریہگ بلوچ جنکانی کسمت ءَ نوشتہ اِنت کہ یک روچے ماسءُ پس آیانی جُست ءَ بگیر آیانی دست ءَ یک بیگانگے ءِ دستءَ دَینت ءُ پدا گریہگ، زہیرواری ءُ زہیرونکانی دورءُ باری بنا بیت۔۔۔ بلے کئے را اے زہیرونکانی پرواہ؟  کئے زانت کہ آیانی دلءِ ارمان چے اَنت۔۔۔؟ ماسءُ پس وتی پرزءَ پیلو کن اَنت، جنک ءِ دستءَ دَینت، کہ رندءَ ایش وت آیانی بہت ءُ طالع اِنت کہ آ وش بہ بات۔۔۔ اگاں  بہتءُ طالع چپی بوت تو گریہگ، ارسانی شلگ، بزاں  آئی گُٹّ ءِ پٹی اَنت۔۔ زان ئے صفت مئے چاگرد ءِ تہءَ جنک چنکس مذلوم اِنت۔۔ چہ جائیکہ مئے حاکم ءُ بادشاہ ءِ جنک بہ بیت یا کہ شپانک ءُ بگجت ءِ جنک، اے زندءِ تہءَ جنین آدم چہ کُلاں  بزھگ اِنت، پادانی لتر اِنت، اگاں  لترپاداں  کپت شرّ! اگاں  لتر پاداں  نہ یات، گُڑا بشانے، دور بدئے۔۔۔!‘‘

آ ءُ صفت زاں  پہ زان کھڑکی ءِ بُن بوپانی سرءَ نشت اَنت۔۔۔ ھمنکس نزینک کہ آ یک دومی ءِ دم ءُ ساہ ءَ بلکنا وتی دیماں  تورگءَ اِتنت۔۔۔

صفت حوریءَ چاران بوت۔۔۔

’’ زان ئے حوری مروچی تئی گریہگ ترا گیشتر زیباءُ براھدار کُرتگ۔۔۔! منی حیال ءَ جنک ءِ ارس ، جنکءِ دروشم گیشتر زیبدار کنت۔۔۔ بچار مروچی تو پہک بانورئے۔۔۔۔!‘‘

ءُ حوری چشکہ وتی سپتءِ سرءَ ھجالت بہ بیت، گْوشان بوت۔۔۔

’’ چے من ترا ھمنکس زیبا درا کن آں ۔۔۔۔؟‘‘

’’ باز زیبا۔۔۔۔! ‘‘ صفت گْوشان بوت۔۔۔ ’’ یکے تو شازادی یے ئے۔۔۔ ءُ دومی تئی سہتءُ زیور، تئی سینگار، تئی بانوری لیوس ترا گیشتر زیبا کُرتگ۔۔۔ تو مزارءِ دپءَ آپ بئے۔۔۔!زان آں  میر مزار ترا دیست گُڑ ابے سارءُ بے ھوش مہ بیت۔۔۔!  تئی اے اسپیتیں دست ءُ پاد، تئی شیپگیں  پونز، تئی بادامی ئیں  چم کمکیں  سوریں  چم، ءُ اے چمانی سْرومَگ، تئی کوپگ، تئی گْور، تئی لاپ کہ گوں  سرینءَ یکجاہ اِنت۔۔ ءُ تئی کلکانی ھڈ ءُ کلکانی تہءَ کھڈءُ کب انکس نما کن اَنت کہ منی حیال ءَ واجہ مزار ءِ وابءِ تہءَ ھم نہ یات کہ آئرا چشیں  جنینے دست کپتگ۔۔۔!‘‘

حوری چہ وتی دستگْوھار صفت ءِ گپاں  انکس ھجالت بوت کہ آ ایوک ءَ وتی سرءَ جہل کُرت ءُ بشکھندگ بوت۔۔۔

ءُ پدا وتی سرءَ بُرز کنان آ گْوشت۔۔۔

’’ زان ئے صفت تئی دروشم مردم ءِ دلءِ تہءَ پُتراِیت،۔۔ تئی سبزائیں  رنگ، ڈلگیں  چم، پچیں  پیشانی، منءَ انکس دوست بنت کہ من لوٹ آں  کہ من مُدام ترا بچارآں ۔۔۔ءُ من نہ زان آں  کہ من انکس زیبا اوں ، چشکہ تو زیبا ئے۔۔۔؟ من نہ زان آں  وھدے وتءَ را آدینک ءِ تہءَ چارآں  گُڑا من ءَ وتی پوستءِ اسپیتی ءَ بگیر دگہ ھچ چیزے نظیر نہ یات۔۔۔ بلے تئی چمانی چارگءِ تہءَ مردم وتی چماں  اَچ تو گردین اِیت۔۔۔ چیءَ کہ تئی چمان برْکش ءِ تہءَ یک ھنچشیں  مان اِنت، کہ کسے تئی چماں  پہ یک کرارءَ چاراِت نہ کنت۔۔۔تئی اے آبرو کہ کراری ءَ گوں  یک دومی ءَ ھوار کپاں ، گُڑا تئی زیبائی ءَ گیشتر کنت۔۔۔ بچار تئی لنٹ کاگدی ئیں  لُنٹ اَنت۔۔۔ ءُ منی لُنٹ کمکیں  زنڈ اَنت۔۔ ‘‘  وتی لُنٹانی ذکرءِ سرءَ حوری وت کھند اِت؛ ءُ کھندان بوت۔۔۔

صفت ھم برائی گپانی سرءَ کمکیں  ھجالت بوت چشکہ حوری آئی دروشم ءِ سپت ءُ ستاءَ بلکنا گیشتر کنان اَت، ءُ وھدے آ دیست کہ حوری وتی لُنٹانی زنڈی ءِ سرءَ کھندگءَ اِنت تو آ کھندان ءَ گْوشت۔۔۔

’’ حوری من زان آں  تو وتی باروءَ باز ردیں  حیال دلءَ دارگءَ ئے۔۔۔ نہ زان آں  پرچے۔۔ تو واجہ مزار ءِ چمانی تہءَ وتءَ را بچار، گُڑا ترا خبر کپ اِیت کہ تو راستی کلاتءِ شازادی ئے۔۔ چٹاں  چٹ شازادی۔۔۔! ‘‘

’’ حوری ھچ نہ گْوشت۔۔۔ ءُ وتی سرءَ جہل کُرت۔۔ ءُ صفت آئرا بگلءَ کُرت ءُ آئی جلشک دیوکیں  گشان ءَ زرت ءُ آئی سرءَ مان کُرت،ءُ پدا گشان ءَ دیمی چِکّ اِت، کہ آئی دیم چیر بوت، تو آ گوں  وت دستءَ آئی زنوکءَ بُرز کُرت ءُ آئی بوکءَ کمکیں  پہ دستاں  برز کُرت کہ حوری چم نزّ اِتنت کہ صفت آئی لُنٹاں  دروتے گپت ءُ گْوشت۔۔۔

’’ میر مزار تئی بوکءَ بُرز کنت ءُ ترا ھنچش دروتے دنت۔۔ ءُ پدا واجہ کار بے ھوش ءُ بے سار بیت۔۔۔!‘‘  صفت خاتون وتی حبرانی سرءَ کھندگءَ بوت۔۔۔ءُ آئرا وتی دلءِ تہءَ وشی بُوگءَ اَت کہ آ وتی دلءِ گپاں  گوں  حوری جنان اَت، ءُ ھنچش حوری ھم وتی دلءِ تہءَ وش بُوگءَ اَت کہ اے دنیا ءِ تہءَ یک دستگْوھارے ھنچشیں  ھست کہ آ وتی دلءِ گپاں  گوں  آئی کُرت، کُرت۔۔۔

ءُ پہ ھردوئیں  دستگْوھاراں  ایش یک مزنیں  دلبڈی یے اَت کہ حوریءُ صفت ءِ دستگْوھاری چہ کسانی ءَ ھست اَت کہ آ کلات ءِ تہءَ پچ بوئوکیں  اولی جنکانی اسکولءِ تہءَ ونتگ اَت، کہ اَچ ایشی ساری آیانی دراھیں  راجءُ چاگرد ءِ تہءَ جنکانی اسکولءِ وانگ یک شرم ءُ حیایے اَت کہ کس وتی جنک ءَ اسکولءَ دیم نہ دات۔۔ءُ اگاں  جنکانی وانگء ِ یک تصور ءُ یک حیالے ھست اَت گُڑا ایش ایوک ءَ گوں  مسیتءِ مُلا ءُ سیپارگ ءُ قران شریف ءِ وانگ اَت بلے ایش خان میراحمدیارخان ءِ اصلاحاتانی یک بہرے اَت کہ آ وتی پایہ تخت ءَ اولی وار جنکانی اسکولے پچ کُرتگ اَت، کہ ادءَ آئی خاندانءَ شازادی ءُ ایدگہ ھستگاریں  مردمانی جنک داخلہ زُرتگ اَت۔۔۔

صفت شاغاسی صبور ءِ جنک اَت کہ آئی پس ءِ دراھیں  عمر شاھی ماحل ءِ تہءَ گْوستگ اَت، ءُ صفت چو بزاں  شاھی ماحل ءِ تہءَ گْوستگ اَت کہ وتی بارگیں  پیکر ءُ زیبائیں  چمءُ برزیں  بالادءَ بازیں  شازادگانی واباں  تہل کُرتگ اَت کہ ھرکس صفتءَ بہ دیستیں  گُڑا آئرا وتی دلءِ تہءَ جاگہ دات یا کہ آ وتاں  وت ھما مردمءِ دلءِ تہءَ پُترت۔۔۔!

میر حمل ءِ بچ بامن مُدام صفت ءِ واباں  گندان اَتءُ آ لوٹ اِت کہ اگاں  کدی آئی سیر گوں  کس جنکے ءَ بوت، گُڑا آ گوں  صفتءَ بیت نہ کہ گوں  کسءَ  نہ بیت۔۔۔؟  ءُ صفت حوریءِ براس بامنءِ نیتءَ چشکہ زانت کہ بامن ءِ ساھگ مُدام گوں  آئی گون اَت، ءُ آ شاھی ماحل ءِ پادکلانی سرءَ، وتی باگ ءِ تہءَ، ھرجاہ صفت ءَ دیستگ اَت، بلے صفت تنے وھدی، ھردم ءُ ساعت وتی چماں  چیر داتگ اَت ءُ اَچ آئی نزینک ءَ لاتماءُ لاپرواہ گْوستگ اَت کہ صفتءِ ھمے لاتمائی ءُ لاپرواھی ءِ تہءَ چشکہ یک دلبری ءُ یک نازے اَت کہ بامن ءَ صفت ءِ ھمے دلبری ءُ ھمے مستانگی سک دوست بوتگ اَت۔۔۔

آنکہ صفت وت شازادی یے نہ اَت ءُ شاغاسی ءِ جنکے اَت بلے بامن ءَ چہ شاھی ماحل ءِ شازادیاں  صفت گیشتر دوست بوتگ اَت، چیءَ کہ بامن وت چہ شازادگ ءُ شازادیاں  دور یک ھنچشیں  جنکے ءَ مہر کنگ لوٹ اِت کہ آ شازادی یے مہ بیت۔۔۔ بلکنا لس جنکے بہ بیت۔۔ !

آنکہ صفت یک شاغاسی ءِ جنکے اَت ءُ شاغاسی ، خان ءِ دربار ءِ کارندگانی یک مزنیں  مردمے اَت کہ دراھیں  دربار ءِ چستءُ ایرکنوک ءِ کارشاغاسی ءِ دستءَ اِتنت کہ آ خان ءِ پئوج ءِ کماندار شمار بوت۔۔۔ بلے صفت بامنءَ پمیشا دست اَت کہ صفت یک لس مہلوکءَ چہ تعلق داشت۔۔۔!

مروچی باندا صفت شاھی ماحل ءِ تہءَ کسانیں  جنکاں  سیپارگ ءُ حساب وانینت ءُ وتی کارءِ تہءَ وش اَت کہ بی بی ءُ ایدگہ شازادی آئرا پہ عزتءُ شرپءَ چاران اِتنت ءُ آئی ھندوکیں  پیشانی ءُ آئی دیوان ھرکسءَ دوست بوت ءُ ھر زالکار صفت ءَ بہ دیستیں  تو وتی دلءَ گوں  آئی پچ کُرت کہ آئی تہءَ وت یک ھنچشیں  کششے ھست اَت کہ ایدگرانی دلءِ تہءَ پترت ءُ بامن پرائی دلءِ تہءَ ھمے پتروکیں  مارشت ءِ سرءَ ندر ءُ قربان اَت۔۔۔

ءُ صفت حوریءَ بلکنا چہ بامنءِ سبب ءَ دوست داشت یا کہ آیانی ساری ءَ دستْگوھاری انکس جہلانک اَت کہ بامن ءِ گْوھار بُوگ آیانی اے دوستی ءَ گیشتر محکم ءُ سوگہ کُرتگ اَت۔۔! بلے حوری ءَ خبر نہ اَت، کہ صفت آئی نشار اَت۔۔۔

صفت حوریءِ زانانی سرءَ وتی دستءَ ایرکنان گْوشت ۔۔۔۔

’’ تئی سینگارءَ پونشی من وت گوں  وتی دستاں  کن آں ، ءُ من پرتو بانوری دوچے وت گوں  وتی دستاں  دوچ کُرتگ ، حوری تو اے کمخواب، ءِ جامگ ءُ شلوار ءِ تہءَ گوں  بنارسی گُدءَ ءُ منی دستانی سینگارءِ تہءَ پہ واجہ میر مزار ءَ ھنچش بئے چشکہ شے مرید پہ حانی ءَ بوتگ۔۔۔ من تئی بانوری لیوس ءَ پونشی کارآں  وھدے من ترا سینگار کن آں ، تو دلجم بہ بو کہ ترا من چے پیم سینگار کن آں ۔۔۔ تو تھروحانی منءَ دیم داتگ کہ من تئی بدنءَ چرپ بہ کن آں  کہ تئی بدن نرم بہ بت، گُڑا تو وتءَ را تچک بہ کن کہ من ترا چپ بہ کن آں ۔۔۔!‘‘

حوری ءَ شرم ءُ شک اھت ءُ ھمے دمانءَ درپچ بوت تو حانی تہءَ پُترت ءُ صفتءَ ادءَ دیست تو خیرات ءُ ندر بُوان گْوشت۔۔۔

’’ منی ماتو، شنکو تو، وتی ماس ءَ چے ءَ پہ نہ آئورتگ ۔۔۔؟ تئی ماس دربی بی مئے وتی حاندان ءِ مردمے، اے انشپی ما دُزی ھنی ءَ کسے ءَ را نہ لوٹ اِتگ بلے دربی بی بیاتیں  گُڑا۔۔۔‘‘

ءُ صفت گْوشت۔۔۔ ’’ تھرو من ماسءَ گْوشت بلے مروچی ماس ءِ تب شر نہ اِنت، بلے باندا کئیت، المی کئیت۔۔۔ ‘‘ ءُ پدا کھندان ءُ گْوشت۔۔۔’’ اگاں  کس مہ یات، بلے من کہ ھست آں ۔۔۔!‘‘

’’ تئی ندر کہ تو مُدام حوری ءِ ھم کوپگ بوتگ ئے، حدا ترا زندگ بہ کنات ۔۔۔ من ترا ءُ حوری ءَ یکجاہ گندآں  گُڑا منی دل سارت بیت، تئی دستگْوھاری چو بزاں  گْوھاری یے، حوری ءَ گْوھار نیست۔۔۔ حوری ءِ گْوھار توئے۔۔۔ تو منی جنک ئے۔۔ ھنچش کہ حوری منی جنک اِنت۔۔۔‘‘ 

ءُ صفت آئی منّت وار بُوان بوت ءُ صفت وتی دلءِ تہءَ وش بوت کہ تھروحانی آئرا وتی جنک حیال کنگءَ اَت، ءُ آ خیال کُرت کہ تنے وھدی کسءَ خبر نہ اَت کہ بامن چو ساھگءَ آئی پشتءَ تچان اَت، ءُ آ بامنءَ گیشتر تنک کنان اَت تانکہ بامن گیشتر پہ آئی ناز ءُ داباں  گنوک ءُ بے سار بہ بیت۔۔۔ کہ بامن ءِ دیم ءَ آپمیشا لاتما لاتما ملان بوت، تانکہ بامن ءَ مارشت بہ بیت کہ آئی یعنے صفت حاتون ءِ بندی کنگ چو مُپتیں  ءُ سترائیں  کارے نہ اِنت کہ پریشی آئرا چو شے مرید گوں  وتی کچکول ءَ گوں لوچیں  ملنگاں  تاں  مکہ ءُ مدینہ ھم روگی کپ اِیت۔۔۔!

            ھما شام ءُ دیگر ءَ صفت گوں  وتی دستگْوھار حوری تاں  دیرءَ اڈ کنگی کپت، کہ آ حوری ءِ اسپیتں ءُ نرمیں  بدنء گیشتر نرم کنان بوت، آئرا پرمات کہ وھدے میر مزار آئی بوک ءَ بُرز بہ کنت گُڑا آئرا چے پیمءَ گوں  پیش آیگی اِنت۔۔!

ءُ رندءَ صفت درکپت۔۔۔ ءُ حوری وتی چیروکائی یا کہ دُزی ھنی ءِ شپءَ گوں  وتی دلءِ ھزاریں  درہکگاں  گْوازینت۔۔۔!

_____________

انشپی آروس ءِ شپ اَت۔۔۔ ءُ شاھی ماحل ءِ تہءَ دراھیں  ڈیھ ءِ نواب ءُ سرداراں  لوٹگ بوتگ اَت کہ نواب خاران، نواب مکران ءُ نواب لسبیلہ آنکہ گوں  خان ءَ ھم تپاک نہ اِتنت کہ چہ خان ءِ الحاق ءَ ساری وتی جتائیں  جتائیں  ریاستانی الحاق ءَ گوں  وفاق ءَ اڈ داتگ اَت ءُ خان صاحب ءَ جُست ھم نہ کُرتگ ۔۔۔کہ خان صاحب ھمے چیز سک توراِتگ پرچا کہ آ گوں  ’ھیسی سرءَ‘ گوں  وفاق ءِ پئوجاں  جنگ کُرت نہ کُرت، آنکہ لہتے مردم الحاقءَ نہ منّ اِتگ ءُ کلاتءِ بازارءِ تہءَ شاھی ماحل ءِ بُن ءَ مُچی کُرتگ اَت بلے گوں  اولی توپانی توارے مردم شاھی ماحلءِ ساھگءَ وتی حون داتگ اَت ءُ شہید بوتگ اَت ءُ پدا ھرچیز ترگہ درگہ بوتگ اَت ءُ ایمنی برجا دارگ بوتگ اَتءُ ایمنی برجاہ دارگ بوتگ اَت، ءُ خان ءُ بزھگ ءُ لاچار الحاق کنگ بوتگ اَت۔۔۔

ءُ نوں  کہ خان صاحب یکوارے پدا گوں  وفاق ءَ مڑاِتگ گُڑا آئی گْوستگیں  دُژمن تنے وھدی آئی دژمن اِتنت ءُ آئی بازیں  گْوستگیں  بیل ءُ ھمراہ ھم نوں  آئی دُژمن بوتگ اَت کہ خان صاحب نوں  چٹ ایوک ءُ تانا منتگ اَت۔۔۔

            بلے بلوچانی رسم ءُ دودانی تہءَ یک چیزے المی اَت کہ وتی مرکءُ زندءِ وشیانی تہءَ آ وتی دژمنداریاں  پدءُ پُشت جنان مرکءُ زندءِ دودانی تہءَ بہرزُرت چیءَ کہ آیانی حیال ھمیش اَت کہ دژمنداری نمبے نہ اَت کہ ھشک بوتیں ۔۔۔!

            ءُ آیانی بیرگیری ءِ تپد سنگے نہ اِنت کہ چاتے ءِ بُن ءَ آپ بوتیں ۔۔۔ کہ وتی بیرگیری ءُ وتی دُژمنداری ءِ مارگءُ مارشتانی تہءَ ھم آ وتی مرکءُ زندءِ دودانی تہءَ بہر زُرت کہ ایش آیانی جمعی ءُ ذاتی ءِ زندءِ یک حاصیتے اَت کہ ایشرا بلکنا ڈنی مردم نہ زانت اَنت۔۔۔!

            ءُ نوں  خان ءِ دوستءُ دژمن درا گوں  وتءَ شیرءُ شکر شاھی ماحل ءِ یک مزن ءُ دراجیں  شامیانگ ءِ چیرءَ نشتگ اَت۔۔۔

            شامیانگ ءِ راستیں  دستءَ نواب خاراں  گوں  وتی طُرگءُ پاگءَ چو بُتءَ نندوک وتی چماں  ھم نہ سُرین اِیت۔۔۔ آئی کشک ءَ نواب مکران ءُ پدا جام لسبیلہ نندوک اِتنت کہ جام لسبیلہ ترکی کلاھے سرءَ کُرتگ اَت ءُ سیاھیں  شیروانی یے گْورءَ کُرتگ اَت ءُ نواب مکرانءِ پاگ ءِ دوطُرگ چہ دورءَ درابوت اَنت۔۔۔

شامیانگ ءِ چپیں  نیمگءَ جھالاوان ءُ سراوان ءِ سردار گوں  وتی چو برپءَ اسپیتیں  پاگاں  ءُ دراج ءُ اسپیتیں  بروتاں گوں  وتی ،چماں  تاب دیان انگر آنگر چاران اِتنت کہ مری ءُ بگٹیانی سردارانی دراجیں  مود ءُ ریش چہ دورءَ درا بوت اَنت کہ وتی دراجیں  جامگءُ شلوار ءُ لیوساں  آ سک براھدار درا بوت اَنت کہ ایش درا چہ دوردورءَ شازادگ حمل ءُ میرمرادجان ءِ چُکانی آروسءَ اھتگ کہ ھر نیمگ ءَ بنگلزئی، میرواڑی، گچکی، رئیسانی، رخشانی، مینگل نہ زہری، موسیانی، مری بگٹی، سنجرابی، محمد حسنی ، جاموٹ مچ اِتنت کہ چو بلوچ ئیگاں  ھر کجا کہ لٹ بہ شانتیں  گُڑا مروچی یک سردارے ءِ سرءَ لگّ اِت۔۔۔

            شازادگ میر حمل ءُ میرمرادجان گچکی ، چک بندءُ پوشائینوک ٹولی ٹولی ءَ ھراھتنوکیں  مہمان ءَ حال احوال کنان ءُ وقتے گوں  آیاں  یک دمے نندان، پاد اھت ءُ ایدگہ مہماناں  وش آمد کنگءِ تہءَ مشکول اِتنت کہ ایدگہ مردم دراجءُ کشادگیں  شامیانگ ءِ درنیام ءَ آیان ءُ نندان اِتنت، ءُ میر حمل ءُ میر مراد جان گچکی ھر یک مہمان ءَ وش اھتک ءُ پخیر کنان اِتنت کہ شامیانگ ءِ کتبی نیمگءَ ، ھمودءَ کہ شاھی ماحل ءِ پادکل کاپر ءِ تہءَ مان اھت اَنت کہ نوں  اَچ ھموداں  خان صاحب یکدمے پدا ادءَ آیگی اَت، گُڑا میر حمل ءُ میر مراد جان گچکی وش ءُ وشال ھر مردم ءَ پہ گل ءُ شاداں  وش اھتک کنان اِتنت کہ نبائد کسے ءِ عزت ءُ شانءُ شرپ ءِ تہءَ پرکے بہ بیت۔۔۔!

            آنکہ خان صاحب ءَ چہ گْوستگیں  سے چارماہءَ کس نہ دیستگ اَت کہ ولیعہد ھارون ءُ براس شامیر ھم چشکہ وتی پس ءِ ادءَ آیگ ءِ سرءَ وش اِتنت کہ مروچی سہب ءَ میر حمل ءُ میر مراد جان گچکی گوں  ولیعہد ءَ یکجاہ خان صاحب ءَ سیرءِ پاگ واجہی ءَ پہ لوٹ اِتگ اَت ءُ نوں  ھمے سَئیں  مردم شامیانگ ءِ ھر کنڈ ءُ پہنات ءَ مہماناں  نادینان ءُ وش آمد ءُ برآمد کنان اِتنت۔۔۔ءُ دراھیں  چم بے ولیعہد ھارون ءِ سرءَ جنوک اِتنت کہ آئی برزیں  بالاد ءُ آئی سیاھیں  مود پُشت ءَ گیسوکنان بندوک اِتنت ءُ آ سیاھیں  چادرے پوش اِتگ اَت کہ چاردءِ کنڈءُ کنکءَ بلوچی دوشءِ ھپتیں  رنگانی تہءَ درا بوت اَنت آئی کوپگاں  مان گیجوک اَت کہ یک کنڈے چہ آئی کش ءَ گْوست کہ پدا بُرز برائی کوپگاں  مان بوت۔۔۔

مینگلانی سردار کہ لاگرءُ مزن پلکیں  مردے اَت پونز ءِ ناس کنگ لوٹ اِت بلے اے مُچی ءِ تہءَ چشکہ آئی ءَ وار رسگءَ نہ اَت کہ چہ وتی سیاھیں  صدری ءِ کیتو ءَ وتی پونز ءِ نسواری ناساں  دربہ کنت ءُ وی مشہید دستمال ءِ تہءَ وتی اچانگءُ  پونز ءِ لمپاں  بہ داراِیت ءُ پاک بہ کنت۔۔۔ کہ آئرا پونز ءِ ناس ءِ نشگ چہ باز ساری ءَ بوتگ اَت کہ آئی گین ورنائی بند بوتءُ آئی سر باز درد کُرتگ گُڑا یک طبیبے آئرا نسواری ناس ءِ پرماتگ اَت کہ ھرروچ دہ دوازدہ وار آ وتی دلدستءَ ناس مان کُرت ءُ پداں  گوں  وتی راستیں  ھورانی تہءَ ناسانی ٹپاں  زرت ءُ وتی شوحانی تہءَ پُترینت ءُ پدا اَچ آئی پونز آپ رچان بوت کہ گوں  وتی ریشمی سیاھیں  دستمال ءَ آ وتی پونز ءَ صاف کُرت کہ آئی پچانی سرءَ نسواری ناسانی نشان مان اِتنت کہ نوں  آ مُچی ءِ تہءَ سردارانی نیام ءَ آنکہ ناس ءِ نشئی اَت، بلے ناس ءِ لیگاراں  ھم زانت پمیشا آ وتی ھوشءَ انگر آنگر چپ کنان وتی کشک ءَ نندوکیں  رخشانیانی کماشءَ ترندیں  مسیءَ گپتگ اَت، بلے آ چہ دیوان ءَ پادآیگ نہ لوٹ اِت، چیءَ کہ آئرا خبرنہ اَت کہ شاھی ماحلءِ تہءَ آپ دستءِ جاہ کجا اَت۔۔؟ ءُ باگ ءِ تہءَ روگ لوٹ اِت، پمشکا آ نندوک بوت۔۔۔

            مریانی تمندار وتی دلءَ حیال کنان اَت کہ اے دراھیں  نندوکیں  سردار ءُ نواب پرنگ ءِ بگھی ءَ سیوی ریلوائی ٹیسن ءَ چکّ اِتگ  بلے ایوک ءَ مری تمندار پرنگ ءِ بگھی ءَ نہ چِکّ اِتگ، آنکہ آ ے واقعہءَ قرنے گوستگ اَت، بلے مری ءِ تمندار وتی ھمے پہرءِ تہءَ ایدگہ دنیائی چیزاں  چہ برزءَ جہل حیال کنان اَت۔۔۔!

            بگٹیانی سردار گوں  لاگریں  بالاد ءُ بروتاں  تاب دیان وتی سرمچاری ءُ بہادریانی سرءَ پہر بندان وتی دلءِ تہءَ وش بوان اَت ءُ نندوکیں  مردم گیشتر آئرا چاران اتنت چشکہ آ چہ آزماناں  جہل ڈگارءَ اھتگ۔۔۔!

            حسن، سلمان، شامیر ، مراد ، سردارانی پشتءَ چہ تخت ءَ جہل نندوک اِتنت بلے بامن اودءَ نہ اَت۔۔۔

ءُ نوں  یکدمے پد ھر دوئیں  سالونک یعنے مراد جان گچکی ءِ چُک میر مزار ءُ رامین ءَ اُدءَ آیگی اَت ءُ تخت ءِ سرءَ نندگی اَت کہ پدا خان صاحب ءَ ادءَ گوں  ھردوئیں  سالونکانی نیام ءَ نندگی اَت، کہ دراھیں  مردمانی چم بے تخت ءَ جنوک اِتنت ءُ ڈنّ ءَ لوڑیانی ڈہل ءُ سُرنگ ءِ توار شامیانگ ءِ تہءَ آیان اَت۔۔۔

            ءُ ڈنّ ءَ جونءِ ماہ ءِ یک سرگوشے کشان اَت ءُ مروچی کلات ءِ آزمان چہ ھرروچءَ گیشتر سبزءُ جہلانک دراکنان اَت ءُ ھرچیزے کھندان درا بُوگءَ اَت چشکہ عید ءِ روچ بیت۔۔۔ ءُ کلات ءِ کسمت ءِ تہءَ چشیں  وشی ءِ روچ باز کمتر اِتنت بلے کدی کدی ایشی قرنانی نااُمیتی گوں  یک ناگتیں  وشی یے ءَ بدل بوت ۔۔۔۔ ءُ مروچیگیں  روچ یک ھنچشیں  وشیں  روچے اَت آنکہ اے وشیں  روچ وتی بگل ءِ تہءَ اھتنوکیں  روچانی بازیں  وسوسگ ءُ بازیں  تُرس ھم زرتگ ءُ آیان اتنت کہ نوں  بلکنا ایشانی سرءَ نہ مروچی خان صاحب وتءُ نیکہ میر حمل پکر جنان ات کہ آیاں  باندات ءَ چے پیسلہ کنگی اَت، ءُ چے ڈولءَ کنگی اَت۔۔۔؟ مروچی وشی ءِ روچ اَت۔۔۔ پدا مچی ءِ تہءَ ناگتءَ یک ھنچشیں  واکیہ یے بوت کہ آ دراھیں  مردمانی دلگوش ءَ گوں  وتءَ کُرت ءُ ھرکس ھمانیمگءَ چاران بوت۔۔۔

اصل ءَ چہ تخت ءِ نیمگءَ یعنے چہ شامیانگ ءِ کتبی نیمگءَ کہ اَچ ھموداں  خان صاحب ءَ آیگی اَت کہ اَچ اداں  لس مردم ءَ پُترگ ءِ اجازہ نیست اَت گُڑا نہ زان آں  چوں  اچ اوداں  ورنایے پُترت کہ آئی زیبائیں  دروشم، سیاھیں  بروت، سیاھیں  مودان چہ پدّر بوت کہ آ چہ یک آسودگیں  خاندانے ء اَت ءُ آئی پوشاک ھم وتی جاہءَ بروبر زانگ بوت اَنت ، ناگتءَ تہءَ پُترت ءُ شامیانگ ءِ تہءَ اوشتوکیں  سپاھی ھم آئرا ھچ نہ گْوشت اَنت چشکہ سپاھی ھم آئی کہول ءُ خاندان ءَ زانت اَنت کہ آ کے انت۔۔۔!

بلے چرائی اُدءَ پُترگءَ پد سپاھی کمکیں  پریشان بوت اَنت چشکہ اے ورنا ءَ چہ اُدءَ پُترگی نہ اَت پرچا کہ ایش خان صاحب ءِ آیگ ءُ روگءِ راہ اَت، کہ لس مردم ءَ اَچ ادءَ آیگ ءُ روگءِ اجازہ نہ اَت، کہ کس نہ زانت کہ اے ورنا اَچ اوداں  چوں  ادءَ اھتگ اَت۔۔۔!

            کہ نوں  سپاھی آئرا چار مکنڈاں  گیڑھ کُرتگ اَت، بلے انگتءَ اَچ آئی نزینک بُوگءَ نہ ات اَنت چشکہ آیاں  اے ورنا ءِ حاندان ءُ کہول ءِ بابت ءَ خبر اَت کہ آ کئے اَت۔۔۔؟  کہ آ بلکنا لس مردمے نہ اَت۔۔۔!

            وھدے ولیعہد ءِ چم شامیانگءِ پُشتی دروازگ ءَ کپت اَنت تو آ شامیانگ ءِ گالی ءُ بوپءُ بالشتانی سرءَ چشکہ جُپ جنان ءُ رُمبان وتءَ را ورناءِ کشءُ کنکءَ سر کُرت تانکہ اے جاوراں  وتی دستاں  بزور اِیت ءُ اے عزت داریں  مُچی ءِ تہءَ دگہ جنجالے مہ گند اِیت۔۔۔!

            ولیعہد ھارون ھمے ورنا ءَ وتی بگلءَ گپت ءُ تخت ءِ نیمگءَ بران بوت۔۔۔بلے ھمے ورنا وتی دستاں  شانان مینگلانی سردار ءِ بابتءَ زاہ ءُ دُژمان کنان اَت ءُ گْوشان اَت کہ مینگلءِ سردار اصلءَ آئی پس اَت کہ کشگ بوتگ اَت کہ نوں  مُپت ءَ سردار حاتم لٹ ءِ سردار بوتگ اَت، وھدیکہ آئی پس شہید کنگ بوتگ اَت۔۔۔آخرپرچے۔۔۔؟  آ چہ ولیعہد جُست کنان اَت ءُ ولیعہد آئرا تسلا دیان اَت ءُ گوں  آئی بشکھندگ بُوان اَت چشکہ ولیعہد ھم زانت کہ ایش کئے اِنت۔۔۔!

            پدا وھدے آ تخت ءُ بوپ ءُ گالیءُ بالشتانی سرءَ نشت بلے گوں  زڑوکیں  ڈلگیں  چماں  آ نگر چاران بوت چشکہ آئرا تسلا مہ بیت ، چشکہ آئی دلءِ بے جاراتی ءُ تکانسری آئرا پہ آرام ءَ پہ نندگءَ مئیل اِیت آ گوں  ولیعہد ءَ سوئج ءُ رونج کنان بوت ءُ آئرا جُست کنان بوت۔۔۔

’’ بچار! تو مئے خان ئے، مئے حاکم ئے۔۔ مئے ولیعہد ئے۔۔۔باندا خان صاحب ءِ جاہءَ تو مئے ملک ءُ ڈیھ ءِ حاکم بئے، ءُ ما تئی رعایا ءُ گلام بئیں ۔۔۔ تئی پما چہ سردارانی گلامی ءَ ھزاروار شرتراِنت۔۔۔ بلے زان ئے کسے ءِ جنگ ءُ کشگ شریں  حبرے نہ اِنت۔۔! من ھم بہ لوٹ آں  وتی پسءِ بدلءَ چہ حاتم ءَ گپت کن آں ۔۔ آنکہ من زان آں  کہ حاتم ناروایے، بے رحم اِنت ءُ آ مروچی توانگر اِنت کہ خان ءِ دستءِ ساھگ برائی سرءَ اِنت، بلے باندا خان نہ بیت گُڑا آ چے کنت۔۔۔؟ خان ھم چے پشت کپتگ۔۔۔؟ منی حیال ءَ خان ءِ ساھگ پشت کپتگ نہ کہ باز دیراِنت کہ خان فنا بوتگ۔۔۔!  خان آزماناں  شُتگ۔۔‘‘ ۔ءُ آ گوں  وتی دستاں  آزمان ءِ نیمگءَ تچک کنان بوت۔۔۔

بلے ولیعہد ھارون، انگتءَ آئی حبراں  چشکہ دلءَ نہ کُرت ءُ آئرا تسلا دیان بوت۔۔ءُ ورناءِ بے سارءُ گڑوکیں  چماں  زڑان بوت اَنت کہ آئرا وتی جندءِ سرءَ، وتی حبرانی سرءَ ھچ پیمیں  زورءُ طاقتے مان نہ اَت۔۔۔!

ءُ پدا حسن ھم اَچ وتی جاہءَ پاد اھت ءُ مُچی ءِ نیام ءَ بیڑینگ جنان تخت ءِ نیمگءَ رہاگ بوت۔۔۔چی ءَ کہ آ زانت کہ اے ورنا کئے اَت۔۔؟ کہ اے ورنا اسکولءِ تہءَ گوں  آئی یکجاہ کراچی وانگءَ اَت ءُ وھدے الحاق بوت تو مینگلانی سردارالحاق ءِ بدی درا بوت، ءُ کوھانی تہءَ درشُت کہ سرکار مینگلانی سردار ءِ جاہءَ مینگلانی سردار حاتم ءِ وتی سیادے جوڑ کُرتگ اَت، ورنا ءِ پس میر مزار کہ آ الحاق ءِ حقءَ اَت ءُ سرکار ءُ حکومتءِ وپادار اَت۔۔۔ آئی بچ ھما زمانگءَ کراچی ءَ وانگءَ اَت، وھدے آئی پس ءَ شپی شپ جنگءُ کشگ بوتگ اَت کہ وت سردار مینگل گوں  وتی بیل ءُ یلاں  بندی کنگ بوتگ اَت کہ دراھیں  جنگل ءِ ٹک یاگی بوتگ اَت، خان ءِ الحاق ءِ بدی داری ءَ۔۔۔۔ کہ آیانی حیالءَ اے الحاق پہ زورءُ زوراکی کنگ بوتگ اَت۔۔۔!  ءُ دائود ءِ ورنائیں  پکرءُ دماغ ءَ مزنیں  دِکہ ءُ تیلانکے رستگ اَت کہ آ چہ وتی پس ءِ کُشگءِ گماں  گنوک بوتگ اَت کہ نوں  آ گوں  ھر مردم ءَ پڑان پہ دیم وتی گپ جت۔۔۔کہ مروچی شاھی ماحل ءِ دعوت ءِ تہءَ آ ناگمان ءَ اھتگ اَت ءُ چہ شامیانگءِ کتبی دروازگ ءَ تہءَ پُترتگ اَت کہ سپاھی زانتگ اَت کہ ولیعہد ھم آئی ءِ گماں  چہ واکب اَت کہ آ وت پاد اھتگ اَت ءُ آئر تسلا دیان بوتگ اَت۔۔۔

کہ نوں  حسن ھم پاد اھتگ اَت تانکہ یک نہ یک ڈولے ءَ دائود ءَ چہ شامیانگءَ درکنگ بہ بیت۔۔۔

ءُ گوں  حسن ءِ گندگءَ دائود پاد اھت ءُ حسن ءِ دستاں  گپت ءُ دروت دیان بوت ءُ پدا مُچی ءِ نیمگءَ دیم کنان گْوشان بوت۔۔۔

’’براساں  زان اِت، ایش منی سنگت اِنت۔۔۔ شازادگ میر حمل ءِ مستریں  بچ۔۔! منءَ خبر اِنت کہ میر حمل ،خان ءَ دلءِ تہءَ دوست نہ داراِیت، چی ءَ کہ خان گوں  کئے ءَ نیکی کُرتگ کہ گوں  من بہ کنت۔۔۔ منی پسّ آنکہ پہ خان ءَ شہید نہ بوتگ ءُ پہ سرکارءَ شہید بوتگ۔۔۔ بلے من نہ زان آں  کہ شہید کئے ءَ را گْوش اَنت۔۔ھما کہ پہ ڈیھ ءَ شہید بہ بیت۔۔۔یا کہ ھما پہ سرکارءَ۔۔۔؟ منی حیال ءَ ھر کس کہ مُرت گُڑا آ شہید اِنت۔۔۔توریکہ آتئی دوست بہ بیت، یا کہ دُژمن۔۔۔! منی پسّ شہید بوت۔۔۔ پہ خان ءَ۔۔۔ پہ سردار حاتمءَ۔۔۔بلے سردار حاتم تو آئرا کُشت۔۔ آ چوں  منی پس ءِ دوست بیت۔۔۔؟‘‘

حسن آئرا بگلءَ کُرتءُ چہ شامیانہ ءَ ڈنءَ برگ لوٹ اِت بلے آئی چم بہ سردار حاتم ءَ کپت اَنت کہ آ دائودءِ گپاں  ایوکءَ بشکھندگ بُوان اَت ءُ دائود وتءَ را پہ حاتمءَ راست کُرت ءُ لہتیں  گام زورگءَ پد حسن، ولیعہد، ءُ سپاھی آئرا بگل ءَ کُرت اَنت تانکہ آئرا حاتم ءِ نیمگءَ روگءَ مئیل اَنت۔۔۔

ءُ دائود حاتم ءِ نیمگءَ چاران گْوشان بوت۔۔۔!

’’ پرواہ نیست۔۔۔ تو منی پس ءَ کُشت۔۔۔ یک روچے من ترا کُش آں ۔۔!اے تو بیت کہ تو کسے ءَ را کُشئے گُڑا پرتو ھم مرک ایر اِنت۔۔ من ترا پہ زندگانی ءَ نئیل آں ۔۔۔ حاتم!  تو سردار بہ بو۔۔۔ خان ءِ دستءِ ساھگ تئی سرءَ ایر اِنت۔۔ بلے منی روچے کئیت ۔۔۔آنکہ تو طاقت ورئیءُ من نزور آں ۔۔۔ بلے گرکءِ ماس تاں  کدینءَ پیگ وارت۔۔۔۔!‘‘  سردار حاتم دائود ءَ چاران ءُ بشکھندگ بُوان چہ وتی کیتوءَ وتی پونز ءِ ناساں  درکُرت ءُ ناس کنان بوت۔۔۔

ءُ مہلوک دائودءِ گنوکی ءُ بے ساری ءِ گپاں  اشکنان بوت تانکہ دائود گیران ءُ کوکار جنان چہ شامیانگءَ ڈنءَ در کنگ بوت کہ یکوارے پدا شامیانگءِ بوپءُ گالیءُ بالشتانی سرءَ نندوکیں  سردارءُ نواب وتی ھمروچیگیں  زندءِ بابتءَ گپ جنان بوت اَنت۔۔

            قبیلہ داری زند ءُ نوکیں  نوبتانی گزرءُ لوٹانی تہءَ قبیلہ داری زند گوں  یک نوکیں  وڑءُ ڈولے ءَ کار کنگءَ اَت کہ چہ الحاق ءَ ساری قبائلی زندءِ شون ءُ شرپ وتی ڈولءَ گوں  یک آزاتیں  ڈولے ءَ کارکنگءَ اِتنت کہ ایشی تہءَ ھچ پیمیں  لیکھ ءُ مکسدے نہ اَت، بگیر اَچ ایشی کہ آ زندگ بہ مان انت۔۔ گوں  وتی یک کْوھنگیں  دودمان ءُ رسم دودے ءَ۔۔۔۔بلے نوں  اے بے لیکھ ئیں  زند کہ ایشی تہءَ ذات ء ِ تکمیل ءُ سوگئی ایوک ءَ زندگ بُوگ ءِ بنیاتی ئیں  جبلتانی سرءَ ایر اَت، نوں  یک دگہ راھبندے ءَ گوں  دُچار کپتگ اَت کہ ایشی تہءَ زندءَ یک نوکیں  شونءُ شرپے دَیگی اَت۔۔ ءُ اے شون ءُ شرپ چہ ڈن ءَ ات۔۔چہ تہءَ نہ اَت۔۔۔ یعنے ایش نوں ، اَچ آیانی مرضی ءُ رضا ءَ گوں  ٹاھینگ نہ بوت بلکنا ڈنءِ زور ءُ طاقت ایشرا پہ وتی رضاءُ مرضی ءَ ٹاھینگ لوٹ اِت۔۔ ءُ ھمے تضاد ،ھمے جنگءُ جیڑھ وتءَ را نوں  چہ ھر کنڈءُ دَمگ ءَ پدر کنان اَت۔۔۔!

            ءُ یک سردارے ءَ درکنگ ءُ دومی سردار ءَ وتی کُٹ ءَ نندارینگ اے ھندءِ چہ کُلاں  مزنیں  ویل اَت، کہ ایشرا ادءِ نندوکیں  ھر مردم وتی ’بردست‘ ءِ تہءَ پہ شری زانت ءُ پوہ بوت۔۔ بلے باز ھنچشیں  چیز اِتنت کہ گْوشت نہ بوت اَنت۔۔۔ ایوکءَ مارگ بوت اَنت۔۔۔

            پدا سالونک گوں  وتی زہم ءُ سگار ءُ پاگاں  درا بوت اَنت، ءُ آ بشکھندگ چہ مہلوک ءِ دیمءَ گْوزان تحت ءِ سرءَ نشت اَنت کہ مروچی رامین ءِ تبءُ تابانی تہءَ یک گران سنگی ءُ یک ماخولی یے اھتگ اَت چشکہ مروچی آ وتی دراھیں  مسکرہ ءُ ملنڈاں  یلہ دیان گوں  یک نوکیں  زندے ءَ ھم دیم بوان اَت۔۔۔

ءُ پدا دراھیں  مُچی چُپ بوت۔۔۔ھنچش چشکہ چہ یک گروکے ءَ ساری گوات اوشت اِیت ءُ پدا ھور رچان بیت۔۔ ھنچش نوں  چہ خان صاحب ءِ آیگءَ ساری، دراھیں  مچی چُپ بوت، ءُ پدا خان صاحب ودی بوت، گوں میر مزار مراد جان، میر حمل ، میر عظیم خان ءُ ایدگہ شازادگاں ۔۔۔

            خان مروچی بشکھندگ اَتءُ ھنچش زانگ بوت کہ مروچی آ وتی دراھیں  گم ءُ پکراں  چہ دلءَ بُرتگ اَت، چشکہ مروچی آ وتی دراھیں  پکراں  شموشان یک نوکیں  بانداتءُ یک نوکیں  زندے بنا کنگ لوٹ اِت۔۔۔

            سردارانی سیرءَ لوٹائینگ ھنچا آئی وتی جوڑ کُرتگیں  راھشونے اَت کہ آ پہ وت سنگت ءُ ساتھی بیل ءُ ھمراہ لوٹ اِت کہ کئے گوں  آئی تپاک اَت ءُ کئے گوں  آئی تپاک نہ اَت۔۔۔؟

            خان ءِ وتی جند ءِ نزوری اصلءَ بلوچ راجدپتر ءِ تہءَ آئی تانائی ءُ یک تانائی ءِ سبب اَت کہ نہ ایوک ءَ آ وتی جندءِ راجدپتر ءِ تہءَ یک ءُ تانا اَت بلکنا دنیا ءِ دودمان ءِ راجدپتر ءِ تہءَ یک ءُ تانا اَت۔۔۔!

خان وتی پاگ ءَ مروچی لس بلوچانی ڈولءَ مول بستگ اَت کہ آئی دراجیں  جامگ آئی پاداں  سربوتگ اَت ءُ آ گیشتر سبر درابوت۔۔۔

دیوان ءِ بندات ءَ سرسردار، مریانی سردارءِ حال احوال بوت کہ خان آئرا جُستءَ کُرت ءُ آ چہ دیوان ءِ اجازہ ءَ وتی حالاں  دات ءُ پدا دراہ ءُ جوڑ ءِ یک گواتے چو گودرانی اشمبگءَ چست بوت ءُ ھردست بُرز بوت ءُ ھردست دومی ءِ حیرءَ لوٹان بوت۔۔۔

پدا سرسردار خان ءِ حالاں  جُست کُرتءُ خان وتی بیل ءُ یلاں  اجازہءُ حال دات کہ گڈ سرءَ دراہانی حیرءَ لوٹ اِت ءُ پدا مکسک ءُ گودرانی پیم ءَ ژیمب ءُ ژامبے پاد اھت ءُ پدا دست بہ یک دومی ءَ چست بوت اَنت ءُ یک دومی ءِ وش بہتی ءُ سلامتی ءِ دعا لوٹگ بوت ءُ پدا دیوان چُپ بوت ءُ ھرکس چشکہ وتی جندءِ تواراں  گوشداران بوت ءُ یک زرے پد خان گوں  نواب ءُ سرداراں  وتی گْوشتانک ءَ دیان بوت۔۔۔

            ’’ مروچی مئے خاندان ءِ تہءَ بوئوکیں  اے سیر ءُ آروس ءِ درگتءَ من شُمارا وش اھتک کن آں  کہ شما چہ انکس دورھندیں  جاھاں  ادءَ اھتگ اِت۔۔۔ چہ کوہ ِ سلیمان،ءُ چہ ڈیرہ بگٹی ءُ کوھلو، کولواہ، گندابگ، تیاب ءُ چاگہے ءِ ریگستان ءَ شما ادءَ اھتگ اِت ۔۔ منی براھندگیں  نواب سردارءُ سردارخیل ءُ میرءُ معتبریں  براساں  مئے وشی ءُ شادمانی مُدام سگارانی ساھگءَ بوتگ ، چیءَ کہ مئے زندءِ گُڈی ئیں  واھگ رزمءُ بزم، ایمنی ءُ جنگ،ءُ بہشت ءُ دوزھانی تہءَ گْوستگ۔۔ءُ کدی کدی ما وتی راجدپتر ءِ تہءَ یک پیمءَ نہ دیستگ، بلکنا مُدام مئے سکی ءُ سوریانی گوں  ھوار مئے شادمانی ءِ دہل ءُ سُرنگ ھم توار جتگ۔۔۔!  ءُ مئے زند دیمءَ روان اِنت۔۔ مئے روچانی سکیں  بہرانوں  بنا بوتگ ، وھدیکہ ما الحاقءَ پد لہتیں  اُمیت داشتگ اَت۔۔ بلے اے اُمیتءُ واھگ چونائی ءَ نوں  سیاہ تہاریں  روچانی تہءَ بدل بوتگ اَنت کہ یکوارے پدا سرءَ چو بش ءِ جمبراں  زمانگاں  گْرندءُ گروکانی ٹکاہ اِنت کہ یا ما زندگ بہ بئیں  یا کہ بہ مریں ۔۔۔ نوں  چشکہ اے درنیام ءَ دگہ راہ ءُ کشک نہ منتگ۔۔!

            من شُمئے خدمتگارآں ، من وتءَ را شُمئے گلام حیال کن آں ۔۔۔ من ھر چیزے اگاں  ھست اوں  گُڑا اَچ شُمئے سبب ءَ اوں ، کہ پمن شُما دراہ بروبر اِت ءُ من لوٹ آں  کہ من شُمارا گوں وتءَ ھمراہ بہ کن آں ۔۔۔!

ءُ مروچیگیں  جاورانی تہءَ شُمئے دست کمکی بکار اِنت۔۔ چیءَ کہ یکوارے پدا اے ملک ءُ حلاکہ بُن گران ءُ سُچان اَنت۔۔ مئے واب یکوارے پدا سیاہ تہار بوتگ ءُ یکوارے پدا راجدپتر ءِ چارراہ ءِ سرءَ اوشتوک نہ زان اں  کُجا بروآں ۔۔۔! آ نکہ من الحاق اَچ شُمئے رضاءَ بگیرکُرت کہ شُما ایشی حقءِ تہءَ نہ اَت اِت،بلے من وتی ذاتی پیسلہ کُرت۔۔ بلے مروچی پدا منءَ مارشت بوگءَ اِنت کہ چشکہ من راجدپتر ءِ چلشت ءِ تہءَ یک ردیں  کشکے ءَ درشتگ۔۔ بلے منءَ نوں  شُمئے کمک بکار اِنت۔۔۔ شُمئے راستی ءُ نیک نیتی بکار اِنت۔۔۔!‘‘

نوابءُ سردار خان ءِ حبراں  پہ دلجمی گوشداراگ ءَ اِتنت ءُ نواب خاران ءُ جام لسبیلہ بشکھندگ بُوان اِتنت چشکہ خان ھر چیزے گْوشگءَ اَت، گُڑا وتی آئرا برائی سکھتءُ یکین نہ اَت۔۔۔!

            ءُ جھالاوان ءِ سردار خان ءِ حبراں  نیکءُ راستی حیال کنان اَت کہ اگاں  کسے پہ خان ءَ پہ دل قربانی داتگ اَت گُڑا آ جھالاوان ءِ سردار اِتنت بلے نہ زان آں  پرچے نوں  آیانی دل ھم چہ خان ءَ کنٹ بوان اَت۔۔۔ ءُ مینگلانی سردار بزاں  گوں  آئی حبر ھم دیگ نہ لوٹ اِت۔۔ پمیشا مینگلانی سردار وتی گردنءَ تاب دیان وتی پونز ءِ ناس ءُ نسوار ءِ تہءَ مشکول اَت چشکہ خان ھر چیزے کہ گْوشگءَ اَت گُڑا دروگ بندگءَ اَت۔۔۔!

            خان وتی وش لسانیں  گپاں  جنان یکوارے پدا دراھیں  مہماناں  وش اھتک کنان بوت ءُ آیانی منت وار بوت ءُ پدا آ پاد اھت ءُ مُچی ءِ تہءَ گوں  دراھیں  نواب ءُ سرداراں  بگل گیر بوت ءُ آیاں  دروت گران بوت ءُ آیاں  وتی دلءَ چشکہ ایر کنان بوت کہ ایش خان ءِ وتی جندءِ لائکی ءُ گشادے اَت کہ وتی دژمنءَ ھم بگلءَ گپت ءُ آئی دژمن ھم آئی وش لسانی ءُ مہروانی ءَ منّ اِت کہ ظاہر ءَ خان صاحب ءَ چہ مہروانیں  مردم دنیا ءِ تہءَ چشکہ دگہ کس مہ بیت۔۔۔!

            وھدے آ نواب خاران، مکران، ءُ لسبیلہ ءَ گوں  ھم بگل بوت تو خان دو  دو سے سے رندءَ آیاں  دروت گپت چشکہ ھمیشانی دروت گرگ پہ آئی المی اَت۔۔ چیءَ کہ ھرکس زانت کہ الحاق ءِ وھداں  ھمے سئیں  مردمانی بے وپائی ءَ آئی ءِ دلءِ سرءَ صدانی تیر گورتگ اَت ءُ صد بار آئی دلءَ کڑک کُرتگ اَت ءُ ھزاروار آئی ٹپانی سرءَ وادمان کُرتگ اَت بلے انگتءَ آ ایشاں  دروت دیان اَت ءُ گوں  آئی شیر ءُ شکراَت، کہ مینگل ءِ سردار حاتم چہ دورءَ خانءَ گوں  اے سئیں  نواباں  چش ھم بگل چاران وتی دلءِ تہءَ چشکہ ھجالت ءُ شرمندگ بُوان اَت کہ آخر خان چشیں  مردے اَت کہ ایشاں  وتی دلءَ جنان گوں  کھندان اَت۔۔۔

چیءَ کہ مینگلءُ جھالاوان ءِ دراھیں  سردار بلکنا وتی سادگی ءُ نیک نیتی ءِ سبب ءَ چہ کُلاں  گیش گوں  خانءَ وپادار اِتنت کہ آیانی سادگیں  تبءُ زانشت آنکہ ترندءُ تیز اَت کہ آوتی غیرتءَ چہ کُلاں  گیشتر اھمیت دات اَنت ءُ چہ ایدگراں  ھم ھمے ڈول غیرتءُ عزت ءِ اُمیت واراِتنت کہ ھمے سبب ءَ آ خان ءُ سَئیں  نوابانی گوں  یک دومی ءَ بے شرمی ءِ دوستی ءُ بگل گیریءِ سرءَ بلکنا وت وتی دلءِ تہءَ ھجالت بُوان اِتنت کہ نوں  حیال کنان اِتنت کہ بائد اِنت کہ آ خانءَ دروہ مہ داتیں ۔۔۔ ءُ باید اِنت کہ نوں  خان اَچ آیاں  انکس نزینک مہ بوتیں ۔۔۔ کہ ایش جھالاوان ءِ سردارانی تمنداری زانشت ءِ یک واھگے اَت کہ آ سرجمیں  کستءُ سرجمیں  مہرانی سرءَ یکین داشت کہ پرایاں  درنیام ءَ دگہ ھچ چیزے مان نہ اَت۔۔۔

بلے راجدپتر ءِ چھیل ءُ چانکانی تہءَ یک سادگیں  زانتءُ زانشت ءِ چے معنا ءُ چے متلب۔۔۔؟

خان ئءُ ھر سَئیں  نوابانی درنیام ءَ شامیانگ ءِ یک کشک ءُ کُنڈے ءَ پُھس پُھس بُوان بوت ءُ پدا پیسلہ ھمیش بوت کہ اے سَئیں  نواب مروچی شامءَ خان صاحب ءِ مراگاہ ءَ یک دیوانے کن اَنت کہ خان صاحب ءِ واھگ ھمیش اَت کہ گوں  آیاں  دیوانے بہ بیت۔۔۔! یا کہ آیانی واھگ اَت کہ آ گوں  خانءَ دیوان بہ کن اَنت۔۔۔بلے ھردوئیں  صورتاں  انشپی خان گوں  ھمے سَئیں  نواباں  وتی شاھی ماحل ءِ تہءَ دیوان کنگی اَت۔۔۔!

            ءُ سردار حاتم گوں  جھالاوان ءِ سرداراں  ھور باندا خان ءَ گوں  یک المیں  دیوانے کنگی اِنت چیءَ کہ ھرکس پایہ تخت اھتگ اَت گُڑا وتی ونڈءَ اَچ اوداں  چشکہ برگ لوٹ اِیت۔۔۔!

            پدا خان درکپت ءُ مہلوک ءَ نان دَیگ بوت۔۔۔

_______________

ھما شپ ءَ بامن یک چمے پہ صفتءَ گندگءَ ھندوناک اَت بلے نہ زانت کہ چون زہگ ءُ زالبولانی نیام ءَ آ بروت ءُ صفت ءَ بہ گند اِیت۔۔ چیءَ کہ انشپی چارمکنڈاں  عطرءُ زبادانی بٗو اَت، ءُ ھرنیمگ ءَ ھر جنک وت یک بانورے اَت، گوں  وتی زربلکھیں ،ءُ بلشک دیوکیں  لیوس ءُ چمانی تہءَ چو استالاں  بل بل اَت ءُ بلشک اِت۔۔۔کہ آیانی رنگ رنگی ئیں  دوچی ئیں  ، کمخواب، سلک، ساٹن، جارجٹ، بنارسی دوچانی عید ءِ تہءَ ھر چیز چو عید ءَ زیبا، وش ءُ نمادار اَت۔۔۔کہ آیانی بنگلہ ءِ کْوھنگیں  بہرے ءِ تہءَ زالبولانی چاپ اَت، کہ ادءَ لوڑیانی چماں  بندگ بوتگ اَت تانکہ آیانی چم بہ شازادیاں  مہ کپ اَنت، پرچا کہ مئے رسم ءُ دودانی تہءَ زالبولءُ مردانی یکجئی شریں  حبرے زانگ نہ بوت کہ مُدام اے دوری مان انت کہ ایشی راجی ءُ چاگردی نپءُ نکسان چے اَنت۔۔۔ ایشی بابتءَ ما ادءَ ھچ گْوشت نہ کن ایں ۔۔۔ بامن حیال کُرت ءُ پکر جنان بوت کہ چوں  آ زالبولانی تہءَ بروتءُ صفتءَ در بگیج اِیت۔۔۔!

            یک دمے پکر جنان آئرا چشکہ نوکیں  حیالے اھت کہ آزالبولانی دمَگءَ درشُت کہ ادءَ راستی لوڑی چم بندوک اِتنت ءُ زالبولانی چاپ جاری ءُ ساری اَت، کاپرانی چیرءَ، ڈنءَ، حویلی ءِ کنڈءَ زہگءُ زالبول نندوک زالبولانی چاپ ءَ چاران اِتنت ءُ گوات ءِ تہءَ مسک ءُ زبادانی بو تالان اَت۔۔ ءُ بامن وتی چماں  انگرآنگر ھنچش دور دیان اَت چشکہ آئرا کسے ءِ شوھاز بہ بیت۔۔۔ آ زان آں  کہ صفت ءَ شوھاز کنگ لوٹ اِت بلے آئی نیمون ھمیش اَت کہ آ وتی ماس بی بی حانی ءَ درگیجگ لوٹ اِت کہ وھدے آئی چم بہ وتی مولد ماھین ءَ کپت اَنت تو آ اچ اودءَ وتی ماس ءِ باروءَ جُست کنان بوت۔۔۔بلے ماھین وتی کارانی تہءَ دست گٹ اَت ءُ آئرا چے سما کہ حانی کُجا اَت۔۔۔پمیشا ماھیں  پرائی خیرات ءُ ندر بوان انگر آنگر چاران وتی دست ءِ وروکیں  نان ءَ وران گْوشت۔۔۔

’’ شنکو من نہ زان آں  کہ مزنیں  بی بی کُجا اِنت۔۔؟ بلے تو وت برو بچار کہ مزنیں  بی بی کُجا اِنت۔۔ اے دراہ تئی مردم اَنت تو شک مہ کن۔۔۔ بلے منءَ بگْوش کہ من مزنیں  بی بی ءَ تئی کلوہءَ سر بہ کن آں ۔۔۔!‘‘

ءُ بامن نہ زانت کہ آ پہ مزنیں  بی بی ءَ، ماھین ءَ چہ کلوہ بہ داتیں ۔۔۔پمیشا آ ماھین ءِ گپاں  شموشاں  ماھین ءَ ھموداں  اشت ءُ دیمی روان بوت کہ ایدگہ بدریں  زالبول آئرا ادءَ وتی نیام ءَ گندان وتءَ را بوک کُرت چشکہ بامن آیاں  چاران اَت۔۔۔!

ءُ ھمے ساعتءَ درنیام ءَ آئی ماس بی بی حانی کہ مروچی وت چو بانور ءَ وتءَ را پوشائینتگ اَت، گوں  آئی ڈِیک وارت ءُ بامن وتی ماسءَ ناگتءُ ناگمان ءَ اودءَ دیست تو یکدمے ھبکہ بوت ءُ نہ زانت کہ آ چہ وتی ماس ءَ چے پول کنگ لوٹ اِیت۔۔۔! ءُ آئی ماس کمکیں  پریشان آئرا جُست کنان بوت۔۔

’’ چے حیر اِنت منی شنکو؟  من ندر، تو چے لوٹ ئے۔۔؟‘‘

ءُ بامن لپرزگ بوان گْوشت۔۔۔

’’ منءَ شنکی ءِ شکر بکار اَت تانکہ من سالونکانی سرءَ چٹ بہ دیاں ۔۔۔‘‘

’’ بلے تنے وھدی مہلوک نیمروچ ءِ نان ورگءَ اِنت۔۔۔من نانءَ چہ پد پر توشکر شنکی درگیج آں ، ندر بباں ۔۔ تو دلجم بہ بو؛۔۔۔ شکراں  ماھین کاراِیت ترا دنت۔۔۔‘‘ ءُ آ بشکھندگ بُوان گْوشت۔۔۔ ’’ بلے من ندرآں  ترا ناگتءَ شنکی ءِ شکرانی چون حیال اھت۔۔۔؟‘‘

ءُ آئی ماس آئرا مُچی ءِ نیامءَ ایوکءُ یکتنا اِشت ءُ رادگ بوت ءُ بامن ءَ ھنچش گمان بوت چشکہ آئی ماس آئی دلءِ گپاں  بزانت، یا کہ ساری ءَ زانتگ اَت، ءُ پوہ بوتگ اَت۔۔چیءَ کہ آ صفت ءِ مہراں  ایو ک ءَ وتی دلءِ تل ءُ توکانی تہءَ پوہ بُوگ لوٹ اِت۔۔۔ کہ اَچ ایشی ساری کہ دنیا ءَ ایشی باروءَ خبر بہ بیت۔۔۔

صفت چہ لہتیں  روچاں  چشکہ آئی پکرءُ حیالانی بُنءَ نشتگ اَت کہ حیال چشکہ اَچ آئی دور بوت نہ کُرتگ ءُ آ وھدے وتی چماں  نز بہ کُرتیں  تو صفت آئی چمانی دیمءَ اوشتوک گندگ بوت۔۔۔ بامن زالبولانی نیام ءَ نوں  ھبکہ یک دمے انگر چاران بوت چیءَ کہ مروچی صفتءَ ھر صورتءَ گندگ لوٹ اِت، پرچا کہ مروچی صفت ھم وتءَ را چہ ایدگہ جنکاں  سینگار کُرتگ اَت۔۔ ءُ صفت وھدے ایدگہ جنکاں  سینگار کُرت گُڑا آ وتی جندءَ چون سینگار کُرت۔۔۔؟ بامن حیال کنان بوت ءُ پدا آئرا حیال اھت کہ صفت ء ِ دوچ، صفتءِ پوشاکانی رنگ چشکہ چہ ایدگہ جنکاں  جتا اَت کہ ھر وھدے آ صفتءَ دیست تو آئرا گمان زرت کہ چشکہ صفتءِ چمانی برکش گیشتر بوان اِنت۔۔۔

ءُ پدا بامن ءَ ھیال اھت کہ آ وتی بنگلہ ءِ نوکیں  بہر ءِ تہءَ بروت ءُ وتی دیمءُ دستاں  بشوداِیت ءُ پدا  شاھی ماحل ءِ نیمگءَ دربروت ھموداں  کہ سالونک نشتگ اَت۔۔۔

ءُ وھدے آ ھموداں  درشُت تو اے چشکہ حالی بوتگ اَت، کہ دراھیں  زہگ ءُ زالبول پہ کْوھنگیں  بہرءَ درکپتگ ات، ھموداں  کہ دھول ءُ چاپ اَت۔۔۔

وھدے آ تہءَ پُترت تو آئرا سکّ مارشت بوت چشکہ کسے ادءَ ساڑی اَت، آ چہ کوٹیءَ بہ دومی کوٹی ءَ روان بوت، تانکہ دیست کہ یک کوٹی ءِ تہءَ صفت آدینک ءِ دیمءَ اوشتوک وتءَ را سینگار کنگءَ اِنت۔۔۔

صفت ءَ ایوکءُ یکتنا اُدءَ مزنیں  آدینک ءِ بُن ءَ سینگارءِ تہءَ دیست تو بامنءَ ھنچش تور اِت چشکہ آئی گین ءَ ساہ بند بہ بیت۔۔۔!

            ھما دمان ءَ صفت ءِ ھردوئیں  دست بہ وتی موداں  بُرزاِتنت کہ آ وتی موداں  چہ پُشتءَ گرہن دیان اَت ءُ کلپ ملپے جنگءَ اَت ، کہ آئی دراجیں  آستونک جہل کپان برائی باسکانی کھڈاں  سربوتگ اَت کہ آئی لاگریں  ءُ زیبائیں  دست، سْروشک، ءُ باسکانی بز گوشت درااِتنت ءُ آئی چمانی سْرمگ ءُ لنٹانی سیاھی، برزیں  گْورءِ شیشگءُ ستارہ برکش دیان اِتنت۔۔۔

ءُ وھدے آ بامن ءَ وتی پُشت دیست کہ بامن ءِ عکس آدینک ءِ تہءَ نظر آیگ ءَ اَت، تو صفت وتی دستاں  وتی نیام سرءَ داشت ءُ وتی چکءَ پروشگءَ ابید ھموداں  چشکہ سنگ بوت۔۔۔

ءُ بامن آئی پُشت ءَ اوشتوک جُست کُرت۔۔

’’اجازہ ھست کہ من ترا بچار آں ۔۔۔؟‘‘

صفت وتی دستاں  جہل کُرت ءُ وتی گشان ءَ سرءَ کُرت بلے وتی جاہءَ نہ سُراِت۔۔

آ بامن ءِ حبرءِ پسّو ءَ نہ دات۔۔۔ ءُ بامن پدا جُست کُرت۔۔۔

’’اجازہ ھست، کہ من ترا بچار آں ۔۔۔؟‘‘

’’تو منءَ چارگءَ ئے، تئی جُست ءُ پدءِ چے متلب۔۔؟‘‘

’’ بلے پدا ھم اجازہ لوٹ اِیت۔۔چہ چشیں  زیبایں  جنکے ءَ اجازہ المی اِنت ‘‘ بامن وتی جاہءَ اوشتوک گْوشان بوت۔۔۔

صفت حبر نہ دات۔۔۔

بامن دیمی بوتءُ آئی برکش دیوکیں  جامگءُ کوپگءَ وتی دستءَ ایر کُرت ءُ گْوشت۔۔

’’ منی دستاں  اجازہ ھست کہ ادءَ من وتی دستءَ ایر بہ کن آں ۔۔۔؟‘‘

صفت ھچ نہ گْوشت۔۔۔ءُ پدا بامن آئی زنوک ءَ گوں  وتی یک لنککے ءَ بہ وتی نیمگءَ کنان گْوشت۔۔۔

’’ایشی اجازہ ھست۔۔؟‘‘

ءُ بامن آئی چمانی تہءَ چاران بوت ءُ بشکھندگ بوت۔۔۔

’’منءَ ھم اجازہ ھست کہ من بشکھندگ بباں ۔۔۔‘‘

صفت ھچ نہ گْوشت۔۔۔

ءُ ھما دمانءَ وھدے بامن صفتءِ لُنٹاں  دْروتے گرگءِ اجازہءَ لوٹگءَ اَت کہ ڈنّءَ ماھین ءِ توار آیگءَ اَت۔۔۔’’ شنکو تو کجائے۔۔۔؟  بی بی حانی ءِ شنکی ءِ شکر ایش اَنت، واجہ بامن تو کجا۔۔۔ ھمدان ئے۔۔۔؟‘

ءُ بامن وتءَ را پدی کُرت ءُ دروازگ ءِ بُن ءَ ماھین ءَ دیست کہ آئی دستءَ شکراِتنت ءُ آ بامن ءَ شوھاز کنگءَ اَت۔۔۔

بامن شکراں  زُرت ءُ ترند ترند اَچ ھموداں  درکپت ءُ آئراماھین ءِ ناگتیں  ادءَ آیگ دوست نہ بوت ءُ آ پہ شاھی ماحل ءِ نیمگءَ درکپت۔۔

مروچی صفت اولی وار اَچ آئی نزینک اھتگ اَت، ءُ بامن وتی ءُ صفتءِ انکس نزینک آیگءِ سرءَ چشکہ باز وش بُوان اَت، کہ مروچی آ وتءَ را، راستی وش بہتے حیال کنان اَت۔۔۔

٭٭٭

(8)

بامن ءِ پکرءُ حیال چشکہ اَچ ایدگہ شازادگاں  ءُ اَچ وتی سیادءُ کاماں  چہ کسانی ءَ جتا اِتنت چشکہ آ اے دنیا ءِ تہءَ وتی پیمءَ یک جتائیں  زندے گْوازینگ لوٹ اِت۔۔۔ھما زند کہ آ ایشرا دنیا ءِ کتابانی تہءَ ونتگ اَت یا کہ وتی جندءِ پکرءُ حیالاں  چہ آزانتگ اَت کہ اے زند کہ گْوزگءَ اَت گُڑا اے زند پرایاں المیں  زندے نہ اَت، کہ اے زندءِ پُشتءَ یک دگہ زندے ھست اَت کہ بلکنا ایش چہ آیانی چماں  چیر اَت۔۔۔ کہ بلکنا زندءِ المی واھگ ءُ لوٹ ھمیش اَت کہ کسے اے زند ءِ پُشتءَ  چیریں  زندءَ بزانتیں ۔۔۔ پوہ ءُ سرپد بوتیں ۔۔۔!

ءُ اگاں  اَچ اے زندءَ ڈنّ، برز  یا کہ جہل زندے ھست اَت گُڑا ایش کجا اَت۔۔۔ چون اَت۔۔۔ ءُ مردم ایشرا چے پیمءَ دست آئورت کُرت، پچ گپت کُرت۔۔۔؟

وتی ڈیھ ءِ سیاسی جاورانی تہءَ خان صاحب ءِ کارءُ کرد ھرکسی دیمءَ اَت کہ آگوں نوکیں  ملک ءَ الحاق کُرتگ اَت بلے چہ الحاق ءَ باز سال پد آ ھما لوٹاں  چہ اے نوکیں  مُلک ءَ کنگءَ اَت کہ آ چہ خان صاحب ءِ ءُ چہ ھرکسی وسءَ تہر اِتنت ، دوراِتنت ءُ باز برزءُ بالائیں  لوٹ اِتنت کہ کسے ایشاں  بلکنا، پُج اِت نہ کُرت۔۔۔ چشکہ خان صاحب ءِ اے لوٹ کہ آئی ڈیھ ءِ پچ گپتگیں  ھما ھندءُ جاہ ءُ ڈگار کہ پرنگیانی زمانگ ءَ بہ دومی ڈیھانی تہءَ ھور کنگ بوتگ اَت یکوارے پدابلوچستان ءِ بہر جوڑی کنگ بہ بنت۔۔۔چشکہ جیکب آباد، کہ ساری ءَ خان گڑھ ءِ نامءَ یات بوت۔۔۔ سندھ ءِ بہر جوڑ کنگ بوتگ اَت۔۔۔، یا کہ ڈیرہ اسماعیل خان ءُ ڈیرہ غازی خان کہ نوں  گوں  پنجاب ءَ یکجاہ اتنت۔۔۔ ءُ خان صاحب نہ زان آں  اے لوٹءَ پرچے کنگءَ اَت وھدیکہ آوتی دستانی ڈیھءَ گوں  نوکیں  ملک ءَ یکجاہ ءُ الحاق کُرتگ اَت گُڑا آئی اے لوٹءِ تہءَ چے فلسفہ ءُ چے زانتے ھست اَت کہ ایشرا بامن وت نہ زانت۔۔۔!

            ءُ بامن چشکہ حیال کنان بوت کہ بلکنا خان صاحب وتی جندءِ السءُ مہلوک ءِ تہءَ اے سوگہ کنگ لوٹ اِت کہ اگاں  آ الحاق کُرتگ اَت گُڑا آ الحاق دراھیں  ڈیھ ءِ کرتگ اَت کہ چہ بلوچستان ءِ نامءَ یات بوت۔۔۔۔کہ ایشی روءَ آ ھما دراھیں  ڈیھ ءُ ڈگارانی لوٹ ءَ کنگءَ اَت کہ آ ساریءَ بلوچستان ءِ بہر اِتنت۔۔۔ چے اے لوٹ ءَ پدا آ وتی دلءُ ضمیر ءَ سرجم ءُ سوگہ کنگ لوٹ اِت۔۔۔ چے یکوارے پدا آ حیال جتائی ئیگ اِتنت۔۔۔ ءُ چے آ وتی جندءِ گرذانی پیلوی ءَ لوٹ اِت۔۔۔ ءُ چے آ بلوچ خان بُوگ لوٹ اِت۔۔ یا کہ یکوارے پدا وتی خانی ءَ برجاہ دارگ لوٹ اِت۔۔ چیءَ کہ خان وتی دراھیں  تُرس ءُ لرزاں  ابید یک واب گندوکیں  مردمے اَت، کہ آ مُدام وش وشیں  واب گندان بوت۔۔ چشکہ آئی بلوچ خان بُوگءِ واب کہ آئی دژمن ایشرا عظیم تر بلوچستان ءِ وابے حیال کُرت اَنت کہ آئرا رندءَ ھمے دوبہ ءِ تہءَ ملزمے زانگ بوت۔۔۔!

            بلے نوں  آ چشکہ وتی ’خانی‘ ءِ حاکمی ءَ برجاہ دارگ لوٹ اِت، کہ دراھیں  بلوچانی یکجئی ءِ متلب اَچ ایشی ابید گہ چے بوت کُرت۔۔۔؟ ءُ آ کراچیءِ پیلیس ھوٹل ءَ دراھیں  بلوچانی، دراھیں  تمندارءُ تمنانی یک دیوانے لوٹگءَ اَت کہ ایشی تہءَ مزاری، لغاری، بگٹی ، مری، دریشک، گورمانی ءُ لاشاری بہر زورگءَ اِنت کہ دراھیں  بلوچانی یکجئی ءِ متلب بامنءِ حیالءَ بگیر اَچ ایشی دگہ ھچ چیزے نہ اَت کہ آ سرکارءَ  تُرسینگ ءُ پیگور دَیگ لوٹ اِت کہ بلوچ گوں  آئی گون اِتنت۔۔۔!

            ’چے راستی ھنچش اَت۔۔۔ ؟‘ بامن حیال کنان بوت۔۔۔ ءُ پدا وتی سیاسی جاورانی باروءَ پکر جنان گُڈّسرءَ برے آسرءَ رست کہ الحاق یک راستیءُ یک حقیقتے اَت کہ اَچ ایشی انکار بوت نہ کُرت۔۔۔ پرچا کہ خان یک قبائلی کنفیڈریسی ءِ پاگ واجہ اَتءُ ایشی جتائیں  بہر سردارانی دستءَ اِتنت ءُ سردار چہ خان ءِ وس ءُ واکءَ ڈن ءَ اِتنت کہ وتی تمنءُ قبیلہاں  زیرپا کنان چہ نوکیں  دنیا ءَ دورداشتگ اَت  کہ اے کْوھنگیں  ٹرائبل کنفیڈریسی ءِ تہءَ چیزانی یک بندءُ تندے نہ اَت، یک بیوروکریسی یے، پوجے، مالیہ ءُ مالی راھبندے، یک علمی ءُ تعلیمی چاگردے نیست اَت کہ خان  ءِ بنجاھی  قوتءَ برجاہ بہ داشتیں  کہ نوکیں  ریاستانی جوڑ بوگءَ پد پرے قبائلی کنفیڈریسی ءَ دگہ ھچ راھے پشت نہ کپتگ اَت، بگیر اَچ ایشی کہ آ نوکیں  ریاستءِ بہرے جوڑ بہ بیتءُ ایشی تعلیمی، راجی، رواجی ، مالی ءُ گزرءُ لوٹانی تہءَ وتءَ را ھوار بہ گیج اِیت، چیءَ  کہ جتائی نوں  یک وابءُ یک حیالے اَت۔۔ ءُ خان وتی وشیں  وابانی گندءُ چار ءِ تہءَ نہ زان آں  چے چے وشیں  واب گندگءَ اَت کہ ایش دراپوک ءُ بے سیتیں  واب اِتنت۔۔۔!

            ءُ بامن ایش ھم زانت کہ شاھی ماحل ءِ تہءَ آنکہ علم ھست اَت بلے ڈنّ ءَ یک تہاریں  شپے اَت، ءُ مہلوک وتی آپ ءُ دان ءِ ھاترءَ تنے وھدی سنگانی زمانگ ءِ کارچءُ کمیرانی تہءَ وتی نان ءُ نکان ءَ شوھاز کُرت کہ اے زند وتی یک لعنتے اَت کہ لہتیں  مردمانی وانگءُ علم ءِ تہءَ اے ڈیھ ءِ کسمت ءَ بدل بُوگی نہ اَت۔۔ تانکہ ایش علم ءُ زانت ءِ تہءَ دیمءَ نہ شُتگ اَت۔۔۔!

            شازادگ ماحل ءِ تہءَ گوں  وتی داروگی ءُ شاغاسیاں  وتی مہرءُ محبتانی کسہاں  بیان کنگءِ تہءَ وش اِتنت ءُ سردارانی وتی خلعت ءُ انامانی سرءَ پہر بندان اِتنت کہ اے خلعت آیاں  چہ پرنگیاں  دست کپتگ اَت یا کہ چہ نوکیں  سرکارءَ۔۔۔ ءُ لس مردم زانت کہ آ پرچے زندگ اِتنت۔۔۔؟ ءُ پہ کئے زندگ اِتنت۔۔؟ ءُ آیانی زندءِ لیکھ چے اَت۔۔۔؟

            پمیشا بامن وتی جتائیں  کوٹی ءِ تہءَ ونت ءُ واب کُرت، پکر جتءُ کد کدی آ ڈنّ ءَ درکپت کہ آئی حیالانی تہءَ یک توپانے اَت کہ آ نہ زانت کہ آ وتی حیالاں  گوں  کئے درشان پکنت۔۔۔ ؟ ءُ چون درشان پکنت۔۔۔؟

ءُ چشکہ ساری ءَ ذکر کنگ بوتگ کہ بامن اَچ اے زندءَ جتایک دگہ زندے ءِ واھگ دارءُ تمہ داراَت کہ اے زند پہ گپتار آئی چہ آئی چماں  چیر اَت۔۔۔!

ءُ آئی نااُمیتیانی تہءَ ایوکءَ صفت ءِ حیال آئرا وش کنان اَت۔۔۔

صفت آء زندگانی ءِ آئیڈل اَت، چشکہ بگیر چہ صفت آ زندگ بوت نہ کُرت۔۔ صفت ءِ چہ کُلاں  مزنیں  سپت ایش ات کہ آ چہ ایدگہ جنکاں  چٹ جتائیں  جنکے اَت کہ آئی بدن ءِ تہءَ یک ھنچشیں  ارتعاشءُ حرکتے اَت کہ ایش ایدگہ جنکانی تہءَ نہ اَت۔۔۔ آنکہ آئی لیوس سادگ اَت، بلے آ وت وتی جامگ ءُ لیوساں  ھنچش کیچی کُرت ، دھوت کہ گوں  آئی بدنءَ بروبر درا بوت اَنت۔۔ بلکنا وتی گُدانی کیچی ءُ کٹائی ءِ تہءَ دراھیں  ماڑی ءُ ماحلانی شازادی صفتءِ دزکمکی ءَ گپت اَنت کہ آ دراھیں  روچ یک نہ یک بنگلہ ءِ تہءَ نندوک وتی عمر ءِ ورنائیں  جنکانی دوچاں  شرکنان بوت کہ حدا چشکہ آئی دستءِ تہءَ یک گشاد ءُ لائکی یے داتگ اَت۔۔۔ ءُ وھدے آ کھند اِت تو آئی بشکھندگی ءِ کرنچ ءُ کوس تاں  آئی گوشاں  سر بوت اَنت ءُ آ گیشتر بامن ءِ دلءِ تہءَ پُترت۔۔۔

            آ صفت ءَ لوٹ اِت۔۔ بلے آ چہ صفتءَ گیش ساریءَ دگہ چیزے لوٹ اِت، کہ آ اے چیزءَ وت نہ زانت کہ اے چے چیزے اَت کہ آئی دلءِ بُنیات ءُ چو شائرے ءِ حیالاں  سرسران اَت کہ ایش وتءَ را درانگاز کنگ لوٹ اِت ءُ پدّر کنگ لوٹ اِت، بلے صفت نہ زانت کہ آ چو ایشرا پدّر بہ کنت۔۔۔!

            اگاں  آ وتی دلءِ حُبّ ءُ واھگاں  پدر کنگ لوٹ اِت گُڑا ایش ایوکءَ وتی ساڑی ئیں  چپ ءُ چاگرد ءِ سرءَ وتی غصہ ، وتی زہرگ ءُ وتی بد برگءِ تہءَ کنگ لوٹ اِت، ءُ آ زانت کہ آئی اے زہرگءَ اے کستءُ کینگ پرائی وتی جند ءِ ردوم ءُ دیمروئی ءَ پہ یک شریں  حبرے نہ اَت، چیءَ کہ آ دنیا ءِ تہءَ جوانی ءُ شری کنگ لوٹ اِت، بلے دنیا چہ بدیءَ پھُر اَت، ھر کس چہ دومی ءَ دیمی گْوزگ لوٹ اِت، ھر کس زرّ، دولت ءُ کسے، اَچ ایشی کمیں  چیزے نہ لوٹ اِت، ءُ دنیا ءِ چشکہ چہ مزنیں  راستی طاقت اَت، کہ اے طاقت ءِ شوھاز ءَ چے جائیکہ شاھی ماحل ءِ شازادگ ءُ کنگریں  سر واھگ داراِت اَنت بلکنا چہ شاھی ماحل ءُ ماڑی ءَ ڈنّ کوہءُ کوچگانی تہءَ نندوکیں  سردار، نواب، میرءُ معتبر، رئیس، ٹکری، نائب، ارباب ، دراہ لوٹ اِتاں  کہ دراھیں  مردمانی کوشست ھمیش اَت کہ آ یک دومی ءَ چہ دیمءَ بہ گْوز اَنت۔۔۔ دومیاں  وتی پادانی چیرءَ بہ کن اَنت، ءُ آیانی لاشانی سرءَ دیمءَ جنزانءُ کنزان بہ بنت۔۔۔!

            ’چے اے زندءِ ایوکیں  راستی طاقت اَت یا کہ چہ اے طاقت ءَ بُرز، جتاءُ نزینک، یک دگہ چیزے ھم ھست اَت کہ آ چہ مئے چماں  چیراَت۔۔۔؟‘  بامن کدی کدی حیال کنان بوت۔۔۔ ءُ پدا وھدے آئرا ھچ نہ سُج اِت تو آ صفت ءِ حیالانی تہءَ وش بوت کہ اے حیال ھم باز عجب اِتنت کہ کدی ٹاکیں  نیمروچ ءَ پدروچ پیشمءِ دراجیں  ساھگانی تہءَ آئرا چہ وتی جندءِ بدن ءَ یک بوھے زُرت ءُ اے بوہ مزن بُوان یک حیالے جوڑ بوت ءُ پدا بازیں  دگہ حیال پاد اھت اَنت ءُ یکجاہ بوت اَنت ءُ پدا یک عکسے جوڑ بوت کہ اے عکس چہ بوہ ءَ پھُر بوت، ءُ چرے عکس ءِ بوہءَ آ وتی چماں  نزّ کُرت ءُ پدا صفتءِ پیکر آئی چمانی دیمءَ اھت۔۔۔!

            آئرا ھما روچ ھم یات ات کہ وھدے آ حوری ءُ رامین ءِ سیرءِ روچءَ بنگلہ ءَ تانا ءُ ایوک آ صفتءَ زندءِ تہءَ اولی گشتاں  چہ انکس نزینک ءَ دیستگ اَت ءُ آ اَچ آئی اجازہ لوٹ اِتگ اَت تانکہ آئرا دروتے بگیرت۔۔۔! پدآیانی گسءِ مولد ماھین تہءَ اھتگ اَت ءُ آ دمانی تہءَ وتءَ را پدی کُرتگ اَت ءُ ھجالت ءُ شرمندگ بُوان آ اَچ ھموداں  درکپتگ اَت چشکہ آ پدا اے ڈولیں  حرکت مہ کنت کہ کسے آئرا گوں  صفتءَ تانا ءُ ایوک بہ گند اِیت چیءَ کہ چہ سیرءُ آروس ءَ ساری جنک ءُ بچک ءِ وتءَ را یک دومیءَ گندگءُ مہر کنگ آیانی چاگردءِ تہءَ یک شریں  حبرے زانگ نہ بوت  کہ آیانی دروھندیں  کوہ کوچگانی تہءَ ایش یک سیاہ کاری یے شمار کنگ بوت کہ ایشی سزا مرک اَت ، دگہ ھچ چیزے نہ اَت۔۔۔! بلے آ صفت ءَ پہ وتی وھد گْوازینگءَ مہر کنگءَ نہ اَت، بلکنا آ گوں  صفتءَ سانگءُ سیر کنگ لوٹ اِت ءُ وتی آئوکیں  نسل ءِ ماس جوڑ کنگ لوٹ اِت۔۔۔ آئرا مہر کنگ لوٹ اِت۔۔۔ آئرا دروت گرگ لوٹ اِت، ءُ آئرا وتی بگلءَ کنگ لوٹ اِت۔۔۔!

            ءُ ایشی تہءَ ھچ گناہ نیست اَت ءُ اگاں  ایش گناھے ھست اَت گُڑا اے گناہءَ صدبراں  کنگ لوٹ اِت پرچا کہ بنیادم ءِ ھچ دمَگے، ھچ ھندے، ھچ ملک ءُ دیارے ، اَچ اے مہرانی تپدءَ ھورک ءُ ھالی نہ اَت، کہ اے مہربازیں  پائے بندی ءُ سکیانی تہءَ ھم وتءَ را پیداور کُرتگ ءُ گیشتر پیداور کُرت۔۔۔!

            بلے چشکہ ما زان ایں  کہ چہ وتی سیرءُ آروس ءَ ساری آ وتی جندءِ زندءِ لیکھ ءَ ھم زانگ لوٹ اِت کہ آئی زندءِ لیکھ وت چے اَت۔۔؟  صفت آئی زندءِ مستریں  بہر ے ھست اَت، بلے ایشی المیں  بہر ھم بلکنا نہ اَت۔۔۔ بلکنا زندءِ یک دگہ تکءُ پہناتے اَت کہ اَچ آئی چماں  چیر اَت کہ اگاں  آ  اے لیکھ ءَ بزانتیں  گُڑا چشکہ آ صفت ءَ وتی مہرانی ھندءُ جاہ ءَ ھمے مستریں  لیکھ ءُ مکسدے درنیامءَ  زانتءُ پوہ بوت۔۔۔پمیشا آئرا صفت ھم بکار اَت ءُ آئرا وتی زندءِ مستریں  لیکھ ھم بکار اَت کہ آ ایشرا پہ دلجمی ءُ پہ شری نہ زانتکہ ایش چونیں  لیکھے اَت۔۔۔ بلے آ انکس زانت کہ اگاں  آ وتی زندءِ لیکھ ءَ زنت گُڑا چش بگْوش کہ آ ھر چیزءَ زانت۔۔۔!

            آ وتی ایدگہ براسانی پیمءَ ڈنءَ نہ ونتگ اَت بلکنا آ کلات ءِ اسکولءَ چہ میٹرک پاس کُرتگ اَت ءُ پدا کراچی ءَ چہ کالجے ءَ بی اے، ءِ ڈگری گپتگ اَت ءُ آئی ھُب ءُ واھگ گوں  کتاباں  بوتگ اَت کہ آ وتی بنگلہ ءِ تہءَ بازیں  کتاب مُچ کُرتگ اَت، ءُ اَچ اودءُ اَچ اداں  آیاں  نزّ آئورتگ اَ تءُ پروتءَ یک کسانیں  کتابجاھے جوڑ کُرتگ اَت کہ آ اداں  راجدپتر ، فلسفہ، لبزانک، ءُ نفسیات ءِ کتاباں  ونت کہ اَچ اے سبب ءَ زندءِ باروءَ آئی ادراک ءُ زانت چہ وتی ایدگہ براسءُ گْوھاراں  جتا اَت کہ آئی حیال ءَ زند اگں  ھست اَت گُڑا ایشی یک حیالءُ یک پکرے ھست اَت۔۔۔ ءُ اگاں  دنیاءِ تہءَ ردومءُ دیمروی ءِ اگاں  گندگ بوت، گُڑا ایشی پکرءُ حیالءِ تہءَ گندگ ءُ زانگ بوت، کہ بگیر چہ پکرانی ردوم ءَ ایدگہ دراھیں  مادی ئیں  ردوم وتی جاہءَ آنکہ پوک نہ اِتنت بلے ساری پکرءُ حیال ساڑی اَت، کہ مادی ئیں  دنیاھمے پکرءُ حیال ءِ یک تچکی ءُ یک پراھی یے اَت۔۔۔ ! ءُ حدا اے پکرءُ حیال ءِ بیخ ءُ بنیات ءُ بُنی ھِشت اَت کہ اَچ آئی دراھیں  حیال درکپتگ اَت کہ اے دنیا ناسرجم ءُ ناپیلوئیں  دنیایے اَت کہ ایشی تہءَ ھر چیز چشکہ وتی حداءَ سربُوگ لوٹ اِت۔۔۔ءُ درھیں  بنیادم ءِ راجدپتر چشکہ چہ وتی بنیاتءَ سرجم بوگ لوٹ اِت، ءُ حداءِ سرءَ سر بُوگ لوٹ اِت۔۔! یا کہ وتی حدا جوڑ بوگ لوٹ اِت۔۔!

            آنکہ وھدے کدی کدی آ گوں  وتی ھمراہ ءُ سنگتاں  وتی حیالاں  درشان کُرت تو آئرا اے حبرءِ زانت ھست اَت کہ آئی ھمراہ ءُ سنگت آئی حیالاں  حاص مذہبی حیال کُرت اَنت چشکہ آ مسیت ءِ مُلایے بہ بیت، بلے آ وتءَ را اے ڈول ءَ حیال کنگ نہ لوٹ اِت، بلکنا آئی حداءِ شوھاز ءِ زانتءُ سرپدی یک فلسفیانہ زانت ءُ سرپدی یے اَت، کہ ایشرا آئی سنگت نہ زانت ءُ پوہ نہ بوت اَنت پمیشا آ اے گپاں  وتی کوٹی ءِ یکتنائی ءِ تہءَ پکر جنان بوت۔۔۔!

            اصلءَ آ اے دراھیں  چیزانی زانت ءُ آگہی ءِ حُب ءُ مئیل مہ داشتیں  اگاں  آئرا وتی جندءِ راجدپترءِ زانگ حُب ءُ واھگ مہ بوتیں ۔۔۔ چیءَ کہ آ چہ کسانیءَ چہ وتی ماسءُ پسءُ ناکو ءَ وتی جندءِ راجدپتر ءِ باروءَ بازیں  چیز اِشکُتگ اَت کہ اے دراھیں  چیز یک تھامور ءُ تہاریں  دروشمے ءَ بہ آئی دماغ ءِ پُشتءَ ایر اِتنت یا کہ جاہ منند بوتگ اَت، کہ آخر آ وت چہ کُجا اھتگ اَت۔۔۔؟ چون اھتگ اَت، ءُ پرچے اھتگ اَت۔۔؟

            ءُ وھدے آ کراچیءَ بی اے کنگءَ اَت گُڑا آئرا کرارکرارچہ وتی جندءِ راجدپتر ءِ زانت ءُ سرپدی حیالاں  اے مارشت ھم بُوان اَت کہ آئی جندءِ راجدپتر ءِ باروءَ جُست بلکنا ھما ڈولیں  جُست اِتنت چشکہ اے دنیا چون جوڑ بوت۔۔ ءُ پرچے جوڑ بوت۔۔۔ کہ چے ایشرا لیکھے ھست اَت کہ نیست ات۔۔۔؟

            بزاں  پرائی چہ بندات ءَ اے جُست یک اھمیں  جُستے جوڑ بوتگ اَت کہ آئی وتی راجدپتر ءِ جُستءُ دنیا ءِ جُست یک پیمءَ اِتنت کہ ھردوکانی بندات زانگ نہ بوت، کہ اَچ کجا اِتنت ؟ چشکہ زانگ نہ بوت، کہ اے دنیا ءَ کئے جوڑ کُرتگ ؟ اگاں  حدا جوڑ کُرتگ اَت گُڑا حدا کُجا اَت، ءُ اگاں  آ اے ڈیھ ءَ چہ ھزاراں  سال آبات اِتنت تو ساریءَ آ کُجا اِتنت، ھنچش کہ مذہب آدم ءُ حواءِ پیدائشت ءُ ابلیس ءِ نافرمانی ءِ کسہاں  پُھر اَت، گُڑا ھمے پیمءَ آیانی وتی راجدپتر ءِ باروءَ بازیں  کسہ اِتنت کہ کسے آیاں  عرب نسل گْوشت، کسے ایرانیءُ عربءِ ھوارسواریں  نسل زانت ءُ کسے آیاں  کردءُ ترکمن حیال کُرت ءُ کسے آیاں  چہ حلب ءَ حیال کُرت ءُ کسے امیر حمزہ ءِ اولاد حیال کُرت ءُ کسے آیاں  گوں  بابل ءُ نمرود ءِ دوراں  شمار کُرت کہ آ چہ ’ساکا‘ ءُ ’پارتھین‘ آنی جتائیں  نسلے اِتنت۔۔۔!

            بلے چو حدا ءِ قیاساں ، آیانی راجدپتر ءِ ھم بازیں  قیاس اِتنت کہ ھر راجدپتر نویس وتی علمءُ زانت ءِ کساس ءَ ایشی سرءَ باث کُرت ءُ راستیءَ زانگ لوٹ اِت۔۔۔ چشکہ ھر مذہب وتی ڈولءَ اے دنیا ءِ راستی ءِ باروءَ زانگ لوٹ اِیت۔۔۔

            بزاں  بامن ءِ تہءَ وتی راجدپتر ءِ شوھاز یک مذہبی راھبندے ءِ ڈولءَ چہ حیالے ءَ بندات کُر ت کہ ھر راجدپتر نویسوک چو مذہبی زانتکاراں  ایشرا گوں  زندءِ ٹھوسیں  راستیءُ حقیقتاں  یکجاہ ءُ ھوار کنگ لوٹ اِت ءُ ثابت کنگ لوٹ اِت کہ اے نسل یک قومی شناستے اَت، کہ ایشی تہءَ بازیں  نسل مان اِتنت کہ آیانی قومی شناست یکے اَت کہ ایش ایوک ءَ گوں  یک نسلے بندوک نہ اَت چشکہ زانگ بوت۔۔۔

            گُڑا بامن ھم چہ ’راستی‘ ءِ شوھاز ءَ وتی راجدپتر ءِ کشک ءَ اھتگ اَت یا کہ آئی وتی راجدپتر ءِ رگءُ روھتگانی شوھاز آئرا حدا ءُ راستیءِ کشکءَ بُرتگ اَت۔۔۔ کہ اے بابتءَ بامن نہ زانت ، بلے آئرا گمان زورگءَ اَت کہ اگاں  اے دنیا ءِ تہءَ آئرا زندگ مانگی اَت گُڑا راستی ءِ شوھازءِ تہءَ مانگی اَت، ءُ زندگ بُوگی اَت، پرچا کہ نہ تنے وھدی آ چشکہ راستی ءُ حداءَ نہ زانتگ اَت ءُ نہ کہ وتی قومءَ۔۔۔!  ءُ ھمے سببءَ آ تچکاں  تچک گوں  یک حیالے ءَ پیڑاِتگ ات کہ چے آ گواچنی ءُ راستی قومے اتنت۔۔؟ چے راستی آیانی شناست چہ دومیاں  جتا اَت۔۔؟ ءُ چے راستی ءِ زانتءُ زانشت ءَ پدا آ وتی راستی ءُ وتی قومءَ ھم زانت اِش۔۔؟

            ءُ بامن ءَ تھامور تھامور ھمے حیال زُورگءَ اَت کہ اگاں  آ وتی جند ءِ ھند ءُ جاہ ءَ راجدپتر ءِ جہلانکانی تہءَ زانتءُ سرپد بوت گُڑا چش بگْوش کہ آ وتی ’ راستی‘ ءَ زانت۔۔۔ چیءَ کہ بامن نوں  کرارکرار سرجم ءُ سوگہ بوان اَت کہ ایوکءَ خدائی یک گمانے ءِ ءُ یک قیاسے ءِ ڈولءَ شوھاز آئرا یک مُلایے، یک صوفی ءُ پکیرے بلکنا جوڑ بکرتیں  بلے آئرا ھما ادراک ءَ چہ زبہر کُرت کہ ھمے ادراک ءِ شوھاز ءَ آ وتی جند ءِ راستی حیال کنان اَت، کہ ھمے راستی بلکنا آئرا گوں  ھما مزن ءُ مستریں  حیالیءَ بہ بستیں  ءُ یکجاہ ڈکّ بہ داتیں ۔۔۔ کہ آ راجدپتر ءِ محرکءُ سبب اَت یعنے اَچ آئی دراھیں  دنیائی راجدپتر درکپتگ اَت کہ آئی وتی جندءِ راجدپتر ھمے دنیائی راجدپتر ءِ یک بہرے اَت، یک کسانیں  بہرے اَت، کہ ایشی بُن ءَ خان نندوک اَت ءُ دومی بُنءَ سردار جاہ منند َت، ءُ درنیامءَ شپانک، بگ جت، باھرپان،گورم پان، دہقان ءُ بزگر اِتنت کہ وتی راجی ءُ چاگردی حیثیت ءَ یک ڈولءَ بروبر اِتنت بلے وتی ھستی ءُ نیستی ءِ تہءَ چہ یک دومی ءَ جتا اِتنت کہ گریبی  ءُ شدیک ءُ درتہ پُچی پرایاں  عیبے نہ اَت بلے وتی میاجلی ، وتی گیرتءُ وتی عزت ءُ وتی قومی درجگ ءَ جہل کپگ پرایاں  مزنیں  عیبے اَت کہ آ ھرچیز بُوگ لوٹ اِت بلے اَچ وتی ھمے میار جلی ءَ چہ جہل کپگ نہ لوٹ اِت۔۔!

            ءُ دومی نیمگ ءَ آ وتی ھمے میار جلی ءُ وتی مہمان جلی ، وتی بیرگیری، وتی میڑھ ءُ مرکہ، وتی صاف دلی ءُ وتی سگّ ءُ سینگ ءِ مارشتانی تہءَ پدّر کنان بوت پرچا کہ آیانی راستی یک ٹھوس ءُ سکیں  دروشمءِ تہءَ وتءَ را پدّر کنگ لوٹ اِت کہ ایشی تہءَ ھچ تابءُ لیٹے نہ اَتءُ ھچ پیمیں  پُرپیچی ءُ گرہنے نہ اَت کہ اے تمنی ءُ قومی زانتءُ زانشت تچکاں  تچک تیوگی، ءُ سجئی ءُ یک صافدلیں  ءُ کشادگیں  مارشتے اَت کہ نوں  گوں  نوکیں  دنیا ءِ یعنے راجدپتر ءِ نوکیں  جاورانی تہءَ وھدے آ یک نوکیں  سرکارءِ یک قومی ریاست ءِ بہر بوتگ اَت ، گُڑا آیانی صافدلیں  ءُ تچکیں  مارشت ءُ ادراک گُڑا نوں  آیاں  گوں  نوکیں  دنیا ءِ تضاد ءُ پُرپیچیاں  پیڑینتگ اَت ءُ یک کشءُ بگیر ءِ تہءَ گرفتار کُرتگ اَت۔۔۔!

            کہ سردار چہ خانءَ یاگی بوتگ اَت، ءُ نوکیں  سرکارءُ نوکیں  قومی ریاست ءِ بہر جوڑ بوتگ اَت کہ ساریءَ پرایاں  دگہ راہ پشت نہ کپتگ اَت کہ آخان ءِ ’خانی‘ ءِ رعایا جوڑ بہ بنت۔۔۔ یا کہ نوکیں  جوڑ بوتگیں  قومی ریاستءِ بہر بہ بنت۔۔۔؟  کہ وتی خان صاحب ساریءَ اے الحاق ءَ گوں  نوکین قومی ریاست ءَ کُرتگ اَت کہ نوں  بلکنا قومی شناست ءِ زیان بوگءِ تُرسءِ سبب ءَ آ یکوارے پدا چہ سرکار ءَ بازیں  نوکیں  لوٹ کنان اَت کہ ایشی تہءَ پنجاب ءُ سندھ ءِ ھما بہرانی لوٹ ءَ کنان اَت کہ آ ساریءَ بلوچستان ءِ بہراِتنت۔۔۔!

            آنکہ لس مردمءِ تہءَ ھمے تُرس مان اَت کہ نوکیں  قومی ریاست ءِ بہر بُوگءَ پد آیانی وتی جندءِ قومی شناست زیان بیت کہ ایشرا چہ جائیکہ ’جتائی‘ ءِ تہءَ دارگ بوتیں  یا کہ قومی ریاستءِ تہءَ دارگ بوتیں ۔۔۔ کہ اے مارشت یک نہ یک دروشمے ءُ یک نہ یک ڈولے ءَ آیانی دلءَ ساڑی ءُ موجود اَت۔۔۔ بلے بامنءَ خبر اَت کہ چہ نوکیں  سرکارءُ چہ نوکیں  جوڑ بوئوکیں  قومی ریاستءَ جتائی یک نابوئوکیں  حبرے اَت، کہ یک کْوھنگیں  قبائلی ءُ یک تمنی زندے چون یک طاقتوریں  قومی ریاستے ءَ اوشتات کُرت۔۔۔ چشکہ خان صاحب ایشی واباں  گندان اَت، یا کہ ھما لہتیں  تمنی ءُ قبائلی سروک کہ گوں  خان ءَ بندوک اِتنت کہ ایش پہ خان ءَ بلکنا کوھانی تہءَ بہ شُتین اَنت، ءُ یاگی بوتین اَنت۔۔۔ بلے آیانی زور چنکس اَت۔۔۔ آیانی دستءَ چے وسیلگ اَت۔۔۔ ءُ پدا چے آ اے تمنی ءُ قومی ءُ قبائلی جنگءَ تاں  دیرءَ داشت کُرت اَنت۔۔۔؟

            بامن وتی جندءِ ’راستی‘ ءِ شوھاز ءُ وتی ادراک ءِ تہءَ برے آسرءَ اھتگ ءُ سربوتگ اَت کہ اے جُست ءُ پداں  گوں  یک حقیقت پسندیں  ءُ گوں  یک عقلی ئیں  راھبندے ءِ تہءَ چارگی اَت، کہ نوکیں  قومی ریاست کہ چہ ھندوستان ءِ بہرءُ بانگ ءَ پد وجودءِ تہءَ اھتگ اَت یک راستیءُ یک حقیقتے اَت کہ نوں  اگاں  اے ملک ءِ تہءَ اگاں  آیاں  زندگ بوگی اَت گُڑا بازیں  راستیءُ حقیقتاں  منگی اَت، ءُ پدا وتی آئوکیں  روچانی باروءَ پیسلہ کنگی اَت، کہ بامن ءِ حیال ءَ نہ کہ خان، نیکہ سردارءُ نیکہ نواب، ءُ نیکہ لس مردمءُ نیکہ نوکیں  قومی ریاست ءِ اہلکار حقیقت پسندءُ راستی ءِ زانوک داربوت اَنت کہ ھرنیمگءَ یک لتاڑ ءُ یک دربہ دری یے اَت، کہ چہ یک نیمگءَ سے صد سالیگیں ، ’خانی‘ زیان بوگءَ اَت، ءُ دومی نیمگءَ نوکیں  قومی ریاست ءِ جوڑ بوگءَ پد آیانی جمعی شناست ءِ جُست پاد اھتگ اَت کہ ایشی ھچ راہ ءُ کشکے درا نہ اَت۔۔۔

            ءُ اے  راہ ءُ کشک پمیشا درانہ اَت کہ تاں  دو صد سالاں  اے ھندءَ چہ ایدگہ دنیاءَ جتایک کْوھنگیں  چاگردے ءِ تہءَ زندگ بوتگ اَت کہ نہ کس ڈن ءَ ادءَ اھتگ اَت ءُ نیکہ اَچ اداں  کسے ڈنءَ درشتگ اَت، پمیشا ڈنی جاوربدل بوان اِتنت ، وھدے اے ھند سیاہ تہاریانی بہر بوتگ اَت کہ نوں  ناگتءَ ایش سما کُرتگ اَت گُڑا وتی ایدیم آدیم ءَ یک گیشتر زانتکار، گیشتر طاقتور ءُ زورآور ءُ گیشتر پوہ ءُ سرپدیں  دنیایے دیستگ اَت کہ آیانی تمنی ءُ قومی زندءِ دیمءَ اے نوکیں  دنیا چشکہ نوکترءُ روژنا تر اَت، بلے ایشی تہءَ وتی جندءِ جکّ کنگ ھم مان اِتنت بلے ایش ھست اَت کہ نوکیں  دنیایے، کہ اے نوکیں  زندءَ کبول کنگ پہ یک صافدل ءُ سادگیں  تمنی ءُ قبیلہ داری زانت ءُ زانشت ءَ ایش مشکل ءُ گران اَت کہ آ نوکیں  دورانی پرپیچیاں  بزانت ءُ کبول بہ کنت۔۔!  وھدے ھمے صافدلیں  ءُ سادگیں  زانتءُ زانشت وتی المیں  آزاتی ءَ چہ زبہر بوتگ اَت کہ وھدے آ اے تچکیں  ڈگارءُ وتی رمگاں  چارینت۔۔۔ چہ وتی چمگاں  آپ وارت۔۔۔ سبزیں  آزمان ءِ چیرءَ وتی گدان ءَ جک کُرت ءُ اوشتارینت!  وش گواتانی تہءَ زہیرونک جنت، تیاب ءِ چولانی نیام ءَ ماھی ءِ شکار کرتءُ ھازگیں  ریکانی بُن ءَ وتی ریکانی سرجگاں  وپت۔۔۔ کہ کسے آ جُست نہ کُرت کسے آئرا نہ پول اِت ، کسے آئی ڈست ءُ نشان ءِ سرءَ جُست ءُ پرس نہ کُرت کہ آ تچکاں  تچک آزات اَت کہ ھر جاہ کہ آئی دیم بہ کپتیں  آ درشُت کہ کسے آئرا نہ داشت۔۔۔ بلے نوں  آ جُست کنگ بوت، نوں  آئی دراھیں  عمل ءُ حرکت، ڈنی طاقت ءُ زورانی چیرءَ اِتنت۔۔۔ نوں  آئرا چہ ھما کْوھنگیں  تمنی ءُ قومی سادگ ءُ صافدلیں  زانت ءُ زانشت ءَ پد یک نوکیں  زند ءِ گزرءُ لوٹاں  پیلو کنگی اَت۔۔۔ نہ کہ وتی جندءِ ڈیھ ءُ ڈگار ءَ آ سیاہ کار اَت۔۔۔ !

            ءُ بامن ءَ اے ادراک وھدے تئور اِتگ اَت گُڑا آئرا ھنچش مارشت بوتگ اَت چشکہ آ راج دپتر ءِ نبض ءِ سرءَ وتی دستءَ ایر کُرتگ ۔۔۔ چشکہ آ پوہ بوتگ اَت کہ راجدپتر ءِ ادراک ءِ متلب چے اَت۔۔۔ ؟  چشکہ آ وتی ’راستی‘ ءِ شوھاز ءِ بُن ءُ بنیات ءُ سرچمگ ءِ سرءَ اھتگ ءُ اوشتاتگ اَت کہ اگاں  اے دنیا ءِ تہءَ پرائی زندءِ یک معنا ءُ یک متلبے ھست اَت گُڑا ھمیش اَت کہ آ راجدپتر ءِ نبضءَ بزانت۔۔۔ ءُ نہ ایوک اے نبض ءِ دْرِکگاں  بزانت بلے آ وت ایشی بہر جوڑ بہ بیت۔۔ ایشی ءِ یک المیں  بہرے جوڑ بہ بیت۔۔۔چشکہ آ اے دنیا ءِ تہءَ ایوک ءَ پہ راجدپتر ءِ زانتءَ پیدا بوتگ اَت، کہ آئی حیال ءَ آئی دیم ءَ چارمکنڈیں  بوئوکیں  چیز، اے سر مہ سنگیں  کوہ، اے آزمان، اے کشادگیں  زمین ءُ آزمان، اے تیاب ءُ اے ریگستان، اے کوچگ ءُ کشک، ءُ رنگ راہ، ءُ ایشانی سرءَ رمَگ، بگّ، ھر، اسپت، اُشترانی بگّءُ گلہ، ءُ اے مرد کہ وتی گدانانی تہءَ ءُ وتی لوگانی تہءَ آبات اِتنت ، اے دراہ راجدپتر ءِ کارستءُ کاری اِتنت ءُ ایشانی ارواح، چشکہ کس دگرے دستءَ اِتنت۔۔۔ کہ اگاں  ایشی ارواح حدائی دستءَ نہ اِتنت، گُڑا ایش الم ءَ راجدپترءِ دستءَ اِتنت، ءُ راجدپتر دیمی چون جُنز اِت۔۔ ادءَ کئی دست مان اَت۔۔۔ کئے ایشرادیمی پدی کنان اَت۔۔۔؟

اے درھیں  جُستانی پسو بامن ءِ ورنائیں  پکر ءِ پُشت موجود ءُ ساڑی اِتنت کہ کدی کدی آ ھمے جُستانی چیرءَ سربار ءُ گران بار بوت تو گُڑا آئرا نہ سُج اِت کہ آ پرچے زندگ اِنت۔۔؟ پہ کئے زندگ اِنت۔۔۔؟ ءُ چون زندگ اِنت۔۔۔؟  ءُ اگاں  آ وت کدی مراِیت گُڑا چے آوتی راجدپتر ءِ ارواح ءِ بہرے جوڑ بیت، کہ ایشی تہءَ آئی پیڑیانی ارواح ھوار اَنت۔۔۔؟ ءُ چے مرکءَ پد مردم ءِ ارواح گوں  حداءَ گوں  یکجاہ بیت۔۔؟ یا کہ حدا آئرا آئی نیکی ءُ بدی ءِ جُستءَ کنت۔۔؟

بلے نیکی ءُ بدی ءِ جُستانی سرءَ حداءَ چے بکار۔۔۔؟  چے اے مذہب ءِ یک نزوریں  جُستے نہ اَت، مردم راجدپتر ءِ تہءَ وتی المیں  آزاتی ءِ مارشتاں  کارمرز کنگ لوٹ اِت،ءُ آزاتیءِ مارشتانی پیلوی، زندءِ المیں  لیکھ ءُ مکسد ءُ مول ءُ مراد ءِ آگہی چے اَت، یک نیکی نہ اَت، کہ راجدپتر ءِ چھیل ءُ چانکانی تہءَ مردم ایشراشوھاز کنگ لوٹ اِت،تانکہ آ ھما ارواح ءَ بزانت کہ آ راجدپتر ءِ تہءَ جاریءُ ساری اَت۔۔۔ کہ اے آزاتی ءِ مارشت آنکہ راجدپتر ءِ ارواح ءِ واھگ اَت بلے راجدپتر ءِ ارواح وت چشکہ یک گیر مادی قوتے اَت کہ چہ بنیادمانی ھزاریں  سالانی جُہد ءُ زوھد ءَ پہ راجدپتر ءِ ارواح وتءَ را زانتگ اَت ءُ پوہ بوتگ اَت کہ نوں  ھمے جمعی سرگْوست وت یک ارواحے ءِ صورتءَ مئے لاشعور ءُ شعورءِ پُشت ءَ ایر اِتنت، ءُ جاہ منند اِتنت کہ ماں اَچ ایشاں  اثر زوران ات ایں  کہ بنیادی صورتءَ بلکنا ایش دنیائی ارواحے بوتیں ۔۔ بلے ما ایشرا نہ زانت ، پرچا کہ ایشی زانگ چہ مئے عقل ءَ دور اِنت، بلے ما راجدپتر ءِ نبض ءَ زان ایں ، چیءَ کہ ایش مئے دیمءَ پچ بُوان اِتنت، ھنچش چشکہ کسے کتابے ءِ تاکاں  لیٹینان بیت۔۔۔ یا ھنچش چشکہ تبک تبک یک کوچگے ءِ تہءَ پُتراِیت، ءُ نوک نوکیں  دروازگ آئی چمانی دیمءَ پچ بُوان بہ بنت۔۔۔!

            راجدپتر ءِ ’کتاب‘ ءِ وانگ ءَ بامن وتی زندءِ مولءُ مراد حیال کنان بوت کہ نوں  آ ایشی سر بُوگ لوٹ اِت، پمیشا آ وتی دورءِ مذہبی رسم ءُ روایت ، وتی سیاسی ئیں  جاورانی چست ءُ ایر وتی جند کہول، یعنے شازادگانی بے معنائیں  کھندگ ءُ ٹوکانی سرءَ وش بُوگ ءُ وتی تمنءُ قبیلہانی صافدلی، سادگی دراھاں  گوں  یک نگدکارے ءِ چماں  چاران بوت کہ آئرا اے دراہ دوست نہ اِتنت، کہ چہ خان ءِ شاھی ماحل ءَ بگرتانکہ سردارانی دراھیں  حویلی ءُ کوٹ ءُ کلاتانی ءُ چہ آیانی مولد ءُ بازیں  جنینانی بشکھندگی ءَ بگرتانکہ آیانی گلامی ءُ خدمتگاری ءُ چلیم زیری ءِ مارشتاں  دراہ پہ بامن ءَ پوک اِتنت ، بے سیت اِتنت، گوں  خان ءِ وشیں  واباں  ھورءُ ھوار۔۔۔!

            اگاں  اے دراہ پوک ءُ بے سیت اِتنت گُڑا آ کُجام چیز ھست اَت کہ آ معنایے داشت۔۔۔؟

ءُ بامن ھرچنت کہ وتی ھوشءَ چپ بہ داشتیں  بلے پدا آئرا گمان زُرت کہ راجدپتر ءِ تہءَ حداءُ راستیءُ دنیا ءِ ارواح ءُ ھرکسی ارواح چیر اَت، کہ چہ راجدپتر ءَ ھچ چیزے چیر نہ اَت۔۔۔! بلے چے راجدپتر ءِ ارواح ءِ زانگ وت حداءُ راستی ءِ زانگ ءِ یک جُہدے نہ اَت۔۔۔؟ چے یک مردمے ءِ راستیءِ شوھاز۔۔۔ چہ راجدپترءَ جتائیں  راستیءِ شوھاز معناءُ متلبے داشت۔۔۔؟ بلکنا ایش یک مردمے ءِ نجاتءِ راہ بوتیں  بلے راجدپترءِ دیمءَ کہ ما ملامتءُ ھجالت اِت ایں  گُڑا اے ملامتی ءُ ھجالتی ءَ کئے دور کُرت۔۔۔؟

            بامن وتی دراھیں  پیڑی۔۔۔ گْوستگیں  نسلاں  ملامت ءُ ھجالت کنان بوت کہ آ اے دنیا ءِ تہءَ یک ھنچشیں  راجءُ چاگردءِ تہءَ زندگ اَت ، یا کہ ھمے زندگانی ءَ وش کُرتگ اَت کہ آئی تہءَ نوکیں  دنیا ءِ یک تھریشاسے ھم مان نہ اَت۔۔۔ءُ نیکہ نوکیں  روچانی بْرمشے پراَت، کہ ایشرا آس بداتیں ، بُن بداتیں ، تانکہ اَچ ایشی پُراں  یک نوکیں  دنیایے پیدا بوتیں ۔۔۔!

            اے ڈول نہ بوتگ اَت، ءُ ایشی جاہءَ سیاہ تہاریں  شپاں  یک ردءُ کتارے بستگ اَت کہ آئی بُن ءَ ھچ روژنائی نظر آیگءَ نہ اَت۔۔۔!

ءُ اگاں  آئی پس ءُ خان صاحب اے روژنائی ءَ شوھاز کنگءَ اتنت گُڑا آ ھم چشکہ راجدپتر ءِ نبضءَ نہ زانت اَنت، ءُ اے نبض ءِ درکگاں  پوہ ءُ سرپد نہ بوت اَنت۔۔!

            آئی پس شازادگ میر حمل کہ چہ خان صاحب ءَ نزینک اَت ، وتی پیمءَ یک دگہ نوکیں  جنگءُ پساتے آرگ لوٹ اِت، آنکہ آ تنے وھدی ایشی ذکرءَ نہ کُرت بلے آ زانت کہ میر حمل، خان ءَ دوست نہ داشت، ءُ خان ءِ دراھیں  لوٹ ءُ گذراں  بے معنا زانت کہ نوں  خان صاحب وتی گُڈّی ئیں  ھیسکگانی درگیجگ ءَ پہ کراچی ءِ پیلیس ھوٹلءِ تہءَ بلوچ سردارانی یک مُچی یے لوٹائینتگ اَت ءُ آئی پس نہ زان آں  ایشی تہءَ روگ لوٹ اِت یا کہ نہ لوٹ اِت۔۔۔!

            چیءَ کہ چہ لہتے روچاں  آوتی پسءَ چارگءَ اَت کہ آ گوں  جھالاوان ءِ لہتیں  سرداراں  پھس پھس کنان چیروکائی گپ جنان اَت چشکہ آ چہ خان ءَ جتا وتی جندءِ اڈ داتگیں  یک زْرمبشتے پاد کنگ لوٹ اِت، کہ بامن ءِ حیال ءَ اگاں  آئی پس چشیں  کارے کُرت گُڑا آ ھم پشومان ءُ بے سوب بیت، پرچا کہ  دراھیں  چیز صافدل، ءُ سادگیں  قبیلہ داری زانتءُ زانشتے، ءِ سرءَ بُوگءَ اِتنت، کہ ایشانی تہءَ نوکیں  دنیا ءِ ھچ پیمیں  اُمیت ءُ واھگے مان نہ اَت۔۔۔!

            ءُ بامن لوٹ اِت کہ آ راجدپتر ءِ دِکہ ءُ تیلانکانی تہءَ وتی جندءِ راہءُ کشک ءَ راست بہ کنت، کہ ایش چشکہ چہ ایدگہ دراھیں  چیزاں  ساری یک اھمیں  چیزے اَت کہ مروچی باندا آ کائونٹ لیوٹالسٹائی ءِ گدار’جنگءُ ایمنی‘ ءَ وانگءَ اَت، کہ اَچ ایشی آ زانگ لوٹ اِت کہ آخرراجدپتر ءِ مول چے اَت۔۔۔ چے زانتءُ ناسرپدیں  قوت ایشرا چو دھنز ءُ لوڈ دیان دیمءَ برگءَ اِتنت یا کہ ایشی راہ ءُ کشک یک تچکیں  راہءُ کشکے اَت۔۔۔؟

            بامنءِ جُست راجدپتر ءِ جُست اِتنت،ءُ اَچ ایشی کم ءُ ، جُہلیں  جُست اَ چ وتءَ کنگ نہ لوٹ اِت چیءَ کہ آ وتی تبءُ تاباں  زانتءُ پوہ بوت کہ آئرا حدا اے دنیاءِ تہءَ پرچے پیدا کُرتگ اَت۔۔۔!

             بلے چہ کُلاں  ساری آ وتی ھمے دراھیں  مارشتءُ مارگاں  گوں  کسے ءَ بہر کنگ لوٹ اِت کہ استمان گل ءِ یک سروک شائر بیرم بلکنا اَچ آء مارشتاں  گیشتر واکب اَت، کہ کدی کدی قدحانی چست کنگءِ تہءَ بیرم وتی شائری ءِ تہءَ بازیں  ھنچشیں  حبر گْوشان بوت کہ آ چہ بامن ءِ دلءَ نزینک  اِتنت ءُ گْوستگیں  روچانی تہءَ بیرم ءِ دیوان ءَ آ ’توک‘ ءِ میتگءَ شُتگ اَت ءُ آئرا بیرم ءِ شائری دوست بوتگ اَت۔۔۔!

            ءُ آ وتی دشتءُ گوران ءُ سیاہ کُمب ءُ ماراپ ءِ زمین ءُ جائیداد ءِ پسلانی شرّ بُوگ ءِ سرءَ ھم وش اَت، کہ امبراں  شر ھورءِ سبب ءَ گلہ ءُ دھان ءِ نسل شر بوتگ اَت، کہ کدی کدی آ وتی اسپ ءُ سوار بوت ءُ وتی ملک ءُ ڈگارانی چارگءَ پہ دشت گوران یا کہ سیاہ کولمب ءُ ماراپ درکپت کہ اُدا آ وتی درتہ پُچیں  بزگر ءُ دہکاناں  نشت ءُ دیوا ن کُرت، کہ شاھی ماحل ءِ کشک ءُ گْورءَ آ بات وتی بنگلہ ءِ تہءَ بلکنا آئرا انکس تھام ءُ وشی نہ بوت چشکہ آئرا وتی ملک ءُ ڈگارانی سرءَ کارکنوکیں  بزگرءُ دہکانانی دیوان ءَ وشی بوت کہ آ چہ دراھیں  فلسفہ ءُ پکراں  آزات زمین ءِ ڈڈّیں  ڈوبرءَ گوں  وتی کمیر ءُ لنگار ءَ پچ کنان یک نوکیں  زندے ءِ بندات کنان اِتنت ءُ شپءُ روچ سردیءُ گرمی آپ ءُ آپینکی کنان اِتنت۔۔۔!

            ءُ بامن ءَ نہ زان آں  وتی گلزمین ءِ نمب ءُ اَچ آئی پاد آیوکیں  وشبو پرچے دوست اِتنت۔۔۔؟ کہ ایشرا وت آ نہ زانت۔۔ کہ ھنچش چشکہ آ نہ زانت کہ راجدپتر ءِ مول چے اَت۔۔۔اے زندءِ ارواح ءِ سرچمگ کُجااَت۔۔۔؟  اے زند چی یے اَت۔۔؟  اے قوم ، قبیلہ، تمنءُ اے جنگءُ پساتانی بنیات چہ کُجا اَت۔۔؟ چے اے زند بے معنا اَت یا کہ ایشی تہءَ معنا ءُ متلبے ھست اَت۔۔۔؟ 

            بامن ھمے دراھیں  حبرانی یک پسویے لوٹ اِت، بلے نہ زان آں  پرچے آئرا مارشت بوت کہ اے دراھیں  جُستانی ھچ معناءُ متلبے نہ اَت۔۔۔!

٭٭٭

(9)

چہ وتی بنگلہءُ ماڑی ءِ بام ءِ سرءَ اوشتوک ماہناز کلاتءِ گرماگ ءِ موسم ءِ سرگوشاں  وتی ساہءُ بدن ءِ یک المیں  بہرے جوڑ کنگ لوٹ اِت چیءَ کہ نوں  آ کیچ ءُ مکران ءَ، وتی پسّ ءُ ماس ءِ لوگءَ پہ مُدامی یلہ داتگ اَت ءُ کلاتءِ باگءُ باگچہاں  وتی گس جوڑ کُرتگ اَت کہ مروچی آئی سیرءَ ماھے تچکءَ گْوستگ اَت ءُ اے ماہءِ یک روچے چشکہ پرائیں  ھزاریں  روچانی یک ماھے اَت۔۔!

            شارءِ روٹکی نیمگءَ کْوھنگیں  میریءُ ٹُلّ ءُ بُرج سبزیں  آزمان ءِ پس ندارگءِ تہءَ درااِتنت ءُ مروچی آزمان انکس صافءُ برکشان اَت کہ کتبی نیمگ ءَ ھر بوئی ءِ کوہ ھم درا اَتنت کہ تاں  مارچ ءُ اپریل ایشی نیام سرءَ برپانی کُلایے سرءَ ایر اَت کہ نوں  جون ءُ جولائی ءِ ماہ ءِ تہءَ اے برپ آپ بوتگ اَت ءُ ایشی شک ءُ تلار ءُ تلانی تہءَ اپڑس ءِ درچکانی سبزگ  نیلگ نیلگ چہ دورءَ درادرااَت کہ گندوکیں  چم ءُ دلانی زہیرناکی ءَ گیش کنان بوت۔۔۔

            ءُ شار ءِ جاندمی دمَگ ءَ دو دراں  ءَ شیشہ ڈگارءِ کوہءُ کوچک درااِتنت ءُ روٹکی نیمگءَ کسان، کسان ءُ گْونڈیں  کوھانی ردءُ ریسگ تچکاں  تچک دوریں  کوھانی بُرزی ءَ گوں  ھوار کپت اَنت ءُ پدا سبزیں  آزمان ءُ زمین ءِ ھواریءَ گْوزند ءِ چشکھ ءَ یکر درا بوت ءُ پدا ھچ درا نہ بوت ءُ ھمے مارشت ءُ مارگ کہ اے گْوزند ءِ پُشت ءَ چے اَت، ماہ ناز ءِ ورنائیں  دل ءَ گیشتر زہیروار کنان اَت۔۔۔

            ءُ جہل روٹکی نیمگ ءَ شاھی ماحل اوشتوک مروچی گوں  آئی وتی اسپیت ءُ اشترکاسی رنگ ءُ دروشم ءُ دگہ زیبے دات کہ آئی چارمکنڈ ٹین ءِ چادر ءِ بنگلہانی بام بْرکش دیان اِتنت کہ ایش بز ءُ سبزیں  دْرچکانی تہءَ گڑد ءُ گھس اِنت کہ زانگ نہ بوت کہ یک ماڑی یے ھلاس بوت تو دومی ءِ دیوال ءِ کشک ءُ کنک چہ کُجا درا بیت۔۔۔!

            ءُ چہ شاھی ماحل ءِ چاریں  دمگاں  جہل ءُ تچکی ءَ کلات ءِ شار آبات اَت کہ اے شارءِ تہءَ کسانی ءَ آ گوں  وتی ناکوءِ جنکاں  لیب کُرتگ اَت کہ حوری آئی ءِ دوستیں  دستگْوھار ءُ سیاد اَت کہ مروچی حوری کیچ ءُ مکران ءَ شُتگ اَت کہ بلکنا آ ھم چو منیگءَ پہ کلات ءَ زہیروار اَت چشکہ من پہ کیچ ءَ زہیرواراِت اوں ۔۔۔ مئے ھردوکانی نیام ءَ ھچ پرکے نہ اَت، ما اے راجءِ چہ کُلاں  بزھگ ءُ مزلوم تریں  مردم اِت ایں  کہ ما را مئے پسّ ءُ ماس یک شپے کسیءِ دستءَ داتگ اَت ءُ بس! ماہناز حیال کنان بوت کہ اَچ ایشی گیش دگہ چے حیالے آئرا اھت کُرت۔۔۔!

            ءُ آئی ارس رِچان بوت اَنت ءُ آ نہ زانت کہ آ پرچے گریہگءَ اِنت۔۔۔آئرا چے یات آیگءَ اَت ءُ کئے یات آیگءَ اَت؟ آ نہ زانت ءُ آ ھچ سرپد نہ بوت کہ ایوک ءَ آئی ارسانی یک ردءُ کتارے کہ بستگ اَت ۔۔۔چو ساچان ءِ ھوراں ۔۔!

            روچ چاست ئیگ اَت ءُ جہل ھرکس وتی وتی کارانی تہءَ مشکول اَتءُ جہلءَ بکالانی محلہ ءَ دھوت آزمان ءِ نیمگءَ چہ دھوت کشّان درکپان بُرز بُوان اَت۔۔۔ دور یک رمگے چران اَت۔۔ ءُ کتب ءُ روٹکی نیمگءَ سید کلاگی ءِ کلاگ بال کنان ءُ نندان اِتنت ءُ کسے آپ آرگءَ اَت، کسے اُشترءِ سرءَ جماز کنان شارءِ تہءَ پُتران اَت۔۔ ءُ کس زالکارے بوکءُ پردگ ءُ پوشانی تہءَ پہ یک گسءَ بہ دومی گسءَ پُتران یا کہ درکپان اَت۔۔۔

            کہ وت ماہناز ءَ کس نہ دیست چیءَ کہ بنگلہ ءِ بُرزءُ بالادیں  دْرچکانی پُشت ءَ کئے کئے ءَ را دیست ۔۔؟اے پچ ءُ پراہ ءُ کشادگیں  دنیاءِ تہءَ مروچی نہ زان آں  پرچے ماہناز وتءَ را بیگانگ ءُ یک تانا حیال کنگءَ اَت۔۔؟

            ءُ اگاں  کسے آئی زہیرواری ءَ گوں  ھمدل اَت گُڑا آ آیانی مولد شاریؔ اَت کہ شاریءَ آ ئی ماس گوں  آئی چہ کیچءَ ھمراہ کُرتگ اَت تانکہ آ وتی نوکیں  گسءِ تہءَ دل بہ بند اِیتءُ وش بہ بیت۔۔! ءُ نوں  شاری گوں  آئی تھرو بی بی حانی ءَ جہل ءِ بنگلہ ءِ تہءَ گس ءِ ھمروچیگیں  رومان ءُ رومائشتاں  گوں  دست گٹ اَت کہ اُدءَ ساری ماھین ھم ساڑی اَت کہ وتی بی بی ءِ ایدیم آدیم سراپ کنان ءُ گردان اَت کہ گوں  حوری ماھین نہ شُتگ اَت کہ بی بی حانی وتی دگہ مولدے گوں  حوریءَ بلکنا راہ داتگ اَت کہ ایشی جُستءَ ھم چہ ماھین ءَ نہ کُرتگ اَت۔۔۔!

            یک ماھے ساری آ ادءَ وتی ناکو ءِ لوگءَ اھتگ اَت ءُ ھموداں  آئی ءُ حوریءِ یکجاہ سربوتگ اَت ءُ حوری درشُتگ اَت ءُ آحوریءِ جاہ گپتگ اَت۔۔ بچار زند چنکس عجب اَت۔۔!  چنکس ناگتءُ ناگمان اَت۔۔!

ٍٍ       بزاں  نوں  دراھیں  کلاتءِ کوچگ ءِ تہءَ ایوکءَ آئی ماس ءُ آئی مولد شاری آئی دلءِ رازدان اَت ءُ دگہ کس نہ زانت ءُ دگہ کس چشکہ بوت نہ کُرت۔۔!

            شاری چہ کسان عمری ءَ گوں  آئی ماس ءَ گون بوتگ اَت ،شاری ءِ دو جنک اِتنت کہ نوں  سیر ءُ آروسی بوتگ اَت ءُ وتی وتی لوگاں  نشتگ اَت ءُ آئی مرد میر مرادجان ءِ لوگءَ خدمتگارے اَت کہ نوں  کزیت کُرتگ اَتءُ شاریءَ جنوزام کُرتگ اَت۔۔۔

            ءُ شاری شیرزالیں  زالکارے اَت چشکہ آ مزنیں  بی بی ءُ ماہناز ءِ ماس دُر بی بی ءِ مسترءُ مزنیں  دست کُمکے اَت۔۔ بلکنا آ آئی یعنے ماہناز ءِ ماسءِ مزنیں  رازدان ءُ گم زیرے اَت کہ مزنیں  بانک شاری ءِ وپاداری ءُ جوانیانی سرءَ دلءَ بستگ اَت کہ آوتی دردانی درشان ءَ ایوک ءَ گوں  شاریءَ کُرت کہ وھدے اگاں   چرائی پس میر مراد جان گچکی آئی دردءُ ڈیھ بہ رستیں  تو آئی ماس وتی لہڑگءُ زہرگاں  گوں  شاری ءَ پدّر کُرت ، چشکہ آئرا خبر اَت کہ چے پیم ءَ آ وتی مزنیں  بی بی ءِ دلءَ وش بہ کنت۔۔۔! پمیشا کہ شاری نہ ایوک مولد ءُ خدمتگارے اَت بلکنا یک سرپدیں  ءُ زانتکاریں  دلءُ پگرے ھم داشت ۔۔۔!  ءُ آئرا خبر اَت وتی مزنیں  بی بی ءَ وش دارگی بہ بیت۔۔۔

            ءُ مزنیں  بی بی، در بی بی ءِ سکھتءُ یکین مُدام بہ شاری ءَ ھست اَت، بگیر چہ بازیں  سالاں  ساری ھما شک کہ ایش اولی وار مزنیں  بی بی ءِ دلءَ پہ شاریءَ پیدا بوتگ اَت وھدے اولی وار آئی دلءَ یک شکے اھتگ اَت، کہ بلکنا آئی مرد، مزنیں  واجہ، میر مرادجان ءُ شاریءِ درنیام ءَ یک نزینکی ءُ یک تعلقداری اھتگ اَت۔۔۔! ایش نہ زان آں  مزنیں  بی بی ءِ وتی جندءِ دلءِ وسوسگ ءُ وھم اَتنت، یا چشکہ راستی میر مراد جان شاریءَ وتی چمانی چیرءَ کُرتگ اَت۔۔! ءُ اَچ اوداں  آ اِشکُتگ کہ بلکنا میر مرادجان شاریءَ سیرءُ آروس کنگ لوٹ اِت، کہ یک رندی آ چہ شال ءَ کلاتءَ اھتگ اَت گُڑاگُدانی یک پیتی یے آئورتگ اَت ءُ وتی تہتءِ چیرءَ چیر داتگ اَت  کہ وھدے مزنیں  بی بی ءِ چم کپتگ اَت تو آ ھمے گدءُ پُچانی بابتءَ چہ وتی مرد میر مرادجان ءَ جُستءُ پد ھم کُرتگ اَت کہ آخر اے چونیں  پیتی یے اَت ءُ ایشرا چو چیر دَیگ پرچے بوتگ اَت، ءُ ایشی تہءَ ایریں  پُچ کئی اِتنت۔۔؟

            ءُ میر مراد جان اولی وار ھجالت ءُ شرمندگ بوتگ اَت وھدے آئی جنین دربی بی آئی دُزّیاں  گپتگ اَت۔۔ کہ میر مرادجان آئی دیمءَ ھجالت ءُ ملامت ھچ نہ گْوشتگ اَت، ءُ آئی جنین دربی بی ءَ سک زہرگ ءُ غصہ اھتگ اَت بلے پدا آ وتی زہرگ ءُ غصہ ءَ دلءَ داشتگ اَت ءُ ایشرا سگّ اِتگ اَت چیءَ کہ دراھیں  مزنیں  گِسانی تہءَ مولد ءُ خدمتگارانی یک لشکرے کار کُرت ءُ آ ایشانی گوں  وتی واجہ ءُ وازداراں  چیروکائی ئیں  تعلقداری نام کپتگ اَت کہ اگاں  نوں  میرمرادجان ، آئی مرد گوں  مولد شاری ءَ چشیں  تعلقداری ءُ نزینکی یے جوڑ کُرتگ اَت گُڑا ایش بلکنا مزنیں  واجہ ءُ وازدارانی یک خصلت ءُ عادتے اَت کہ آئرا ایشرا سگگی اَت۔۔!

            بلے وتی دل ءَ بازیں  دلاسہ دَیگ ءَ ابید بی بی ءِ دل سارت نہ بوتگ اَت ءُ آئرا سک ارمان ءُ سک اپسوز بوتگ اَت کہ آئی وپادارءُ باوریں  مولدے گوں  آئی چشیں  بے وپائی ءُ بے باوری پیش داشتگ اَت کہ آئرا بریشی سک ارمان ءُ سک اپسوز بوتگ اَت۔۔۔!

            ءُ پدا روچے چہ زہرءُ زہرگءَ پُھر مزنیں  بی بی ، مزنیں  واجہ میر مرادجان ءِ کشکءَ شتگ اَت، ءُ گوں  آئی دیم پہ دیم اوشتوک تران کنان بوتگ اَت۔’’ ترا کمکیں  مارشت ھست کہ تو زہگانی پس ئے۔۔۔ تئی مُود اسپیت بوتگ اَنت۔۔ بلے تو تنے وھدی چہ وتی واھاں  بج نہ ورئے۔۔۔ ھما واھگ کہ تو ایشانی سرءَ انکس ناز کن ئے۔۔۔ منءَ بگْوش اے گُدتو پہ کئے گپتگ اَنت۔۔؟ ‘‘

            ءُ میر مرادجان وتی جنین ءِ ناگتءُ ناگمانیں  وتی دُزی ءِ گرگءِ سرءَ چشکہ ھبکہ ءُ حیران بوتگ اَت ءُ آئرا ھچ نہ سُج اِتگ اَت کہ آ وتی جنین دربی بی ءَ چے پیمءَ پوہءُ سرپد بہ کرتیں  کہ ایش دراہ دوبہ ءُ الزام اِتنت کہ حبر چش نہ اَت چشکہ آ حیال کنان اَت۔۔۔!

            ’بلے حبر اگاں دگر اِتنت گُڑا آ چے اِتنت۔۔۔؟‘ آئی جنین ءَ جُست کُرتگ اَت ءُ میر مراد جان وتی بُرزءِ ساہءَ  ءُ جہل ءِ ساہءَ جہل داران گْوشتگ اَت کہ ’چے مولد ءُ پوریاگرانی ھاترءَ پُچ ءُ پوشاک ءِ گرگ گناھے اَت۔۔۔؟  چے آیاں  اے حق نیست اَت کہ آ ھم نوکیں  پُچ گْورءَ بہ کُرتیں ۔۔۔ من اے گُداں پہ دراھیں  خدمتگاراں  گپتگ۔۔۔‘

’ بلے ایش ادءَ پرچے چیر اَنت۔۔۔؟‘

’ من لوٹ اِتگ کہ تو بار اِش بکن، بلے منءَ شموشتگ اَت۔۔‘

میر مراد جان ءِ دروگ، یا کہ راست ءَ آئی جنین آنکہ گپتگ اَت کہ تنے وھدی یک شکے آئی دلءَ مان اَت، بلے پدا شاری دیم پہ دیم جُست کُرتگ اَت کہ مزنیں  واجہ پرائی پرچے انکس مہروان اِنت ءُ شاری گریہان ءُ ھیسکان آئی دیمءَ وتی پاکیءُ بے گناھی ءِ سوگند وارتگ اَت کہ نہ واجہ ءُ نیکہ آ یعنے شاری ءِ چشیں  دلاوری یے ھست اَت کہ آ وتی عاقبت ءُ وتی دیمءَ چہ سیاہ بہ کنت۔!

            ءُ پدا آئی ماس دُر بی بی ءَ کمکیں  باور اھتگ اَت ءُ آ شاری ءَ یکوارے پدا گوں  صافدلی ءَ زاناں  چاران بوتگ اَت، بلے چشکہ اُشترءِ کینگ ءَ گُدانی پیتی ءَ تہءِ چیرءَ چیر دَیگ ءُ پونڈینگ آئرا یات اھت تو آ وتی مردءَ شک ءِ چماں  گوں  چاران بوت۔۔ بلے چہ شاری ءِ کسم  ءُ سوگنداں  پد آئی ماس در بی بی ءَ انکس تو سکھت ءُ یکین اھتگ اَت کہ شاری گوں  آئی پس ءَ مہرانی چٹءُ ساد ء ِ تہءَ بندوک نہ اَت، کہ بلکنا واجہءِ ھوس دگہ کسے ءَ گوں  چہ گسءَ ڈنءَ بوتیں  کہ ایشی باروءَ آ ھمنکس زانت کہ ’مرد کُچکءِ ذات اَت۔۔ کہ اَچ آئی دستاں  ھر چیز بوت کُرت،بلے شاری بے میار اَت۔۔!  ءُ یکوارے پدا شاری آئی ماس ءِ مہروانیں  مولد جوڑ بوتگ اَت۔

            ءُ مزنیں  بانک ءِ شک کرار کرار زیان بوت اَنت ءُ آئراسید مُلا کمالان ذکری ءِ تااِیت ءُ چٹانی سرءَ دمءُ دھوتانی چشکہ سکھتءُ یکین بُوان اَت کہ الم ءَ بلکنا ایش سیدمُلا کمالان ءِ برکت ءَ بوت کہ آئی مرد نوں  چہ شاریءَ وتءَ را دور داشت۔۔۔ مُلا کمالان ذکری گواتانی تہءَ جناں  وتی دست ءَ کُرت۔۔

            ءُ اے ھما گْوستگیں  روچانی کسہ اِتنت کہ زندءُ زند وتی ھمروچیگیں  کشکءُ راہ ءِ سرءَ اھتءُ اوشتات ءُ یکوارے پدا شاریءُ مزنیں  بانک ءِ نیام  ءَ یک باوردلبڈی یے اھت ءُ مزنیں  بانک آئی اے سیاھیں  رداں  چشکہ پہل کُرت چیءَ کہ مزنیں  بانک ءِ دل  مزن اَت، ءُ آ وتی بدراھیں  مرد ءِ بازیں  گم رہی ءُ بدرہیاں  شموشتگ اَت ءُ آئرا پہل کُرتگ اَت۔۔۔ چیءَ کہ شاری چٹ کسان اَت کہ آ گوں  بانکءَ مزن بوتگ اَت ءُ مزنیں  بانک آئرا وتی جنکانی پیمءَ حیال کُرتگ اَت۔۔۔

            وھدے ماہناز کسان اَت تو آئی ماس چشکہ شاری اَت، کہ آ کسانی ءِ تہءَ شاریءَ ماس توار کُرت، ءُ وھدے کہ یک وھدے مزنیں  بانک ءِ شیر حشک بوت تو ھما روچاں  شاری اولی جنک گلاتون ودی بوتگ اَت، کہ گلاتون ءِ گودان ءِ سرءَ آ شاریءَ شیر ھم میچینت، کہ گلاتون چشکہ آئی گْوھار اَت، کہ رندءَ گلاتون وھدے مزن بوتگ اَت گُڑا شاری دور سندھءَ سیر داتگ اَت، کہ نوں  کدی کدی آ گرماگ ءِ موسم ء َ چہ سندھ ءُ ھند ءَ وتی میتگءُ شار کلات ءَ اھت اَنت کہ نوں  گلاتون چٹ بدل کہ چہ حانی ءَ یکدم پیر درا بوت،کہ آئی دیم چہ گرماگ ءُ حواری کشی ءَ سیاہ گشتگ اَت ءُ آئرا وت دو زہگ ھست اَت کہ انکس کسان عمری ءِ سیرءُ آروس ءِ تہءَ آئی زہگ ودی کنگ آئرا چہ وتی عمر ءَ ساری پیر کُرتگ اَت۔۔۔!

            ماہناز ءَ ھما روچ یات اِتنت وھدیکہ تاں  زیکیں  روچاں  آ ءُ گلاتون یکجاہ لیب کُرت اَنت بلے نوں  چہ گلاتون وت ماسے جوڑ بوتگ ءُ آئی ھما ورنائی ء ِ دروشم ھم نہ منتگ اَت، بلکنا آئی رنگءُ دروشم حانیءَ چٹ بدل زانگ بوت اَنت کہ آئی پونز ءِ تہءَ مزنیں  پُلویے اَت، ءُ آئی سیم نیام اَت۔۔ ءُ آئی چمانی جہلگ سیاہ گشتگ اَت ءُ آئی زبان ھم بدل بوتگ اَت ، کہ نوں  آ وتی زبان ءِ تہءَ بازیں  سندھی لوز مان اھتگ اَت۔۔۔ چیءَ کہ آئی جندءِ ھم بازیں  ساری ءَ چہ مکران ءِ تہءَ یک ڈکالے اھتگ اَت، کہ آئی مرد ءِ پسءُ کہول ءُ ایدگہ مردم کہ مالدارءُ شوانگ اِتنت پہ مال چرائی ءُ پہ لاپ ولینگ ءَ سندھ ءَ شتگ اَت، ھموداں  آبات بوتگ اَت۔۔ ءُ آئی مرد ھموداں  یک مزنیں  زمیندارے ءِ بزگر بوتگ اَت، کہ شپءُ روچ آ ڈگارانی آپ ءُ آپینکی ءَ ،پسلانی چستءُ ایر ءِ تہءَ مشکول بوتگ اَت کہ کدی کدی پمبگ ءُ ٹبی جنگءِ تہءَ مشکول بوت ، تو کدی کدی سرءَ جامبو کشتءُ کدی برنج ءُ ساری جنگ ءِ تہءَ دلگوش بوت کہ سردءُ گرم، ھردو موسمانی پسل کشت ءُ کشار بہر ءُ بانک، بٹائیانی تہءَ آئی عمر گْوزان بوتگ اَت کہ گلاتون ھم گوں  وتی مردءَ یکجاہ کارکنان روچانی تپد ءِ تہءَ چو تاپگ ءَ سیاہ گشتگ اَت۔۔۔!

            ءُ لہتیں  روچ کلاتءِ سرگوشانی تہءَ گلاتون وتی روچاں  تہر کنان پدو پد سندھ ءُ نواب شاہ رادگ بوت۔ ءُ تانکہ آ کلاتءِ تہءَ بوت تو آشپ ءُ روچ گوں  ماہناز نندوک بوت ماہناز وتی ءُ گلاتون ءِ کسانی ءِ لیب ءُ گْوازیانی یاتانی تہءَ مشکول بوتءُ گوں  گلاتون ءِ پدوپد سندھءُ نواب شاہ برترگ ءَ مونجا ءُ ملور بوت چشکہ اَچ آئی چیزے سستگ۔۔۔! ءُ آئی ماس شاری چہ گلاتون ءِ روگ ءَ پد شپ ءُ روچ آئی زہیریءُ زہیرواری ءِ تہءَ ارس جنان بوت یا کہ زہیرونک ءُ لیکویے جنان بوت کہ شاری ءِ زہیرونکانی تہءَ یک دردءُ ارمانے چیر بوت کہ مزنیں  واجہ ءُ مزنیں  بانک آئی ھمے زہیرونکانی سرءَ گریت اَنت چشکہ چو شاری ءَ چشکہ چش گلاتون آ ھم اے دنیا ءِ تہءَ ایوک ءُ یکتنا ءُ بیگانگ اِتنت کہ اے دنیا ءَ ایوکءَ چشکہ یک زہیرونک یکجاہ ھوار کُرت نیکہ بگیر چہ دردءُ ڈکھانی مارشتءَ اے دنیا پوکءُ بے سیت اَت۔۔!

            گوں  شاری ءَ اے دراھیں  ھمسیادی ءُ نزینکی چشیں  گپءُ حبرے نہ اِتنت کہ ماہناز ایشاں  شموشتیں ۔۔۔نیکہ آ یعنے ماہناز نیکہ مزنیں  بانک، آئی ماس شاری ءِ وپا ءُ شاری ءِ مہراں  شموشت کُرت۔۔۔!

            شاری ءِ یات، شاریءِ جنکانی یات، کیچءُ مکران ءِ یات، آمین ءِ یات، کہورانی یات، ناہ ءُ ھُرماگانی یات، کلونٹ ، شکر، مزاتی ءُ رنگنو ءِ یات، اے درا آئی دماغ ءِ پُشت ءَ گڈءُ وڈ بُوان مروچی ماہناز ءَ یک بہ یک وتی گْوستگیں  روچانی ھر شے یات آیان اَت۔۔پمیشا آ وتی ارساں  داشت نہ کُرت۔

            رامین چشیں  مردے نہ اَت چشکہ آ حیال کنان بوتگ اَت۔۔۔! ءُ ماہناز حیال اھت چشکہ رامین نیکہ آئی بدن ءُ نفس ءِ واھگاں  زانت ءُ نیکہ آئی ارواح ءِ لوٹ ءُ گزراں  پوہ بوت۔۔۔ چیءَ کہ رامین ءَ گیشتر وتی جند ءِ ذاتءُ انا دوست اَت کہ ایشی ءَ وتی ھما حرکتانی تہءَ پدّر کُرت کہ دنیاءَ آئی اے حرکت باز سبک ءُ جَہل حیال کُرت کہ زندءِ سرءَ مسکرہ جنگءُ ملنڈ کنگءَ چشکہ آئی ھون ءِ تہءَ ھوار اَت کہ پرائی زند چہ یک مزنیں  مسکرایے ءَ ابید دگہ ھچ چیزے نہ اَت۔ کہ ایشی دراھیں  گران سنگی ءُ ماخولی ءُ گرانباری ءُ عقلیت پسندی کہ آئی براس بامنءِ بہرءَ اھتگ اَت کہ آ زندءِ ، انسانیت،ءُ آدمیت ءِ ھما راھبند ءُ ھمااصولاں  درگیجگ لوٹ اِت چشکہ ایش ڈنی صورتءَ موجود ءُ ساڑی اِت اَنت۔

            بلے رامین ءِ حیالءَ زندءِ چشیں  راھبند نہ جہل ءُ نہ کہ بُرز ساڑی ءُ موجود اِت اَنت بلکنا زند ناگت ءُ ناگمان ءَ پیداک اَت ءُ کس نہ زانت کہ ایشی آسرءُ ایشی بندات کجا اَت۔ اگاں  چیزءُ شے موجود اَت گُڑا ھمیش اَت، کہ زند تچک ءَ یک مسکرایے اَت، یک گیر سنجیدگیں  چیزے اَت، کہ ایشی یک یک ساعت ءَ پہ وشی ءُ پہ مسکرا گْوازینگ یک ھنچشیں  ھبرے اَت کہ مردمءَ را ایشرا وتی گُٹّ ء ِ چٹ ءُ تاھیت جوڑ کنگی اَتءُ بس۔۔! پمیشا آ ھر چیز ءِ سرءَ مسکرہ جتءُ ھر چیز ءِ چِرک گپت کہ آ دیوان ءُ مراگشانی تہءَ آ خان ءِ باروءَ ھنچش گپ جت کہ ایدگہ مردم کہ خان ءِ بدی دارءُ بدواہ بوتین اَنت ھم رامین ءِ چِرک جنگءِ سرءَ وتی دیمءَ تہار کُرت اَنت ءُ وتی پونزءَ نرکُرت اَنت چشکہ آیاں  رامین ءِ اے گپ دوست مہ بنت۔۔۔!

            بلے رامین اے دراھیں  گپاں  زانت گُڑا کُرت۔۔ چیءَ کہ زندءِ گیرسنجیدگی ءَ آ زندءِ یک نظریہ ءُ یک پکرے جوڑ کُرتگ اَت، کہ ایدگہ مردم بلکنا ایشرا پوہ نہ بوت اَنت، ءُ آئی گپ ءُ تراناں  باز سبک سندل ءُ گیر سنجیدگ حیال کُرت اَنت۔ چیءَ کہ آئی حیال ءَ زندگانی ھست اَت، وت یک گیرسنجیدگ ءُ سبکیں  چیزے کہ ایشرا پہ سنجیدگی گرگ وت وتی زندءَ ھوارءُ ھراب کنگی اَت، کہ گُڈسرءَ کسے ءَ ھچ چیزے دوست نہ یات، بگیر چہ پشومانی ءُ ارمان ءَ۔۔۔!

            ءُ آ وتی اے گیر ماخول ءُ گیرسنجیدگیں  حیالانی سرءَ باز پکرءُ باز حیالاں  پد گُڑا اے آسرءَ اھتگ اَت کہ زند راستی یک گیرسنجیدگیں  کارے اَت۔!

ءُ وتی سیر ءُ آروسءَ پد آئرا وتی ءُ وتی جنین ماہناز ءِ دراھیں  تعلقداری ءُ نزینکی مسکرہ زانگ بوت اَنت، کہ آئی جنین ماہناز ءِ بدن بلکیں  مسکرایے اَت ءُ آئی وتی نفسی واھگ بلکنا مسکرہ اِتنت کہ ایشانی پدّر کنگ ءِ وڑءُ ڈول چشکہ آئرا وت دوست نہ اَت، کہ آخرآئی اے نفسی واھگ چے پیم پاد اھت اَنت؟ ءُ چے پیم ءَ وتءَ را درشان کُرت اَنت؟ کہ وت رامین ایشانی سرءَ گُڑت ءُ آ حیال کنان بوت کہ اگاں  آئی سیر مہ بوتیں  ھم گُڑا آ بگیر چرے نفسی واھگاں  وتی زندءَ گْوازینت۔۔۔! پرچا کہ ماہناز ءِ بدنءِ تہءَ پرائی ھچ کششے نیست اَت، بگیر اَچ ایشی کہ آ وتی مردی ءُ جنینی ءِ یک پرزے پیلو بہ کنت۔۔۔! بلے چشکہ آ پہ اے پرز ءِ ادا کنگءَ پہ ھم وتءَ را سرین بندحیال نہ کُرت کہ گوں  ماہناز ءَ آئی بدن ءِ تعلقداری ءُ ھم چشکہ یک عذابے اَت۔۔۔ چشکہ آئی بدن ءِ یک واھگ یک مسکراءُ یک عذابے اَت، کہ نوں  ماہناز ءِ مردیءُ جنینی ءِ مارشت آئرا گیشتر گوں  یک اذیت ءَ گوں  دلدوھری یے ءَ گوں  دُچار کرتگ اَت، کہ آئی زندءِ مسکرہ ءُ ملنڈ بُوگءِ فلسفہ گیشتر آئی پکر ءُ حیالانی تہءَ جاہ منند بوتگ اَت کہ راستی زند یک مسکرایے اَت۔۔ ءُ زند اگاں  مسکرایے مہ بوتیں  گُڑا آ یک دراہ ءُ جوڑیں  مردمے ءِ پیم ءَ یک جنینے ءِ مرد بوت، ءُ اے زندءَ باز گران سنگی ءُ ماخولی ءَ گوں  گپتءُ گْوازینت۔۔!

            بلے آ اے پیم ءَ نہ اَت۔ آئی دراھیں  شخصیت ءِ بزھگی ءُ کمزوری آئی نفسی واھگ کمزوری آئی نفسی واھگانی کمزوری اَت کہ آ ماہناز ءَ بلکنا آ مہراں  دات نہ کُرت چشکہ آئرا دَیگی ات۔  کہ نوں  رامین ءِ تہءَ وتی جند ءِ باروءَ یک ھجالتی ءُ ملامتی ءِ مارشت بوان اَت کہ زندگانی ءِ گیرسنجیدگی ءِ مارشت گوں  آئی ھجالتیءُ ملامتیءِ مارشتاں  ھوار آئی شخصیت ءَ گیشتر مزنءُ آریپیں  تیلانک ءُ دِکہ داتگ اَت۔۔۔! ءُ آ نوں  وتءَ را ، دنیا ءَ، وتی واھگاں ، وتی مردیءُ جنینی دراھاں  یک مسکرایے حیال کنان بوتگ اَت ءُ ماہناز ءَ آئی ھمے حرکت عجب توران اِتنت کہ ماہناز وتی دراھیں  عمر یک دگہ پیمیں  زندے پہ وت پکر جتگ اَت ءُ ایشی واباں  دیستگ اَت۔۔۔ بلے گوں  رامین ءَ ھورکپگ ءَ پد ماہناز ءِ دراھیں  واب چشکہ راڈ راڈ بوتگ اَت، پرچا کہ رامین آئی دلءِ مردے نہ اَت، بلکنا دگہ چیزے اَت۔۔ چٹ جتائیں  مردے اَت۔۔۔ کہ ایدگہ مردانی باروءَ آ باز اِشکُتگ اَت بلے رامین اَچ اے دراھیں  مرداں  چشکہ جتا اَت، عجب اَت، ءُ باز دگہ پیمیں  مردے اَت، کہ آئرا ھچ اے اُمیت ءُ اے گمان ھم نہ اَت کہ رامین چشیں  مردے بوت کنت۔۔!

            رامین پرائی چشکہ مردے نہ اَت، بلکنا یک دگہ جنین آدمے اَت کہ ناگتءُ ناگمان گردون ءِ چرخ ءِ تہءَ آئی ھمراہ بوتگ اَت۔۔۔!

ءُ ماہناز کْوھنگیں  یاتانی تہءَ وتی زہیرواریں  ارساں  شلینان بوت کہ آ نہ زانت کہ آچے پیمءَ پدّر بہ کنت، کہ رامین پرائی چونیں  مردے اَت۔۔۔ کیچ ءُ مکران دور اَت، آئی ماس ءُ پِسّ باز دور نشتگ اِتنت ءُ ادءَ ایوک ءَ شاری اَت ءُ شاری آئی دومی ماس اَت، بلے تنے وھدی آ گوں  شاری ھم وتی دلءِ حالاں  نہ داتگ اَت کہ آ چے مارگءَ اَت۔۔۔ چے تورگءَ اَت۔۔۔؟

            ’ءُ بلکنا شاری ءِ حیال ایش اَت من وش آں ‘۔۔ ماہناز حیال کنان بوتءُ آئی پکرءُ حیالانی دھوت گلولگ گلوگ اَچ آئی زرابیں  دلءِ تندور ءَ چہ بُرز بہ آزمان ءَ دپ سک کنان بوت اَنت کہ ادءَ اے گمءُ ڈکھانی ، دھوتانی گلولگ گوں  گوات ءَ ھوارءُ یکجاہ بُوگءَ نہ اِتنت، بلکنا ھر دھوت ءِ گلولگ یک سیاھیں  جمبرءِ پیمءَ آزمان ءَ ابرستگ بوان اَت کہ اے سیاھیں  جمبرانی تہءَ روژنائی ءِ یک بْرمشے ھم درا نہ اَت۔۔!

            ءُ اگاں  یک بْرمشءُ یک تھریشاسے ھست اَت، گُڑا ایش شاری اَت ءُ آ زانت کہ اگاں  آ وتی دلءِ گپاں  گوں  شاری کُرت تو شاری آئی اے گپاں  تھرو بی بی حانی ءَ گوں  دنتءُ پدا ے گپّ تاں  آئی پسّ ءُ ماسءَ سربنت ءُ اگاں  وھدے آئی ماس ءُ پس سئی بنت، گُڑا آئی ماس ءِ دلءَ چے گْوز اِیت۔۔۔؟ آئی پس چنکس پریشان بیت۔۔ تھرو حانی ءُ ناکو میر حمل ءِ دلءَ چے گْوز اِیت۔۔؟ ءُ وھدے اے دراھیں  خبر راجءُ چاگرد ءِ تہءَ تالان بیت کہ منیءُ مرد ءِ گوں  یک دومی ءَ تعلقداری نہ بوتگ گُڑا ایش پہ یک بلوچ جنکے چنکس مزنیں  بدنامی یے بیت۔۔؟ پرچا کہ مردءِ گِسءُ قبر ھردوکاں چہ یکے بوت ،یا مردءِ گس یا کہ قبر۔! ءُ دگہ چیز ءُ نیامءَ نہ ات،ءُ نیکہ بوت کُرت توریکہ مرد جنین ءَ دوست بہ داشتیں  یا کہ مہ داشتیں  جنین ءَ مردءِ پادانی لتّر بُوگی اَت۔ ءُ سرءِ پٹی بُوگی اَت، کہ براھوی زبان ءِ تہءَ جنین ءِ نام’پٹی‘ اَتءُ بلوچی ءِ تہءَ پادانی لتّر۔۔! ءُ اے ھردوئیں  صفت چہ قرناں  قرن رواج گپتگ اَت، چیءَ کہ بلوچ جنک چٹ مزلوم ءُ بزھگ اَت کہ آئرا ھچ دگہ گچین ءِ دست نہ یات بگیر اَچ ایشی کہ آ وتی مردءِ پاداربوتیں  چہ جائیکہ اے مرد آئرا دوست مہ بوتیں ۔۔!

            ءُ وھدیکہ مرداں  بازیں  گچین کاری دست گیراتت کہ آ دو ، سے، چارءُ پنچ، شش سیر ھم کُرت ، بل ھما تعلقداری ءُ نزینکی ءُ سیادیاں  کہ مزنیں  گسانی تہءَ واجہ گوں  وتی مولدءُ خدمتگاراں  وپت اَنت، ’سریت‘ ءُ سیر کُرت اَنت، ءُ پدا سُہن دات اَنت کہ پرایاں  وتی بدن ءُ ارواح ءِ تپد ءُ درشان کنگ ءِ بازیں  راہءُ کشک ھست اَت ، بلے پہ بلوچ جنک ءَ یک راہ ءُ کشکے اَت کہ آئی مرد آئی زندگانی ءُ مرک اَت، اگاں  ایش زندگانی نہ اَت گُڑا مرک الم ءَ ھست اَت۔۔!

            ءُ رامین پرائی مرکے اَت، بلے آ گْوشت نہ کُرت، حبر دات نہ کُرت، آ وتی لنٹاں  چشکہ دوھتگ اَت ءُ دوچ کُرتگ اَت کہ اگاں  بگوشتیں  گُڑا چو بلوچی وساعتءَ برزءَ بروتءُ جہلءَ ریش اَت کہ مردم اگاں  تف بہ کُرتیں  گُڑا کجا بہ کُرتیں ۔۔!

            آنکہ آ رامین ءَ وتی مردحیال کُرت بلے رامین چشکہ وت وتءَ را آئی مردم حیال نہ کُرت کہ آ وھدے آئی نزینک ءَ اھت تو آئی جاور  انکس بزھگ بوت کہ ماہناز ءَ اَچ آئی ءُ اَچ وتی جند ءِ بزھگ اھت۔۔!

            رامین چے نفسیاتی بُرزی ءُ جہلی ءِ تہءَ اَت، کہ وتی جنین ماہناز ءِ نزینک ءَ روگءَ چہ ترس اِت۔۔!  بلے رامین چشکہ چہ ڈنی وتی جندءِ ذاتءِ ’جناس‘ ءَ تُرس اِت۔۔۔! یا چشکہ آ سہر ءُ جادوانی تہءَ اَت کہ آئرا بازیں  نادیدگیں  زورءُ طاقت چہ ماہناز ءِ نزینک ءَ روگءَ چشکہ داران اَت۔۔!

            ماہناز ءَ نوں  وتی بنگلہ ءِ بامءِ سرءَ ایش ھم یات آیان اَت کہ آ وتی بانوری لیوس ءِ تہءَ جنکیں  نمادار ءُ چنکس زیبا اَت۔۔ ھما شپ ! بلے ۔۔۔آئی مرد رامین اَچ آئی دور اَت چشکہ رامینءَ چہ ماہناز ءَ نزینک بُوگءَ چہ کنٹگ چو نمب ءَ عت برواں ۔۔۔چشکہ آ ماہناز ءِ دراھیں  حسن ءُ نماءُ زیبائی ءَ چہ گیش وتی جندءِ شونءُ وڑءُ ڈولءَ گیشتر زیباحیال کُرت کہ ماہناز ءِ زیبائی پرائی ھچ چیزے نہ ات۔۔!  یا کہ اگاں  ھست اَت، گُڑا ماہناز پرائی انکس پُھرکشش نہ اَت۔۔!

            ءُ پُھرکشش پمیشا نہ اَت کہ آئی تہءَ جنین آدم ءُ گوں  زالکاراں  نزینکی ءِ مارشت چہ بُنءَ نیست۔۔ءُ اگاں ھست اَت گُڑا آ پہ دگہ راہءُ کشکے ءَ روان اَت۔چے ’آ‘ ھم جنس پرستے اَت؟  یا کہ چے ’نارسزم‘ ءِ شکار اَت؟  یا کہ آ سہرئُ جادوءِ چیرءَ اھتگ اَت کہ نوں  آ اَچ ایشی اثراں  وتءَ را آزات کُرت نہ کُرت۔

            رامین وتی دراھیں  سبک سندلیں  سرگوستاں  ابید ’چیزانی‘ ارواح ءُ مجگ ءَ ھنچش زانت چشکہ نطشے بنیادم ءِ دلءُ زرد ءِ سیاہ تہاریں  دمَگءَ زانت۔۔۔ یا فرائڈ تحت الشعور ءُ زانت، یا کہ فلابیر لبزانکءَ زانت۔۔۔! یا کہ سارتر  بنیادمءِ آزاتی ءِ سرچمگاں  زانت، یا کہ البرٹ کامیو زندءِ بے سیتی ءُ بے پائدگی ءَ زانت یا کہ لیوتالستائی بنی آدم ءِ بیگانگی ءَ زانت، یا کہ دوستوفسکی بنی آدم ءِ ھجالتی ءُ ملامتیءَ زانت!  یا کہ کرکیگارڈ بنی آدم ءِ ذاتءِ المیں  تُرسءُ لرذءَ زانت۔۔۔!

            کہ رامین اے دراھیں  چیزاں  ونتگ اَت ءُ سرپد بوتگ اَت کہ نوں  آ وتی ذات ماہناز ڈولیں  یک سادگ ءُ ناوانوکیں  (ماہناز ایوکءَ چہ سنگانی سرءِ مسیتءَ سیپارگ ونتگ اَت) زیبائیں  جنکءَ گوں  دُچار کپتگ اَت کہ رامین اَچ آئی ھمے اُمیت ءُ واھگ داران اَت کہ ماہنازھم چو آئی ءَ زندءِ گران سنگی ، ماخولی ءُ سنجیدگی ءِ سرءَ بہ کھند اِیت۔۔۔ ٹکاہ بہ جنت۔۔۔ ءُ ھرچیز ءَ چو سنجیدگ ءُ ماخول مہ زانت، چشکہ آایشرا سرپد بُوگ ءَ اَت ءُ آ چہ ماہناز ھم ھمے اُمیت ءَ دارگءَ اَت ءُ ھمے اُمیت کنان اَت کہ ماہناز ھم چو آئی زندءِ گیرعقلی، گیرماخولی ءُ گیرسنجیدگی ءِ سرءَ گوں  آئیءَ ھوار چاپ بہ جتیں  کہ پہ ماہناز ایش نابوئوکیں  حبرے اَت، ایش بوت نہ کُرت۔۔!  ایش ماہناز ءُ وت رامین ءِ جندءِ چاگردءِ لوٹءُ گزراں  گوں  ھم تپاک نہ اَت کہ اے پیم ءَ وتی زندءَ ’دیوجانس کلبی‘ پیمءَ بہ گْوازین اِیت، فرائد ءُ کرکیگارڈ، ویکٹر، ءُ فلابیر ءَ تالستائی ءِ پیمءَ پکر بہ کُرتیں ۔۔! ایش بوت نہ کُرت۔۔ چیءَ کہ رامین وتی جند ءِ حاندانی آسودگی ءُ آسراتیانی سببءَ انکس ونتگ اَت ءُ انکس زانتگ اَت کہ آ وتی زندءِ باروءَ چشیں  فلسفہ ءُ پکر ٹاہینتگ اَت کہ ایدگہ لکھءُ ھزاریں  مردم تنے وھدی وانگ نہ زانت اَنت۔۔۔تنے وھدی وتی آپ ءُ دان ءَ چہ دوریں  زندءُ مزلاں  شوھاز کُرت اَنت کہ تنے وھدی آ وتی راجی زندءِ قبیلہ داری ءُ تمنی زندءِ تہءَ زندگ اِتنت، ءُ تنے وھدی آیانی حاکم خان ءُ سردارءُ نواب اِتنت ءُ یک کْوھنگیں  قومی ءُ راجی زندءِ چار مکنڈ چو بشّ ءِ جمبراں  آزمان ءَ مان شانتگ اَت کہ اے زندءِ تہءَ بنی آدم ءِ پکر آزات نہ اَت، بلکنا اے پکر وتی چپءُ چاگرد ءِ جاورانی گلام اَت، وتی کْوھنگیں  رسمءُ دودانی جنوک اَت، کہ اَچ اے کْوھنگیں  رسمءُ دوداں  درکپگ ءُ زندءَ یک بے معنا ءُ مسکراءُ ملنڈے حیال کنگ ءَ ایشی تہءَ نطشے ءُ زرتشت بُوگ وت یک گنوکی یے اَت۔۔۔

            ءُ رامین ءَ اگاں  زرتشت بُوگی اَت، ءُ چہ کوہءَ جہل کپگی اَت ءُ وتی پرماناں  درشان کنگی اَت گُڑا آئرا ماہناز ءَ سیر کنگی نہ اَت۔۔!

            بلے نہ زان آں  پرچے رامین وتی ماسءُ پس ءِ گْوشگءِ سرءَ راضی بوتگ اَت ءُ ماہناز ءَ سیر کُرتگ اَت۔۔۔ پمیشا کہ رامین زندءِ باروءَ انکس گیر سنجیدگ اَت ،چے آ زندءِ ارواحءَ زانگءَ ابیدگ کہ ایشگ گیرسنجیدگیں  ءُ گیرعقلیءُ گیر ماخولی کارے اَت کہ ایشی تہءَ ھچ معنا ءُ ھچ متلبے نیست کہ آ نوں  ھمے گیر ماخول، گیرسنجیدگ ءُ گیر عقلی کُرتگ اَت کہ رامین اَچ ادو ساری وتی جندءِ ذاتءِ تضاد ءُ پروش ءُ پروشکاری ءَ گوں  انکس نزینکی ءَ ھم دیم نہ بوتگ اَت چشکہ نوں  آ وتی زندءِ کشءُ بگیر ءِ تہءَ انکس گٹ بوتگ اَت کہ نوں  آ وتءَ را ھر نیمگ ءَ بہ سُرینتیں  گُڑا آئرا چو کپسءِ تہءَ بند چہ ھر نیمگءَ سوچنانی دُک گْور جنان بوت اَنت کہ آ وتی تضادانی کپسءِ تہءَ وتءَ را کیزیءُ بندی حیال کنان نہ زانت کہ آ چو ماہنازءَ مہر بہ دنت۔۔! چو وتی زندءِ تہءَ گوں  ایدگراں  زندگْوازینگ ءَ ھیل بہ کنت۔۔۔کہ آ مُدام ھمے حیال کُرتگ اَت کہ زند یک مسکرا یے، مردمءِ وتی پیمءَ چاپءُ لیوایے اَت، کہ ھما مرد وتی جندءِ رضا ءُ دلءَ گوں  اے چاپ ءِ راھبنداں  ٹاھینتگ ءُ جوڑ کُرتگ اَت نہ کہ ایشی وتی بنیاتی، ازلیءُ ابدی راھبندے نہ اَت۔۔! کہ ازلی، ابدی،ءُ بنیاتی دروشم ءُ صورت ءِ تہءَ ایوکءَ چاپ موجود اَت ، لیوا ساڑ اَت ءُ ایش بے شون اَت ، بے راہ اَت ءُ بے دگ ءُ بے کِشک اَت کہ ایشرا راہءُ کِشک دیوک وت ھما مردم اَت کہ آایو ءَ چاپ جنگ لوٹ اِت، ایوک ءَ لیواکنگ لوٹ اِت، ءُ زندءَ یک چِرکے زانت یک مسکرایے ءُ ایوک ءَ لیوا کنگ لوٹ اِت، ءُ زندءَ یک چرکے زانت ، یک مسکراءُ یک ملنڈے زانت ءُ ھمے ھاترءَ ایشی یک یک ساعتءِ تہءَ زندگ بُوان اَچ ایشی مسکرگی، اَچ ایشی ملنڈی گری ءُ بے معنائی ءُ بے متلبی ءَ بُرز بُوگ لوٹ اِت۔۔!

            بلے نوں  ماہناز ءِ بدنءِ نزینکی ءَ ماہناز ءِ ھُب ءُ واھگانی سنجیدگی ءُ ماخولی ءَ مسکرایے نہ زانت ءُ نیکہ کسے ایشرا اے شریں حبرے حیال کُرت کہ آ وت توریکہ زندءَ گیر سنجیدگ ءُ گیرعقلی ءُ گیرماخول حیال بہ کنت بلے وتی جنین ءُ وتی زہگانی زندءَ مسکرہءُ چِرک حیال کنگ یک زلمے ات ، یک زوراکی یے اَت، کہ اَچ ھمے سببءَ رامین بلکنا نوں  ھمے بے معنائیت، ءُ لیکھ ءِ تہءَ یک معنا ءُ یک لیکہے شوھاز کنگءَ اَت۔۔ ءُ ماہناز ءَ ھما دراھیں  مہرءُ دابانی بانک جوڑ کنگی اَت کہ آوتی لوگءَ ، وتی ماس ءُ پسءَ وتی دراھیں  چیزاں  پہ وتی مرد رامین ءَ اِشتگ اَت۔۔۔ ءُ رامین مولاناروم ءِ پیمءَ یک سرجمءُ المیں  چاپے جنگ لوٹ اِت ، منصورالحاج ءِ پیمءَ اناالحق ءِ جار جنگ لوٹ اِت، ءُ سینٹ اگسٹائن ءِ پیمءَ وتی دراھیں  گناھانی اعتراف ءُ منگءَ پد زندءِ لیوا ءَ چاپ ءِ تہءَ بہر زورگ لوٹ اِت تانکہ مہ زانت کہ زندءَ راھبندے ھست اَت۔۔۔تانکہ مہ زانت کہ زندءَ شون ءُ راھبندے ھست ۔۔۔!  بگیر اَچ ایشی کہ زند یک کرار ءَ اوشتوکیں  یک چاپے اَت۔۔!

یک مزنیں  ملنڈ ءُ مسکرایے اَت کہ زانگ نہ بوت کہ اے مسکرہ کنوک وت کُجا اَت۔۔!

            ءُ ماہناز زانت کہ کدی کدی رامین پہ وتءَ پرائی زندءَ گریت ءُ سک مونجا ءُ ملور بوت پرچا کہ رامین ءِ دل سنگے نہ اَت، بلے آئی حیال ءُ پکرانی آزاتی ءُ آئی وتی جناس ءُ وتی جندءِ ارواح ءَ گوں  مہرءُ محبت آئرا سنگ جوڑ کُرتگ اَت چشکہ آئرا پرواہ نہ اَت۔۔ چشکہ آئرا اے حبر نہ تور اِت کہ ماہناز آئی جنین نہ اَت۔۔!  چشکہ آ ماہنازءِ زندءِ مارشتاں  گْواتانی بال کنوکیں  پرونکءُ پرکایے حیال کنان اَت۔۔!

            نہ چشیں  حبرے نہ اَت کہ رامین ءَ ایشی حیال نیست اَت۔۔!  رامین چاپ جنگ لوٹ اِت، رامین ایوک ءَ لیوا کنگ لوٹ اِت۔۔!  ءُ رامین ءَ ارمان ءُ افسوس ءُ صد ارمان ءُ افسوس اَت کہ ماہناز آئی لیوا ءَ چاپانی تہءَ شریک نہ اَت، ماہناز وتی دراھیں  وپاداری، نیک نیتی، شریءُ پاکی ءَ ابید چاپ جنگ ءِ تہءَ شریک دار نہ اَت، ءُ آ آنکہ گوں  رامین وپادار اَت، بلے رامین زندءِ تہءَ دگہ پیمیں  چاپ ءُ لیوایے لوٹ اِت کہ ماہناز ءِ میکانکی مہرانی تہءَ آ وتءَ را چہ وتی جندءِ ذات ءِ بیح ءُ بُنیاتاں  جتا حیال کنان بوت۔۔۔!  چشکہ آ ماہناز ءِ زندءَ ھم بلکنا یک مسکراءُ یک ملنڈ ءُ یک بے راہ ءُ بے کِشکیں  راھے حیال کنان اَت۔۔۔ پمیشا تو رامین ھم پہ وتءَ ءُ پہ ماہناز ءَ گریہت یا کہ کدی کدی رامین چشکہ ایوک ءَ پہ وتءَ گریہت۔۔۔!

            یک ماہءِ تہءَ ماہناز وتی ءُ رامین ءِ زندءِ بازیں  تکءُ پہناتاں  زانگءُ پوہ بُوتگ اَت کہ رامین اے یک ماہ ءِ تہءَ گیشتر وھد گوں  شاھی ماحل ءِ داروگہ دُرّا ءَ گوازینان بوت کہ اُودءَ بلکنا آ گوں  دُرا نشہ کُرت۔۔۔!  بھنگ وارت۔۔۔ چرس کش اِت، یا کہ دگہ معجونءُ اپیمے وارت۔۔۔ کہ ماہناز انکس نہ زانت بلے ماہناز ھمنکس زانت کہ رامین باز کم گوں  آئی نشت کہ آئی گیشتر وھد ڈنّءَ گْوست کہ آئی مولد شاری چشکہ رامین ءِ چاری بہ بیت ، ھنچشیں  کھندگ کھندگ ءِ تہءَ یک روچی آئرا حال داتگ اَت کہ واجہ کار گوں  داروگہ دُراءَ نندیت ءُ پادکیت ءُ گْوشگ ھمیش اِنت کہ واجہ کار گوں  آئی نشہ کنت۔۔‘‘

ءُ چہ شاری ءِ حبراں  ماہناز ءِ دل گیشتر ڈُب اِتگ کہ رامین آئی مرد اَچ آئی دور بُوان نشگ کنگ لوٹ اِیت۔۔!

            نوں  اے دراھیں  گم یا ڈک ءُ اندوھگاں  وتی پلّوءَ بندان، ماہناز وتی بام ءِ سرءَ اوشتوک حیال کنان بوت کہ چے آ شاری ءَ حال بہ دنت کہ رامین اَچ آئی دور اِنت۔۔۔؟ ھردویئں  دروشمانی تہءَ، یعنے وتی بدن ءُ وتی ارواحی دروشمانی تہءَ۔۔!  کہ اگاں  مردءُ جنین ءِ بدنی ءُ ارواحی یکجئی مہ بیت گُڑاچے آ مردیءُ جنیی یے گْوشت بیت۔۔۔!

            ءُ پدا ماہناز بُرز بوئوکیں  روچءِ تہءَ چہ وتی بامءَ جہل کپان بوت کہ جہل ھر پادکل ءَ حسابءَ شمار کنان بوت چشکہ آ ھر پادکل ءَ وتی زندءِ المیہءِ یک گامے حیال بہ کنت۔۔! یک نشانے حیال بہ کنت۔۔!

            ءُ وھدے آ گُڈّی ئیں  پادکل ءَ رست، تو پیسلہ کُرت کہ آ شاری ءَ وتی دلءِ رازاں  المی گْوش اِیت کہ آئی ءُ رامین ءِ سیر یک بے کٹّ ءُ بے سوبیں  سیرے اَت۔۔۔!

٭٭٭

(10)

             ھما شپ ءُ شام ءَ وھدے ماہناز یکتنا ءُ ایوک وتی کوٹی ءِ تہءَ نندوک وتی دستانی کڑیاں  چشکہ حساب کنان اَتءُ پدا یک حساب ءَ شُمارے پیلو کنان دومی وار دوارگ ایشانی حساب ءُ شمارءَ کنان بوت ءُ پدا سیمی وار ۔۔۔

            کوٹی ءِ تہءَ بتیءِ زردءُ تھاموریں  روژنائی تالان بوتگ اَت ءُ ڈن ءَ اگست ءُ ستمبر ءِ ماہ ءِ برگ ریزی بنا بوتگ اَت ءُ کھڑکی بُن ءَ چشکہ درچکانی تہءَ یک توپانے مان اھتگ اَت کہ آیان سر چنڈان یک توارے درکنان اَت چشکہ گواتیانی مود گوات ءِ تہءَ بال کنان بہ بنت یا کہ کسے افارءُ چیگانٹ بہ جنت۔۔!

            ماہناز حیال کُرت کہ آ وتی زندءِ تہءَ بلکنا کدی اے حیال نہ کُرتگ اَت کہ گْوات ھم کدی چیگانٹ جنت ، یا کہ گریہنت۔۔۔ ھسیکنت۔۔۔! انشپی گوات ھم ھیسکگءَ اِنت۔۔ گریہگءَ اِنت۔۔۔ یا کہ موتک کنان اِنت۔۔۔!

            شپ کرار کرار نیمگ بُوان اَت بلے رامین ءِ دِرک ھم نہ اَت۔۔۔پدا ماہناز وتی دستانی کڑیانی ھسابءُ شمار ءَ اِشت ءُ استالاں  چاران بوت کہ انشپی آ وتءَ را دیگرءَ پہ وتی مردءَ پوشائیتگ اَت، وتی سیرءِ سہتاں  گْورءَ کُرتگ اَت ءُ وتی سیرءِ ھاترءَ شرکُرتگیں  شریں  دوچاں  چہ یکے گْورءَ کُرتگ اَت کہ ایش ’ھپت رنگیں ‘ دوچے اَت کہ سُہریں  سلک ساٹن ءِ زمین ءَ سک براہ دار کُرت کہ گوں  آئی ھوار آ جارجٹ ءِ گلداریں  گشانے سرءَ کُرتگ اَت۔۔۔

            پدا آ وتءَ را تچک کُرت ءُ یک کرار ءَ سہتاں  چاران ڈنءَ گوات ءِ ھیسکگ ءُ گریہگاں  گوشداران بوت کہ کدی کدی آئرا چہ وتی تانائی ءِ مارشت ءَ تُرس زوران بوت ءُ آئی جان ءُ بدن چہ یک نادراھیں  تُرسے ءَ چشکہ پھر بوت چشکہ آ چیگانٹے بہ جنت ئُ دورکنان چہ درءُ دروازگاں  ڈنءَ دربہ کپ اِیت ءُ پہ وتی دیم رواں  بہ بیت۔۔۔بلے کُجا۔۔؟ آ وتءَ را ، وتی ماسءُ پس ءُ وتی دراھیں  سیادءُ کامانءُ اے دراھیں  چاگردءُ راج ءَ پِٹّ ءُ ھجالت کنان بوت کہ آئرا ھنچشیں  مردیءِ دست ءَ داتگ کہ آ اَچ مردءَ گیش یک ناجوڑی ءُ یک علتے اَت کہ آئی تہءَ حدا ھرچیز داتگ اَت بلے آئی تہءَ مردیءُ مہرانی چوچ نہ داتگ اَت ءُ آئرا اَچ ھمے دراھیں  چیزاں  زبہر کُرتگ اَت کہ اے دنیا ءِ تہءَ اگاں  کسے وتءَ را مردے گْوند اِت گُڑا ساری ءَ آئی تہءَ یک مردی ءُ مردانگی یے الم اَت، ءُ دومی آئی تہءَ مہرءُ مہروانی ءُ دوستی المی اَت۔۔!

            بلے رامین اَچ ھمے دوئیں  چیزاں  چشکہ زبہر اَت کہ نہ آ ماہناز ءَ نیکہ مردانی ڈولءَ مہر کُرت ءُ نیکہ مردانی ڈولءَ آئی تہءَ یک ھُبءُ واھگے اَت، کہ آ گیشتر ماہناز ءَ چاران پدا وپت ءُ واب کپت چشکہ ماہناز پرائی بالشتے بہ بیت۔۔۔!  چشکہ ماہناز ءِ تہءَ ھچ ساہ ءُ ارواح مہ بیت۔۔!  یا چشکہ ماہناز مردمءُ انسانءُ آدمءُ بنیادمے مہ بیت! رامین ءِ زانشتءُ نفسیات ءِ پُرپیچیاں  ماہناز چے بزانتیں ۔۔۔!

            بلے انگتءَ یک وپاداریں  جنینے ءِ ڈولءَ آ رامین ءِ راہ چاراِت چشکہ اگاں  رامین بئیت گُڑاآئرا زندءِ دراھیں  مہرءُ دوستیاں  بہ دنت۔۔چشکہ آئی گپتانءُ پندول ءَ چہ مہرءُ وشیانی شکراں  پُھر بہ کنت۔۔ یا چشکہ پرائی آزمان ءِ استالاں  جہل ڈگارءَ بیاراِیت۔۔۔!

            ءُ پدا دروازگ پچ بوت، تو ماہناز حیال کُرت کہ بلکنا رامین اِنت، بلے رامین ءِ جاہءَ شاری تہءَ پُترت ءُ شاریءِ پُترگءَ گوں  ماہناز چہ وتی جاہءَ چست بوت ءُ اَچ آئی دپءَ دراھت ۔۔

’’شاری تو۔۔؟‘‘

’’ ھو! بانک تو خیر اِنت دروازگ بند نہ کُرتگ۔۔ چش اڈگ پچ اِشتگ۔۔۔؟ زانئے ڈنءَ چونیں  ترندیں  گواتءِ توپانے اھتگ۔۔۔؟  شپءَ تو وتی دروازگ ءَ مُدام بند بہ کن بْوسپ۔۔۔آنکہ من زان آں  کہ ترا واجہ ءِ ودار اِنت۔۔!‘‘  شاری بانکءِ تہتءِ سرءَ آئی سرونءَ نشت کہ نوں  بانک ماہناز پاد اھتگ اَت بلے تہتءِ نیام ءَ نندوک شاری ءِ حبراں  گوشدارگءَ اَت۔۔۔ کہ شاری بلکنا راست گْوشتگ اَت کہ آ شپءَ مُدام دروازگءَ اڈگ بست ءُ کڑی یے نہ جت پرچا کہ آئی مرد شازادگ رامین مُدام دیر اَت ءُ مُدام آ چہ شپ نیمگءَ رند وتی لوگءَ اھت کہ بزھگیں  بانک ءَ وتی دروازگ ءَ اڈگ ایر کنگی کپت۔۔!

            ماہناز ءَ وتی ردءِ مارشت بوت بلے آگوں  شاری ھچ نہ گوشت ءُ شاری وت اَچ آئی جُست کنان بوت۔۔۔

’’ بانک! واجہ مُدام دیرءَ کئیت۔۔۔؟‘‘

’’ھنچش اِنت۔۔۔!‘‘ ماہناز پسّو دات ءُ شاری گْوشت۔۔

’’گُڑا المی تو یکتنا نہ تُرس ئے۔۔۔؟ باید اِنت کہ واجہ انکس دیر ءَ مئیت۔۔‘‘  ءُ ماہناز نہ زانت کہ اے شپ نیمگءَ آ شاری ءَ وتی دلءِ حالاں  چے پیمءَ بہ دنت۔۔۔! ءُ شاری وتی وابینگیں  چمانی تہءَ چراگءِ کسانءُ جہلیں  وٹ ءَ چہ درآئوکیں  روژنائی ءَ چاران گْوشت۔۔۔

’’ بلے تو وتی دلءَ خراب مہ کن کہ واجہ پرچے دیرءَ کئیت۔۔۔! اے شازادگءُ شاھانی عادت اِنت۔۔ کہ آیانی تاں  شپ نیمگءَ دیوان ءُ مجلس اڈ دَیگ بنت، ءُ آ وتی دیوان ءُ مجلسانی تہءَ تاں  دیر ننداَنت ءُ گپ جنان بنت، کہ وھدے آیانی حیالءَ اھت کہ گسءَ روگی اِنت گُڑا آ گسءَ کاینت۔۔۔ نہ کہ آ ھموداں  وپس اَنت۔۔ ایش آیانی وتی چوچ ءُ عادت اِنت۔۔۔!  تو دلءَ مہ کنت۔۔۔‘‘

شاری آئرا تسلا دیان بوت، آنکہ آ وتی دلءِ تہءَ زانت کہ بانک ماہناز پریشان ءُ مونجاءُ ملور اَت۔۔ ءُ شاری وتی حبرءَ گْونڈ کنان پاد اھتءُ گْوشت۔۔

’’منءَ اصلءَ گواتءَ سما دات ءُ پدا من پہ آپدستے ءَ درکپت آں  تو اَچ تئی اڈگیں  دروازگ ءِ درزاں  رُژنائی یے دیست کہ من زانت کہ تو ایوک ءَ یکتنا ئے۔۔۔ گُڑا من تئی نیمگءَ اھت کہ باریں  جُست بہ کن آں  کہ تو چے حالءِ تہءَ ئے۔۔۔؟  ءُ بانک زان ئے مزنیں  بی بی ءَ منءَ چہ کیچءُ مکرانءَ ادءَ پرتئی حیال ءُ حیالداریءَ دیم داتگ ءُ ایش من پرزانت کہ من تئی حالاں  چہ سئی بہ باں ۔۔۔!  بلے من گندگءَ آں  کہ تو چران ءُ روچ پہ روچ روچ نزور بوان ئے۔۔۔ تئی آ جان دراھی، آ زیبائی ءُ آ نما ءُ دروشم پشت نہ کپتگ چشکہ ماہءُ کپے ساری تو کیچ ءَ گندگ ءَ بوت ئے۔۔۔!  منءَ تئی رنگ نہ وڑ اِیت بانک۔۔!  زان آں  تراناجوڑی یے ھست؟ یا کہ تو سک مونجا ءُ پریشان ئے۔۔۔ منءَ باور کنئے شپءَ پرتو واب نئیت وھدے من تئی چڑوکیں  ءُ زردیں  رنگءُ دروشمءَ چاریں ۔۔۔ تو وتی حالاں  منءَ بہ گُش بانک کہ ترا چہ واجہ ءِ نیمگءَ پریشانی یے ھست کہ چہ تئی تھروحانی ءَ ترا دردءُ ڈکھے رستگ۔۔۔؟ کہ من زانگ لوٹ آں ۔۔۔!

            ءُ شاری کہ پہ روگءَ پاداھتگ اَت، یکوارے پدا وتی بی بی بانک ماہناز ءِ بُنءَ نشت ءُ آئی راستیں  دستءَ گپت چشکہ آ گْوشگ بہ لوٹ اِیت کہ آوتی دلءِ ھرحال ءُ حبرے کہ آیگ لوٹ اِت گُڑا آ دلجم بہ بیت کہ اے گپّ آیانی ھردوکانی نیامءَ بیتءُ حدا ءَ بگیر دگہ کسے سئی مہ بیت۔۔!

            شاری لوٹ اِت، کہ آ بانک ماہناز ءِ دلءِ حالاں  چہ وتءَ را خبردار بہ کنت۔۔۔! ءُ ھنچش ماہناز ھم لوٹ اِت، کہ کسے آئی دلءِ حالاں  بہ کنت، تانکہ آ وتی دلءِ حالاں  چہ چہوٹ ءِ بنداں  گوں  ھما مردم ءَ بہ گْوش اِیت۔۔!  ءُ اے درگتءَ چہ شاری ءَ گیش نزینکیں  مردم دگہ کئے بوت کُرت۔۔ کہ آ آئی دلءَ چہ نزینک اَت ءُ آ چہ مکران ءَ گوں  آئی گون اَت ءُ آ آئی ماس ءُ پس ءِ چہ کُلاں  وپاداریں  مولد اَت کہ ادءَ کلات ءِ دراھیں  شارپرائی بیگانگءُ بدر اَت، بگیر چہ شاری!  ۔۔۔  تنے حدّءَ کہ آ وتی مردءَ بیگانگ حیال کُرت ، بلے شاری ءَ آ چہ وتءَ باز سک باز نزینک حیال کُرت۔۔۔ کہ نوں  شاریءِ حبراں  گوشدارگءَ پد آ لوٹ اِت کہ گوں  شاری بگریہت ءُ وتی دلءِ رازاں  رامین ءَ بگْوش اِیت، کہ اے ماہءُ دو ماہ ءِ تہءَ برائی چے چے نہ گْوستگ اَت۔۔۔ آنکہ ایش اِتنت، ماہ، کپے یا کہ گیشاں  گیش دو ماہ بلے اے دوماہ بلے اے دو ماہ پرائی دو سال اِتنت یا کہ ھزار سال اِتنت کہ چہ سیرءِ اولی شپءَ بگیر تانکہ مروچیگیں  روچءَ آ چہ وتی رامین درد دیستگ اَت، وشی نہ دیستگ اَت۔۔۔!

            آنکہ رامینؔ آئرا نہ جتگ اَت ءُ نیکہ سزایے داتگ اَت، ءُ نیکہ زاہ دژمان بوتگ اَت، بس ھمنکس کہ رامین وتءَ را اَچ آئی دورداشتگ اَت ءُ وتی نزینک ءَ نہ اِشتگ اَت، چشکہ اگاں  نزینک بوت گُڑا چشکہ ھردو یک آچے ءِ تہءَ بُن بگرات۔۔۔ یا کہ زیان بہ بنت۔۔۔!

            ءُ نوں  آ گوں  شاری گْوشگ لوٹ اِت کہ رامین آئرا مزنیں  سزا ھمیش دَیگ ءَ اَت کہ آئی بُن ءَ نہ یات چشکہ آ اَچ آئی حرذ کُرت؟ تُرس اِت۔۔!

            چے آ ھمنکس بدنما ءُ بددروشم اَت کہ رامین ءَ اَچ آئی بداھت۔۔؟ چے آ رامین ءِ وابانی پری نہ اَت۔۔؟  چے رامین آئرا پمیشا دوست نہ داشت کہ آ ھچ نہ ونتگ اَت۔۔؟  چے رامین ءَ سیرءَ بادو کنگ بوتگ اَت کہ آ اَچ آئی انکس دور اَت۔۔؟

            نوں  بانک ماہناز اے دراھیں  چیزاں  شاریءَ گْوشگ لوٹ اِت بلے پدا ماہناز ءَ حیال اھت کہ اگاں  اے دراھیں  حبراں  گوں  شاری در کنت گُڑا دگہ ھچ دانکے پرائی وتی تورگءِ بُن ءَ نہ اوشت اِیت۔۔۔؟ کہ رندءَ آئی زندءِ پیسلہ ءَ ایدگر کن اَنت۔۔؟ یعنے رامین کنت۔۔!  رامین ءِ ماس ءُ پس کن اَنت۔۔۔؟ یا کہ آئی ماسءُ پس کن اَنت کہ آئرا گوں  رامین ءَ اڈکنگی اِنت یا کہ وتی سہناں  گرگی اِنت۔۔!

            ءُ سہنءِ حیال ماہناز ءِ دراھیں  نازرکیں  لہڑگءُ مارشتانی سرءَ چشکہ سارتیں  آپ مان کُرت کہ پرایاں  سہنءُ مرکءِ نیام ءَ ھچ پرکے نہ اَت کہ یا جنک سہن بگیرت، یا کہ وتی قبرءِ تہءَ بوپس اِیت۔۔!

            پمیشا ماہناز  چپ بوت ءُ شاری پاد اھت ءُ یکوارے پدا آئی دستاں  پْرنچ اِت ءُ چیوان چیوان رادگ بوت ءُ گْوشان بوت۔۔

’ شنکو دروازگ ءَ بند بکن۔۔۔ زانئے انشپی گوات چنکس ترند ءُ تیز اِنت ءُ شپ چنکس تہارءُ تاریک اِنت۔۔!‘‘

ماہناز شاریءِ پُشتءَ ر وان دروازگ بند کُرت کہ ڈنّ ءَ یک توپانے پاد اھتگ اَت ءُ درچکانی توار چو ھیسکگءُ گریوگ ءِ تواراں  آئی گوشانی تہءَ آیگءَ اَت۔۔۔!

ءُ آ چراگ ءِ وٹّ ءَ گیشتر کم کنان وتءَ را وتی نپاد ءَ دور دات کہ آئرا رامین ءِ ودار اَت، ءُ رامین ءِ دِرک نہ اَت کہ کدی بیاتیں ۔۔۔ ءُ کدی آئی ودار زیان بوتیں ۔۔!

            ءُ پدا دیرءَ وھدے بانک ماہناز گڈان بوت تو دروازگ ٹک ٹک بوت ءُ بانک ماہناز پاد اھتءُ دروازگ پچ کُرت تو رامین تہءَ پُترت۔۔۔

’’ترا سما اِنت۔۔۔؟  ‘‘ رامین آئرا جُست کُرت۔۔۔

’’ تانکہ تو نہ اھتگ ئے من چون واب شُت کن آں ۔۔۔؟ ‘‘  بانک ماہناز گْوشان بوت۔۔۔ 

’’ ترا منی ھمنکس ودار اِنت۔۔۔؟‘‘

’’ منءَ بلکنا اَچ ایشی گیشتر ودار اِنت پرچا کہ منی زند توئے۔۔۔!‘‘  ماہناز وتی دلءَ مزن کنان گْوشت۔۔۔ ءُ رامین وتی جراباں  چہ پاداں  درکنان تہتءِ سرءَ نشت وھدیکہ ماہناز آئی دیمءَ اوشتوک بوت۔۔۔

’’ گُڑا من ترا وتی جنین حیال بہ کن ایں ۔۔۔ یا کہ وتی دوستءُ ھمراہ۔۔؟‘‘

’’ھرچے تئی رضا۔۔!  ‘‘ ماہناز یک وپاداریں  جنے ءِ زبان ءِ تہءَ گْوشان بوت۔۔۔چشکہ اَچ ایشی گیش آئرا نہ سُج اِت کہ چے بگْوش اِیت۔۔۔

رامین گْوشت۔۔۔  ’’  منءَ وتی جاورانی سرءَ بزھگ کئیت۔۔۔!‘‘  ءُ بشکھندگ بوت۔۔۔

ءُ ماہناز گْوشت۔۔۔

’’ پرچے۔۔؟‘‘

’’پمیشا کہ من نہ زان آں  کہ گوں  تو چے بکن آں ۔؟‘‘

’’ ھما کہ ھر مرد گوں  وتی جنینءَ کنت۔۔۔! ‘‘  بانک ماہناز کمیں  گوں  پچیں  دلءَ گْوشت ءُ رامین وتی جراباں  تہتءِ بُنءَ دوردیان وتءَ را تہتءِ سرءَ تچک کُرتءُ استھانءَ چاران بوت۔۔ وھدیکہ ماہناز آئی پادون ءَ نشتءُ آئی پاداں  پرنچان بوت ءُ رامین ءَ ھنچش تور اِت چشکہ اگاں  ماہناز آئی پاداں  مہ پْرنچ اِتیں ، گُڑا شرتراَت۔۔۔!

ءُ ماہناز جُست کُرت۔۔۔

’’ ترا منی پادانی پرنچگ دوست نہ اِنت ، چے۔۔؟ ‘‘

’’ تو منی پاداں  پرنچ ئے بلے۔۔۔؟ ‘‘  رامین چپ بوت ءُ آئرا وتی بگلءَ گپتءُ دروت دیان بوت ءُ پدا یلہ دات۔۔

’’ بس ھمنکس بس نہ اِنت۔۔۔؟ ‘‘

’’ تئی رضا۔۔!  تئی مرضی۔۔!  منی بدن پرتو حاضر اِنت۔۔! ‘‘  ماہناز گْوشت کہ آئی گْوشگءِ تہءَ یک سپردگی ءُ یک دادءُ دَیگءِ حُب ءُ واھگے اَت کہ اگاں  رامین بلوٹ اِیت توآئی بدن ءِ ول ول ءُ تل تل ءُ کرنچ کرنچ پرائی حاضر اَت، بلے ماہناز ءَ ھنچش تورگءَ اَت چکہ کس جنین آدمے ءِ بدن ءِ ھُبّ ءُ واھگ چہ بنداتءَ رامین ءِ دلءَ نہ ات۔۔۔!  چشکہ ایش ایوکءَ آئی یعنے ماہناز ءِ بدنءِ جُست نہ اَت۔۔۔ بلے دراھیں  جنین آدم ءِ بدناں  ھُب واھگ آئی دلءِ تہءَ ساڑی نہ اَت۔۔۔!  ءُ اگاں  آئی بدنءِ تہءَ کس جنین آدم ءِ ھُب واھگ نہ اَت، گُڑا آئی بدن ءِ تہءَ چے ھُب واھگ اَت۔۔؟  ءُ پدا رامین آئرا بگلءَ گپت ءُ ، ھنچش چشکہ آئی سُدھ ءُ سار دگہ جاھے اَت۔۔ چشکہ آ پہ ماہناز ءِ دلءِ وش کنگءَ پہ ماہناز ءَ بگلءَ گپتگ اَت، نیکہ اگاں  آ یک تانا ءُ ایوکءَ بْوپتیں  گُڑا رامین ایشرا پہ وت گیشتر شرتر زانت۔۔ ءُ بلکنا آ گیشتر یک وشیں  زندے گْوازینت۔۔۔کئے زانت۔۔؟

            ءُ ماہناز آئی سارتیں  بدنءَ مُشان بوت بلے رامین ’آن‘ ءُ ’ھون‘ کنان واب ءِ کوشست کُرت۔بلے ماہناز انشپی گوں  رامین ءَ وتی دلءَ پچ کنگ لوٹ اِت۔۔۔

’’ تو منءَ بگْوش رامین کہ منیءُ تئی اے زند چوں  تماسر گْوز اِیت۔۔۔؟ ‘‘

’’ من نہ زا ن آں ۔۔!‘‘  رامین وتی دلگوش ءَ گوں  آئی کنان وتی دیمءَ دومی نیمگءَ دیان گْوشان بوتءُ ماہناز وتی دیمءَ آئی کوپگاں  ایرکنان گوں  آئی گپ جنان بوت۔۔۔

’’ تو زان ئے بلے توں  گوں  من نہ گْوش ئے۔۔۔؟‘‘  ماہناز کراری ءُ گْوشان بوت۔۔۔ءُ رامین جُست کُرت

’’ من چے زان آں ۔۔۔؟‘‘

’’ تو زان ئے کہ تو منءَ مہر نہ کن ئے۔۔۔؟ ‘‘

’’ترا کئے گْوشت۔۔؟ ‘‘

’’ تئی دیم ءِ کرنچ۔۔!  تئی عملءُ حرکت‘‘ ماہناز پسو دات۔۔۔

’’ بلے من ترا لوٹ آں ، کئے گْوش اِیت کہ من ترا نہ لوٹ آں ۔۔ تومنی جنین ئے۔۔! ‘‘

’’ بلے اے مردیءُ جنینی ھنچش بیت، چشکہ تو ایشرا حیال کن ئے۔۔۔؟ ‘‘ ماہناز جُست کُرت۔۔۔

’’ اَچ ایشی گیش مردی ءُ جنینی چی یے بوت کنت۔۔؟ ‘‘  رامین جُست کُرت۔

’’ تو ھمیشیءَ مردیءُ جنینی حیال کن ئے۔۔ ! زانئے اولی شپءَ بگر تانکہ مروچیگیں  روچءَ منیءُ تئی درنیامءَ یک دوری یے ھست۔۔۔ کہ من نہ زان آں  کہ منءُ تو مردءُ جنین ایں  یا کہ۔۔۔۔؟‘‘  ماہناز رامین ءَ چشکہ سوگہ کنان بوت کہ آئی دراھیں  مہر ءُ دوستی پوکءُ بے سیت اِتنت۔۔۔

کہ آ چہ بندات ءَ آئرا دوست نہ داشتگ اَت۔۔۔ بلے نوں  کہ ھچ چیزے گْوشت نہ کُرت کہ چے پیم ءَ آ وتی دلءِ حُب ءُ واھگاں  گوں  آئی پدّر بہ کنت۔۔۔!

’’ اگاں  من ترا مہر نہ کن آں  گُڑا تو پرچے پریشان ئے۔۔؟ ‘‘  رامین جُست کُرت۔۔۔ ءُ ماہناز پسو دیان بوت۔۔

’’ من چون پریشان مہ باں ۔۔ پرچا کہ من زانگ لوٹ آں  کہ منءَ تو پرچے مہر نہ کن ئے۔۔۔؟ ‘‘

’’ بلے من ترا مہر کن ایں ۔۔ ماہناز۔۔!  بلے من نہ زان آں  کہ چے چیزے اَچ تئی مہراں  دارگءَ اِنت۔۔؟ ‘‘

’’ گڑا تو صاف صاف بگْوش کہ تو منءَ مہر نہ کن ئے۔۔؟ ‘‘

’’ من ایش ھم گْوشت نہ کن ایں ۔۔!‘‘  رامین وتءَ را راست کُرت ءُ آئی دیمءَ گوں  ھردوئیں  دستاں  گپت، ھنچش چشکہ کسے یک تاسے آپ وتی دستانی تہءَ گیرت۔۔۔

ءُ پدا ماہنازءَ دروت گران بوتءُ آئی لُنٹاں  چوس اِتءُ آئی بدنءَ گوں  لیب کنان بوت ءُ پدا چشکہ آدم بہ بارت ، ماہناز ءِ بدنءَ یلہ دات۔۔۔

            ’’ ترا منی مہرانی سرءَ باور نہ یات۔۔۔؟ ‘‘  رامین جُست کُرت۔۔ بلے چشکہ ماہناز ءَ باور مہ یات یا چشکہ آئرا تسلہ مہ بیت، آ پسو دیان بوت۔۔۔

’’ منءَ تئی دراھیں  مہر عجب تورگءَ اِنت۔۔۔!  من ترا پوہ نہ باں ۔۔! ‘‘

            ’’ تو نہ زان ئے کہ من زندءَ یک لیوا ءُ یک چاپے حیال کن ایں ۔۔۔ ‘‘ رامین بشکھندگ آئرا جُست کُرت۔۔ ءُ ماہناز کھند اِت۔۔۔

            ’’ تئی اے چاپ ءُ تئی اے لیوا بگیر چہ یک جنین آدمے ءِ بدنءُ ارواح ءَ پوک اِنت۔۔!  ‘‘

            ’’ کئے گْو ش اِیت۔۔ ؟‘‘  رامین جُست کُرت ءُ آئی کلکاں  مُشان بوت۔۔۔ ءُ ماہناز گْوشت۔۔۔

            ’’ دنیا گْوش اِیت۔۔ ‘‘

            ’’ دنیا ءِ گْوشگ ءِ سرءَ منءَ باور نہ یات۔۔۔دنیا ءُ منی ءُ تئی مردیءُ جنینی ءِ حیالانی تہءَ پرک ھست۔۔۔! ‘‘

            ’’ تو دنیاءَ نہ منّ ئے۔۔؟‘‘

            ’’ من دنیاءَ نہ من آں ۔۔۔ من نہ من آں  کہ مردی ءُ جنینی ءِ تہءَ ایوکءَ مردمءِ زندءِ المیں  ھُب ءُ واھگانی چاپ ءُ لیوا پوشیدگءُ چیر اَنت۔منی حیال ءَ زندءِ چاپءُ لیوا بگیر چہ مردءُ جنین ءِ واھگاں  ھم بوت کن اَنت۔۔! ‘‘

ءُ ماہناز گْوشت۔۔۔ ’’ ایش بلکنا یک حیالے ءِ تہءَ ھنچش بیت بلے مردءُ جنینی ءِ تہءَ یک مہرءُ یک گرمائشت ءُ یک ھُب ءُ لہڑگے بیت کہ کس اگاں  چہ مردءُ جنینی ءِ ھمے واھگ ءُ حُباں  بے خبرءُ بے سما اِنت گُڑا من نہ زان آں  کہ آچہ زندءِ المیں لیوا ءُ المیں  چاپ ءَ چہ واکب بوت کنت۔۔؟  من نہ زان آں  کہ تئی لیوا ءُ تئی چاپ ءِ بُنءُ سرچمگ چہ کُجا اِنت۔۔؟

ءُ رامین گْوشت۔۔۔  ’’ تو ’پلاٹوٹک‘ یعنے پلاطونی ءِ مہر باروءَ اِشکُتگ۔۔؟ ‘‘

’’ من انکس نہ ونتگ۔۔۔؟ ماہناز گْوشت ءُ وش بوت کہ رامین انکس مُدت ءَ پد اولی وار گوں  آئی انکس پہ حُب ءُ ھدوناکی گپ جنان بوتگ اَت۔۔۔کہ آ ھمے باث ءَ دیمءَ برگ لوٹ اِت۔۔۔

’’ گُڑا ے پلاطونی مہر چی یے۔۔۔؟ ‘‘

’’ ایش ایوکءَ مہر اِنت۔۔۔ دوستی اِنت۔۔۔ ایشی تہءَ نہ مردے ھست، ءُ نیکہ جنین آدمے۔۔ زان ئے اے مردیءُ جنینی، ھما پلاطونی مہرءَ چہ مردمءَ زبہر کنت۔۔! اے درا ماشین ءِ پیمءَ اِنت ، مرد یک ماشینے، جنین یک مشینے۔۔۔ ھردو چلان اَنت۔۔ روان اَنت وھدے ماشین ءِ ٹیل ھلاس بوت اَنت تو اے ماشین اوشت اِیت۔۔ ۔۔ بلے پلاطونی مہرانی تہءَ ٹیل نہ کُٹّ اَنت۔۔ ھلاس نہ بنت۔۔۔! ءُ ایش دائمیں  مہرے۔۔۔ ‘‘

’’ ءُ ایشی تہءَ اگاں  مردءُ جنین ءِ پرک نہ اَت گُڑا ایش گوں  مردیءَ ھم بوت کنت۔۔ ؟‘‘

رامین نہ زانت کہ چے بگْوش اِیت۔۔ ءُ پدا گْوشان بوت۔۔۔

’’ دراھیں  صوفی، چہ مولانا روم ءَ بگر تانکہ شمس طبریزی ءُ درا ھمے پلاطونی مہر ء ِ تہءَ بوتگ، ایش چہ مرد ءُ جنینی ءَ بالاتریں  مہرے۔۔ ایش ایوک ءَ زندءَ یک لیوا ءُ یک چاپ ءُ یک دُہلءُ سرنگے حیال کنت۔۔۔!   مرد ءُ جنینی ایشرا پائے بند کنت ءُ بنداِیت، ئُ مردآزات نہ مان اِیت۔۔ ! ‘‘  چے داتاصاحب ءَ حضرت جویری وتی جنین ءَ سہن نہ داتگ اَت۔۔؟‘‘

ءُ ماہناز ء چشکہ نااُمیت بوت گْوشت۔۔۔

’’ گُڑا تو پرچے منءَ سیر کُرت۔۔۔؟‘‘

’’ منءَ استالانی علم نیست، بلے ایش ھنچشی بُوگی اَت۔۔ ‘‘

’’ بلے منءَ راھے بگْوش۔۔۔ من کجا بروآں ۔۔۔؟‘‘

ءُ رامین نہ زانت کہ چے بگْوش اِیت پرچا کہ اے جُست آئی زندءِ یک اھمیں  جُستے اَت ءُ ماہناز

 بلکنا راست گْوشگءَ اَت کہ نوں  پرائی چے راھے پشت کپتگ اَت۔۔ ءُ ماہناز وتی نامء گوں  سہن ءِ حرپ ءُ لوزءَ مان آرگ نہ لوٹ اِت۔۔۔ کہ ایش ھم میارے اَت، ءُ دومی نیمگءَ رامین ءِ پوک ءُ بے سیتیں  مہرانی تہءَ ھم چشیں  چیزے نہ اَت کہ آ آئی جنین بوتیں ۔۔!  پرچا کہ رامین زندءَ یک لیوا ءُ یک چاپے حیال کنان اَت، کہ آئی وتی پکرانی تہءَ، یعنے ماہناز ءِ وتی پکرانی تہءَ اے حبر ھم نہ نشت کہ مردیءُ جنینی، ءَ ابید ھم زند یک لیوا ءُ یک چاپے اَت۔۔! ءُ رامین اے دروشم ءِ تہءَ چہ وتی جند ءِ کہول ءِ شازادگاں  بلکنا چہ ایدگہ دنیا ءَ جتائیں  مردمے اَت کہ رامین ءِ ناگت ءُ ناگمانیں  مہرءُ جوشانی تہءَ کدی کدی ماہناز ءِ دل نہ لوٹ اِت کہ آ اے پکر جتیں  ءُ پکرمندیں  مردءَ یلہ بداتیں  کہ اگاں  رامین ءِ ’گنوکی‘ ءُ ’بے ساری‘ ءُ بے راھیاں  یک نیمگے ءَ ایربکرتیں  ءُ دومی نیمگ ءَ آئی بدنءُ ارواح ءِ سارتی ءَ( آئی بدن نہ زان آں  پرچے گوں  ماہناز ءَ سارت اَت۔۔) ایدگہ منتگیں  چیزانی تہءَ رامین ءِ مٹ کس نہ اَت، کہ آ وتی ذاتءُ شخصیت ءِ تہءَ یک بے درورءُ بے مٹیں  مردمے اَت کہ آئی زانت، آئی زندءِ سرپدی، آئی زندءِ تاریکءُ تہاریں  دمَگ ءِ باروءَ آگہی ءُ زانتءُ آئرا مئے دورءِ گم جتیں  مردے  جوڑ کُرتگ اَت کہ اے گم جتیں  مرد ھچ مذہب، ھچ راجی چاگردی راھبند ءُ ھچ شون ءِ تہءَ نہ اھت کُرت اَنت کہ مردم نہ زانت کہ چشیں  مردماں  کسے چے پیمءَ بہ چاراِتیں ۔۔۔ چے پیمءَ بہ چکاس اِتیں ۔۔۔ ءُ چے پیمءَ کچءُ کئیل بکرتیں کہ چشیں  گم زدگیں  یا کہ گم جتگیں   ہیرو مئے زندءِ ، المیہ ءُ مئے زند ءِ وشی، مئے زندءِ مرکءُ مئے زندءِ ھردوئیں  چیزاں  ھورءُ ھوار ءُ یکجاہ کرت اَنت کہ ایش ھچ نیکی ءُ بدی، جوانیءُ حرابی، شریءُ گندگی ءِ درجہ بندی ءِ تہءَ نہ یات اَنت، کہ چہ نیکی ءُ چہ ھر بدی ءَ چشکہ بُرزءُ بالا اِتنت کہ آیانی پکرءُ حیالانی آزاتی آیاں  گوں  ھچ چیزے نہ بست۔۔۔! ھچ چیزے ءِ پائے بند نہ کُرت۔۔ ءُ ھچ چیزے ءِ دیمءَ وتی سرءَ جہل نہ کُرت کہ رابندرناتھ ٹیگور ءِ پیم ءَ چشیں  مردمانی دنیا ھما دنیا اَت کہ ادءَ علم آزات اَت ءُ ادءَ ھیسی سر کسیءِ دیمءَ جہل نہ بوت۔۔!

            بلے رامین وتی دور ءِ المیہ ءُ ڈکھانی جنوک اَت، آئی وتی زند چہ بنداتءَ یک المیہ یے اَت کہ نوں  ماہناز ءَ گوں  آئی یکجئی ءُ ھواری ءُ جنینی ءُ مردینی چشکہ آئرا زندءِ گوں  یک نوکیں  چکاسے ءِ تہءَ گرپتار کُرتگ اَت کہ آئی بازیں  تضادانی تہءَ آئی سیرءُ آروس گوں  ماہناز ءَ یک نوکیں  تضادے اَت کہ یک پُھردردیں  تضادے اَت کہ آئرا ماہناز ءِ ارسانی شلگ ھم دوست نہ اَت ، بلے دومی نیمگءَ آئراو تی جندءِ ناپیلوی ءُ بے تکمیلی ءِ مارشت ھم پہ آرام ءَ نندگءَ نیشت۔۔۔ آنکہ آ مزنیں  گناہ نہ کُرتگ اَت، بلے آ کسان سالی ءَ گْونڈ گْونڈیں  گناہ آئرا وتی جندءِ ذاتءِ باروءَ مُدام بے جار اَت ءُ تکانسر کنان بوت کہ وتی ذاتی تہلیں  سرگْوستانی تہءَ آ زندءِ دراھیں  عکس ءَ ھمے صورتءَ چاراِتءُ دیست ءُ آ وتی براس بامن ءِ ڈولءَ نہ اَت، کہ آئرا راجدپتر ءِ تہءَ المیں  راستی ءُ المیں  جُستانی علم بہ بیت۔۔۔ چیءَ کہ رامین ءَ اے مارشت چہ وتی جندءِ ذاتی سرگْوستاں  بوتگ اَت کہ زند یک مسکراءُ یک ملنڈے ءُ یک چاپءُ لیوایے اَت۔۔ کہ ایشی تہءَ المیں  راستی نیست۔ءُ آ زندءَ یک چاپ ءُ دُہلے زانت، بلے آ گوں  وتی دورءَ،گوں  وتی دورءِ المیہاں  ءُ گوں  وتی دورءِ ڈکھ ءُ درداں بندوک اَت کہ آ اَچ ایشاں  وتءَ را جتا ھم نہ کُرت کہ نوں  ماہناز ءِ بدنءُ ارواح ءِ لوٹ ءُ گزرانی پیلو کنگ ھم آئی یک مزنیں  دردے اَت یا کہ آ ماہناز ءَ مہ دستیں  ءُ گوں  آئی ھچ پیمیں  تعلقداریءُ نزینکی مہ بوتیں ۔۔۔ بلے وھدے کہ نوں  آ ماہناز ءِ مرد بوتگ اَت گُڑا آئرازندءِ تہاریں  دمَگ ءِ گیشتر مارشت بوتگ اَت کہ زند ایوک ءَ یک مسکرا ءُ یک ملنڈءُ یک چاپءُ لیوایے نہ اَت بلکنا زند بہشت ھم ھست اَت ءُ زند دوزح ھم ھست اَت۔۔۔!

ءُ زندءِ دراھیں  المیہ زندءِ ہنگامیت ءُ نازانتی اَت کہ کس نہ زانت کہ آئرا کئے پیداکُرتگ اَت۔۔۔ءُ پرچے پیدا کُرتگ اَت۔۔۔!     

اگاں  کس نہ زانت گُڑا اے زندءِ المیں  لیکھ چے اَت۔۔؟

آ چاپ جنگ لوٹ اِت، آ لیوا کنگ لوٹ اِت، دُہل ءُ سرنگانی سرءَ گواتی بُوگ لوٹ اِت، بلے ماہناز آئرا یک پیلوی ئیں  مردیءِ دروشم ءَ گندگ لوٹ اِت کہ وتی بندءِ واھگانی تہءَ آیک

 پیلوی ئیں  سادارے درا بوتیں ۔۔۔ وتی مہرانی تہءَ آ چو گلاب ءِ پُھلاں  بو بداتیں ۔۔۔! ءُ وتی نندگءُ پادآھگ ءِ تہءَ آ یک ھیروءُ یک مزن نامیں  مردے بوتیں ۔۔۔!         بلے آ نہ پیلو ئیں  مردے اَت، ءُ نیکہ آ پیلوئیں  ساھدارے اَت بلکنا آ یک ھنچشیں  ھستیءُ وجودے اَت کہ آئرا وتی تکمیل بکار اَت، پیلوی ءُ سرجمیں  پیلوی بکار اَت کہ اے سرجم ءُ پیلوئیں  تکمیل چشکہ آئرا ھچ جاھے نظر آیگءَ نہ اَت۔۔!

            پمیشا آئرا خان صاحب ، وتی براسءُ ایدگہ دراھیں  شازادگانی گپءُ حبر چٹ بے معنا تور اِت ءُ آ وتی براس بامن ءَ ھم ملامت کُرت کہ وتی دلءِ تہءَ بلکنا بامن ھم ھمے مارشت ھست اَت کہ چشیں  معنایے نیست کہ آ ڈنّ ءَ ساڑی بہ بیت۔۔ بلے آ وتءَ را گوں  راجدپتر ءَ بندگ لوٹ اِت، کہ چہ یک کئیز ءُ بندی گری ءَ ھلاس آوتءَ را گوں  قوم پرستی ءُ نیشنلزم ءِ سانکلاں  بندگ لوٹ اِت۔۔ کہ وتءَ را چہ زندءِ المیں  چاپءُ لیوا ءَ چشکہ زبہر کنگ لوٹ اِت۔۔

پدا آ ماہناز ءَ د روت گران بوت۔۔ آ ھردو تضادانی تہءَ واب شُت اَنت۔ ماہناز ءِ چماں  نمب ءُ ارس یک پیم ءَ آئی کلکاں  درا بوت اَنت، وھدیکہ رامین وتءَ را وتی دیمءَ ملامت کنان اَت ءُ زند ءِ المیں  المیہ ءُ ڈکھ ءَ وتی دلءَ مارشت کنان اَت۔۔۔!

                                                 ٭٭٭

                                                (11)

شال ءِ میش چین ءُ خزان ءِ بلگ ریچی ءِ موسم بنا بوتگ اَتءُ درچکانی پن کدی کدی یک یک ءُ کدی کدی دھنز ءُ مُجانی تہءَ چو ھورءِ ترمپاں  رِچان اِتنت ءُ لوڑانی بہر بوتگ اَنت کہ گواتانی ھمے لوڑ ءُ مُج نہ زاناں  ایشاں  کجام سروگءُ کجام راہءُ کشکءِ کنڈءُ کنکءَ یکجاہ ءُ ھوار کرت اَنت کہ کس نزانت ءُ اگاں  کسے زانتءُ دیست گُڑا ایوک ءَ درچکانی ھمے زردیں  ءُ ھشکیں  پنانی کپگ ءُ گلولگ گلولگ ءَ گواتانی تہءَ بال کنگ اَت کہ آیانی انجام ءُ آسرءِ کسے ءَ را خبر نہ اَت۔۔۔!

            ءُ ھما روچی شامءُ دیگر ءَ شازادگ رحمن ءِ بچ سلمان کہ آئرا خان صاحب یک رندی گوں  وت لندن بُرتگ اَت کہ آ تنے وھدی ھما روچاں  یات کنگءَ اَت ، نوں  گوں  وزیر دربار عظیم خان ءَ شالءَ اھتگ اَت کہ آیاں  خان صاحب گوں  مسلم لیگ ءِ سروکاں  پہ گپ ءُ حبر دیم داتگ اَت کہ نوں  خان صاحب وت کراچی ءِ رَوگءِ تیاریءِ تہءَ اَت کہ اُدءَ آ دراھیں  نواب، سرداراں  گوں  بلوچستان ءِ باندات ءِ باروءَ گپ جنگ لوٹ اِت ءُ اے مراگش ءَ خان صاحب لوٹائینتگ اَت تانکہ وتی طاقت ءِ زورءَ وفاقءِ دیمءَ پیش بہ داراِیت ءُ اے درگتءَ آ وتی مردماں  انگر آنگر دیم دیان اَت تانکہ آ وتی گپاں  پہ طاقت ءُ زورءَ بہ منّارین اِیت۔۔۔!

            ءُ نوں  ھمے درگتءَ آ یک ٹولی ءِ خان بہادر عظیم خان، وزیر دربار ءِ سروکی ءَ شال ءَ دیم داتگ اَت ءُ سلمانءَ ھمراہ کرتگ اَت۔

آپرے کارءَ ولیعہد ءَ پرچے دیم نہ داتگ اَت۔۔۔ مہلوک جُست کنان بوتگ اَت۔۔۔ بلے خان صاحب ءِ عادت اَت کہ آ وتی جند ءِ بچ ولیعہد ءَ کدی وتی کارانی تہءَ ھوار گیجگ نہ لوٹ اِت۔۔ ءُ آ لوٹ اِت کہ نوکیں  ورنا چوکاں  ھیل بہ دنت تانکہ آ حکومت ءِ راہ شون ءُ راھاں  بزان اَنت کہ آ پریشاں  سک باورءُ سکھت کنان بوت چشکہ یک زمانگے آ استمان گلءُ ایدگہ پارٹیانی سرءَ باور کنان بوتگ اَت کہ نوں  آ استمان گل ءُ ایدگہ دراھیں  کسان ءُ مزنیں  قومی پارٹیاں  اَچ وتءَ دورداشتگ اَت ءُ استمان گلءَ آ نوں  دوست دارگءَ نہ اَت۔۔!

            آ نوکیں  ورنایاں  دیمءَ کنگ لوٹ اِت تانکہ یک نوکیں  نسلے پیدا بہ بیت کہ آئی ءَ راہ ءُ رومائشتانی سرءَ دیمءَ برو اَنت۔۔!

ٍءُ اے نوکیں  نسل ءِ سرخیل سلمان اَت، کہ ورنا، زیبا، ءُ علم زانتکارے اَت کہ  خانءَ دیمترءَ اَچ آئی بازیں  اُمیتءُ واھگ ھست اَت۔۔۔سلمان ءُ خان بہادر عظیم خان وزیر دربار ایوان کلاتءِ تہءَ وتاک اِتنت کہ ایوان کلات شالءِ باگءُ باگچہانی نیامءَ اوشتوک وتی جاہءُ جلال ءُ وتی حاکمی ءِ شانءُ شرپاں  پیش داران اَت کہ گرماگءِ موسم ءَ خان گوں  وتی کہول ءَ

ایوان کلات ءِ تہءَ گوازینت ءُ زمستان ءَ ڈھاڈر ءُ کچھی درشُت۔۔۔

            ءُ ایوان کلات ءِ معماری ءُ شان ءِ تہءَ شگرب ءُ مگرب ھردوئیں  دودمانانی ازمءُ ھنر ھوار اَت پمیشا پرنگی ھم ایشی تہءَ آیگ ءَ گوں  ایشی  سپتءُ سنا کُرت اَنت، ءُ  ھندوستانی ھم ایشرا دوست داشت کہ ایشی تہءَ اسلامءِ دودمان ءِ عکس ھم ھوار اَت۔۔۔

            محمد علی جناح ، لارڈ ماونٹ بیٹن، جواھر لعل نہرو، ءُ برصغیر ءِ ایندگہ نامی گرامی ئیں  سیاسی باسکءُ سروک شالءِ ایوان کلات ءِ تہءَ بازیں  رندان گوں  خان ءَ دیوان کُرتگ اَت کہ تنے وھدی ایشانی یاتگیری ایوان کلاتءِ ھما درچکاں  جنگءِ تہءَ درابوت اَنت کہ اے درچک نوں  ھما نامی ئیں  مردمانی گْوستگیں  روچانی یاتاں  دیان اِتنت کہ نوں  اے درچک مزن بوتگ اَت بلے آیانی یات ایوان ءِ کلات ءِ کْوھنگیں  خدمتگاراں  تنے وھدی یات اِتنت کہ اَچ ایشاں  یک پیریں  خدمتگارے اَت ، عالم خان تنے وھدی زندگ اَت، کہ آ محمد علی جناح، جواھر لعل ءُ لارڈ مائونٹ بیٹن ءَ دیستگ اَت کہ گوں  آیوکءُ رئوکاں  گوں  آیانی بابتءَ گپ جت ءُ ایدگرانی گپاں  گوں  دلگوش بوت اَنت چشکہ عالم خان راجدپتر ءَ وتی چمانی دیمءَ سر چست کنان چاراِتگ ءُ دیستگ اَت۔۔۔ ءُ ایدگہ چشکہ اَچ ایشی وتءَ را زبہر حیال کنان بوت اَنت کہ آ عالم خان ءِ پیمءَ آنکہ راجدپتر ءَ نہ دیستگ ، بلے راجدپتر ءِ باروءَ وتی پکرءُ حیالانی عکس ءُ امیج ءِ تہءَ بازیں  چیزاں  زانت اَنت ءُ بازیں  چیزانی باروءَ گیشتر سرپد بوت اَنت۔۔  کہ راجدپتر ءِ ھمے عکس، ھمے قومءُ ملک ءُ نسل ءُ زاتانی درآھگ ، بُرز بوگ، مزن بوگ ءُ گار ءُ زیان  بُوگ ، سلمان ءِ واھگ ءُ ھُب اَت کہ پمیشا وتی لندن ءِ سیل ءُ گردءِ وھداں  آ ول ڈیورانٹ ، ٹائن بی، ءُ بازیں  دگہ نامی ئیں  راجدپترنویسوکانی کتاباں  بہا زرتگ اَت کہ ایش کراچی ءُ کلاتءِ تہءَ دست آیگءَ نہ اِتنت، کہ نوں  آ شاھی ماحل یا کہ ایوان کلات ءِ تہءَ یا کہ وتی بنگلہ ءِ تہءَ ایشاں  ونت ءُ کدی کدی خان صاحب ءِ مراگش ءَ نندوک آ راجدپتر ءِ باروءَ گپ جتءُ خان صاحب ھمے ورنا ءِ گپاں  پہ دلجمی گوشداران بوت کہ خان صاحب ءَ اَچ ایشی

 بازیں  اُمیتءُ واھگ ھست اَت۔۔

            سلمان ءُ بامن کراچی ءَ یکجاہ ونتگ اَت، بلے سلمان ءُ بامن ءِ راجدپتر ءِ باروءَ جتا جتائیں  پکرءُ حیال اِتنت کہ بامن بنیادم ءِ راجدپتر ءَ ھما آئیڈل ءِ چیرءَ کرت کہ اے آئیڈل گندگءُ اِشکنگ ءَ مردمءِ ایدگہ مارشتانی تہءَ نہ یات بلے اے آئیڈل چشکہ ھست اَت کہ چہ مردمانی چماں  چیر اَت بلے اے دراھیں  راجدپتر ءِ محرک ءُ سبب اَت کہ ایش یک عقل ِ کُلے یا کہ دنیا ءِ وتی ارواح اَت کہ دنیا زانگ ءُ سرپد بُوگ لوٹ اِت۔۔!  ءُ دنیا تنے وھدی ھرچنت کہ دیمءَ شُتگ اَت گُڑا بزان آ ھمے ارواح ءُ ھمے حیال ءُ آئیڈیا ءِ یک مادی عکسے اَت، کہ ایش مادی ھم ھست اَت ءُ ایش ارواحی ھم ھست اَت کہ ایوک ءَ ایش ارواحے نہ اَت ءُ ایوک ءَ ایش مادھے ھم نہ اَت بلکنا  ھمے ھردوکانی ھوار سواری راجدپتر ءِ دیمءَ کنزگ ءُ جنزگ ءِ علتءُ سبب اَت کہ بلکنا گُڈ سرءَ ایش چہ یک حیالے پیدا بوتگ اَت کہ کورءُ زُبنیں  مادیت پرستی چشکہ بامن ءِ وتی ذات ءُ  زانشت ءَ  مئل نہ داشت تانکہ ایشی تہءَ ارواح ءِ گنجائشت مہ بوتیں ۔۔!  ءُ اے ارواح بامن ءِ حیا لءَ مذہبی ارواحے نہ اَت بلکنا دنیا داری ءُ دنیا ءِ ارواحے اَت یا کہ بنیادم ءِ جمعی زوھد ءُ کوشستاں  چہ اے ارواح دراھتگ اَت کہ راجدپتر ءِ گاڑیءَ دیمءَ ھلینان اَت۔۔!

            ءُ بامن وتی جند ءِ راجدپتر ءَ ھم ارواح ءُ مادہ ءِ ھوار سواریں  جُہدءِ تہءَ چاراِت کہ آئی حیالءَ آ پمیشا پُشت اِتنت کہ آ مادی جاورانی تہءَ پدءُ پُشت اِتنت، وھدیکہ دنیا اَچ ایشی دیمءَ شُتگ اَت ، چیءَ کہ مادی دروشم ءِ تہءَ دیمءَ شُتگ اَت، ءُ بامن کرار کرار ءَ پوہ بُوان ءُ سرپد بُوان اَت کہ آیانی وتی جمعی جُہد چہ کُلاں  گیش اھم ات کہ اے جُہد علم ءُ زانت ءُ سرپدی ءَ بگیر ناھِچ اَت ءُ اے جُہد ءِ دیمءَ برگ ءِ تہءَ ایوک ءَ سگّ، علم زانت، ءُ ایمنی بکار اَت، کہ پروشءُ پروشکاری ءُ تشدد ایشرا پُشتءَ برت دیمءَ نہ برت، چہ جائیکہ تشدد، ءِ ھاترءَ ھر چنت کہ دلیل ءُ دلائل بیاتین اَنت بلے بامن راجدپتر ءِ دیمءَ روگ ءَ ایوکءَ سگّ، زانت، علم ءُ ایمنی

 ءِ تہءَ چاراِت، ءُ دیست کہ ایدگہ درا برباتی ءُ تباھی ءِ راہ اِتنت۔۔!

            ءُ سلمان دومی نیمگءَ راجدپتر ءَ شخص ءُ یک ’ھیرو‘ ءُ مزن زانتے ءِ کارستانی گْونداِت۔۔۔ بامنءُ آئی درنیام ءَ اے درگتءَ بازیں  باث بوت اَنت کہ چے راجدپتر ءِ محرک، علتءُ سبب مادی اِتنت ، چے ارواحی اِتنت۔۔؟  یا کہ ایش مادہ ءُ ارواح ءِ ھوارسواری ءَ چہ پیداک ات۔۔۔؟  یا چشکہ سلمان ءِ حیال ءَ ایش ایوک ءَ مزنءُ مستریں  مردمانی دستانی کارستانی اَت۔۔!

            ءُ سلمان ءِ ھاترءَ ’خان‘ بلوچانی آئیڈل اَت کہ اَچ ایشی گیش آئیڈیل چشکہ دگہ کس نہ اَت۔۔۔ ءُ اگاں  کس دگہ طاقت ءُ زورے ھست اَت گُڑا ایش حدااَت۔۔۔ بلے راجدپتر ءِ تہءَ چہ ھلاکو خان، چنگیز خان، نپولین، ءَ بگر تانکہ ٹیلر دراہ ھما مردم اِتنت کہ آ راجدپتر ءِ راہ ءُ کشکءَ پدّر کُرتگ اَت یا کہ تباہ ءُ بربات کُرتگ اَت بلے آیانی تہءَ چشکہ ھمے لائکی ءُ گشاد ھست اَت کہ آ چیزانی کشک ءُ راھبنداں  بدل کُرت اَنت، ءُ نوں  خان صاحب سلمان ءِ ھمے وابانی آئیڈل اَت کہ آئی بنجاھی درجگ ءِ سببءَ آیانی شناست ھست اَت نہ کہ ایش نیست اَت۔۔۔!

            ءُ خان ءِ بنجاھی درجگءَ مُدام سردار نہ منّ اِتگ اَت، ءُ مُدام آیانی راجدپتر ءِ تہءَ خان ءُ سردرانی یک کشّ ءُ بگیرے ، یک جنگءُ میڑے ھست اَت کہ ھست اَت، کہ ایش چہ ھما زمانگاں  جاریءُ ساڑی اَت وھدیکہ ھبدمی قرن ءِ تہءَ خان بلوچستان ءُ بلوچ ڈیھ ءِ حاکم بوتگ اَت! چیءَ کہ بلوچانی راجی زند مُدام چہ سوشل یعنے راجی بدل سدلی ءَ چہ زبہر بوتگ اَت کہ ایشی سبب وت بلوچ راج ءِ قدامت پسندی ، بے علمی ءُ بے زانتی ءُ چہ دنیا ءَ جتائی ءِ سببءَ بوتگ اَت ، کہ ادءَ اَچ وھدے سوشل چینج یعنے چاگردی بدل سدلی یے نہ اھتگ اَت ءُ کْوھنگیں  راجی چاگرد ءِ تہءَ سردارءِ درجگ ءُ حیثیت وتی جاہ ءَ برجاہ ءُ سلامت، اوشتاتگ اَت کہ پرنگی سرداراں  پہ بہا زورگ ءَ پد گیشتر دلجم بوتگ اَت کہ آیانی حاکمی ءَ کسے چیلنج نہ کُرتگ اَت ءُ آ سیاہ ءُ اسپیت ءِ واجہءُ واھند بوتگ اَت ، وھدیکہ بلوچ وتی کْوھنگیں  راھبندانی سرءَ پہر بندان وتی زند ءَ گوں  زمین ءُ ڈگارءَ لِچوک گْوازینتگ اَت کہ کدی کدی آ بُرز بال کنگءِ پکر نہ جتگ اَت۔۔!

            سلمان ءَ اُمیت ھست اَت کہ نوں  خان ءِ جُہد ءُ زوھد ءَ  پد بلکنا یکوارے دوارگ خان ءِ ’مقناطیسی‘ شخصیت دنیا ءِ دراھیں  بلوچاں  یکجاہ ءُ ھواربہ گیج اِیت ءُ یک نوکیں  سوب ءُ روچے ءِ بندات ءَ بہ کنت۔۔!

            ءُ سلمان دراھیں  شازادگانی تہءَ بلکنا اولی شازادگ اَت کہ آ ’خان‘ ءِ پُشتی وانی ءَ گوں  یک پکرءُ نظریہ یے ءَ دیمءَ برگ لوٹ اِت۔۔!

            انوں  خان صاحب آئرا شال ءَ دیم داتگ اَت کہ آگوں  مسلم لیگ ءِ باسکاں  گوں  ڈیھ ءِ باروءَ یک جُست ءُ پدے بہ کرتیں  چیءَ کہ برصغیر ءِ دو مزنیں  سیاسی ٹولی، کانگریز ءُ مسلم لیگ ھندوستان ءِ بہرءُ بانک ءَ مذہب ءِ بنیاتانی سرءَ کُرتگ اَت کہ ھندوستان ءِ کتب روکپتی دَمگ ءِ مسلمان ٹکاں  پاکستان ءِ تہءَ ھوار کُرتگ اَتءُ بلوچستان دمَگ ءِ مردم اے دمانی تہءَ وتی یک آزاتیں  حیثیتے داشت اَنت کہ تنے وھدی آئی ھرچنت کہ معاھدگ ءُ ایگریمنٹ بوتگ اَت گُڑا یک آزاتءُ جتائیں  ملکے ءِ حیثیت ءَ گوں  پرنگیاں  بوتگ اَت کہ اے معاھدگ ءُ ایگریمنٹاں  ھروھدءَ نوک نوک سرکنگ بوتگ اَت۔۔۔بلے ایشانی یک راجدپتری درجگءُ اھمیتے ھست اَت کہ رندءَ وھدے پاکستان ءُ ھندوستان جوڑ بوتگ اَت گُڑا اے معاھدگ ءُ ایگریمنٹاں  کس نہ منّ اِتگ اَت ءُ یک پرکایے حیال کنان گواتانی تہءَ بال داتگ اَت ءُ خان وتی نزوری ، کم دستی ءُ بے طاقتی ءَ پد گوں  نوکیں  ملکءَ الحاق کُرتگ اَت کہ ایشی تہءَ ھچ شکے نیست اَت ءُ خان ایشرا وتی یادداشتانی تہءَ وت نوشتہ کُرتگ اَت کہ دیوان عامءُ دیوان خاص ءِ پیسلہاں  ابید آنوکیں  ملکءِ تہءَ ھورءُ ھوار بوتگ اَت کہ نوں  اے ڈیھ یک مسلمان ملک ءِ بہرے اَت کہ آ چہ ’ھندو‘ ھندوستان ءَ جتا بوتگ اَت۔۔!

            ءُ نوں  کہ یکوارے پدا مسلمان پاکستان ءِ تہءَ پروشءُ سیاسی چستءُ ایرے پاد اھتگ اَت گُڑا خان صاحب اَچ ایشی چشکہ پائدگ چست کنگ لوٹ اِت ءُ انوں  ھما دراھیں  حلاکہ ءُ ھندانی وتی ونڈءَ لوٹان ب وت کہ انگریز ایشرا بلوچستان بہر کُرتگ اَت کہ ایشی تہءَ سندھءُ پنجاب ءِ ھندءُ حلاکہ ھوار اِتنت ءُ خان صاحب اے گرانی ءَ دیمءَ ودینگءُ برگ لوٹ اِت تانکہ وفاق ءَ گوڈانی سرءَ جہل بہ کنت۔۔!

            بزاں  خان صاحب یکوارے پدا بلوچانی آئیڈل بوگءِ واب گندان اَت ءُ اے واب ءِ تعبیر ءِ ھاترءَ آکراچی ءَ یک دیوانے ھم لوٹ اِتگ اَت کہ زوت اڈ دَیگ بوگءَ اَت بلے اَچ ایشی ساری آ وتی گپءُ تران ءَ گوں  وتی دوستءُ دژمن ھردوکاں  کنگ لوٹ اِت کہ آئی وزیر دربار خان بہادر عظیم خان ءُ ناکو زھتک سلمان اے درگتءَ شالءِ ایوان کلات ءَ وتاک بوتگ اَت۔۔!

            وتی شپءُ شامءَ گْوازینگ ءَ پد دومی سُہب ءَ آ شال ءِ میونسپل کمیٹی ءِ دپترءَ گوں  مسلم لیگ ءِ سروکاں  گوں  نندءُ نیاد پہ درکپت اَنت کہ آیاں  خان صاحب ءِ یک ’شورلٹ‘ کارے زرتگ اَت ءُ چہ ریذیڈنسی ءَ نزینک گْوزان لیاقت پارک ءِ بُنءَ برز، بزءُ سوزیں  درچکانی نیام ءَ جہل کُرت کہ ھموداں  کہ میونسپل کمیٹی ءِ دپتر اَت کہ اَچ اوداں  بلکنا اولی وار مسلم لیگ ءِ سروک پاکستان ءَ گوں  الحاق ءِ کلوہ ءُ پیگام ءَ ’تار‘ ءِ سرءَ دنیا ءَ داتگ اَت کہ اے وھدے خان ءَ بندی کنگ بوتگ اَت ءُ پئوج دراھیں  ڈیھ ءِ جاوراں  وتی دستءَ گپتگ اَت کہ اَچ ھما روچاں  پد یک نوکیں  نوبتے پاداھتگ اَت۔!

            ءُ میونسپل کمیٹی ءِ ھما مردماں  چہ بلکنا بازیں  مردم تنے وھدی زندگ اِتنت آ تحریک پاکستان ءِ تہءَ بہرزرتگ اَت کہ ایشانی تہءَ وکیل، فاروق، گدارنویس اطہر زمان، ارباب غلام رسول، احوالکار محمد بیگ، ءُ ٹرانسپورٹر مومن خان ھوار اِتنت۔۔

            ءُ نوں  وکیل فاروق گوں  وتی مزنیں  دیمءُ سہریں  کلکاں  گیٹس پوش اِتگیں  پتلون ءُ گوں  ھیٹے ءَ نندوک ، وزیر دربارءُ شازادگ سلمان ءِ دیمءَ پاد اھت ءُ آیاں  گوں  دست دات کہ ادا گدارنویس اطہر زمان، محمد بیگ حوالکار، ءُ ٹرانسپورٹر مومن خان نشتگ اَت ءُ دیوان ءَ محمدعلی جناح ءِ یک مزنیں  عکسے جنوک اَت۔۔۔

            وکیل فاروق وتی مزنیں  جسگءُ بدن ءَ سُرینان شازادگ سلمان ءَ چہ خان صاحب ءِ صحتءُ جان دراھی ءِ باروءَ تران کنان بوت ءُ خان صاحب ءِ مزنیں  سپتءُ سنا کُرت ءُ ھماروچاں  یات کُرت وھدے خان صاحب ، ڈھاڈر ءِ تہءَ ملک ءِ جوڑ کنوک واجہ کار محمد علی جناح ءُ آئی گْوھار فاطمہ جناح ءَ سہرانی تہءَ تولءُ کئیل کُرتگ اَت ءُ پدا خان صاحب ءِ لوگی ءِ ھواری ءِ بالی گراب ءِ تہءَ سوار چکران بوتگ اَت کہ وت وکیل فاروق ھما دمانءَ ساڑی اَت ءُ آ اے راجدپتری واقعہ ءَ تنے وھدی یات کنان اَت۔۔

            پدا فارق وکیل وتی سنگتانی پجاروکی ءَ گوں  شازادگ ءُ گوں  آئی وزیر دربار عظیم خان ءَ کنائینت کہ فاروق وکیل ءِ گپتارءَ اے ھما سرمچار اِتنت کہ آ پاکستان ءَ جوڑ کُرتگ اَت کہ مسلماناں  چہ ھندواں  جتا کُرتگ اَت کہ بہ گُپتارء آئی، اگاں  اے مردمانی جہد مہ بوتیں  گُڑا پاکستان بلکنا جوڑ مہ بوتیں ۔۔!

            سلمان اے واجہ کاراں  ھورت ھورت چاران بوت کہ وت خان صاحب وتءَ را ھندوستان ءِ مسلمانانی مزنیں  ھمدردے حیال کُرت ءُ آ وت دراھیں  راجدپترءُ ھندوءُ مسلمانانی رنگءِ تہءَ چار اِت، ءُ چہ محمد علی جناح ءِ شخصیتءَ سک متاثر اَت ءُ آئرا پاکستان ءِ یکتا ءُ ایوکیں  جوڑ کنوک شمارکُرت کہ اگاں  محمد علی جناح مہ بوتیں  گُڑ اپاکستان ھم نہ بوت۔۔پمیشا خان صاحب محمدعلی جناح ءَ مزنیں  شان ءُ شرپے دات کہ آئی حیال ءَ اگاں  محمد علی جناح زندگ بوتیں  گُڑا بلکنا گوں  بلوچستان اے ڈولءَ مہ بوتیں  کہ نوں  چشکہ بوگءَ اَت۔۔!

            ءُ خان صاحب ءَ مسلم لیگ ءِ بنداتی لیڈر شپ ءَ گوں  ھچ بدواھی نیست اَت کہ آئی حیال ءَ پدا وھدے جاگیردار ءُ مُپاد پرستیں  طبقہ دیمءَ اھت اَنت تو جناح ءِ واب راڈ راڈ بوت

اَنت۔۔۔

            ءُ سلمان خان صاحب ءِ ھمے فلسفہ ءَ منّ اِت کہ نوں  ھم آئرا وتی مسلمان بُوگ ءِ سرءَ پہر اَت کہ آ کلات ءِ تہءَ دگہ ازمے نہ لوٹ اِت بلکنا آ خان صاحب دراھیں  بلوچانی حاکمی ءِ گپاں  جت گُڑا یک مسلمان بلوچستان ءِ واباں  گندگءَ اَت کہ ادءِ شریعت ءَ قانون برجاہ دارگ بوت کہ ساری ءَ خان صاحب ءِ عدالتی انصاف ءِ راھبند شریعت ءِ سرءَ اِتنت کہ قاضیانی عدالت دراھیں  کلات اسٹیٹس یونین ءِ تہءَ اڈ دَیگ بوتگ اَت ، وھدیکہ فوجداری دعویانی پیسلہاں  قبیلہ ءِ جرگہ کنان اِتنت ءُ مجلس شوریٰ ءِ پیسلہ گُڈی ئیں  حیثیت حاصل اَت کہ نوں  ون یونٹ ءَ پد نوکیں  قانوے آیان اَت ءُ خان صاحب پمیشا ون یونٹ ءِ بدواہ اَت کہ آئی وتی نظام ءُ راھبندانی بدل بُوگ ءَ اِتنت کہ کلات ءِ اسٹیٹس یونین ءَ کوئٹہ، کلات ریجنانی تہءَ بہرءُ بانک کنگ بوتگ اَت۔۔!

            سلمان تحریک پاکستان ءِ سروکاں  گوں  وتی گپءُ تراناں  بناکُرت وھدے وکیل فاروق اَچ آئی جُست کنان بوت۔۔۔

            ’’خان صاحب چے لوٹ اِیت؟ وھدے مسلمان آزات بوتگ، یک نوکیں ملکے ٹاھینگ بوتگ، یک نوکیں  روچے ٹِک داتگ، گُڑا چے ایش مئے سرءَ پرز نہ اِنت کہ ما شپ روچ کار بہ کن ایں  ءُ اے ملک ءَ شر بہ کن ایں  کہ ادءَ اسلام ءِ نام ءُ توار بُرز بہ بیت۔۔ ادءَ اسلام ابدی ئیں  قانون یعنے شریعت بہ بیت، انصاف بہ بیت۔۔۔! کہ اسلام ءِ راجی انصاف ءُ نیکہ سرمایہ دار ءُ نیکہ سوشلسٹ راج پیول کُرت کنت کہ اسلام دنیا ءِ نجات ءِ سیمی راہ اِنت۔۔ سرمایہ دارانہ نظام ءُ سوشلزم ھردو ناکامیابءُ بے سوب بوتگ اَنت کہ نوں  ایوک ءَ اسلام بیرکءِ چیرءَ چیز دیمءَ رواَنت، ادءَ دگہ اِزم ءِ گنجائشت نیست!  برصغیر مسلماناں  جتائیں  ملک چہ حدائی نیمگءَ یک معجزگے ءَ کم نہ اَت۔۔!  مارا حدائی شُکر کشگی اِنت کہ مارا یک آزاتیں  اسلامی ملکے دست کپتگ آنکہ مئے دژمن باز اَنت بلے مارا تنظیم، اتحاد ءُ یقین محکم ءَ گوں  دیمءَ روگی اِنت کہ مئے قائداعظم ءِ پرمان ءُ پرمات ھمیش اِنت۔۔!

ٍ         بلے من نہ زان آں  کہ خان صاحب دگہ چے لوٹ اِیت۔۔؟  چے مارا وتی اے قبائلی راجی زندءَ بدل کنگی نہ اِنت۔۔؟  ما خان صاحب ءِ منّت وارایں  کہ آ وتی ڈیھ ءِ الحاق ءَ گوں  پاکستان ءَ کُرتگ ءُ آئی حبر مئے چماں  ، بلے بچار چشیں  بے ڈولیں  لوٹانی معنا چے کہ بلوچ یکجاہ بہ بنت۔۔؟ پرچے۔۔؟  مروچی اسلام ءِ تہءَ ما درہ یکے ایں ، چہ چاگیءَ بگر تانکہ چٹاگانگ ، ما یکے ایں ۔۔۔ مسلمان۔!  ’ون یونٹ‘ ، متلب اکائی ، یک جان، یک  بدن، یک نپس یک ارواح!  اسلام عدل ءُ مساوات ءِ پیگام ءَ دنت۔۔!  اسلام ءِ تہءَ وطن ، رنگ، نسل، ملکءُ حلاکہ ءِ پرک زیان بنت، ءُ توحید، رسالت، ءُ قیامت ءِ بنیاتی ئیں  راھبندانی سرءَ وتی زندءِ پیسلہاں  کن اَنت ۔۔۔گُڑا خان صاحب اَچ ایشاں  جتا چے لوٹ اِیت۔۔؟‘‘

            ءُ وکیل فاروق وتی حبراں  دیمءَ بران گْوشان بوت۔۔۔ ’’  بلے یک اسلامی مملکتے ءِ تہءَ بلوچانی یکجئی ءِ متلب چے اِنت۔۔؟  نوں  ون یونٹ ءِ تہءَ روٹکی ءُ روکپتی پاکستان ءِ حیالءَ بگیر دگہ چے بوت کنت۔۔؟  ءُ خان صاحب ءِ اے حیال ھم عجب اِنت کہ آ سندھ ءُ پنجاب ءِ ھما ھندانی بہرءُ بانک ءَ لوٹ اِیت ءُ آیان گوں  بلوچستان ءَ یکجاہ کنگ لوٹ اِیت، کہ آ نوں  ون یونٹ ءِ تہءَ یک بہرے بوتگ، دراھیں  روکپتی پاکستان یک بہرے، ءُ ایدگہ بہر اَچ اوداں  ھزار میل دور روٹکی پاکستان اِنت کہ ایشی دومی بہر اِنت کہ اے نیام ءَ دگہ ھچ چیزے نیست۔۔!  گُڑا خان صاحب چے لوٹ اِیت۔۔؟  آنکہ خان صاحب ءِ حبرءُ لوٹ مئے چمان بلے ایشی تہءَ گنجائشتے بہ بیت کہ مردم حبرءَ دیمءَ بہ بارت۔۔! ‘‘

            سلمان ءُ وزیر دربار عظیم خان وکیل فاروق ءِ حبراں  گوشداران بوت کہ آئی گپانی تہءَ یک راستی ءُ یک حقیقت پسندی یے ھست اَت بلے خان صاحب اے حقیقت پسندی ءَ پہ وتی یک پیگورے زانت پرچا کہ آئراچشکہ دروہ دَیگ بوتگ اَت۔۔

 ءُ سلمان نوں  خان صاحب ءِ ھمے حیالاں  مارشت کنان گْوشت۔۔۔!

            ’’ خان صاحب الحاق ءَ منّ اِتگ، خان صاحب واجہ کار محمد علی جناح ءَ وتی سروکءُ برصغیر ءِ مسلمانانی سروک گْوش اِیت۔۔!  بلے خان صاحب گْوش اِیت، کہ اے ملک چشکہ آ ملک نہ اِنت چشکہ ایشی وابان واجہ کار محمدعلی جناح دیستگ! کہ اے دگہ ملکے اَت، کہ ایشی تہءَ کسانیں  قوم وتءَ را عیب درا، جہل، ءُ گیر محفوظ حیال کنان اِتنت، کہ نوں  اے ملک ءِ تہءَ آیاں  وتی جندءِ شناست ءِ ویل درپیش اَت، کہ خان صاحب دگہ ھچ نہ لوٹ اِت ءُ نیکہ اے ملک ءَ پروشگ لوٹ ایت ءُ نیکہ جتائی لوٹ اِیت، بلے آ وتی ھما دراھیں  ھندءُ ھلاکہاں  یکوارے پدا یکجاہ کنگ لوٹ اِت، کہ آ پرنگیاں  چہ پیش بلوچستان ءِ بہر اِتنت کہ رندءَ چہ بلوچستان ءَ جتا کنگ بوتگ اَت ءُ سندھ ءُ پنجاب ءِ بہر جوڑ کنگ بوتگ اَت کہ نوں  ایشاں  ھوار سواری ءَ چے گناھے اَت۔۔۔! ‘‘

ءُ گدارنویس اطہرزمان گْوشان بوت۔۔!

’’ بلے اے گیر منطقی ئیں  لوٹے۔۔۔! ‘‘

’’ ایشی تہءَ گیر منطقی حبرے چے اَنت۔۔؟ ‘‘ وزیر دربار عظیم خان گْوشت۔۔ ءُ مومن خان پسو دات۔۔۔

’’ بابا!  انوں  اے ملک ءَ شمارا منّگی کپ اِیت، نوں  گْوستگیں  روچانی یاتاں  شما بہ شموش اِت، نوں  پاکستان ءِ یک اکائی روٹکی، ءُ روکپتی پاکستان ءُ ما دراہ مسلمان ایں  ءُ ادءَ دراہ اسلامءَ بگیر دگہ ھچ چیزے شمار نہ بیت۔۔!  خان صاحب بختاور واب گند اِیت۔۔! ‘‘

ءُ وکیل فاروق کھندانءَ جُست کُرت:

’’ خان صاحبءِ کراچی ءِ بلوچ کانفرنس ءِ متلب چے اِنت۔۔؟ ‘‘

’’ خان صاحب وتی قوم ءَ یکجاہ کنگ لوٹ اِیت۔۔ !‘‘  وزیر دربار عظیم خان ءَ گْوشت ءُ گدار نویس اطہر زمان گْوشان بوت۔۔

’’ کئی حلافءَ ؟‘‘

’’ کسیءِ حلافءَ نہ!‘‘  سلمان پسو دات۔۔

’’گُڑا ایشی چے متلب اِنت کہ بلوچ یکجاہ بہ بنت۔۔ ایش تو یک ریاستءِ تہءَ یک دگہ ریاستے ءِ حیال اِنت کہ کسے ریاستے، یک دگہ ریاستیءَ نہ منّ اِیت۔۔ !‘‘

’’ بلے ما وتی شناست ءَ ھمے ملک ءِ تہءَ لوٹ ایں ، ما اے ملک ءَ پروشگ نہ لوٹ ایں  ءُ اَچ ایشی جتا بُوگ نہ لوٹ ایں  بلے ما وتی جندءِ وت واجہی ءَ ھمے ملک ء ِ تہءَ لوٹ ایں ۔۔۔ گُڑا چے ایش ھمے جرمءُ گناھے۔۔۔! ‘‘

سلمان ءِ گپانی تہءَ یک ترندی یے مان اَت بلے ترندی ءِ تہءَ یک منطقے اَت کہ وکیل فارق ایشرا یات داشت ءُ یکدم نرم بوان گْوشت۔۔۔

’’ شُمئے حق ھست کہ شما اے ملک ءِ تہءَ ھم بروبری ءَ گوں  زندگ بہ بئت۔۔۔ من زان آں  کہ ما اے ملک ءِ تہءَ یک مزنیں  بہرے ایں ، کہ ایشرا منگی کپ اِیت، بلے نوں  اے نوکیں  جاورءُ اوستانی تہءَ خان ءِ لوٹ ءُ گذر باز عجب اَنت۔۔ ‘‘

ءُ سلمان کھند اِت  ’’ شُما مارا دَیگ ھم لوٹ اِتءُ اَچ ما پُلگ ھم لوٹ اِت، مارا ھمے مارشت بیت تانکہ ما وتءَ را گوں  اے ملک ءَ ھوار نہ کن ایں  ءُ اے ملک مارا ھوار نہ کنت، مئے نااُمیتی ءِ مارشت مُدام مان اِیت ءُ من وتءَ را پاکستانی یے حیال کن آں ، من خان ءِ فلسفہ ءِ سرءَ گوں  ملکءَ بُوگ لوٹ آں  اگاں  شُما مارا شُما وتی بہر حیال بہ کن اِت۔۔۔! ‘‘

’’ شُما مئے بہراِت، شُما مئے برات اِت، ماشمارا چون جتا کرت کن ایں ۔۔ ؟‘‘

وکیل سلمان ءُ وزیر دربار ءَ سکھین دیان بوت ءُ پداسلمان گُڈسرءَ جُست کُرت

’’ ما لوٹ ایں  کہ شُما مئے اے کلوہ ءَ وفاقءَ سر بہ کن اِت کہ مئے ھما دراھیں  حلا کہ کہ پرنگیانی زمانگءَ پُلگ بوتگ اَنت مارا دَیگ بہ بنت۔۔۔ ‘‘

ءُ وکیل بشکھندگ بوت۔۔۔ ’’  بچار نوں  شُمارا، خان ءَ ایدگہ بلوچاں  سرجم بُوگی اِنت کہ آیانی باندات گوں  اے ملک ءَ بندوک اِنت، ءُ آیاں  ھمے ملک ءِ  تہءِ بہر ءَ پیش دارگی اِنت کہ بگیر

اَچ ایشی دگہ ھچ راھے پشت نہ کپتگ۔۔۔! ‘‘

’’ بلے من اے مُلک ءِ بہر بوگ لوٹ آں ، پرچا کہ ادءَ من مزن بوتگ، من ایشی اسکولانی تہءَ ونتگ ، من ایشی بیرکءَ سلام کُرتگ، ءُ ایشی ترانہ ونتگ، بلے بازیں  مردم ھست اَنت کہ دگہ پیمءَ ھیال کن اَنت، گُڑا الم اِنت کہ اے ملک ءِ تہءَ دراھاں  گوں  یک چمءَ چارگ بہ بیت ءُ ما لوٹ ایں  کہ مسلم لیگ خان صاحب ءِ بلوچ کانفرنس ءِ تہءَ بہر بزور اِیت تانکہ مئے سکھین ءُ یکین برجاہ بہ بیت، کہ خان صاحبءِ واھگ ھمیش اِنت ئُ ما آئی ءِ کلوہ آئورتگ۔۔۔‘‘

کس حبر نہ دات۔۔ ءُ پدا وکیل گْوشت کہ و تی گپءُ تران ءِ تہءَ آورت انگریزے زانگ بوت ۔۔۔

’’ ما ترا حال دئیں ۔۔۔  ‘‘

ءُ پدا سلمانءُ وزیر دربار پاد اھت اَنت کہ میونسپل کمیٹی ءِ ماڑی ءِ سرءَ دنیا ءِ دومی مستریں  اسلام ملک ءِ سبزءُ نوک استالیں  بیرک گوات ءِ تہءَ بال کنان اَت ءُ سلمان ءَ حیال اھت کہ راستی پاکستان دنیا ءِ نکشہ ءِ سرءَ یک راستیءُ یک حقیقتے اَت۔۔۔

                                                         ٭٭٭

                                                      (12)

خان میراحمدیارخان زندءِ تہءَ کدی وتءَ را انکس نزور، لاچار، بے وس ءُ واک ءُ تانا حیال کنگءَ نہ اَت چشکہ آ وتی شاھی ماحل ءُ ماڑی ءِ تہءَ انشپی  وتءَ را یک تانا ءُ ایوک حیال کنان اَت کہ بلکنا وتی راجءُ چاگرد ءِ تہءَ آ چہ کُلاں  تانا ااَت۔۔ چشکہ اے دنیا ءِ تہءَ پرائی دگہ چشیں  مارشتے انکس ترسناک ، بیمناک ءُ المناک نہ اَت، چشکہ آئی ھمے مارشت کہ آ یک خان ءِ بوگءَ ابید یک حاکمے بوگءَ ابید وتی ماحل ءُ ماڑی ءِ تہءَ چٹ تانا اَت، کہ آئرا وتی تانائیءِ گرانباری ءَ ھنچش وتی کوپگانی سرءَ زورگی اَت، چشکہ حضرت عیسیٰ وتی اے یکتنائی ءُ ایوکی ءَ صلیب ءِ سرءَ ایوک ءُ تانا سگّ اِت۔۔ءُ پدا آئی ارواح بال کنان آزماناں  گوں  وتی حداءَ یکجاہ ھوار بوتگ اَت۔۔!

            ڈنءَ اکتوبرءِ ماہءِ گُڈّی ئیں  روچانی سارتیں  گواتے درچکانی بلگءُ پناں  لوڑینتگ اَت ءُ گوات گوں  ترندی ءَ دیوالاں  گوں  ڈیک وران اَت ءُ خان صاحب وتی مصلہءَ چہ پاد اھتگ اَت ءُ کھڑکی ءِ بُنءَ ڈنّ ءَ چاران اَت کہ ڈنءَ یک لُنج ءُ تہاریں  شپے ھر نیمگءَ وتی سیاھیں  گداں  ءَ مان شانتگ اَت ءُ شاھی ماحل ءِ وزیر ءُ وکیل شاغاسی ءُ وکیل ءُ وزیر دربار، شازادگ ءُ شازادی دراہ واب اِتنت ، بگیر اچ ھما پیش کار ءُ خان ءِ سپاھیاں  کہ آ شاھی ماحل ءِ مزنیں  دروازگ ءَ چارگءَ اوشتوک چوکیداری کنان اِتنت۔۔۔

            خان انشپی ملیشہ رنگیں  شلوارءُ جامگءِ تہءَ پوشوک اَت ءُ یک ماشی رنگءِ چاردءِ تہءَ وتءَ را بوک کُرتگ اَت ءُ آ ڈنّ ءَ چاران اَت کہ ادءَ آئرا بگیر چہ گواتانی توارءَ دگہ ھچ چیزے گوشانی تہءَ آیگءَ نہ اَت ءُ خان ءِ دیم کرنچ اَت چشکہ دراھیں  راجدپترءِ گم ءُ المءُ ڈکھ برائی کوپگاں  ایر بہ بنت۔۔! ءُ چشکہ دنیا ءِ دراھیں  گم آئی زردءُ دلءِ تہءَ جاگہی بہ بنت۔۔!

            خان پکر جنان ات ءُ باندا آئرا کراچی روگی اَت، گوں سرداراں  دیوان کنگی اَت، کہ اَچ اے دیوان ءَ چشکہ آئرا گیشتر اُمیت ءُ واھگے نہ اَت، بلے انگت آ اے دیوان ءُ مراگش ءَ لوٹائینتگ اَت تانکہ قوم ءَ را یکوارے پدایکجاہ کنگ ءِ یک جُہدے ءُ یک کوشستے بہ کنت کہ خان ءِ حیال ءَ بیستمی صدی ءِ درنیام ءَ سامراج ءَ شکست بوتگ اَ تءُ اَچ سامراج ءِ بے سوبی ءَ قومانی بزھگ ءُ حواریں  مردماں  یک موکہ یے دست اھتگ اَت کہ آ وتی باندات ءَ شر بکن اَنت۔۔۔ رژنا بہ کن اَنت۔۔!  آسودگ ءُ آسرات بہ کن اَنت۔۔!

            ھندوستان ءِ تہ ءَ کانگریس ءِ جہد چہ ھندوستان ءَ سامراجءَ درکُرتگ اَت بلے سامراج ءِ درکنگءَ پد ایش وتءَ را گوں  نوکیں  رنگءُ تھامانی تہءَ پیش دارگءَ اَت کہ نوں  ھندوستان ءُ پاکستان ءِ دو ملک ، آزاتیں  ملک جوڑ بوتگ اَتءُ اے دوئیں  آزاتیں  ملکانی تہءَ کسانیں  قومیت ، زبان ءُ دودءُ ربیدگیءُ لسانی ٹولی ءُ گڑپانی ویلءُ جنجال چشکہ وتی جاہءَ منتگ اَت کہ ایشانی تہءَ بلوچانی شناست ءِ ویلءُ جنجال ھم ھست اَت کہ نوں  اَچ آئی وتی پیسلہاں  پد بلوچانی باندات ءَ اھتنوکیں  روچانی مہار پاکستان ءِ دستءَ دیگ بوتگ اَت کہ خان وتی اے پیسلہ ءِ سرءَ پشومان ھم نہ اَت پرچاکہ پاکستان ءِ نظریہ ءُ خان صاحب ءِ نظریہ ءِ تہءَ ھم تپاکی یے ھست اَت کہ خان صاحب ھم یک اسلامی بلوچستانے لوٹ اِت ءُ پاکستان ءِ نظریہ اسلام ءِ سرءَ اَت کہ آ چہ ھندوستان ءَ ھمے نظریہ ءِ سرءَ جتا بوتگ اَت۔ دومی خان صاحب ، محمد علی جناح ءَ وتی سروک ءُ مستریں  سروک یعنے قائداعظم حیال کنان اَت۔ سیمی خان صاحب پاکستان ءِ حاکمانی ڈول ءَ دراھیں  لیفٹسٹ، کمیونسٹ، سوشلسٹ ءُ ترقی پسندءُ جمہوری قوتانی بدواہ ءُ بدی دار اَت کہ اے دراھیں  چیز گوں  اسلام ءِ ارواح ءَ مئیل نہ داشت اَنت۔

            ’ باندا من کراچی ءَ روگءَ اوں ۔ ‘ آ گوں وتی من منان گْوشت۔۔ ’ ءُ اے رندی من بلوچانی یکجاہ کنگءِ گُڈئی ئیں  کوشستءُ جُہدءَ کن ایں   کہ اگاں  من کٹّ ءُ سوب ءِ واجہ بوت، شرّ! ءُ اگاں  باء دات گُڑا بزاں  کہ بیستمی صدی ءِ درنیامی سال منی اے حبر ءِ گواھیءُ شاھدی ءَ دَینت کہ ما وتی جُہد ءِ تہءَ بے سوب بوت! ءُ آنکہ مئے پادانی رندءُ نشان راجدپترءِ ڈگار ءَ چہ ھزار سالاں  گندگ بنت بلے گُڈ سرءَ ایش سامراج ءُ سامراجی زورءُ طاقتانی نیامءَ گار بوت اَنت ءُ ما وتءَ را داشت نہ کُرت چیءَ کہ مئے راجی زندءِ تہءَ وتءَ را دارگءِ ھما دراھیں  سبب ءُ علت نیست اِتنت کہ آ یک قومے ءَ قوم ءِ ڈول ءَ داشت کن اَنت کہ نوکیں  جاورانی تہءَ بازیں  دگہ چیز بکار اِتنت۔ آنکہ ما را ڈگارے ، زبانے، راجدپترے، رسمءُ رواجے رستگ اَت ، پادآیگے ھست اَت۔ بلے اے دراھاں  ابید ما قومے نہ اِت ایں  کہ مئے تہءَ سوشل چینج زانت ، علم ءُ ھنر ءُ ایجاد سائنس ءُ ازمءُ لبزانک نہ اَت کہ ما وتی سیاہ ڈن ءُ پٹ ءُ پوٹواں  اسپ تاچینت، وارت ءُ وپت وھدیکہ ایدگہ دنیا زانتکار بُوان اَت ءُ وتی علم ءُ سائنس ءِ دیمءَ بران اَت ءُ وتی کْوھنگیں  رسمءُ دوداں  یلہ دیگ ءَ اَت بلے ما گوں  وتی گْوستگیں  دورءُ باریاں  گوں  لچ اِتگ کہ نوں  من۔۔۔۔ من خان وتی گُڈی ئیں  جُہد ءَ کن ایں  تانکہ اے قوم انونیں  دورءِ تہءَ زندگ بہ مان اِیت۔۔۔ ءُ من زان آں  کہ اگاں  من ایشاں  یکجاہ کُرت شر! ۔۔ نہ کہ ایشانی تہءَ حال نیست کہ وتءَ را زندگ بہ دار اَنت۔۔۔!  ایش گارءُ زیان بنت کہ ایشانی یک بہرے ایران قبضہ کُرتگ یک بہرے اوگانستان ءِ دستءَ اھتگ ءُ سیمی بہر گوں  پاکستان ءَ وتی کسمتءِ چٹ ءُ سادءَ گرہن داتگ۔۔۔ ڈکّ داتگ۔۔۔! ءُ من چہ پاکستان ءَ گیشتر اُمیت ھست اَت کہ ایش مئے ٹپانی سرءَ مارمءُ ساٹے ایر کنت چیءَ کہ ایشی سروک ءُ جوڑ کنوک محمد علی جناح منی دوست ءُ ھمراہ بوتگ ءُ منی دعویٰے ءَ گوں  پرنگیاں  کُرتگ اَت کہ آ منءَ قانونی راہءُ کشکاں  وت پیش داشتگ اَت کہ چون من وتی ڈیھءَ دیم ءَ بہ براں ۔۔؟ ءُ آ منی وکیل بوتگ اَت پرچاکہ ھندوستان ءِ مستریں  وکیل محمد علی جناح اَت کہ آئی زانتءُ گشاد ءُ لائکی منّگی اِت اَنت ءُ آ لوٹ اِت کہ بلوچستان ءِ مسلمان چہ پرنگیاں  آزات بہ بنت ءُ آ وتی جندءِ دعویٰے ءِ سکیءُ سوگئی ءِ ھاترءَ بلوچستان ءِ جتائیءَ لوٹ اِت تانکہ پرنگی اَچ اوداں  در برواَنت۔۔! ءُ وھدے پاکستان جوڑ بوت ءُ من بلوچستان ءِ الحاق ءَ گوں پاکستان ءَ کُرت گُڑاآ سک وش بوت ءُ منءَ تسلا دات کہ تئی دراھیں  لوٹ پیلو بنت ءُ تو پاکستان ءِ بہرے مان ئے، بلے تو ھندءَ آزات ءُ وت مختار مان ئے۔۔۔!  منءَ آئی گپانی سرءَ باور اَت چیءَ کہ محمد علی جناح

 پوچیں  مردے نہ اَت بلکنا وتی حبرءِ پکا ءُ وتی قول ءِ تہءَ راست اَت ءُ آ کتب ءُ روکپتی ھندوستان ءِ مسلمانانی ھاترءَ یک نوکیں  راھے درکنگ لوٹ اِت ءُ آ بلوچستان ءِ جتائیں  درجگءُ حیثیت ءَ شرّی ءَ زانتئُ آ حیال کنان بوت کہ آ ئوکیں  روچاں  بلوچستان  پاکستان  ءِ باندات جوڑ بیت۔ بلے ارمان کہ محمد علی جناح۔۔۔! مئے قائداعظم کزیت کُرت ءُ اے مزنیں  مردم ءِ جاہءَ کسانیں  مردم گپت اَنت ءُ آپاکستان ءَ وتی مرضی ءَ وتی رضا ءِ سرءَ دیمءَ بران بوت اَنت کہ دزی ءُ لچیءُ دگاءُ دروگ ءُ پریبانی تہءَ ایشی دراھیں  شناست بدگار بوت ءُ مئے قائداعظم ، محمد علی جناح چشیں  پاکستانے کدی نہ لوٹ اِتگ اَت۔۔۔! آ وت وکیلءُ زانتکاریں  مردے اَت ، آ چیزاں  زانت ءُ سرپد بوت، آ نوکیں  پاکستانے لوٹ اِت۔۔۔ بلے آئی واباں  جاگیردار ، چوھدری، خان ءُ سردار بربات کُرت اَنت۔۔۔! ءُ مروچی مئے جاور یکوارے پدا ھماڈول ءَ اَنت چشکہ چہ الحاق ءَ پد اِتنت ءُ ادءَ کراچی ءَ وفاق ءِ مردم وتی جند ءِ اقتدار ءُ حاکمی ءِ دعویٰے ءِ تہءَ گوں  یک دومی ءَ کشءُ بگیر اِتنت ، گُڑا اے پاکستان محمد علی جناح ءِ وابانی پاکستانے نہ ات، بلکنا ایش یک تہلیں  وابے اَت، چہ کلکشتگ ءَ گیش تہل۔۔۔!

            محمد علی جناح ءَ مئے گوں  انگریزاں  دراھیں  معاھدہ ءُ ایگریمنٹانی خبر اَت ءُ آ زانت کہ بلوچانی یک جتائیں  درجگے اَت، بلے نوں  نوکیں  حاکم ایشرا ون یونٹ ءِ تہءَ گار کُرتگ اَت۔۔۔گُڑا چے اے ڈول بوت کُرت۔؟‘

ءُ خان آ ہ سردے کشّ اِت ءُ چہ کھڑکی ءَ بُنءَ وتءَ را دُور کُرت ءُ وتی نپاد ءِ سرءَ وتءَ را تچک دات بلے آئرا واب آیگءَ نہ اَت ءُ نوں  سُہب ھم نزیک اَت۔۔!

            دراھیں  شپءِ گواتاں  پد کلاتءِ روچ صاف ءُ بْرکشان بلے سارت اَت ءُ ڈگار بستگ اَت۔ خان صاحب آچ ءِ دیگدان ءِ دیمءَ وتی پوستین ءِ تہءَ پوشائینوک سُہب ءِ نیاریءَ وران پکرجنان اَت ءُ آئی جنین مزنیں  بی بی مریم جان تہءَ پُترت کہ چہ بی بی ءِ دیمءَ پاکی، نیکی ءُ عزت ءُ ادب ءِ گران سنگی ءِ یک بْرکشے نظر آیگءَ اَت ءُ آ وتی مرد ءِ دیمءَ نشت ءُ پرائی چہ

’گرونر‘ چائنک ءَ چاہ مان کُرت ءُ آئی دستءَ پیالگءَ دیان ءَ گْوشت۔۔۔

’’ تو کراچیءَ روگءَ ئے۔۔ بلے من وابے دیستگ کہ منءَ وتی وابانی سرءَ تُرس کئیت۔۔۔  بس حدا تئی زہگانی سرءَ بوشت اِیت۔۔ نہ زان آں  منءَ عجب عجبیں  حیالے پرچے کاینت۔۔؟ ‘‘

ءُ خان صاحب وتی گْوستگیں  شپءِ بے وابی ءُ سرءِ گرانی ءَ شموشان وتی جنین ءِ گپانی سرءَ بشکھندگ بُوان گْوشت۔۔

’’ تو مُدام واب گندئے۔۔۔ ترسناکیں  واب، کدی تو وشیں  واب دیستگ۔۔ منی ھارون ءِ ماس۔۔؟ ‘‘

ءُ آ پوستین ءِ لُڑاِتگیں  بہرءَ بے وتی مردءِ کوپگ ءَ شرکنان گْوشت۔۔

’’ تو منی واباں  مُدام بے معنا حیال کن ئے۔۔ بلے منی واب باز رنداں  راست بوتگ اَنت۔۔۔ ءُ مُدام راست بوتگ۔۔۔! ‘

ءُ خان آئرا مہرءُ دوستی ءِ چمانی تہءَ چاران گْوشت۔۔۔

’’ بچار منی زہگانی ماس! تئی ءُ بی بی حانی ءِ وھم ءُ وسوسگ مُدام اَچ شُمئے واباں  بنا بنت ءُ پدا سیدکلاگی ءِ دربارءِ تاھیت ءُ دم دھوتانی تہءَ گار بنت۔۔۔ بی بی حانی ءُ تئی واب کدی نہ کُٹّ اَنت، شُما واب گندان اِت ءُ مارا مرداں  تُرسینگءَ اِت۔۔۔! ‘‘

ءُ مزنیں  بانک وتی پیشانی ءَ کِرنچ کنان گْوشت۔۔

’’ بلے مئے بازیں  واب راستی ترسینوکیں  واب اَنت۔۔ شُما مرد باور بکن اِت کہ مہ کن اِت۔۔!‘‘

ءُ چہ خان ءِ دستءَ ھورکیں  پیالگءَ گران ءُ جہل تشتءِ تہءَ ایر کنان بوت تو خان چہ وتی جنینءَ جُست کُرت۔۔

’’ باریں  بگش تو چے وابے دیستگ، کہ بلکنا تئی وابانی تہءَ مئے عاقبت روژنا بہ بیت! ‘‘

ءُ مزنیں  بانک وتی وابءَ گْونڈ کنان گْوشت۔۔۔

’’من واب ءِ تہءَ گندآں  کہ تئی تاج کسے ءَ بُرتگ، دُزّ اِتگ! من دراھیں  شاھی ماحل ءِ کُنڈ کُنڈ ءَ چارانءُ گندان باں  کہ بلکنا تئی تاج درا بہ بیت۔۔! بلے تئی تاج زیان بوتگ، ءُ من پوھاڑ جنان اوں ، گریہان اوں ۔۔۔ پدا تو درنیام ءَ ادءَ کائے ءُ منءَ جُست کن ئے کہ من پرچے گریہان اوں ، گُڑا من تاج ءِ زیان بُوگءِ جُست ءَ کن آں ۔۔۔ تراحال دئیں  کہ تاج زیان بوتگ، ءُ تو کھندان گْوشئے کہ منی تاج پیتیءَ ایر اِنت۔۔؛ءُ پدا من ءُ تو کْوھنگیں  امبارءِ تہءَ گندایں  کہ تئی تاج راستی گار اِنت تو پریشان پریشان درکائے۔۔۔ ءُ من تئی پدءَ کایاں  ، پدا تو گار بئے، زیان بئے۔۔۔ گوں  تاج ءَ ھوار۔۔! من پوھاڑے جن آں  ءُ من دپ بند بیت، ءُ من سما کن آں  ءُ منءَ وتی دلءَ دْرکگے مان اھتگ۔۔۔‘‘

ءُ خان ءِ کھندگءَ پد آئی پیشانی کرنچ بوت بلے یکوارے پدا آ وتی کرنچیں  پیشانی ءِ سرءَ بشکھندگی یے آران گْوشت

’’ بچار تاج گار نہ بیت۔۔!‘‘

’’ چون؟‘‘

’’ اے تاج مئے پس ءُ پیروکانی مئے پیڑیانی سوگاتءُ ٹیکی یے، ایش گار نہ بیت، تو دلجم بہ بو۔۔! ‘‘

’’ بلے منءَ تُرس اِت۔۔‘‘

’’ تو وھم کن ئے۔۔! ‘‘  خان آئرا تسلا دیان بوت۔۔

ءُ آئی جنین دومی وار پرائی چاہ مان کنان بوت بلے خان آئرا منع کُرت ءُ مزنیں  بانک وتی دستاں  داشت ءُ پدا گْوشان بوت

’’ولیعہد ءِ سیرآروس بوتگ ، شاہ میر، ءُ پری ءِ سیر نہ بوتگ۔۔۔ ! تئی جاور ایش اَنت گُڑا حدا خیر بہ کنت کہ ما شاہ میر ءُ پری ءِ سیرءَ بہ گندایں ۔۔۔!‘‘

ءُ خان آئرا تسلا دات۔۔۔

’’ تو دعا بہ کن ، دراہ چیز شر بنت۔۔ وھدے من چہ کراچی کایاں  گُڑا پری ءُ شامیر ءِ سیرءِ باروءَ پکر جن آں ۔۔ باریں  کراچی ءِ تہءَ چے بیت۔۔؟ ‘‘

ءُ آئی جنین پاد اھت تو داروگہ دُرّا پُترت ءُ حال دات کہ شازادگ سلمان اھتگ

’’ ھمداں  بلوٹ ئیِ!‘‘  خان آئرا دست ءِ تہءَ اشارگ کنان گْوشتءُ داروگہ دُرّا پہ سلمان ءِ حال دَیگ ءَ دراھت۔۔ءُ یک زرے پد سلمان تہءَ پُترت کہ خان وتی پوستین ءِ تہءَ آچ ءِ دیم ءَ نندوک بوت۔

سلمان آئی دستءَ دروت دات کہ خان وتی دستءَ ھمانگر تچک کُرتگ اَتءُ پدا سلمان بُن ءَ خان ءِ کشءَ پہ ادب نشتءُ خان کرارکرار گپ جنان بوت:

 ’’ بچار منی بچ سلمان! من ترا کراچی برآں ، تو ھژدمی، نوزدمی صدیانی دراھیں  ایگریمنٹاں  بزیر۔۔۔ھما کہ مئے گوں  پرنگیاں  بوتگ۔۔۔ ءُ ھما نکشہ ءَ ھم بزیر کہ آئیءَ تہءَ پرنگی بلوچستان ءِ نکشہ جوڑ کُرتگ کہ ایشی تہءَ چہ کوہ سلیمان ءُ اڑند’داجل‘ ءَ بگر تانکہ ’جاموریان‘ ءََ گرم سیلءَ بلوچانی ڈگار بوتگ اَنت۔‘‘

ءُ سلمان نیام کپت ’’ بلے ایشانی چے گزرءُ چے لوٹ؟ ‘‘

’’ من ایشاں  پاکستان ءِ حاکماں  پیش دارآں  کہ مئے بُن ءُ بُنیات تاں  کُجا بوتگ؟ ‘‘

’’ بلے نوں  ما پاکستان ءِ بہرایں ۔۔۔! ‘‘

’’ ھو! من منّ ایں  کہ ما پاکستان ءَ گوں  بندوک ایں  بلے پاکستان ءِ تہءَ ما وتی شناستءَ چے بلوٹ ایں ۔۔ ؟‘‘

سلمان ءَ خان صاحب ءِ گپانی سرءَ یکین ھست اَت ءُ یکن نیست اَت ھم! چشکہ خاں  صاحب کدی کدی باز دوریں  حبراں  دات کہ مروچی آیانی ھچ معنا ءُ ھچ متلبے درا نہ بوت!

بلے سلمان گیشتر حبرنہ دات ءُ خان صاحب ءِ پرماناں  منّ اِت۔۔ءُ پدا خان صاحب آئرا جُست کُرت

’’ تئی ءُ عظیم خان ءِ شال ءِ دوڑہ چون بوت۔۔؟ ‘‘

’’ بلے! مسلم لیگ تئی گپاں  گوں  تپاک کنگءَ نہ اِنت! ‘‘

’’پرچے؟‘‘  ءُ پدا یک زرے پکر جنگءَ پد خان صاحب وتی سرءَ سرینان بوت چشکہ آئرا کْوھنگیں  یات بیاینت۔۔۔ ءُ آ وتی پسّوءَ دیان گْوشت۔۔

’’ من زان آں  کہ وکیل فاروق وتءَ را مزنیں  ذاتے گْوند اِیت۔۔ءُ پہر بند اِیت کہ آئی تحریک پاکستان ءِ جُہد ءِ سببءَ بلوچستان ءِ الحاق گوں  پاکستانءَ بوتگ۔۔۔! مروچی ھرکس وتءَ را تحریک پاکستان ءِ ھیرو مزن نامے گْوند اِیت۔۔! بلے اگاں  من الحاق مہ کُرتیں ، گُڑا چے بلوچستان پاکستانءِ تہءَ ھور بوت۔۔؟  چہ جائیکہ مسلم لیگ صدوار جنگ بہ کُرتیں ۔۔۔!  اطرزمان گدارنویس، ءُ ٹرانسپورٹر مومن خان مروچی سُنٹ ءَ مِکّ کنان اَنت! بلے ایش من اِت آں  ، ایوک ءَ من۔۔۔ ھنچش چشکہ محمدعلی جناح گوں  ھیسی سر ءَ پاکستان ءَ جوڑ کُرت تو من ھیسی سرءَ گوں  الحاق کُرت نہ زان آں  مردم ایشرا پرچے شموش اَنت۔۔؟  ‘‘ ءُ پدا آ بشکھندگ بوان گْوشان بوت،   ’’ بلے ھرکس زانت کہ پاکستان ءَ کئے جوڑ کُرت ءُ پرچے جوڑ کُرت۔۔؟ بل اے بابوانی گپاں  کہ مروچی آ تحریک پاکستان ءِ واھند جوڑ بوتگ اَنت۔۔ بلے دنیا زانت کہ منی رول چے اَت۔۔؟  بگیر چہ بلوچستان ، پاکستان ھچے چیزے نہ اِنت۔۔! بلے ارمان کہ محمدعلی جناح زندگ نہ اِنت۔۔ اگاں  محمدعلی جناح زندگ بوتیں  گُڑا منی قدرءُ عزتءَ زانت کہ من آرا سونءُ سُہرانی تہءَ تول کُرتگ اَت۔۔۔ ! سلمان آدگہ مردمے اَت، ءُ اے مردم آئیءِ پادانی ھاک نہ اَنت۔۔۔ بلے اے مردم آئر ھم کشت اَنت! راجدپتر ءِ دکہ ءُ تیلانک چنکس تُرسناک اِنت۔۔! ‘‘

 ءُ سلمان جُست کُرت۔۔

’’ چے مسلم لیگ ءِ مدتءُ کمک المی اِنت۔۔؟‘‘

’’المی نہ اِنت ھم، ءُ المی اِنت،‘‘  خان وت چشکہ نہ زانت کہ آئرا پہ وتی باندات ءَ چے پیمءَ پیسلہ کنگی اَت۔۔۔! آنکہ آ وتی لوذ ءُ وتی لسان ءُ زبان ءِ تہءَ بلکنا وتءَ را تسلا دیان اَت بلے حقیقت ایش اَت کہ خان چش یک باء دیوکیں  جواباز ئیگءَ وتی گُڈّی ئیں  پتّہ ءَ دور دیان اَت کہ اے پتہ ھم بلکنا گوں  آئی بے سوبی ءُ بے کٹیاں  ھوار بوان اَت کہ بلکنا آ ایشرا زانت یا بلکنا آ ایشرا نہ زانت۔۔!

ءُ پدا سلمان پہ کراچی روگءَ تیاری کنان بوت۔

ءُ پدا موٹرانی کاروان پہ شال ءَ رادگ بوت کہ اَچ اوداں  ریلءِ تہءَ کراچی ءَ روگی اَت ءُ بلوچ کانفرنس ءِ تہءَ بہر زورگی اَت۔

ھما شپ ءَ ایوان کلاتءِ تہءَ سربُوگ ءَ پد سلمان وتی ھمروچیگیں  روزنامچگ ءَ نوشتہ کنان بوت کہ کرارکرار ھرچنت کہ آ چہ خان ءَ نزینک آیان اَت ءُ ھرنوکیں  روچ گوں  وت ءَ نوکیں واقعہ یے سوگاتءُ کلوھاں  پیش داران اَت گُڑا سلمان اے دراھیں  چیزانی بابتءَ ھرشپ چیزے نہ چیزے نوشتہ کنان بوت۔ پرچا کہ ایش زمین جمبیں  واقعہ اِت اَنت کہ دیمءَ آیگءَ اِتنت ءُ سلمان وتءَ را راجدپتر ءِ گواہءُ شاھدے حیال کنان اَت ءُ اے چیزآئرا گیشتر وش کنان اَت کہ راجدپتر ءَ وتی چم گندگءَ اَت ، مارشت کنان اَت، ءُ زانگءَ اَت، ءُ اَچ ایشی گیش دگہ وشیں  مارشت چے بوت۔۔!ءُ آئی روزنامچگ ءِ لہتیں  پن چُش اِتنت۔

ایوان کلات شال:

مروچی شال ءَ سربُوگ ءَ پد وکیل فاروق خان صاحب ءِ دیوان ءَ اھت۔

خان صاحب ءَ انکس زہرگءُ غصہ ءِ تہءَ من کدی نہ دیستگ چشکہ مروچی آ گوں  وکیل فاروقءَ ترندترند ءُ غصہءِ تہءَ حبر دَیگءَ دیستگ اَت۔۔ءُ آ وکیل فاروق ءَ یات گیری کنان اَت کہ ارمانءُ صد افسوس کہ محمدعلی جناح ءِ میراث آیانی دستءَ اھتگ اَت۔۔۔ ءُ من وکیل فاروق ءِ دیمءَ باز کسان دیستگ اَت کہ چشکہ آ خان ءِ گپانی دیمءَ اوشتات نہ کُرت۔۔۔

خان وتی گپاں  گوں  یک منطقے ءَ دیمءَ بران اَت بلے آئی منطق ءِ تہءَ لفاظی ءُ وش لسانی گیش اَت ءُ منطق ءُ دلیل کم اَت کہ آ گیشتر وتی نیک نیتی، وپاداری، اسلام دوستی، مذہب پرستی، حداترسیءَ دیمءَ آورت کہ خان صاحب ءِ اے گپانی سرءَ وکیل فاروق ایوک ءَ بشکھندگ بوت ءُ منءَ وت وکیل فاروق ءِ بشکھندگی شر زانگ نہ بوت۔ نہ زان آں  چے ءَ پہ۔۔۔؟

ءُ خان صاحب ءِ حبراں  اشکنان من ءَ نطشے ءِ قول یات آیان بوت اَنت کہ راجدپتر ایوکءَ مردء آہن ءِ جوڑ کُرتگیں  کارستءُ کارے۔۔۔ کہ مردء آہن ءِ قدرانی پُشتءَ روگ گلامانی کار اَت، مرد آہن نذر جوڑ کنوک انت، گلاماں  آئی پُشتءَ روگی اَت، چیءَ کہ گلاماں  دگہ راہ نیست اَت۔۔۔

مروچیگیں  جاورانی تہءَ خان ءِ درجگ زان آں  کہ یک مردء آہن ءِ دروشم ءِ تہءَ نہ اَت ، مروچیگیں  مردء آہن دگر اِت اَنت بلے خان صاحب نہ زان آں  وتءَ راپرچے مردء آہن حیال کنان اَت۔۔؟ ‘‘

-------

کراچی ءِ صاف کشادگ ءُ پراھیں  سڑکانی سرءَ مردمانی تگءُ تاچ جاری ءُ ساڑی اَت کہ چہ دورءَ محمدعلی جناح ءِ ادیرگ ءِ بُن ءَ درچک ءُ سبزگ درا اِتنت کہ تنے وھدی ادیرگ پیلوی ءَ جوڑ کنگ نہ بوتگ اَت بلے سرکار ءِ حیال اَت کہ ادءَ یک مزنیں  ادیرگے ٹاھینگ بہ بیت۔۔۔

            دورءَ تیاب ءَ چہ یک تپوکیں  بوھے آیگءَ اَت ءُ آپی ئیں  مُرگ زرءِ چولانی سرءَ بال کنان اِتنت ءُ کراچی ءِ تیاب ءَ گاڑیانی یک ردءُ کتارے درابُوگءَ اَت ءُ کتبی نیمگءَ کمکیں  کشادگ ڈرگ روڈ اَت کہ آئی کش ءُ پہنات ءَ نوک نوکیں  ماڑی ءُ بلڈنگ چست بُوان اِتنت ءُ بندرروڈ ءِ سرءَ ٹرام ءُ اسپءُ اُشترانی بگھی درا بوت اَنت یا کہ دراجیں  شیوارٹ کار تچان اِتنت ءُ گْوات ءِ تہءَ ماھی، مصالح ءُ دیگ گرادگ ءِ بواَتءُ درچکانی سرءَ میناءُ کلاگ کارکار کنان چشکہ چہ مردمانی دستاں  وروکیں  چیزاں  چوڑ کنان بہ بنت۔۔!

            زیب النساء اسٹریٹ ءِ شیشگی ئیں  دکانانی تہءَ اسپیتیں  ءُ زردیں  روژنائی آئوکیں  مردمانی دلگوش ءَ گوں  وتءَ کُرت اَنت ءُ فُٹ پاتھانی سرءَ چابڑی جنوکیں   دکاندارانی توار توارءُ گلبدگ اَت ءُ مردمانی یک ھارءُ توپانے اَت کہ تچان اَت ءُ ھنچش پدّر بوت چشکہ دراھیں  ھندوستان ارش کُرتگ اَت ءُ پاکستان ءَ اھتگ اَت۔۔! ءُ سلمان مردمانی ھمے لکھ ءُ ھزاریں  مردمانی امپ ءُ لڈیا کہ لڈءُ بار ءِ سرءَ گُڑ اِتگ اَت کہ راجدپتر ءِ کشک راستیءَ کورءُ زُبن ات کہ کس نہ زانت کہ آ چے ءَ پہ وتی ملک ءُ دیارءَ اِشتءُ دگہ ھند ءُ دگہ جاھے ءَ لڈءُ بار کُرت۔۔۔؟  ءُ سلمان نوں  کراچی ءِ سڑکانی سرءَ شیورلٹ ءِ تہءَ سوار چہ ’گزری‘ ءَ دیم پہ پیلس ہوٹل ءَ روان اَت ۔ ایش ڈرگ روڈ ءِ بُن ءَ زیب النساء ءُ صدر بازارءِ روٹکی دمَگ ءَ اوشتوک چہ دورءَ درا بوت کہ کراچی ءِ چشکہ مزن ءُ مستریں  ھوٹل ھمیش اَت کہ شارءِ دراھیں  معزز اسپیت پُچیں  ، مردم ھمداں  آیان اِتنت کہ گوں  وتی ساڑھی پوش اِتگیں  مہمءُ جنین ذاتاں  ملان ءَ ھوٹل ءِ لابی ءِ تہءَ پُتران اِتنت۔۔۔!

            ءُ سلمان وتی ارواحءُ بدن ءِ تہءَ وت یک نوکیں  لہڑگ ءُ اوپارے مارشت کنان اَت چشکہ آ اے دراھیں  چیزاں  وتی دلءُ دماغ ءَ نکش کنگ لوٹ اِیت کہ نوں  آئر راجدپتر ءِ تیلانکانی تہءَ مردمانی لڈءُ بار ءِ سرءَ حیرانگی بوگءَ اَت ءُ آ چہ وتءَ جُست کنان کہ چے مردماں  مذہبی لہڑگ ءَ مجبور کُرتگ اَت کہ آ وتی ملکءَ یلہ بہ دَینت؟ چے آیاں  مالی ھُب ءُ ھدوناکی ادءَ آورتگ اَت۔۔؟ چے آیان پسات ءُ ترسءُ تشدد ءِ خوف یا کہ وتی گیرمحفوظ بوگ ءِ خرز ئُ لرز تنے جاورءَ آئورتگ اَت۔۔!یا کہ ایش مردمانی چہ حطرہ ءَ تچگ ءِ  جبلت پہ رُمبگ ءُ جِہگ ءَ مجبور کُرتگ اَت۔۔ کہ سلمان راجدپتر ءِ اے رُمبگ ءُ تچگ ءُ تاچ ءِ سرءَ چشکہ گُڑ اِتگ اَت ءُ آ نہ زانت کہ راجدپتر ءِ دراھیں  بدل سدل پوکءُ بے سیتیں  چیز اِتنت۔۔؟ یا کہ مردمانی اے لڈءُ بار یک معنا ءُ یک مکسدءُ یک لیکہے ھست اَت۔۔۔؟

ءُ سلمان فُٹ پاتھانی سرءَ لکھ ءُ ھزاریں  مردمانی تواراں  نہ زانت ، پوہ نہ بوت کہ آ چہ راجدپتر ءَ چے لوٹ کنگءَ اِتنت؟  بلے گندگ ھمیش بوت کہ ھرکس پہ وتی لاپ ولینگ ءَ چشکہ یک تگءُ تاچءِ تہءَ مشکول اَت ءُ کسے ءَ را چشکہ وتی مذہب ءِ وتی دینءِ، حداءِ، پرواہ نہ اَت، بگیر چہ ھمیشی کہ آ وتءَ را محفوظ ءُ رکھینوک بزانت۔۔!  آئی سرءَ ساھگے بہ بیت۔۔!  ءُ شپءَ آئرا باخوے نان بہ رس اِیت کہ راجدپتر ءِ دراھیں  جُست چشکہ پوکءُ بے سیت اِتنت کہ کئے مسلمان اِنت ءُ کئے ھندوَ کئے سکھ اَت ءُ کئے عیسائی؟ اے دراھیں  چیز پدءُ پاجوڑ ءِ گپ اِتنت کہ ساری ءَ مردم وتءَ را محفوظ ءُ سوگہ حیال کنگ لوٹ اِت ، کس مرگ نہ لوٹ اِت، کس تشدد ءِ بہر بُوگ نہ لوٹ اِت۔۔کہ برصغیر ءِ مردماں  یک گیر محفوظی ءِ مارشت چشکہ امپ ءُ لڈءُ بارءِ سرءَ مجبور کُرتگ اَت کہ بلکنا راجدپتر ءِ تہءَ ھچ مذہب ءِ ھچ رسم ءُ دودے اگاں  آئرا سوگہ ءُ سکّ نہ کُرت ءُ چہ ڈنی حطرہءُ تُرساں  نہ رکھینت گُڑا پرائی بے معنا اَتءُ اگاں  آئرا سوگہ ءُ سکّ محفوظ بُوگی اَت گُڑا آئرا یکک مذہبے ، یک نظریہ یے، یک پکرے بکار اَت تانکہ آئرا سوگہ بہ کنت ، بہ رکھین اِیت کہ نوں  انکس وھد یکجاہ بُوگءَ پد آیانی تہءَ یک بے سوگئی ءُ گیر محفوظ ءِ تُرسے مان اھتگ اَت پرچاکہ آھانی مذہب نوں  آیاں  گیرمحفوظ کُرتگ اَت، آنکہ آ ایشراوتی سوگئی ءِ یک ذریعہ ءُ یک راہءُ کشکے حیال کنان اِتنت بلے نوں  ھندو، مسلمان ءِ ، ءُ مسلمان ھندو ءِ ھونانی سرءَ سوار اَت آنکہ آیانی ھاک یکے اَت بلے آھانی مذہب جتا اَت۔۔۔ ءُ نوں  ھمے مذہب کہ آیاں  یکجاہ کنان اَت نوں  اَچ وتءَ جتا کُرتگ اَت۔۔ بزاں  مذہب ھم آیانی گیر محفوظ بُوگ ءِ جبلت ءَ ودینتگ اَت ءُ گیشتر کُرتگ اَت کہ نوں  آ مجبور ءُ لاچار یک مذہبے ءِ تہءَ بُوگی اَت۔۔۔ ھما کہ آیاں  گیشتر سوگہ ءُ دلجم بہ کنت۔۔!

            ءُ مسلمان یک کشکے ءَ روان اِتنت ءُ ھندو یک کشکے ءَ۔۔ ءُ آ چہ یک دومی ءِ تُرس ءَ دلجمیں  ، سوگہ ئیں  ءُ ایمنیں  ھندءُ جاہ شوھاز کنگ لوٹ اِت تانکہ آ سوگہ ءُ ایمینیں  ھندے ءَ جاگہی بہ بنت۔۔!

            بلے ھرکس کہ درنیامءَ اَت یعنے اگاں  مسلمان ھندوانی نیام ءَ گٹ اِتنت گُڑاآیانی گیرمحفوظی ءِ مارشت گیش بوتگ اَت ءُ ھرکس کہ ھندو اَت ءُ چارمکنڈ مسلمان اِتنت آیانی تُرس دو سے رنداں  گیشتر بوتگ اَت کہ بہرءُ بانک ءِ وھداں  کسے مردمانی اے تُرس ءَ نہ زانتگ اَت ، پوہ نہ بوتگ اَت کہ لکھ ءُ ھزاریں  مردم مُپتءَ جنگ بوتگ اَت۔۔۔ ، بیران بوتگ اَت۔۔ ءُ راجدپتر ءِ تہءَ تاریکیں  کشکانی سرءَ ساہءُ نپس داتگ اَت۔۔۔ ءُ نوں  کراچی ءِ فُٹ پاتھانی سرءَ چشکہ اے چابڑی والا، اے پکوڑ ا بہاکنوکیں  سیاہءُ سہریں  مردم وش اِتنت چشکہ آیانی مذہب آیاں  سوگئیءُ دلجمی یے داتگ اَت کہ نوں  وتی امنءُ ایمنی ءِ مارشت ءِ تہءَ آ یکوارے پدا وتی مذہب ءَ گوں  مہر کنان بوتگ اَت چشکہ آیانی مذہب چہ کُلاں  شرتریں  مذہب اَت۔۔!  آنکہ لہتے روچ پیش آ ھندوانی نیام ءَ بُوگ لوٹ اِتگ اَت اگاں  آ مسلمان اِتنت ءُ ھنچش آ مسلمان بوگ لوٹ اِتگ اَت، اگاں  کہ آ ہندو اِتنت پرچا کہ وتی ذات ءَ رکھینگ ءِ جبلت چہ دراھیں  جبلتاں  گیشتر طاقتور ءُ زورآور اَت چشکہ راجدپتر ءِ محرک تُرس ءِ سرءَ اَت ءُ اے تُرس مذہب ، دود، ربیدگ ءُ رسمءُ رواجانی سبب اَت کہ ھرکس وتی ڈگار ءِ سرءَ گوں  وتی رسمءُ دودءُ مذہب ءَ گوں  وش بُوگ لوٹ اِت۔۔ءُ اگاں  راجدپتر ءِ بنیاتی ئیں  محرک تُرس اَت گُڑا بزاں  برصغیر ءِ بہرءُ بانک تُرسانی سرءَ ایر کنگ بوتگ اَت ءُ ایش راجدپتر ءِ مزنیں  المیہ یے ات۔۔! ءُ اے تُرس ءَ کئے مان گیتکگ اَت۔۔؟ کئے لکھ ءُ ھزاریں  مردمانی معصومانی حون ءِ تچگءِ ذمہ وار اَت۔۔؟

سلمان مہلوکانی گلبدگ، توار توار ءُ کوکارانی نیامءَ روان پیلس ھوٹل ءَ گوں  خان ءَ جُپت سر بوت کہ خان صاحب وت وتی گاڑی ءَ ڈرائیو کنان اَت۔۔ ءُ وھدے آ چہ گاڑی ءَ جہل کپت ، تو طرگی ئیں  چوکیدار آیاں  وش کنان گاڑی ءِ دروازگ ءَ پچ کُرت اَنت۔

خان صاحب جہل کپت تو آئرا سلام دات اَنت ءُ خان صاحب وتی سرءِ تاجءَ ایر کنان پیلس ھوٹل ءِ تہءَ پُترت ءُ لابی ءِ تہءَ ھرکس آئرا چاران بوت۔

دراھیں  سردار ادءَ داشتگ اَت کہ باندا پیلس ھوٹل ءِ مزنیں  ہال ءِ تہ ءَ مراگش بنا بُوگءَ اَت۔

خان صاحب ءَ جہہءُ جاگہ کنان آ جہل لابی ءِ تہءَ اھت کہ ادءَ کرارکراریں  ’جاز‘ میوزک ءِ توارانی تہءَ جُپتی یعنے مرد ءُ جنین ڈانس کنان اِتنت ءُ گوات ءِ تہءَ عطرءُ زبادانی بواَت ءُ پری ئیں  جنک ھر نیمگءَ گردان اِتنت کہ سردار خان ءَ سلام کنان جہل لابی ءِ تہءَ آیان اِتنت ءُ زیبا ءُ پوشائینوکیں  زال ءُ زالکاراں  چاران اِت اَنتءُ ھرنیمگءَ ورگءُ چرگ اَت۔

انشپی نان چہ خان صاحب ءِ نیمگءَ اڈ دَیگ بوتگ اَت۔ ءُ لابی ءِ تہءَ سلمان چارگءَ اَت کہ نواب خاران، نواب لسبیلہ ءُ نواب مکران دور دورءُ جتا اتنت ءُ ھمے ھال دریشک، مزاری ءُ لغاریانی اَت کہ آ وتی دیوان ءَ جتاا ڈ داتگ اَت ءُ پدا مری بگٹی، مریءُ مینگل اِتنت ءُ زہریانی سردار نواب نوروز خان ءِ توار ءَ چہ دور ھرکس اِشکنگءَ اَت کہ آمُدام ھردیوان ءِ تہءَ خان ءِ پُشتی وانی ءَ کنان اَ تءُ ایدگراں  گْوشگءَ اَت کہ آ وتی حبرءَ چیر مہ دَینت، بلکنا صاف صاف وتی گپءُ حبر بہ دَینت کہ چے آ ون یونٹ ءِ حلاف اِتنت یا کہ نہ اِتنت؟ چے آ خان ءِ لوٹ ءِ پُشتی وانی ءَ کُرت کہ نہ کُرت، کہ سندھ ءُ پنجاب ءِ علاقہ آیانی چیرءَ بیااَنت۔نواب نوروز خان پیر اَت بلے گوں  وتی اسپیتیں  بروتءُ ریشءُ گوں  وتی ترندیں  توارءَ چہ دورءَ زانگ بوت کہ کئے گپّ جنگءَ اِنت۔۔! ءُ وھدے آ گپ جت تو ایدگہ چپ بوت اَنت چشکہ آ نوابءَ باز سادگءُ صافدلیں  سردارے حیال بہ کن اَنت ءُ وتی جندءِ ھشیاری ءُ لائکیانی سرءَ وش بہ بنت۔۔!

            سردار مینگل نواب نوروز خان ءِ حبراں  منّ اِت ءُ مُدام گوں  آئی تپاک کُرت ءُ گوں  خانءَ ھم تپاک اَت کہ بلوچ علاقہ بلوچاں  بہ رس اَنت ءُ ون یونٹ زیان کنگ بہ بیت۔۔! ءُ صوبہ ءِ نام بلوچستان بہ بیت۔

            ھما شپ چہ نان ءَ پیش نواب مکران لابی ءِ شیشگاں  نہ دیستگ اَت ءُ آ گوں  شیشگ ءِ دروازگ ءَ ڈیک وارتگ اَت ءُ شیشگ پْرشتگ اَت ءُ نواب مکران ٹپی بوتگ اَت کہ آئرا پٹی کنگ بوتگ اَت کہ رندءَ آ گوں  دست ءِ پٹیاں  نان ءِ تہءَ بہر زرتگ اَت ءُ ھرکس گوں  آئی ھمدردی کنان بوتگ اَت ءُ آئی جُستءُ پُرس ءَ کنان اَت۔

            نان ءِ وھداں  خان صاحب ھچ گپ  نہ جت ءُ انشپی آ بازوش درابوت پرچا کہ اے دراھیں  بلوچ  سردارانی درنیام ءَ نندوک آ وتءَ را ایشانی حاکمءُ ایشانی پِس حیال کنان بوتگ اَت۔

            نان پرنگیانی ڈولءَ ورگ بوتگ کہ ھرکس وتی دیمءَ ایریں  چمچہ ءُ تالیاں  چاران بوت ءُ نہ زانت کہ چون گوں  چمچہ ءُ کانٹہاں  نان ورگ بیت۔ نواب خاران ءِ تالی آئی کُٹّ ءَ رِہت ءُ بیرہ تچان آئی پُچاں  صاف کُرت اَنت، جام لسبیلہ ءِ کانٹا ءُ کارچ دوسے رنداں  اَچ میزءَ جہل کپت اَنت کہ بیرہ چاڑ کنکءَ اوشتوک اھت اَنت ءُ نوکیں  کارچ ، چمچہ ءُ کانٹا آئی دیمءَ ایر کنان بوت۔۔۔

            سردار مینگل باز حیالداری ءِ تہءَ وتی باخواں  دپءَ بران بوت کہ آ چمچہ ءُ کانٹہ ءُ کارچاں  دست نہ جت ءُ گوں  دستاں  وران بوت کہ ایدگرآئرا چاران بوت اَنت بلے آئی ڈول ءَ نان نہ وارت پرچا کہ ھرکس وتءَ را زانوک ءُ زانتکار حیال کنان بوت۔۔!

            ءُ بیر باز مردمانی دیمءَ چہ تالیاں  ءُ پلیٹاں  یکدم چست کُرت اَنت پرچا کہ آ وتی چمچہ ءُ کارچءُ کانٹہاں  ھنچش ایر کُرتگ اَت کہ ایشی متلب ھمیش اَت کہ آ نان ءَ بس کُرتگ اَت۔۔

            نان ھلاس بوت ءُ ھرکس وتی دنتاناں  کونڈان وتی کمرہانی تہءَ رادگ بوت چیءَ کہ باندا مراگش ءِ بندات بُوگی اَت ءُ پدا ھرکس ءَ وتی پیسلہاں  کنگی اَت۔

            سلمان وتی دلءَ قیاس کنان بوت کہ کئے گوں  خان صاحب ءَ ھم تپاک اَت ءُ کئے نہ اَت۔۔؟  پرچا کہ ’لابی‘ ءِ تہءَ بوئوکیں  گپاں چہ سلمان قیاس جنان اَت کہ کئے چہ خان ءَ نزینک بُوگ لوٹ اِت ءُ کئے دور؟  سلمان چہ مزاری، لغاری، دریشک ءُ لاشاریاں  کم اُمیت اَت کہ آ گوں  خان ءَ ھم تپاک بہ بنت۔۔۔!  ءُ ھمے ھال نواب خاران، جام لسبیلہ، ءُ نواب مکران ئیگ اَت کہ آچہ بندات ءَ گوں  خانءَ ھم شور نہ اِتنت۔ بلے اے دراھیں  حبرانی پیسلہ باندا بُوگی اَت۔

----

دومی سُہب ءَ دہ ءِ ساعت ءَ مراگش بنا بوت۔خان صاحب درنیام ءَ نندوک اَت ءُ آئی ایدم آدیم ءَ نواب ءُ سردار نندوک اِتنت کہ مروچی ھرکس وتی پاگ ءَ وتی بلوچی جامگ ءُ شلوارءُ سواساں  پیداک اَت ءُ آیانی لیوسءَ چہ پدّر بوت کہ آیانی پُشتءَ یک راجدپترے اَت، یک مارشتے اَت، چہ جائیکہ اے مارشت ھرچنت کہ تہارءُ تھامور اَت بلے وتی جند ءِ شناست ءِ مارشتے ، دارھیں  نواب ءُ سرداراں  ھست اَت کہ ھست اَت!

            خان صاحب وتی گْوشتانک ءَ بنا کُرت تو ھر مردم گوشداران بوت کہ آ چے گْوشگ لوٹ اِت۔ خان صاحب ءِ شیرکنیں  لوزانی تہءَ یک تھامے اَت چشکہ یک خان ءُ یک حاکمے حبر دَیگ ءَ نہ اَت بلکیں  یک مذہبی سروکے گپ جنان اَت یک پِسّ ءُ یک مزنیں  براسے گپ جنگءَ اَت۔۔!

آئی دراھیں  حبر چہ بلوچ بنا بوت ءُ بلوچءِ سرءَ کُٹّ اِت چشکہ بلوچ یک قومءُ یک نسلے مہ بیت بلکیں  یک مذہبے ءِ نام بہ بیت۔۔!

            ءُ سلمان خان صاحب ءِ گْوشتانک ءَ اشکنان حیال کنان بوت کہ دنیا ءِ تہءَ بلکنا کرد، بلوچ یا کہ آئرلینڈ ءِ مردم دراھیں  راجدپتر ءِ تہءَ یکتااِتنت کہ آ وتی قومءَ مذہبی درجگے داتگ اَت کہ گپ ءُ نہ گپ ، آ مُدام بلوچ ءِ لوذ ءَ کارمرز کُرت اَت کہ اگاں  کسے وعدہ حلافی بہ کُرتیں  توآئراپیگوربوت کہ چے تو بلوچے ئے۔۔؟  اگاں  کسے نزوری پیش بہ داشتیں  تو آئرا جُست کنگ بوت کہ چے بلوچے ئے۔۔؟ اگاں  کسے بزدل بوتیں  یا کہ چہ جاورے ءَ بہ جہتیں  تو آئر اپیگور دَیگ بوت کہ چے تو بلوچے ئے۔۔؟

            یعنے بلوچ بُوگ ءِ متلب پیلوی انسان بُوگ اَت ، وتی گیر ت ءِ تہءَ وتی حبرءُ حالانی تہءَ ، وتی سگّ ءُ سینگ ءِ تہءَ ، وتی مڑاہ ءِ تہءَ، وتی ھرچیز ءُ ھرکار ءِ تہءَ آئرا وتی بلوچیت ءَ دیمءَ آرگی اَت کہ ایدگہ مردم اَچ آئی ھمے دعویٰے گریءِ سرءَ ایراد بست اَنت پرچا کہ وتءَ را بلوچ گْوشگ ءِ متلب چہ ایدگراں  چہ وتی جندءِ انسان گریءَ درکنگ اَت، چشکہ ’بلوچ‘ بُوگ آئیڈلے اَت کہ ایدگر آئیڈلءِ لائک نہ اِتنت یا کہ اَچ ایشی کمتر اِتنت۔۔!

            ءُ سلمان ءِ حیال ءَ ھمے سببءَ بلوچ وتی نفسیات ءُ زانت ءُ زانشت ءِ تہءَ وتءَ را چہ ایدگراں  جتا حیال کُرت کہ ایش آئی حون ءِ تہءَ ھوار اَت کہ کسے ایشرا رد نہ کُرت۔۔ آکہ پہ اے دعویٰے گری ءَ آ باز لٹ ھم وارتگ اَتءُ انگت چشکہ پہ لٹ ورگءَ تیار اَت۔۔؟

سلمان اے نامی گرامی سرداراں  چاران اَت کہ پرایاں  ’بلوچیت‘ یک مذہبے جوڑ بوتگ اَت ءُ ایشی سبب ءَ بلکنا ھما زمانگانی سرداری اَت کہ آ چہ وتی جند  چہ وتی کستءُ کینگ ءُ براس کشی ءِ سبب ءَ ءُ وتی فطرت ءُ کُدرت ءِ نزینکی ءِ سبب ءَ بازیں  بنیاتی ئیں  راھبنداں  وتی گیرت ءُ عزت زانت کہ ایش حرابیں  چیزے نہ ات بلے نوکیں  زندءِ تہءَ زانتکاری بکار اَت ھوش ءُ سار بکار اَت کہ اگاں  اے بلوچیت آیاں  بیستمی صدی ءِ تہءَ دیمءَ بُرت گُڑا شر بلے اگاں  ایش آیاں  پُشت ءَ دور دات گُڑ ابے لیکھ۔۔!

            خان ءِ گْوشتانک ءِ تہءَ اے دراھیں  تکءُ پہناتانی سرءَ سرجمیں  حبر دَیگ بوت ءُ ھرمردم متاثر بوت۔

بلے وھدے خان صاحب ون یونٹ ءِ پروشگ ءِ لوٹ کُرت ءُ صوبہ ءِ وت مختاری ءِ گپ جت گُڑا بازیں  سردار پاد اھت اَنت ءُ چہ مراگش ءَ درکپت اَنت چشکہ وتی زہرگ ءُ غصہ ءَ پیش بہ دار اَنت کہ ایشی تہءَ سندھ ءُ پنجاب ءِ سردار ءُ سئیں  نواب مان اِتنت یعنے جام ،لسبیلہ، نواب خاران ءُ نواب مکران ھور اِتنت۔

             خان ءِ ھاترءَ ایش مزنیں  دِکہ ءُ تیلانکے اَت چشکہ آئی دراھیں  واب راڈ راڈ بوتگ اَت۔۔۔ چشکہ آوتی سگءُ سینگ ءِ گُڈّی ئیں  درجگ ءَ سربوتگ اَت کہ اَچ آئی رند پرائی ھچ چیزے نہ منتگ اَت۔۔۔

            ءُ سلمان دیست کہ شپءَ گوں  خان صاحب ءَ ایوکءَ جھالاوان ءِ سرداراوشتوک اِتنت ءُ ایدگہ سنگت دراہ آئرا یلہ داتگ اَت۔۔

ءُ سلمان وتی روزنامچگ ءِ تہءَ یک رِدے نوشتہ کُرت۔۔۔

’’ مروچی خان راجدپتر ءِ چہ کُلاں  یکتائیں  مرد اَت، ءُ منءَ پرائی ارمان اھت۔۔۔ارمان!‘‘

                                                   ٭٭٭

                                                      (13)

بامنؔ ءَ اچ اِداں  ءُ اَچ اوداں  وتی گوشانی تہءَ اِشکُت کہ آئی براس رامین ءُ آئی جنین ماھناز ءِ تعلقداری شر نہ انت ءُ ایش کہ رامین گیشتر وتی وھدءَ شاھی ماحل ءِ تہءَ یک کُنڈءُ کنکے ءَ نندوک گوں  داروگہ ءَ اپیمءُ معجون وارت یا کہ چرس کشّ اِیت ءُ داروگہ وتی چرپ زبانی ءُ وش لسانی ءِ تہءَ آئرا وتی گپانی اسیر جوڑ کُرتگ اَت۔۔۔

            بامن ءَ رامین ءِ زندءِ سرءَ ارمان ءُ افسوس بوت کہ انکس زانتکار ءُ لائک بُوگ ءَ ابید آئی شخصیت ءِ یک سیاہ تہاریں  بہرے اَت کہ ھمے یکیں  سیاہ تہاریں  بہرآئی دراھیں  زندءِ روژنائیں  بہرءَ تاریک ءُ تہارکُرتگ اَت ، دور داتگ اَت۔۔۔ءُ اے سیاہ تہاریں  بہر ھمیش اَت کہ رامین ھرچیز ءَ مسکرہ ءُ گیرسنجیدگ حیال کُرت ءُ گوں  بلکنا آئی ناکو میر مراد جان گچکی ءُ تھروءَ ھم خبر کپتگ اَت کہ رامین ءُ ماھناز ءِ درنیام ءَ یک دوری ءُ تضادے پاداھتگ اَت کہ اگاں اے حبر تالان بوت تو پہ آیانی نام ءُ نسب ءَ ایش یک شریں  حبرے نہ بیت۔ بامن حیال کنان بوتءُ آ لوٹ اِت کہ رامن ءَ یکتنا بہ گند اِیت بلے وتی کارانی تہءَ یا چش بگْوش کہ وتی جندءِ ذاتءِ تہءَ آانکس گٹ ءُ گرپتار اَت کہ آئرا موکہ دست نہ آیگءَ اَت کہ آ رامینءَ بہ گند اِیت۔۔۔

            گْوستگیں  شمبے ءَ بگر تانکہ مروچی پنچ شمبے ءَ آ چہ کلاتءَ ڈنّ وتی دشت گوران ءُ سیاہ کُمب ءُ ماراپ ءِ ڈگارءُ زمینانی چارگءَ شکار ءِ تہءَ دست گٹّ بوتگ اَت کہ چہ زمین ءُ چہ شکاراں  گیش بلکنا آ وتی جندءِ زندءِ باروءَ پکر جنان بوتگ اَت کہ آخر آئرا وتی زندءَ چے پیمءَ گْوازینگی اَت ءُ چون گْوازینگی اَت۔۔؟

            بلے جاورانی جبرءِ تہءَ چشکہ بامن نہ زانت کہ آ چے بہ کنت کہ چہ یک نیمگءَ ڈیھءُ ڈگارءِ سیاسی ئیں  جاور اے پیمءَ اِتنت کہ زانگ نہ بوت اَنت کہ اے جاورے چے راہءُ چے کشکے ءَ رو اَنت۔۔۔! دومی خان صاحب ءِ تانائی ءُ یکتنائی رو پہ رو  ودان اَت کہ چہ کراچی ءِ مراگش ءَ پد خان صاحب چشکہ چٹ تانا ءُ بیگانگ بوتگ اَت کہ چہ کراچی ءِ واتر کنگءَ پد کسے خان صاحب ءَ نہ دیستگ اَ تءُ نیکہ آ کسے ءَ گندگ لوٹ اِت۔۔۔! کہ نوں  شپءُ روچ آ قران شریف ءِ تلاوت ءِ تہءَ مشکول بوت یا کہ نفل ءُ نماز ءِ تہءَ بِہ سجدگ ءَ کپوک نظر اھت۔۔!

            ءُ دومی نیمگءَ آئی بدی داری ءِ زورءُ طاقت گیش زورآور بُوان اِتنت ءُ چہ شال ءُ چہ کراچی ءَ سرکارءِ افسر آیانءُ روان اِتنت ءُ مروچی شام ءَ آ چہ شال ءَ پوج ءِ پلٹنءُ پلاٹون کلات ءِ نیمگءَ کنزان ءُ روان دیستگ اَت کہ آئی دلءَ تُرس ءُ سرامے مان اھتگ اَت کہ چش مہ بیت کہ چیزے بہ بیت!

            ’چیءِ بوت کنت؟‘  بامن ھما سارتیں  شام ءُ شپ ءَ چہ وتی بنگلہ ءَ درکپان پہ سلمان ءِ وتاک ءَ رادگ بوتگ اَت کہ سلمان ءِ بنگلہ شاھی ماحل ءِ روکپتی نیمگءَ چہ شاھی ماحل ءِ مسیت ءِ کُتبی نیمگءَ مزنیں  باگءِ کِرّ ءُ گْور ءَ اَت۔

            مروچی دراھیں  روچ کلات ءِ کوچگ ءِ تہءَ سارتیں  گْوات کشان بوتگ اَت ءُ نوں  کہ روچ کپتگ اَت گُڑا کلات ءِ آ زمان چہ سیاھیں  جمبراں  ابرستگ بوتگ اَت ءُ ھنچش زانگ بوتگ کہ انشپی یا کہ ھور گْوار اِیت یا کہ برپ رِچ اِیت۔۔۔! ’ کہ چہ دوئیں  چیزاں  المی یک چیزے بوگی اِنت‘، بامن چہ وتی بنگلہ ءَ درکپان حیال کنان بوت کہ آ وتی اسکول ءُ کالج ءِ زمانگ ءِ سُہریں  جرسیءُ سیاہ ءُ دراجیں  کوٹے گْورءَ کُرتگ اَت ءُ یک کری بڈی ئیں  مفلرے وتی گردنءَ مان کُرتگ اَت تانکہ چہ نومبر ءِ سارتیں  گْواتاں  وتی گوشاں  بہ رکھین اِیت۔۔! 

            سلمان ءِ بنگلہ ءُ بامن ذی وتی بنگلہ ءِ نیام ءَ انکس مزنیں  پاسلگے نہ اَت کہ بامن شاھی ماحل ءِ روکپتی نیمگءَ وتاک گر اَت  وھدیکہ سلمان ءِ لوگ روٹکی نیمگ ءَ اَت کہ بامن چہ شاھی ماحل ءِ جاندمی نیمگءَ چہ مزنیں  باگ ءِ سڑک ءَ تاب کنان روٹکی نیمگءَ آیگی اَت کہ ادءَ درچکانی کنارے سڑک ءِ ھردو دمگاں  گپتگ اَت کہ نوں  اے بُرز رُستگیں  دْرچک بالائی گوں یک دومی ءَ ھوار کپتگ اَت کہ گرماگ ءَ ایشی سارتیں  ساھگ ءِ چیرءَ مردم وتءَ را چشکہ بہشت ءِ تہءَ حیال کُرت ءُ زمستان ءِ تہءَ ایشی ھشکیں  درچکانی ٹول چو لڑاِتگیں  مودانی تاراں  گوں  یک دومی ءَ گانڈ درا بوت اَنت۔ بلے زمستان ءِ تہءَ ایشانی وتی یک تھام ءُ دروشمے اَت کہ بامن اے ’بولیوارڈ‘ ءِ چیرءَ ملّان نہ زاناں  چے چے فلسفہ ءُ پکر جتگ اَت ءُ چے چے زیبائیں  دروشمانی حیال آئرا آیان بوتگ اَت کہ آئی دل مُدام لوٹ اتگ اَت کہ آ گوں  صفت ءَ ھمداں  دست مہ دست گردان بوتیں  ءُ وتی زندءِ باروءَ، مہرءِ باروءَ، دوستی ءُ حُب ءُ واھگانی باروءَ گپ بہ جتیں  کہ آئی اے گپّ ھچ ھلاس مہ بوتیں ۔۔ ھچ مہ کُٹ اِتین اَنت۔۔۔ ھچ مہ ھل اِتین اَنت۔۔!

چے زندگانی چُش بوت کُرت۔۔؟

آ اے تہاریں  شپءِ تہءَ پہ سلمان ءِ بنگلہ ءِ نیمگءَ روان اَت کہ ناگتءَ آئرا کسے توار پِرجت ’’ بوشت!‘‘

بامن اے ناگتیں  توار ءِ سرءَ ھبکہ بوت ءُ نزانت کہ اودءَ کئے اوشتاتگ اَت ءُ اے وھدءَ آئرا کاشن دَیگءَ اَت۔۔۔ چی ءَ کہ اے کاشن ءُ اے خبرداری آئی وتی زبان ءِ تہءَ نہ اَت، بلکنا انگریزی ءِ تہءَ اَت۔۔

ءُ پدا کسے آئرا اردوءِ تہءَ کاشن دات

’’ٹھہر جائو!‘‘

ءُ بامن وتی جاہءَ سنگ بوت۔۔

ءُ پدا ٹارچ ءِ روژنائی آئی چمانی تہءَ بلبلان آئرا یکدمے کورکنان بوت، پدا ٹارچ ءِ روژنائی ءِ تہءَ آ دیست کہ یک پوجی سپاھی یے آئی دیمءَ اشتوک اَتءُ اَچ آئی جُست کنان اَت کہ آ کئے اِنت ءُ چہ کُجا آیگءَ اَت۔۔؟

بامن وتی نام، وتی پِسءِ نامءَ گْوشان بوت ءُ حال دات کہ آ وتی یک عازیز ءُ دوست سلمان ءِ لوگءَ روگءَ انت تو پوجی سپاھی جُست کنان بوت

’’ اے سیاہ تہاریں  شپءِ تہءَ تو سنگتءِ گِسءَ پرچے روگءَ ئے؟‘‘

’’ من لوٹ اِت کہ بروآں ۔۔۔ منءَ خبر نہ اَت کہ تو منءَ دارئے۔۔۔! ‘‘  بامن ءِ گپانی تہءَ یک دلبڈی ءُ یک اعتبارے ھست اَت۔ کہ ھمے پسّو ءَ چہ بامن اِشکنان پئوجی نہ زانت کہ دیمترءَ چے بگْوش اِیت۔۔ پمیشا آ وتی ٹارچ ءِ روژنائی ءَ بلبلان ءُ سرینان بوت کہ ایشی روژنائی ءِ تہءَ حشکیں  دْرچکانی ٹول درا بوان پدءُ پد تہاری ءِ تہءَ زیان بوت اَنت۔۔۔

’’ تو شُت کن ئے۔۔۔۔ تم جا سکتے ہو۔۔۔!‘‘

بامن ءِ پاد چشکہ وتاں  وت چہ ڈگارءَ بُرز بوت اَنت ءُ آ درچکانی نیام ءَ گوں  شاھی ماحل ءِ دیوال ءَ جُپت کتبی نیمگءَ روان بوت کہ نوں  آ نہ زانت کہ آ کُجام روگءَ اَت۔ ءُ سلمان ءِ گس کُجا اَت۔۔؟

ءُ بامنءِ دلءِ وسوسگ گیش بوت اَنت ءُ آئر گمان ءُ قیاس بوت کہ اے یکیں  پئوجی یے نہ ات بلکنا شاھی ماحل چارمکنڈ پوجءِ دستءَ اَت کہ پوج چارمکنڈ شاھی ماحل ءَ گیڑھ کُرتگ اَت چشکہ کس نہ اداں  چہ ڈنءَ دراھت کُرت ءُ نیکہ کس ڈنءَ شُت کُرت۔۔۔!

’بزاں  ھما تُرس کہ مئے دلان چہ مدءُ مُدتے ھست اَت نوں  پیش اھتگ اَت۔۔۔!‘  بامن حیال کنان بوت۔۔

ءُ یکدمے آ حیال کُرت کہ آ پدءُ پد برتر بہ کنتءُ وتی لوگءَ بروت ءُ وتی پِس ءَ حال بہ دنت کہ پئوجی شار ءِ تہءَ پُترتگ ءُ دراھیں  شاھی ماحل پوج ءِ قبضہ ءِ تہءَ اِنت۔۔! بلے آئی ءَ پُشت پوجی سپاھی ءِ حیال اھتگ اَت گُڑا آ وتی نیت ءَ بدل کُرت ءُ پہ سلمان ءِ بنگلہ ءَ روان بوت چیءَ کہ نوں  آئرا ھرجاورءَ پہ سلمان ءِ بنگلہ ءَ روگی اَت کہ پُشتءَ پوجی سپاھی گوں  وتی تپنگءُ رائفل ءَ اوشتوک اَت ءُ ٹارچے آئی دستءَ اَت۔۔!

            یکدے بامن ءَ حیال بوت چشکہ ھر دْرچک ءِ بُن ءَ یک پوجی یے اوشتوک انت۔۔! بلکنا ھر بوچ ءُ ھر کاہ ءُ کابیل ءِ بُن ءَ یک پوجی  یے اوشتوک اِنت۔۔۔ پمیشا آ وتی دم گرگءَ ھم داشتگ اَت ءُ گام جنان آ گوں  زوتیءَ سلمان ءِ بنگلہ ءِ دپءَ وتءَ را سر کنگ لوٹ اِت۔۔۔

            وھدے آ سلمان ءِ دروازگ ءَ ٹُکینان بوت تو گِس ءِ خدمتگار درکپت ءُ بامن آئرا باز تلواری جُست کنان بوت۔

            ’’ شازادگ ھمدان اِنت۔۔؟ ‘‘

            ’’ جی ھو!‘‘  خدمتگار ءَ گْوشت ءُ پہ بامن دروازگءَ پچ کُرت ۔ سلمان وتی بنگلہ ءِ کاپرءِ چیرءَ آئی وش اھتک کُرت ءُ تہءَ وتی وسپوکیں  جاہءَ بُرت۔خفتن ءِ نماز ھلاس بوتگ اَت ءُ مہلوک وتی نماز ءُ وتی نان ءُ تھامانی ورگءَ چہ ھلاس بوتگ اَت کہ نوں  بلکنا ھرکس واب کپگ لوٹ اِت۔۔۔

            بلے سلمان نوک نانءَ ھلاس کُرتگ اَت ءُ چہ وتی ماس ءُ پِس ءِ بان ءَ پاداھتگ اَت کہ وتی وسیگ ءِ کوٹی ءِ تہءَ چراگ ءِ روژنائی ءِ تہءَ چیزے نوشتہ کنان اَت کہ بامن اھتگ اَت۔ بلے چہ بامن ءِ تبءُ رکھب ءَ چہ پدّر بوت چشکہ آ باز ھولکی ءُ تلواری بہ بیت۔۔۔!ءُ آ بامن ءَ چہ جُست کُرتگ اَت۔۔۔

            ’’ چے حیر اِنت کہ تو انکس ھولکی ئے۔۔؟ ‘‘

ءُ بامن وتی تفنک ءَ ایربران وتی ایمان ءَ برجاہ داران گْوشتگ اَت۔۔

’’ زان ئے سلمان ما دراہ پوج ءِ گیڑھ ءُ گِسءِ تہءَ ایں ۔۔۔!‘‘

’’ چے متلب؟ ‘‘  سلمان ھمے ناگتیں  حبر ءِ سرءَ چاڑ کگ بوتگ اَت چشکہ آئرا وتی گوشانی سرءَ باور نہ اھتگ اَت کہ آ چے اِشکنگءَ اَت۔۔؟ ءُ پرچے اِشکنگءَ اَت۔۔! پمیشا آ چہ بامنءَ ھولکی ھولکی جُست کُرت۔۔۔

’’ بامن تو چے گْوشگ لوٹ ئے۔۔؟ چے راستی پوج کلاتءَ وتی گیرہءُ گیڑھءِ تہءَ گپتگ؟ ‘‘ چشکہ سلمان ساریءَ اے بزانتیں  کہ پئوج کلاتءَ وتی گیرہ ءُ گیڑھ ءِ تہءَ گپتگ اَت یاکہ گران اِنت۔۔۔ کہ بامن ءِ خبر چشکہ اے راستی ءِ یک مزنیں  ثبوت ءُ دلیلے بہ بیت۔۔!

ءُ بامن آئرا حال دیان بوتگ اَت۔۔!

            ’’ منءَ شاھی ماحل ءِ جاندمی نیمگءَ وھدے من جاندمی باگءِ کِشک ءَ چہ تاب کُرت ءُ پہ کتبی نیمگءَ رادگ بوت، تو یک پوجی یے جُست کُرت کہ من کُجا روگءَ آں ۔۔؟ من تئی نامءَ گپت کہ من ھمنگر آیان اوں ۔۔۔ پدا آ منءَ اجازہ دات۔۔۔ ءُ منی خیال ءَ پوج چہ شاھی ماحل ءَ باز نزینک اھتگ۔۔۔ما دراہ ایشی گیڑھءُ گیرہ ءِ تہءَ ایں ۔۔۔! ‘‘  ءُ سلمانءِ چم چشکہ دربیااَنتءُ گْوشان بوت۔۔

’’ من ءَ ایشی اُمیت اَت ءُ منی دل ھمیش گْوشگءَ اَت کہ پوج المءَ کیت۔۔۔چیءَ کہ وھدے حبر ھلاس بنت گُڑا زورءُ طاقت ءِ حاکمی کئیت۔۔! بلے منءَ سک افسوس ءُ ارمان بیت کہ اگاں  چش بوت۔۔۔!

ءُ بامن جُست کُرت

’’ ترا پرچے ارمان کئیت۔۔؟ ‘‘

’’ پمیشا کہ خان صاحب ءِ واب درنیام ءَ چو زگوکیں  چمگءَ ھشک بنت۔۔۔!‘‘

’’ بلے چے خان صاحب وتءَ را وت تانا نہ کُرتگ۔۔۔؟  تو چہ خان ءَ باز نزینک بوتگ ئے۔۔ تو منءَ بگش کہ چے خان صاحب وت وتءَ را تانا نہ کُرتگ۔۔۔؟ ‘‘

ءُ سلمانءِ ھوش چشکہ دگہ جاھے بہ بیت نہ زانت کہ چے بگْوش اِیت۔۔۔ءُ  بامن پدا درنیام کپان گْوشت۔۔۔

’’ بچار خان صاحب مئے راجدپتر ءِ چہ کُلاں  بزھگیں  مردم ثابت بوتگ۔۔! ‘‘

’’ پمیشا کہ آ مُدام سردارانی سازش ءُ مکرءُ پریبانی دستءَ بوتگ۔۔۔! ‘‘  سلمان گْوشت ءُ بامن چشکہ گوں  آئی ھم تپاک نہ بوت ، گْوشت۔۔۔

’’ خان ءِ وتی کمزوری، سردارانی سازش ءِ سبب بوتگ۔۔!  ‘‘

’’ بلے خان ءِ دگہ چوائس نیست۔۔۔ ‘‘  سلمان گْوشان بوت۔۔

’’ پمیشا کہ آ پہ وت ھچ چوائسے نیشتگ اَت۔۔۔، آ سرداراں  ھم گْوشت نہ کُرتگ اَت ءُ وت وتءَ را ھم سکّ سوگہ نہ کُرتگ اَت۔۔! ‘‘

’’ بلے سردار مُدام آئی بدواہ ئُ بدی دار بوتگ۔۔!  سلمان لکمہ دیان بوت ءُ بامن ترندی ءِ تہءَ گْوشان بوت۔۔۔

’’ خانءَ چو ایدگہ حاکمانی پیم ءَ جبرءُ زوراک بُوگی اَت، تانکہ سرداراں  اے جرات مہ بوتیں  کہ آ خان ءِ مرضی ءِ حلافءَ بہ شُتین اَنت۔۔۔!‘‘

’’ بلے سرداراں  ساریءَ پرنگی چہ خان ءَ بدراہ کُرت ءُ وتی حاکمی ءَ تاں  ویراڈ دات ، ءُ نوکیں  حاکم سرداراں  زرت اَنت ءُ خان ء َ جتا کرت۔۔۔‘‘ سلمان گْوشان خان ءِ راجدپتری بزھگی ءُ لاچاری ءَ چشکہ یک راجدپتری کمزوری یے ثابت کنان بوت چشکہ ایش خان ءِ وتی کمزوری ءُ بزگی، کم واکی ءُ کم گشادی نہ اَت بلکنا ایش یک راجدپتری کم واکی ءُ بزھگی یے اَت کہ خان چشکہ راجدپتر ءِ جنوکیں  شخصے اَت کہ آئی وتی ملامتی درا نہ بوت۔۔۔

            بلے بامن سلمان ءِ دلیلاں  گوں  تپاک نہ اَت کہ آئی حیالءَ خان۔۔۔۔۔’ نہ ایوک اے انونیں خان احمد یار خان بلکنا دراھیں  خان ’سردارزادگ‘ اِت اَنت یعنے آ مدام سردارانی مکرءُ پریبانی جنوک بوتگ ءُ مدام چہ سردارانی زورءُ طاقت ءَ چہ تُرس اِتگ۔۔۔ بید چہ نوری نصیر خان ءَ کہ نوری نصیر خان سرداراں  لگام دَیگ ءَ پہ وتی دستگ حاص ءَ لس دستگ جوڑ کُرتگ اَت تانکہ وتی طاقتءَ گوں  لس دستگ ءِ زورءَ بہ منین اِیت، تانکہ سرداراں  زیر بہ کنت۔۔بلے سردار گوں  نصیر خان زیر نہ بوت اَنت گُڑا چہ پرنگی ءُ نوکیں  ملک ءِ حاکماں  آیاں  وپاداری ءِ سند ءُ مہلت رستگ اَت ءُ آ چوں  خانءِ زورءُ طاقتءَ منّ اِت۔۔؟

ءُ سلمان بامن ءِ حبرانی سرءَ گْوشان بوت۔۔۔

’’ منی حیال ءَ خان ءَ یک زالمیں  خانے بوگ لوٹ اِت تانکہ آئی بنجاھی درجگ بہ منتیں ، چشکہ ارس ءِ Even the terrefleءَ یا چشکہ عظیمیں  پیٹر ءَ یا کہ چشکہ ہٹلرءَ۔۔۔! ‘‘

بامن آنکہ اے دراھیں  شخصیتانی زلم ءُ زوراکی ءِ بدواہ اَت بلے وتی جندءِ ڈیھ ءُ ڈگار ءِ سردارانی چوچ ءُ تب ءَ زانگ ءَ پد آئرا گمان زرت کہ چے شر بوت کہ اگاں  آیانی خان ھم زوراکیں  خانے بوتیں  کہ اے ڈگار چہ سردارانی حاکمی، مکرءُ پریب ءُ سازشاں  چہ ھلاس بوتیں  کہ  ھردور ءُ ھرزمانگ ءِ تہءَ خان ءِ بزگی ءُ کم واکی ءُ بے وسی چہ ھمے مکربازیں  سردارانی سببءَ بوتگ۔۔۔ کہ مروچی خان اگاں  تانا ءُ ایوک اَت گُڑا چہ سردارانی دستی ءَ۔۔!

            ءُ پدا ھردو چُپ بوت اَنت ءُ ڈن ءَ گوات ءِ توارءَ اِشکُنان بوت اَنت چشکہ ڈنّ ءَ گوات اوشتاتگ اَت ءُ یک المیں  چی یے چارمکنڈاں تالان بوتگ اَت کہ اے چُپی ءَ پدیک ھنچشیں  چیزے بوگی اَت کہ بلکنا بامن ءُ سلمان ھردو ایشی حیال ءَ ھم کُرت نہ کُرت اَنت۔۔!

            بامن چپ بوت ءُ پکر جنان بوت۔۔۔

’’ نوں  چے بیت۔۔؟ ‘‘ سلمان وتی نازرکیں  دستاں  وتی سیاھیں  بروتاں مُشان گْوشان بوت۔۔۔

’’ نوں  پوج اھتگ۔۔۔!‘‘

’’ چے خان ءَ گرپتار ءُ کیئز کنگ بیت۔۔؟ ‘‘  سلمان جست کُرت چشکہ آئرا ے پہک یکین بہ بیت کہ بگیر چہ خانءِ کئیزی گری ءُ بندی ءَ پہ خان ءَ دگہ ھچ چیزے نہ اوشتاتگ۔۔۔

’’خان ءِ گرپتاری برے جاورانی سرءَ یک منطقی آسرے! ‘‘  بامن لکمہ دیان بوتءُ سلمان گوشداران بوت کہ ھردوئیں  ورنایانی باندات چشکہ روژنا اَت۔۔!  یا کہ چٹ تہار اَت۔۔ءُ ھردو ورنائیں  شازادگ جاورانی جبرءِ تہءَ ھورت ءُ ھام بوان خانءِ باندات ءِ باروءَ پکر جنان اِت اَنت وھدیکہ وت آیانی جندءِ باندات یک تھامور ءُ گبیں  روھو ءُ مُج ءِ تہءَ گار اَت کہ بلکنا اے دوئیں  شازادگاں  وتی جندءِ باندات ءِ انکس سما ءُ پرواہ نہ اَت چشکہ آ خان ءِ باندات ءِ باروءَ پکر مند اِت اَنت۔۔!

            ءُ پدا یک زرے چپی ءَ پد سلمان گْوشت۔۔۔

’’ اگاں  خان بندی کنگ بوت گُڑا اے جاور گیشتر حراب بنت۔۔! ‘‘

ءُ بامن بشکھندگ بوت چشکہ آئی ھمے بشکھندگی آئی دلءُ پکرانی گرانباری ءَ جہل بہ کنت، ءُ آ گْوشان بوت۔۔۔ ’’ ھچ نہ بیت، خان بندی بیت، ھرکس وتی جاہءَ ایمنی ءَ نند اِیت۔۔!‘‘

’’ تئی حیالءَ ھچ نہ بیت۔۔؟ اے چون بوت کنت کہ خان بندی کنگ بہ بیت ءُ ھچ مہ بیت۔۔؟  ‘‘  سلمان جُست کُرت ءُ بامن سارت سارت نرم نرم گپ جنان بوت چشکہ نوں  آئی دراھیں  ترسءُ لرز زیان بہ بنت۔۔۔ چشکہ نوں  ھر چیزے کہ گوں  آیاں  پیش آیگی اَت گُڑا ایش الم ءَ پیش آیان ات ءُ بلکنا اھتگ اَت کہ بامن ءِ دلءَ ھچ ترس ءُ لرزے مان نہ اَت کہ آ سلمان ءِ دلءِ ھولءُ وسوسگاں  گیشتر زراب دیان اَت۔۔۔ ءُ بامن جُست کُرت۔۔۔

’’ تئی حیالءَ بگاوت بیت۔۔؟  تئی حیالءَ مردم کوھانی تہءَ رواَنت ءُ یاگی ، پراری ءُ سرمچار بنت۔۔؟  پہ اے خانءَ کہ آ مُدام وتی وش لسانی ءُ چرپ زبانی تہءَ مردماں  وشیں  واباں  گوں  دُچار کُرتگ۔۔۔!  وھدیکہ عملی صورتءَ آ ھچ نہ کُرتگ ءُ نوں  آ اے نوکیں  ملک ءِ تہءَ آئی حیثیت ءُ درجگ ءَ چہ منی ءُ چہ تئی درجگ ءَ جہل تر اِنت۔۔۔! ‘‘

’’ بلے خان وتی ڈیھ ءِ الحاق ءَ کُرتگ، یک نوکیں  ملکے جوڑ کرتگ۔۔۔! ‘‘

’’ اگاں  خان الحاق مہ کُرتیں  ھم ایشرا گوں  ز ورءُ طاقت الحاق کنگی کپت۔۔۔!  گوں  خان ءَ دگہ راہ ءُ چوائسے نیست اَت چے اے کْوھنگیں  راج ءِ مہلوک گوں  وتی پچ پھریں  تپنگاں  گوں  بمبار بالی گراب، گوں  توپ ءُ گوں  ٹینکاں  جنگ کُرت کنت۔۔ نابوئوکیں  حبرے۔۔۔ چادی گری ءُ کم پہمی یے۔۔۔!‘‘

’’ بلے خان ءِ منت واری ءُ احسان اے ملک ءِ سرءَ ھست اَنت تئی حیال ء َ اے ملک ءِ حاکم خان ءِ منّت وار نہ بنت۔۔؟ ‘‘

سلمان ترند جُست کنان بوت چشکہ آئرا سک ارمان ءُ صد افسوس بوت کہ اگاں  خان کہ وتی اے ملک ءَ مزنیں  احسانے کُرتگ اَت کہ وتی بلاھیں  ملک ءَ نوکیں  ملک ءِ تہءَ ھوار کُرتگ اَت ءُ گوں  ایشی الحاق کُرتگ اَت۔۔! ءُ بامن وتی پُشت ءَ بندوکیں  گیسواں  شرکنان گْوشت۔۔

’’ بلے منی براس راج دپتر ءِ تہءَ احسان ، منت واری ، نیکی، اخلاقیات ، نیست ایشی وتی نیکی ءُ اخلاقیاتے، نطشے ءَ نہ ونتگ تو۔۔۔؟ ‘‘

ءُ سلمان چپ بوت، ءُ پدا پاداھت ءُ چہ کھڑکی ءَ ڈن چاران بوت۔۔۔!

            ’’ اگاں  ما پوج ءِ گیرہ ءَ گیڑ ءِ تہءَ ایں  گُڑ امن وتی پس ءُ ایدگہ مرماں  حال مہ دیاں  کہ آ ڈنّ ءَ در مہ کپ اَنت۔۔!  ‘‘

’’ منی حیال ءَ ایش تنے وھدی مہلہ ئیں  ھبرے بیت، بچار کہ پوج چے کنت۔۔ بلکنا پوج جاوراں  چارگءَ اِنت، چو زوت حرکت نہ کنت۔۔! ‘‘

ءُ سلمان ءَ چشکہ تسلا نہ بوت ءُ آ وتی پچیں  روزنامچگ ءَ بند کُرت کہ چہ بامن ءِ آیگءَ ساری آ وتی روزنامچگ ءِ تہءَ چیزے نوشتہ کنان بوتگ اَت کہ بامن ءِ آیگءَ نوں  پوج ءِ گیرہ ءُ گیڑھ ءِ حبرانی تہءَ ھرچیزچشکہ وتی جاہ ءَ بے ساہ ءُ بے نپس ، سنگ بوتگ ءُ اوشتاتگ اَت ءُ پدا آ دیوال ءِ سرءَ دراھتگیں  وتی وتاس ءَ زُرت ءُ گوں  آئی لیب کنان ایشرا وتی سْرین ءَ بست۔

’’ چے ایش المی نہ اِنت۔۔؟‘‘ آ چہ بامنءَ جُست کُرتءُ بامن آئرا چاران بوت ،

’’ بلے ترا وتاسے گون اِنت، مئے چے بیت، کہ ما چو دست ھورک ءُ حالی ایں ۔۔؟‘‘  ءُ شازادگ سلمان دور کُرت ءُ گوں  دیوال ءَ لونجانیں  پنچ تیری آئورت ءُ بامن ءِ درنیام ایر کُرت ءُ گْوشان بوت۔۔۔

’’ تو ایشرا بُرت کن ئے۔۔‘‘

’’ بلے منءَ تُپنگ ءِ رکھینگ ءِ سرءَ یکین نہ یات۔۔۔منی دل گْوشان اِنت کہ ھرکس کہ کنت کہ آئرا تپنگ رکھین اِیت گُڑا آ چہ کُلا گیش حطرہ ءِ تہءَ اِنت۔۔! ‘‘

’’ بلے وتی رکھینگ الم اِنت۔۔!‘‘ سلمان گالیءِ سرءَ نشت ءُ وتءَ را بالشت ءِ سرءَ تکہ کنان گْوشان بوت۔۔۔ءُ بامن نرم نرم ءَ گْوشان بوت۔۔

’’ ھر چیز ءِ یک زمانگءُ یک وھد ءُ پاسے بیت وھدے ھما زمانگ ، ھما ساعت کیت گُڑا مردم ءَ ھچ چیزے نہ رکھین اِیت! ‘‘

’’ تو بزاں  بحت ءُ طالع ءُ کسمت ءِ سرءَ ایمان آئورتگ۔۔؟  ‘‘ سلمان جُست کُرت، ءُ بامن تْران کنان بوت۔۔

’’ منی حیال ءَ راجدپتر ءِ چھیل ءُ چانکانی تہءَ یک ذاتے ءِ چے درجگ ءُ چے حیثیت۔۔۔؟ وھدے راجدپتر یک راہءُ یک کشکے یلہ دنت ءُ دومی راہ ءُ کشکے زوراِیت۔۔یا چش بگْوش کہ وھدے راجدپتر وتی پالو ءَ بدل کنت ءُ چہ چپیں  پالو ءَ بہ راستیں  پالوءَ کیت گُڑا ایشرا نہ من داشت کن آں  ءُ نیکہ تو۔۔! ما دراہ بنیادم راجدپتر ءِ بتوءُ دُھتک ایں ، مئے چِٹءُ ساد  دگرے ءِ دستءَ اِنت، ما نہ زان ایں  کہ ما را کئے دیمءَ برگءَ اِنت، ءُ اے واقعاتانی پُشت ءَ چی یے۔۔؟  کئے راجدپترءَ دیمءَ بارت یا برگءَ اِنت۔۔؟  یک چیزے المی ھست کہ چہ مئے چماں  چیر اِنت بلے ایش مارا دیمی بران اِنت۔۔! ‘‘

ءُ سلمان گْوشان بوت۔۔۔  ’’ آ طاقت ، حدا اِنت! ‘‘

ءُ بامن بشکھندگ بوت۔۔’’ بلکنا!  بلکنا! ‘‘  ءُ سلمان جُست کُرت۔۔

’’ چے ترا حدائی سرءَ یکین نیست۔۔۔؟‘‘

’’ ھست! ‘‘

’’ گُڑا تئی حیال ءَ راجدپتر ءِ عمل ءُ حرکت حدائی سرءَ بُوگءَ اِنت۔۔؟ ‘‘

’’منءَ پٹ ءُ پول کنگی اِنت کہ راجدپتر ءِ تہ چون ھست، پرچا کہ راجدپتر ءِ تہءَ بدی ءُ سیا ہ تہاریں  قوت گیشتر زور آور گندگ بنت کہ حدا بدی ءِ سرچمگ بوت نہ کنت، حدا چہ سرءَ تاں  پاداں  نیکی ءِ نام اِنت، اگاں  نیکی ھست، گُڑا بدی چہ کُجا۔۔؟ بلے ما مُدام راجدپتر ءِ دکہ ءُ تیلانکانی تہءَ بدی ءَ گندایں ۔۔ ءُ زورءُ طاقت چے بدی یے نہ اِنت۔۔؟ ھرکس کہ ھرچنت طاقتور بوگ لوٹ اِیت گُڑا بزاں  کہ آ ھمنکس نزور ءُ کم طاقت اِنت۔۔پرچا کہ طاقت ءِ تہءَ تو مہلوک ءَ زیر کن ئے بلے آیانی ارواح ءَ گپت نہ کن ئے۔۔۔! ارواح چہ طاقت ءَ زورآور اِنت۔۔‘‘

ءُ سلمان بشکھندگ بوت۔۔

’’ تو مذہبی بُوان ئے۔۔۔!‘‘

’’ من زانگ لوٹ آں ۔۔ من نہ زان آں ۔۔۔ کہ ھر ’ارواح‘ ءِ حیال گوں  مذہب ءَ بندوک بیت۔۔۔ بنی آدم ءِ ’آئیڈل‘بگیر چہ ارواح ءَ ھم بوت نہ کنت۔۔۔! ‘‘

’’ بلے آئیڈل وت یک ارواحی ئیں ھبرے !‘‘  سلمان جُست کُرت ءُ بامن ایشرا صاف کنان بوت ’’ آئیڈل ءُ ارواح ءِ معنا ءِ تہءَ گرگ تئی وتی ادراک ءِ سرءَ اِنت کہ تو آئیڈل ءَ ارواح ءِ بزان یا کہ مہ زان، بلے منی حیال ءَ راجدپتر ءِ محرک ھما آئیڈل اِنت کہ ایشی تہءَ مردم وتی جندءِ آئیدل ءَ پیلو کنگ لوٹ اِیت۔۔کہ اے آئیڈل بنی آدم ءِ دودمان ءِ جمعہ جہد ءِ شعوری ءُ لاشعوری دنیا ءِ حزانگ چہ آئی سرگْوستاں  پُھر بوان بنی آدم ءَ جاور ءَ آئورتگ کہ آ یک آئیڈلے جوڑ کُرتگ۔۔۔ یا کہ یک آئیڈلے جوڑ کنگ ءِ درجگ ءَ رستگ۔۔ چہ وتی شعوری کشادگی ءِ سبب۔۔!  ءُ حدا اے آئیڈل ءِ بُن ءُ چمگ بوت کنت۔۔ پرچا کہ راجدپتر عیب دار اِنت۔۔۔ راجدپتر ءِ تہءَ زوراکی ءُ زُلم مان اِنت۔۔ راجدپتر ءِ تہءَ کوش ءُ کُشارے ھست، جنگءُ پساتے ھست۔۔ مُدام یک جنگ ءُ یک ایمنی یے ھست کہ ایمنی ءُ جنگ ءِ تضاد راجدپتر ءِ تہءَ گندگ بیت بلے آئیڈل ءِ تہءَ یک پیلوی ءُ یک پہکیں  محکمی ھست چہ جائیکہ ایش ساڑی نہ اَت بلے ھمے پیلوی ءِ مارشت مردمءَ دیمءَ بارت تانکہ آ سرجم ءُ سوگہ ءُ پیلوئیں  ذاتے بہ بیت ءُ چہ وتی بدیءُ سیاہ تہاریاں  برز بہ بیت۔۔!

            راجدپتر منی نزدءَ ھما پڑ ءُ میدان اِنت کہ ادءَ ذات وتءَ را گوں  پیلوئیں  قوتانی بہر کنت ءُ پیلوی ءِ جُہد ءَ کنت نہ کہ نیکی ءِ جہد کنت چیءَ کہ نیکی ءِ جُہد پیلوی ءِ جُہد اِنت ءُ پیلوی وت نیکی یے زانگ بیت۔۔!

            ءُ سلمان جُست کنان بوت۔۔

’’ گُڑا پہ وتی پیلوی ءَ تو ایدگرانی لاشاں  چہ بگْوز پمیشا کہ تو پیلوی لوٹ ئے۔۔۔؟ ‘‘

’’ یک ’وت مختاریں ‘‘ ذاتے کدی دومیانی لاشانی سرءَ ، دومیانی کمزوریانی سرءَ، وتی ذات ءِ پیلوی ءِ ماڑی ءَ نہ بند اِیت، چیءَ کہ بنیادم ءِ آئیڈل ءِ تہءَ۔۔۔۔۔۔۔ یعنی آئی پیلوی ءِ آئیڈل ءِ تہءَ ایدگرانی قدرءُ عزت چہ کُلاں  ساری کیت۔۔۔ آ چونیں  مردمے بیت کہ آئی وتی ذاتی گرذ ءُ آئی گرذ ءُ لوٹ ءُ آئی وت گرذی ءِ تہءَ ایدگہ بُن بگرات ءُ بہ سُچات چیءَ کہ آئرا پیلو بُوگی انت۔۔۔ آئی پیلوی ءِ مارشت آئرا راجدپتر ءِ تہءَ وتی جند ءِ پیلوی ءَ گوں  ھوار ایدگرانی پیلوی ءِ مارشت ءَ پہ جنگ کنگی اِنت، نہ کہ آئی واب تہل بنت۔۔۔ پمیشا من گْوش آں  کہ ما گوں  راجدپتر ءَ بندوک ایں  کہ مئے تکمیل ءُ مئے پیلوی یک ادیرگءُ یک کوہءُ کوھستگ ءِ نہ یک  تانائیں  گمبند ءِ تہ نہ بیت، بلکنا راجدپتر ءِ سردءُ گرم ءِ تہءَ مئے بہشت ءُ مئے دوزح اِنت۔۔! منی حیال ءَ بہشت ھما اِنت۔۔۔وھدے تو چہ بنیادم ءِ آئیڈل ءَ نزینک ئے ءُ دوزح چہ اے آئیڈل  ءَ دوری ءِ نام اِنت۔!

            منی دراھیں  کست ءُ کینگ، منی بیرگیری، منی حسد، منی غصہ، منی وتی جہل حیالی ءِ مارشت، منی وتی بے سوبی ءُ بے کٹی ، منی نپس ءِ بے راھی ءُ بے کشکی ءُ منی وتی آسودگ بُوگ ءِ مارشت، منی اشتاپ کاری ، منی حرص ءُ لالچ، منی وتی مادی ئیں  چیزانی منجار ءُ امبار جنگ ءُ واب، منی دولت، نام ءُ نسب، طاقت ءُ زورءُ مال مڈی جوڑ کنگءِ دراھیں  جُہد منی کمزوری اِنت پرچا کہ راجدپتر ءِ تہءَ ما ھمے چیزانی چاپ ءُ دُہل ءُ سُرنگاں  اشکنان باں ، بلے منی آئیڈل منءَ چہ راجدپتر ءَ جتا کنت کہ من راجدپتر ءِ تہءَ آنکہ بہر زورگ لوٹ آں  بلے منی آئیڈل بنیادم ءِ پیلوی ءِ آئیڈل اِنت کہ منی وتی زندءِ انکس سیاہ تہاریں  دمَگ انت کہ من لوٹ آں  کہ وت کشی بہ کن آں  پرچا کہ من چہ وتی جند ءِ ذاتءَ سک بد کیت وھدے من وتی کمزوریاں  گندآں ، بلے وھدے من بنیادم ءِ آئیڈل ءَ راجدپتر ءِ تہءَ چارآں  کہ راجدپتر ءِ تہءَ بدی ءَ ابید پمن پیلوی ءِ یک آئیڈلے موجود اِنت گُڑا من ھمیشی ءِ تہءَ دیمءَ روگ لوٹ آں ۔۔۔ ءُ من راجدپتر ءِ سَئیں  علامت یعنے دولت ، نام ءُ طاقت ءَ ابید سگّ، سینگ، برداشت، علم، زانت ، عدم تشدد ءُ ایمنی لوٹ آں ، پرچا کہ من زان آں  کہ راجدپتر ءِ چلشت کور اِنت، ءُ بے راہ اِنت، بگیر چہ بنیادم ءِ ھما آئیڈل ءَ کہ آ راجدپتر ءِ تہءَ بنیادم ءِ جمعہ جُہدءَ پد وتءَ را پدّر کُرتگ۔۔۔

پمیشا کہ بنی آدم وتی داب ءُ ارواح ءُ لاشعور ءِ مزلاں  چہ گْوزان گیشتر کشادگ بُوان اِنت ءُ گیشتر وتی پیلوی ءِ نیمگءَ رُمبان ءُ تچا ن اِنت کہ راجدپتر ءِ ایدگہ عملءُ حرکت آنکہ راجدپتر ءِ بہر اَنت بلے ایش درا ’نیک‘ نہ انت، نیکی ایوک ءَ مردم ءِ پیلوی ءِ تہءَ اِنت۔۔راجدپتر نیک نہ اِنت۔۔ بد ھم نہ اِنت۔۔بلکنا ایش مردماں  کوریں  لہڑگ ھوپارانی چلشت ءِ نام اِنت ، وھدیکہ آئیڈل مردم بُوگ راجدپتر ءِ اصل علت بوت کنت پرچا کہ ایشی تہءَ حدا ھم ھست، ارواح ھم ھست، ساہ ھم ھست، ءُ نفس ھم ھست، ! نیکہ راجدپترے بے ساہ اِنت، بے نپس ، بے دم اِنت ءُ بے منطق ءُ بے دلیل اِنت کہ ادءَ طاقتءُ زور ءَ گوں  چیز ٹھ اَنت کہ اِدءَ ھچ دلیلے کار نہ کنت۔۔۔!

            سلمان بامن ءِ گپاں  پہ دلگوش گوشداران بوت چشکہ ھردوئیں  شازادگ گوں  وتءَ بوئوکیں  جاورانی جبرءَ چہ دلءَ شموشگ لوٹ اِت ءُ وتءَ را گوں  فلسفہ ءُ پگرءَ ھمگْرنچ کنگ لوٹ اِت۔۔۔!

            شپ گْوزان اَت ءُ ھرنیمگ ءَ چپ چپالی اَت چشکہ دراھیں  کلات مردم واب برو اَنت، تنے حدّ ءَ کہ کچکانی وکّگ ءِ توار ھم آیگءَ نہ اَت کہ ھمے چپ چپانی ھردوئیں  شازادگانی تُرس چشکہ گیش کنان اَت کہ آ وتی دلگوش ءَ گوں  پکر ءُ فلسفہ ءَ کنگ لوٹ اِت، کہ بلکنا گُڈّ سرءَ ھمے پگر ءُ فلسفہ ءُ آیاں  چرایانی بدحالیں  جاوراں  چہ در بہ کنت۔۔۔

            ءُ پدا سلمان دگہ جُستے کُرت۔۔

’’چے طاقت ءِ جواب ءَ گوں  طاقتءَ دَیگ مہ بیت۔۔۔!‘‘

’’ من طاقت ءِ کارمرز کنگ ءِ سکّ بدواہ ءُ بدی دار اوں  پرچا کہ یک طاقتے بدی پیداک کنت ءُ تو اگاں  طاقت کامرز کُرت گُڑا چو بزاں  بدی گیشتر بوت۔۔! ‘‘

            ءُ سلمان جُست کُرت۔۔

’’ گُڑا اے جاورانی تہءَ ما چے بہ کن ایں ۔۔۔!‘‘

’’ گوں  عقل ءُ ھوشءَ کار بگر اِت۔۔۔!‘‘

’’ ءُ پدا دروازگ ءَ ٹُک ٹُک بوت تو سلمان وتی دیمءَ پئوجی ئیں  سپاھی یے اوشتوک دیست ءُ آئی دل دْرِک اِت، ءُ آ چی پئوجی سپاھی ءَ جُست کنان بوت۔۔۔

’’ چے حیر اِنت۔۔۔؟‘‘

پئوجی وتی ٹارچ ءَ گسءِ روژنائی ءِ تہءَ بند کنان گْوشت۔۔۔

’’ شُما دراہ بندی اِت۔۔۔ شُما اَچ اداں  درکپت نہ کن اِت۔۔۔!‘‘

ءُ سلمان ھچ نہ گْوشت۔۔۔ ءُ پدوکائی کوٹی ءَ آیان بوت ءُ پوجی تہءَ پُتر ت اَنت، آ چار پنچ پوجی اِت اَنت ءُ آیانی تُپنگ بہ آیانی کوپگاں  لونجان اِت اَنت ءُ آھنی ئیں  کُلاھانی سرءَ درچکانی دارءُ بوچ جنوک اِت اَنت چشکہ آ جنگی حالت ءِ  تہءَ بہ بنت۔۔!

سپاھی انگر آنگر چاران بوت اَنت۔۔ءُ پدا آیانی چم بہ پنچ تیری ءَ کپت اَنت کہ ھموداں  ایر اَت ۔۔۔ یک پوجی یے ءَ تپنگ زُرت۔۔۔

’’ اے ادءَ پرچے۔۔۔؟‘‘

سلمان ھچ ھبر نہ دات۔۔۔بامن پاد نہ یات۔۔۔

’’ شُما جنگ کنگ لوٹ اِت۔۔! ‘‘  پدا آ بامن ءِ نیمگءَ دست تچک کنان چہ سلمان جُست کُرت۔۔

’’ اے کئے اِنت۔۔؟ ‘‘

’’منی سنگت اِنت۔۔‘‘  بامن وت گپ نہ جت۔۔۔

پوجی تُپنگ ءَ زرت اَنت ءُ انگر آنگر چاران پد و پد چہ دروازگ ءَ در کپت اَنت ءُ چہ دروازگ ءَ درکپگ ءَ ساری آیانی کماندار وتی چکّ پروشت ءُ تپنگ ءَ پدءُ پد سلمان ءِ دستءَ دیان جُست کُرت۔۔۔

’’ ایشرا لائنس ھست چے۔۔؟ ‘‘

’’ ھو! ‘‘  سلمان تچکیں  تپنگ ءَ را سپاھی ءَ دست گپت۔۔۔

ءُ پدا آ درکپت اَنت تو سلمان ءِ پِس رحمن پُترت ءُ نوں  بامن آئی دیمءَ پاد اھت۔۔۔ پیریں  رحمن گْوشان بوت۔۔۔

’’ چے پئوج راستی اھتگ۔۔۔؟  چے ماں  دراہ بندی ایں ۔۔۔ ؟ آخر اے چے بوتگ۔۔۔؟  ‘‘  ءُ پدا رحمن حال دات کہ ھر نیمگءَ پئوج اوشتاتگ ءُ دراھیں  راہ بند اَنت۔۔ سلمان کلاک ءَ چاراِت کہ شپءِ سَے بج بُوگءَ اَت۔۔ ءُ آ وتی کوٹی ءِ تہءَ بندی ، سُہب ءِ راہ چار بوت اَنت۔

٭٭٭

(14)

روچ دراھت گُڑا گوں  روچءِ بُرز بُوگ ءَ ٹکا ٹکا تپنگانی توار یک مرکءِ پیمیں  چپ چپائی یے ءِ دل ءِ تہءَ بُڈ روان یک چیگانٹے جوڑ بوت ءُ مہلوک ءِ کوکار ءُ جگا ءِ توارے ھرنیمگ ءَ پرشت ءُ گوں  ھمیشی ھوار یکوارے پدٹکا ٹکا تپنگانی توار بوت ءُ پدا گُومبگے ءِ توار بوت چشکہ ڈگارے جُمب اِیت ءُ گوش کر بہ بنت۔۔۔!

            سلمان ءِ پیریں  پس لٹ ءَ بند کنان سلمان ءُ بامن ءِ کوٹی ءِ تہءَ اھت کہ آ ھردو کھڑکی ءِ بُن ءَ ٹنڈ ءُ لوچیں  درچکاں  بگیر دگہ ھچ چیزے گندگءَ نہ اِت اَنت۔۔!

            سلمان وتی پسءَ چہ دروازگءَ پتران دیست تو دورکنان آئی دستءَ گپت ءُ آئرا تہت ءِ سرءَ نندارینت۔۔۔

’’ تو بہ نند ابا! حدا خیر کنت۔۔‘!‘‘

ءُ پیریں  رحمن وتی ھوش ءُ سارءَ برجاہ داران گْوشان بوت۔۔۔

’’ بلے ایش چے بُوگءَ اِنت؟ چے اے توپ ءِ گلولگ شاھی ماحل ءَ ڈھرینگءَ اَنت۔۔۔؟ چے آ خان ءُ آئی دراھیں  کہول ءُ کالہ ءَ کُشگ لوٹ اَنت۔۔؟  احمد یار خان زندگ اِنت یا کہ مُرتگ۔۔؟ ‘‘

پیریں  شازادگ کہ آئی  مچاچ ءُ بروان دراہ اسپیت بوتگ ات ءُ آئی پیشانی کرنچ بوتگ اَت چہ سلمان ءُ بامن ءَ جُست کنان بوت کہ بامن تنے وھدی چہ کھڑکی ءِ بُن ءَ نہ سُر اِتگ اَت ءُ آ یک کرار ءَ وتی چم ءُ گوشاں  جنان ڈنّ ءِ ندارگ ءَ اِشکنگ ءُ چارگ لوٹ اِت بلے ادءَ کس درانہ اَت، ءُ زانگ نہ بوت کہ اے تپنگانی توار چہ کتبی نیمگ ءَ آیگءَ اَت، چہ شاھی ماحل ءَ آیان اَت ءُ کس نہ زانت کہ  اے دمان شاھی ماحل ءِ تہءَ چے بُوگ ءَ اَت۔۔۔ چے شاھی ماحل گُڈّی ئیں  گومبگ ءُ توار ءَ پد ڈھرتگ اَت کہ بلکنا ایش توپ ءِ توارے اَت کہ ساری ءَ تپنگانی توار اَت۔۔!

            ءُ پدا بامن وتی دیمءَ گردینت ءُ دراھیں  توار اوشتات اَنت نہ کہ مہلوک ءِ گلبدگ ءُ کوکار اِشکنگ بوت ءُ نیکہ تپنگانی ٹکا ٹکا ءِ توار اھت، بلکنا یک وارے پدا مرک ءِ پیمیں  چُپی یے ھر نیمگءَ مان اھت۔۔۔

            بامن ءُ سلمان جہل بُن ءَ بالشتانی سرءَ نندوک بوت اَنت وھدیکہ پیریں  رحمن تہت ءِ سرءَ نندوک بوت۔ ءُ آ ھر سئے گپ نہ جت چشکہ آیوکیں ساعتاں  اے جگاءُ کوکار ءِ توارءُ اے تپنگانی ٹکا ٹکا یکوارے پدا بنا بیت۔۔؟  ءُ چشکہ آ پکر جنان بوت اَنت کہ اگاں  اے رندی چش بوت گُڑا ھچ چیزے نہ مان اِیت۔۔!

’’ تئی حیال ءَ خان زندگ اِنت یا کہ تنی وھدے اے توپ ءُ گلولگانی تہءَ مُرتگ ءُ بیران بوتگ۔۔۔؟ ‘‘  پیریں  شازادگ چشکہ پہ خان ءَ باز پریشان اَت ءُ زوتاں  زوت زانگ لوٹ اِت کہ گوں  خان ءَ چے بوتگ؟ ءُ آ خان ءَ ’احمد یار‘ گْوشان اَت کہ گوں  آئی ’خان‘ ءُ میر ءِ لقباں  ھم جنگءَ نہ اَت کہ اچ ایشی پدر بوگءَ اَت کہ آ خان ءَ یک بد بہتیں  ءُ بے کسمتیں  ءُ بے طالعہ ئیں  مردمے شمار کنان اَت کہ آئی استال گردشت کنان گوں  چشیں  جاورے ءَ مان اھتگ اَت کہ گُڈسر ءَ آ توپ ءُ تپنگانی بہر بوتگ اَت۔۔!

ءُ سلمان وتی پسءَ تسلا دیان گْوشت۔۔۔

’’ حدا حیر کنت۔۔۔ خان زندگ ءُ سلامت اِنت۔۔۔، پئوجی وھدے راجدپتر ءِ یک  مزنیں  مردمے ءَ بندی کن اَنت، گُڑا مزاحمت بیت، بلکنا مہلوک ءَ تُرسینگ ءِ ھاترءَ اے دراھیں  ٹکا ٹکا بوگءَ اِنت۔۔خان زندگ ءُ سلامت اِنت۔۔۔ خان چشیں  نادان ءُ نابزانتے نہ اِنت کہ توپءُ گلولگانی دیمءَ کئیت۔۔؟ خان ءِ بندی کنگ چے مشکلءُ گرانیں  حبرے۔۔؟  بلے پئوجیانی وتی یک شون ءُ راھبندے۔۔۔ حدا خیر کنت۔۔۔! ‘‘

ءُ پیریں  شازادگ رحمن کہ وت زانتکاریں  مردمے کہ آ شاھی ماحل ءِ دراھیں  سردءُ گرمءَ دیستگ اَت ءُ آسرءَ سارت ءُ گرم ھرچیز گْوستگ اَت ، یک آہ سڑدے کش اِت ءُ گْوشان بوت۔۔۔

’’ منی حیال ءَ اے احمد یار ءِ گُڈّی ئیں  روچ اَنت۔۔! مرچیءَ چہ آنگر احمد یار، احمد یار اِنت، نیکہ خان اِنت، ءُ نیکہ میر اِنت۔۔ اگاں  زندگ مان اِیت گُڑا دراھیں  راجدپتر ءِ تہءَ چہ کُلاں  سیاہ بہت ءُ سیاہ طالعہ ئیں  خان ءِ نامءَ یات بیت۔۔! ‘‘

ءُ بامن ءِ نیمگءَ چاران پیریں  شازادگ گْوشان رحمن جُست کنان بوت۔۔

’’ تئی پِس کُجا اِنت۔۔؟ ‘‘

’’  منی پِس دو روچ ساری ءَ مستونگ ءُ خضدارءَ شُتگ اَت، ساریءَ خضدار ، پدا مستونگ، تنے وھدی نہ اھتگ اَت، بلے نہ زان آں  کہ مروچی مستونگ ءَ سربوتگ یا کہ تنی وھدی خضدارءَ اِنت۔۔! ‘‘

ءُ پیریں  شازادگ گْوشان بوت۔۔

’’ شر اِنت کہ آڈنّ ءَ اِنت، نیکہ پئوج آئرا ھم زندگ نیشت۔۔ بلکنا مارا دراھاں  کشگ بیت۔۔ کئے زانت۔۔؟  اے سکیں  جاور اَنت۔۔!  ھچ ایشی گیش تہلیں  جاور چشکہ ھما دمانءَ ھم نہ اھتگ اَت وھدے خان وتی آزاتی ءِ جار جتگ اَت ءُ پدا الحاق ءِ الحاق نامگءَ دستخط کُرتگ اَت!  مروچیگیں  روچ اَچ ھما دراھیں  گْوستگیں  روچاں  سیاہ، تہل ءُ ترسناک اِنت، نہ زان آں  منءَ پرچے اے مارشت بُوگءَ اِنت کہ احمد یار زندگ نہ اِنت۔۔! ‘‘

پیریں  شازادگ رحمن ءِ ھوش گوں  خانءَ دلگوش اَت کہ آئی دلءِ تہءَ نہ زان آں  پرچا اے تُرس نشتگ اَت کہ خان میر احمد یارخان زندگ نہ اِنت۔۔!

            چُپی تاں  دیرءَ منت ءُ یکوارے پدا دوارگ ٹکا ٹکا ءِ توار بوت۔۔۔ بلے دیردیرءَ ءُ دُور دُورءَ۔۔۔ ءُ دوارگ چُپی بوت۔۔۔

بامن ءُ سلمان کاپرءِ چیرءَ اھت ءُ اوشتات اَنت۔۔ بلے رحمن آیاں  منع کُرت کہ آ ڈنّ ءَ در مہ کپ اَنت کہ تنے وھدی ھر چیز بوت کُرت۔۔۔ ءُ سک حبر ھم بوت کُرت۔۔ کئے زانت۔؟ چاستءُ پدا نیمروچ بوت ءُ پدا ھچ توار ءُ تکے نہ بوت۔۔۔ بامن ڈنءَ در کپت ءُ کاپرءِ تہءَ چاران بوت کہ دروازگ ءِ بُن ءَ پئوجی تنے وھدی اوشتوک اِت اَنت۔۔

رحمن پاد اھت۔۔۔

’’ من چُک ءُ زہگاں  دلجم بکن آں  کہ تانکہ آ درمہ کپ اَنت۔۔! ‘‘  ءُ آ چہ کاپر ءَ بہ دروازگ ءَ آ دیم گسءِ دومی بہرءِ تہءَ شُت کہ ھموداں  کہ سلمان ءِ ایدگہ مردم، کسانیں  گْوھار، براس وتاک اِت اَنت۔۔

روچ بیگاہ بوت ءُ پدا شپ ءَ اھت ءُ اے شپ ھم پکرءُ پریشانیانی تہءَ گْوست کہ کس نہ زانت کہ زی شاھی ماحل ءِ بُنءَ چے بوتگ اَت۔۔!

            ھما دومی سُہب ءَ پئوجی چہ دروازگ ءِ دپءَ دور بوت اَنتءُ رامین تچان ءَ اھتءُ پُترت۔۔۔

’’بامن تو ماس ءَ پریشان کُرتگ۔۔۔ من ھم شاھی ماحل ءِ تہءَ گٹ ءُ گرپتار بوتگ اِت کہ نوں  ھرچیز پد و پد وتی جاگہءَ اھتگ گُڑا من چہ گسءَ کایاں  کہ ادءَ ماس ءُ ماہناز ءَ تسلا داتگ کہ ھر چیز خیر اِنت۔۔!‘‘

ءُ سلمان رامین ءِ گپاں  چہ یک گوش ءَ اشکنان چہ دومی گوش ءَ درکنان اصلی ئیں  حبرءَ جُست کُرت۔۔۔

’’ خان صاحب ءِ حالاں  بدئے، کہ خان زندگءُ سلامت اِنت۔۔!‘‘

ءُ رامین گْوشان بوت۔۔۔

 ’’ خان صاحب ءَ پئوجی یک پئوجی گاڑی یے ءِ تہءَ شال ءَ بُرتگ۔۔۔ ! آ بندی کنگ بوتگ۔۔! ‘‘

’’ بلے اے تُپنگ ءُ توپانی توار پرچے۔۔؟ ‘‘ بامن جُست کُر تءُ رامین پسّو دیان گْوشت۔۔۔

’’ لہتیں  مردم باگءَ ’بولیوارڈ‘ ءِ مزنیں  سڑک ءِ سرءَ مُچی کُرتگ اَت ءُ خان ءِ حق ءَ نعرہ جنان اِت اَنت کہ پئوجی آیانی سرءَ تپنگ کاری کُرت ءُ گْوش اَنت کہ  دہ  یازدہ مردم سڑک ءِ سرءَ گوں  اولی ٹکا ہ ءَ لتڑی جنان شہید بوتگ اَت کہ ھما دمان ءَ پئوجی آیانی لاشاں  چست کُرتگ اَت ءُ نہ زان آں  کُجا برتگ اَت۔۔!‘‘

’’ ءُ اے توپانی توار پرچا۔۔؟ ‘‘  بامن دیمترءَ جُست کنان بوتگ اَت کہ نوں  پیریں  شازادگ ھم ھموداں  اوشتوک رامین ءِ حبراں  چپ چپ اِشکنان اَت۔۔ءُ رامین دیمترءَ حال دیان بوت۔۔۔’’ اصل ءَ خان دو  روچ ساری وتی ماحل ءِ سرءَ آزات بلوچستان ءِ بیرک ءَ بُرز کُرتگ کہ اے بیرک ماحل ءِ گُڈّی ئیں  مزل ءِ ٹل ءُ بُرج ءِ سرءَ جنوک اَت کہ پئوجی ھمیشرا توپ جت اَنت کہ ٹُل ڈھریتگ ءُ بیرک ھم بال کُرتگ اَت۔۔!‘‘ 

ءُ پیریں  شازادگ گْوشان بوت۔۔۔

’’ احمد یار۔۔؟ ‘‘

’’ خان صاحب یک پئوجی افسرے ءَ بُرت ءُ گاڑی ءِ تہءَ سوار کُرت۔۔!‘‘

’’ چے پئوجی افسر آئرا گِران ءُ تیلانک دیان بُرت۔۔؟‘‘  آ جُست کُرت ءُ رامین ھمے جُست ءِ سرءَ چشکہ ھبکہ بوت کہ آخر واجہ کار رحمن اے جُست ءَ پرچے کنگءَ اَت۔۔ءُ آ پسو دیان بوت۔۔ ’’ پئوجی افسر آئرا سلام دات ءُ گوں  عزت ءَ گاڑی ءِ سرءَ تہءَ سوار کُرت۔۔‘‘

’’ تو کُجا ات ئے۔۔۔؟‘‘  سلمان جُست کُرت۔

’’ من گوں  داروگہ دُرّا  ءَ گوں  وزیر دربارجہل چوکیدارانی کوٹی ءِ بُن ءَ نشتگ اِت ایں  کہ پئوجی اھت اَنت ءُ آ داروگہءَ جُست کُرت اَنت کہ خان کُجا اِنت، ءُ پدا ما ھر سَئے بُرز ءِ مزل ءَ خان ءِ کوٹی ءِ تہءَ شُت کہ خان صاحب ساری بشکھندگ بشکھندگ  مارا وش آمد ءُ برآمد کنان بوت ءُ بگلءَ گپت ءُ دروت دات۔۔ ءُ پئوجی کرنل آئرا سلیوٹ جت ءُ گوں  عزتءَ جہل ءَ آورت ءُ گاڑی ءِ تہءَ سوار کُرت ءُ پدا گاڑی رادگ بوت۔‘‘

پیریں  شازادگ چشکہ وش بوت کہ احمد یار زندگ اِنت۔

ءُ پدا سلمان ءُ بامن چہ وتی بنگلہ ءَ درکپان شاھی ماحل ءِ نیمگءَ در شُت اَنت تانکہ پہ وتی چم بہ گند اَنت کہ دو روچ کلاتءِ تہءَ چے بوتگ اَت۔۔!

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

چہ رامین ءِ سیر ءُ آروس ءَ ساری بامن ءَ زانت کہ آئی پِسّ میر حمل ءِ نیت چہ خان ءَ دگہ پیمءَ اِنت ءُ آ وتی باندات ءِ باروءَ وت یک پیسلہ یے کنگ لوٹ اِت کہ اے پیسلہ آنکہ پرائی تہل ءُ سک اَت بلے میر حمل وتی بازیں  ’رازداریں ‘ پیسلہاں  کنگ لوٹ اِت کہ ایشانی تہءَ آئی وتی جندءِ رضا ءُ مرضی ھوار اَت کہ گوں  خان ءِ لوٹ ءُ گزراں  آئر ھچ بکارے نہ اَت ، چیءَ کہ شازادگ میر حمل ، خان ءِ نزورءُ کمزوریں  پیسلہاں  بلوچستان ءِ ویلءُ جنجالانی مزنیں  سببے حیال کُرت ءُ آ لوٹ اِت کہ کہ وتی جندءِ سرءَ چہ یک زرمبشت ءُ یک تحریک ءُ یک چنءُ لانچے جوڑ بہ کنت بہ ٹاھین اِیت ، ءُ اڈ بہ دنت تانکہ ڈیھ ءُ ڈگارءِ باروءَ یک سرجمیں  ندارگ یا کہ راہ کشکے دیمءَ بئیت کہ تنے وھدی چشیں  راہ ءُ کشکے درا نہ اَت۔۔!

            شازادگ میر حمل چہ خان ءِ بندی گری ءَ لہتیں  روچ ساری حال داتگ اَت کہ آ مستونگ ءُ خضدار ء ِ دوڑہ ءَ شتگ ، چشکہ بامنءِ حیال اَت بلے نوں  خانءِ بندی گری ءِ دہمی ءُ دوازدہمی روچ ءَ حال رست کہ شازادگ میر حمل گوں  وتی شست ءُ ہپتاد مردماں  یاگی بوتگ ءُ کوھاں  گپتگ ءُ دومی نیمگءَ سردار نوروزخان زہری ھم کوھانی تہءَ یاگی بوتگ اَت۔۔۔

            اے ہردوئیں  یاگی گڑپ ءُ ٹولیانی جنگ، ءِ تہءَ دگہ ھچ پرکے نہ اَت بگیر اَچ ایشی کہ نواب نوروز خان، خان ءِ بندی گری ءَ پہ وت یک بلوچی پیگورے حیال کنان اَت ، سرکارءِ بدی داری ءَ کوھاں  گپتگ اَت ءُ جنگ ءُ مڑایے بنا کُرتگ اَت کہ آئی جنگ بلوچی گیرت ، نام ءُ نسب ءُ عزتءُ شان ءِ باروءَ اَت ، کہ ایشی تہءَ ون یونٹ ءِ پروشگ ، صوبہانی نام ءَ برجاہ دارگ ، صوبہانی تہءَ آیانی کْوھنگیں  ھندءُ علاقیانی ھوری ءُ ھوارسواری مان اَت ، چشکہ سندھ ءُ پنجاب ءِ بازیں  ھند ءُ علاقہ کہ آ بلوچستان ءِ بہر اِت اَنت بلے چہ پرنگیانی دستی ءَ نو ایش پنجاب ءُ سندھ ءِ بہر بوتگ اَت۔۔۔

            ءُ گُڈّ سرءَ نوروزخان ءِ لوٹ ءُ گزرانی تہءَ ملک ءِ تہءَ جمہوریت ءُ بروبری ءِ لوٹ ھم مان کنگ بوت کہ اے لوٹ بندات ءَ ساڑی نہ اَت چیءَ کہ نوروزخان وتی قومی شناست ءُ بلوچی گیر تءَ چہ جمہوریت ءَ گیشتر مستر ءُ مزن حیال کنان اَت۔۔!

            بلے میر حمل ءِ یاگی گیری ءِ سبب بلوچستان ءِ پچ گپتگیں  ھندءُ علاقہاں  یکوارے پدا بلوچستان ءِ تہءَ ھور کنگ اَت ءُ بلوچستان ءَ یک گیر مذہبی، سیکولر ءُ لبرل ھندءُ علاقہے جوڑ کنگ اَت، کہ ایشی تہءَ ’خان‘ ، ’سردار‘،’ ءُ ’نواب‘ کس ھور نہ اَت، بلکنا استمان اولس ءِ جمعہ واھگ ءُ ھُبانی سرءَ ایش حیال کنگ بوتگ اَت۔۔!

            اے دوئیں  زْرمبشتانی تہءَ مزنیں  پرکے نہ اَت بلے انگت ھست اَت چیءَ کہ نوروزخان یک قبیلہ ءُ قومے ءِ مستر اَت کہ آئی اولی واھگ وتی گیر ت ءُ وتی شان ءُ شرپ اَت کہ ایش گیشتر انفرادیت پسند اَت، وھدیکہ ایشی گیرت ءُ شان ءُ شرپ ءِ دراھیں  حیال تھامور ءُ گب ءُ تہار اِت اَنت کہ انونیں  جاورانی تہءَ بلکنا ایش یک دگہ چیزے ءِ لوٹ اَت۔۔۔بلکنا دنیا چہ گیرت، شانءُ شرپ، ءُ نیکی ءُ بدی ءِ تعریف ءُ سپت ءُ سناھاں  چہ دیمءَ شُتگ اَت۔۔ بلکنا اے دنیا کہ ایشی تہءَ مان زندگ اِت ایں  یک نوکیں  دنیایے اَت کہ ادا نیکی ءُ بدی ءِ قوتاں  چارگءِ کچءُ کیل بدل اِت اَنت یا بلکنا دنیاءِ تہءَ چشیں  نیکیءُ بدی ء ِ ھچ حیال ءُ پکرے ھم ساڑی نہ اَت کہ اُدءَ درھیں  مردم ھم تپاک بہ بوتین اَنت۔۔ ءُ گاں  چشیں   نیکی ءُ بدی ، عزتءُ شانے موجود ءُ ساڑی اَت گُڑا الّم نہ اَت کہ چہ ایدگہ ڈنی دنیا ءَ ھم منوکیں  حبرے بوتیں ۔۔۔ یا بلکنا یے دنیا ءِ تہءَ نیکی ءُ بدی ءِ دراھیں  حیال ءُ پکر مردمانی وتی وت گڑیں  پکر اِت اَنت کہ ایش پمیشا جوڑ کنگ بوتگ اَت تانکہ مئے زند بہ گْوز اِیت۔۔ نہ کہ اصلی دروشم ءِ تہءَ اے دنیا یک کورءُ زُبنیں  راھبند ءُ کشکے ءَ روان اَت کہ ایشرا بلکنا ھچ معنا ءُ متلبے ھم نہ اَت۔۔۔!

            بلے ھر جاور ءِ تہءَ ءُ ھر زمانگءِ تہءَ مردمانی یک وتی پکرے ھم اَت کہ اے پکر تاں  یک حدے ءَ راست اَت، تانکہ ایشی یک لوٹ ءُ گزرے اَت۔۔۔ ءُ وھدیکہ اے لوٹ ءُ گزر پیلو بوتیں  تو رندءَ بلکنا اے راہ شون ءُ راھبند ءِ لوٹ ھم مہ بوتیں ۔۔۔!

            چشکہ مروچیگیں  بلوچستان ءَ یک نوکیں  علم ءُ زانت ءُ یک نوکیں  جُہدے لوٹ اِت۔۔۔ ءُ بلکنا وھد ءُ زمانگ ءِ گاڑی ءِ تہءَ نوکیں  ارواحے اھتگ اَت کہ آخر اے ریل ھم تچان ءَ بوتگ اَت پمیشا نوں  یک راھبندءُ یک کشکے نہ اَت بلکنا ھرراھبند ءُ ہر کشک ءِ وتی گزرءُ وتی لوٹ اِت اَنت ءُ بلکنا شازادگ میر حمل ءِ راہءُ کِشک گوں  نوکیں  دنیا ءِ لوٹ ءُ گزراں  گوں  گیشتر میل داشت اَنت۔۔ پمیشا کہ میر حمل وتی راہءُ کشک ءَ نوکیں  دنیا ءِ لوٹاں  گوں  ھم تپاک کُرتگ اَت کہ اگاں  باندات ءِ بلوچستان ءَ اے دنیا ءِ تہءَ زندگ بُوگی اَت گُڑا ایشرا بلکنا سیکولر، لبرل، ءُ جمہوری بوگی اَت، ءُ ایشی تہءَ زالکارءُ زالبولانی ھم یک ھندءُ جاھے بُوگی اَت، کہ تاں  مروچیگیں  روچءَ زالکار ءُ زالبولانی ھچ ھندءُ جاھے زانگ نہ بوت کہ آیانی ودی بُوگ، مزن بُوگ، سیر ءُ آروس بُوگءَ پد، زہگ مزن کنگءَ پد دگہ چے کار اَت۔۔؟ چے آیاں  پمیشا پیدا بُوگی اَت کہ آ بمر اَنت۔۔؟  ڈیھ ءِ تہءَ نوں  ایش یک چٹ نوکیں  زْرمبشتے اَت کہ اَچ اوداں  ساری ادءَ کْوھنگیں  راہءُ راھبند ءِ باروءَ گپ بوت کہ بلکنا خان میراحمدیار خان اے کْوھنگیں  دورءِ گُڈی ئیں  راہءُ نشان اَت ءُ شازادگ میر حمل چشکہ یک نوکیں  بنداتے کُرتگ اَت۔۔۔!

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

لہتیں  روچاں  پد بامنءَ وتی پِس ءِ یک نِمدی یے رست کہ آئی تہءَ بامنءَ خبر کپت کہ آ گوں  وتی لشکر ءِ شستءُ ھپتاد مردماں  بہ اوگانستان ءُ انونیں  پاکستان ءِ سیم سرءِ ھندءُ بہ ’سرلٹ‘ ءِ سرءَ سلاح بند گوں  پاکستان ءَ جنگ کنان اِنت، ءُ چہ اوگانستان ءَ کمک لوٹگ ءَ اَت۔۔!ءُ وتی نِمدی ءِ تہءَ آ چہ بامن ءَ ھمے اُمیت کنان اَت کہ بامن ھم گوں  آئی ھور بیت۔۔!

            بامن وتی پِس ءِ نِمدی ءَ وانان بوت کہ اولی وار آئرا چشکہ تور اِت کہ آئرا زندءِ تہءَ پر وتی مرکءُ پہ وتی زندءَ یک اھمیں  پیسلہ یے کنگی اَت۔۔۔چشکہ ساری ءَ آ اے باروءَ کدی انکس پکر نہ کُرتگ اَت بلکنا وتی کتاب، وتی سیل ءُ شکارءُ وتی سیل ءُ سواد ءُ وتی پکرءُ فلسفہ ءِ تہَ مشکول بوتگ اَت ءُ شپ ءَ وپسگ ءُ واب ءِ وھداں  آ زندگانی، ءُ مرک، ارواح، ارواح ءِ دوارگ زندگ بُوگ، حدا، راجدپتر، نیکی ءُ بدی، گناہ ، ثواب، ھستءُ وجود، تہاری ءُ روژنائی ءُ شپ ءُ رو چانی باروءَ پکر جنان بوتگ اَت کہ ایش بازمزنیں  پکر ءُ حیال اِت اَنت کہ اے پکرءُ حیال ھمااِت اَنت کہ آ یونان ء ِ مردماں  پنچ صد سال پیش بے واب کُرتگ اَت ، ھندوستان ء ِ مردماں  چہ چارھزار سال ءَ تکانسر ءُ بے جار کُرتگ اَت ءُ چین ءُ جاپان ءِ مردماں  چہ ھزارءُ کپے ءَ پریشان کُرتگ اَت کہ گُڈ سرءَ چشکہ اے دراھیں  جُست ءُ پدانی بارءُ گرانی آئی سرءَ اھتگ اَت کہ آ دنیا ءِ تہءَ اگاں  پیدا بوتگ اَت گُڑا آئراھمے جُست ءُ پدانی یک پسویے دیگی اَت۔۔۔ چشکہ بہتءُ طالعءُ کسمت، آئی حق ءَ پیسلہ کُرتگ اَت کہ آ وتی دورءُ وتی زمانگ ءِ راستی ءُ حقیقتانی درنیام ءَ ساڑی اے جُست ءُ پدانی پسوءَ دربہ کُرتیں ۔۔۔ پرچا کہ المی اِنت کہ اے جُستءُ پدانی پسّواں  ھما مردم شوھاز بہ کنت، کہ آ مزنیں  شارءُ آباتیانی تہءَ زندگ اِت اَنت یا کہ باز ونتگ اَت ءُ دنیا ءِ نامی ئیں  وانگ جاھاں  داخل بوتگ اَت، بلکنا یک پد منتگیں  راج ء ِ تہءَ ھم ھنچشیں  مردم ودی بوت کُرتاں  کہ آ گوں  زندءِ ’مرکءُ زندی‘ جُستانی سرءَ چار ءُ بچار بہ کُرتیں ۔۔۔!  ءُ بلکنا کدرت مہربان بوتگ اَت کہ چشکہ اچ آئی دستاں  اے کارءَ گرگ لوٹ اِت۔۔!

            پمیشا بامن چشکہ وتی راجدپترءِ کارءُ کرد ءَ وتی ’رول‘ ءَ زانتگ اَت کہ ھمے زانتءِ سبب ءَ آ وتءَ را چہ دومی شازادگاں  جتا حیال کنان بوتگ اَت کہ آیان پکرءُ حیال تاں  شاھی ماحل ءَ ساڑی اِت اَنت یعنے شاھی ماحل ءِ اید یم آدیم ءَ چکران اِت اَنت، وھدیکہ آ ئی یعنے بامن ءِ پکرءُ حیال دنیائی پکرءُ حیال اِت اَنت، کہ آ ھمیشانی پُشت ءُ پدا روگ لوٹ اِت  ءُ آئرا وتی دلءِ تہ ءَ اے مارشت مُدام سکھین دات چشکہ آ اے کارءَ چہ ایدگہ مردماں  بلکنا پہ شری ءَ کُرت کُرت۔۔۔ پرچا کہ آئی دراھیں  پکرءُ حیال چہ بندات ءَ ھمے پیمءَ ات اَنت ءُ آئی کانپول ءِ چیر ءَ آئی دماغ ءُ مجگ ءِ تہءَ حداءُ کُدرت ھمے حبراں  چشکہ مان کُرتگ اَت کہ آ اے دنیا ءِ تہءَ دگہ ھچ کار مہ کنت، دگہ ھچ پکر مہ جنت، ءُ دگہ ھچ رومان ءُ رومائشتے ءَ گوں  وتءَ را مشکول مہ داراِیت، بلکنا زندگانی ءُ مرک ء ِ ھمے جُستاں  گوں  دلگوش بیت کہ آئی زندءِ مول ءُ مراد چشکہ ھمیش اَت ءُ دگہ ھچ چیزے نہ اَت۔۔۔

            ءُ نوں  آئی پِسّ ءِ نِمدی آئرا دست اھتگ اَت ءُ اے نِمدی ءِ تہءَ آئی پس اَچ آئی ھمے لوٹ کنان اَت کہ آ اگاں  بلوٹ اِیت گُڑا پہ ’جمہوریت‘ ، پہ ’لبرل ازم‘ ، پہ ’سیکولرازم‘ ءُ پہ راجی انصاف ءَ آ اے زرمبشت ءِ تہءَ بہر زُرت کنت۔۔!

            ءُ آئی پِس ءِ نمدی آئی حیال ءُ پکرانی تہءَ یک ھارءُ توپانے آئورتگ اَت کہ آ نہ زانت کہ چے پیم ءَ آ وتءَ را گوں  دنیاءَ ھم تپاک بہ کنت۔۔؟  گوں  وتی پس ءَ ھم تپاک بہ کنت۔۔۔کہ آئی چہ بندات ءَ ھمے جُہد بوتگ کہ آ پہ وت یک ھنچشیں  راہءُ کشکے شوھاز بہ کنت کہ ایشی تہءَ آ وتی زندءِ، وتی جندءِ المیں  آزاتی ءَ بزانت کہ آئرا حدا اے دنیا ءِ تہءَ پرچے ءَ پیدا کُرتگ اَت۔۔!

            ءُ آ وتی زندءِ شوھاز ءَ وتی قومءِ درتہ پُچ ءُ لنگڑءُ شدیکیں  مردمانی حذمتے کنگ لوٹ اِتءُ اے درگت ءَ آ وتی جندءِ پکرءُ فلسفہ یے دیمءَ آرگ لوٹ اِت کہ ایش چہ ایدگہ دنیا ءَ چٹ جتائیں  پکرءُ فلسفہ یے بہ بیت کہ کسے ایشی تہءَ مان مئیت، ءُ کسے ایشی تہءَ وتی وارءَ راست مہ کنت ءُ کسے ایشی تہءَ وتءَ را مہ پیڑین اِیت۔۔۔!

            ءُ نوں  اگاں  آ گوں  وتی پِس ءَ شُت ءُ وتی اے دراھیں  پکرءُ فلسفہ ءَ یلہ دات گُڑا آئرا چے رس اِیت۔۔؟  چے آ وتی زندءِ مولءُ مرادءَ زانت۔۔۔! چے لبرل ازم، جمہوریت، سیکولرازم ءُ راجی انصاف ءِ جارءُ نعرہ کہ آئی پِس ایشاں  وتی سرءِ سرجگ کُرتگ اَت آئی دست کُمک بوت اَنت۔۔؟ ءُ چے اے نعرہ ءُ جار، یعنے لبرل ازم، جمہوریت، سوشلزم، سیکولرازم، ءُ راجی انصاف ءِ جارءُ نعرہ چش ارواح، حدا، بہشتءُ دوزح، ءِ پیمءَ جارءُ نعرہ نہ اِت اَنت، چے اے نعرہ ءَ ھم وتی گُڈّ سرءَ مابعدالطبیعاتی نہ اِت اَنت۔۔؟  چے نعرہ ءُ جارانی پُشت ءَ انسان ءِ وتی وت گرزی ءُ وتی ذاتءِ واھگ ءُ ھُب چیر نہ ات اَنت۔۔؟  ءُ چے اَچ اے نعرہاں  پد مئے زند بدل بوت۔۔؟

            چے مئے راج کہ تنے وھدی پہ دست ڈگار ءِ لاپءِ سرءَ پل کش اِت ءُ کشت ءُ کشار کُرت ءُ ادءَ تنے وھدی یک کْوھنیں  راجی زندے چارمکنڈاں  مان اھتگ کہ ایشی تہءَ علم ءُ زانت نہ اَت کہ تنے وھدی ادءَ مردم رَمگءُ پس چارینت ءُ لڈ ءُ بار کُرت اَنت گُڑا چے اودءَ سوشلزم، سیکولرازم ءُ جمہوریت ءِ جارءُ نعرہ جنگ یک شریں  حبرے اَت۔۔؟ ءُ چے  اے ڈول بوت کُرت کہ مردم وتی کْوھنگیں  عزتءُ نام ءُ نسب ءِ ھیالاں  پرے ’مابعدالطبیعاتی‘ نعرہ ءُ جاراں  یلہ بہ دَینت ، وھدیکہ آیانی عزت ءُ نام ءُ نسب ءِ نام، مابعدالطبیعاتی نہ ات اَنت بلکنا ٹھوس دروشم ءِ تہءَ آیانی دیمءَ ساڑی ءُ موجود اِت اَنت کہ آ شپ ءُ روچ ھمیشانی تہءَ زندگ اِت اَنت ءُ ھمیشانی تہءَ آیانی نندگ ءُ پادآیگ ءُ آیانی مرکءُ زند اَت کہ پرے ’قدراں ‘ آ مُرت اَنتءُ پرے قدراں  آ زندگ اِت اَنت ءُ ھمے کْوھنگیں  قدرانی تہءَ آ وتی زندءِ مولءُ مرادءَ دیست اَنت کہ آیانی براس کُشی، قومداری جیڑہءُ جنگ، زمینءِ دعویٰ، جاگیر ءُ منجارانی سرءَ جنگءُ مڑا، دومی ءِ سیم سرانی قدر کنگءُ پہ وتی سیمسراں  مِرگ، ءُ پدا ۔۔۔۔آیانی میڑھ ءُ مرکہ، آیانی وشیءُ وشالی ءُ آیانی مرک ءُ زند چے اے دراھیں  چیز ٹھوس نہ اِت اَنت۔۔؟ چے ایش آیانی مذہب نہ اَت کہ وت مذہب ءِ بازیں  چیز پرے مردماں  مابعدالطبیعاتی اِت اَنت کہ ھنچش چشکہ لبرل ازم، جمہوریت، سوشلزم، سیکولرازم، ءُ راجی انصاف ءِ مقابل ءَ مذہبی ئیں  حیال یعنے حدا، قیامت، ءُ بہشتءُ دوزح ءُ ارواح ءِ حیال ٹھوس صورت ءُ دروشم ءِ تہءَ ساڑی نہ اِت اَنت بلکنا آیانی سرءَ یک مذہبی عقیدگے ھست اَت کہ ایش ساڑیءُ موجود اِت اَنت گُڑا ھردوئیں  صورتءُ دروشمانی تہءَ اے قبائلی مردم بے سوب ءُ بے کٹ ءُ بے مولءُ مراداِت اَنت پرچا کہ مذہبی ءُ سیکولرازم ھردو پرایاں  مابعدالطبیعاتی حیال اِت اَنت کہ اے ھردوکانی مقابلہ ءَ آیانی وتی زندءِ ٹھوس ءُ سوگہ ئیں  حقیقت ءُ راستی ھما اِت اَنت کہ ایشانی ذکر ساری ءَ بوتگ کہ اُدءَ زنداگاں  بدحال، گُژنگ، شدیک ءُ درپہ در اَت، گُڑا ایشی ءَ سگگءُ برداشت کنگءِ یک ھُب ءُ ھدوناکی یے ھم ساڑی اَت کہ زندءِ جُہدءُ زوھد ءِ تہءَ آیانی ھمے سگّ ءُ سینگ ، بہادری، سرمچاری، ءُ دلاوری آیاں  زندگ داشتگ اَت نیکہ مذہب ءِ مابعدالطبیعاتی جارءُ نعرہ ءُ نیکہ نوکیں  دنیاءِ مابعدالطبیعاتی جارءُ نعرہ۔۔!

            ءُ بامن وتی پِسءِ نِمدی ءَ دیمءَ داران پکر جنان بوت کہ آئی پِسءِ نمدی چشکہ آئرا چہ وتی رگءُ روھتگاں  سندان گواتءِ تہءَ بال دیان بوتگ اَت کہ آ ولی وار چشکہ مارشت کنان بوتگ اَت کہ بلکنا تنے وھدی آ ھرچنت کہ حیال دلءَ بستگ اَت گُڑا ایش پوک ءُ بے سیت زانگ بوت اَنت پرچا کہ آ تنے وھدی وتی دراھیں  ورنائی ءَ وتی پکر ءُ فلسفہ ءِ تہءَ گْوازاینتگ اَتءُ زندءَ زندءِ ٹھوس ءُ سوگہ ئیں  دروشم ءِ تہءَ کدی نہ پرکایاتگ اَت، چشکہ نوں  چہ وتی پِس ءِ نِمدی ءَ پدا ایشرا پرکایان وتی وجود ءِ جہلیں  درجگءَ مارشت کنان ءُ ماران اَت۔۔۔!

            ءُ وتی پِس ءِ نمدی ءَ پد اولی وار مارشت کنان بوتگ اَت کہ زند انکس ارزان ءُ آسانیں  کارے نہ اَت نہ چشکہ آ ایشرا حیال کنان بوتگ اَت ، بلکنا ایش سک گران ءُ سک مشکلیں  کارے اَت۔۔۔!

            آ نکہ ایش ارزان ءُ آسان اَت اگاں  کسے پیسلہ بہ کُرتیں  کہ آئرا چے پیمءَ زند گْوازینگی اَت۔۔ءُ اے پیسلہ چہ کُلاں  مشکلیں  گرانیں  کارے اَت۔۔۔ ءُ آ حیال کنان بوت کہ اگاں  من وتی پسءِ نمدی ءِ پدا بروآں  ءُ لبرل اِزم ، جمہوریت ، سوشلزم، راجی انصاف، سیکولرزم، ءِ حیال ءُ عکسانی باروءَ جُہد بکن آں ، یا کہ صوفی یے بہ باں ، ءُ حدا، ارواحءُ بہشتءُ دوزح ءِ باروءَ پکر بجن آں ، کہ پمن اے ھردہ مابعدالطبیعاتی ئیں  پکر اَنت، کہ نیکہ کسے حدا، ارواح، قیامت، بہشتءُ دوزح ءَ دیستگ اَت ءُ نیکہ کسے جمہوریت، سوشلزاِزم، سیکولراِزم، ءُ لبرل اِزم ءَ وتی ٹھوس صورتءَ دیستگ اَت کہ اے دراھیں  نظریات اھتگءُ شُتگ کہ پرے نظریاتاں  لکھءُ ھزاریں  مردم بیران بوتگ کہ وت مذہب ءُ حداءِ نامءِ سرءَ چہ کُلاں  گیش مردم مُرتگ اَت یا کہ کُشگ بوتگ اَت۔۔!

            ءُ ھنچش سٹالن،ءُ ماوزے تنگ ءُ لینن ءِ آشوب ءُ انقلابانی تہءَ لکھ ءُ ھزاریں  مردم مرُتگ اَت پرچا کہ اے نظریہ گُڈسرءَ بنیادم ءِ ٹپانی ماردم نہ بوتگ اَت ءُ اَچ بنیادمءِ مڑھ ءُ لاشانی سرءَ گْوستگ اَت، کہ نوں  اگاں  من پرے نظریہ ءُ پکراں  گوں  وتی زندءَ بہ گوازین آں  گُڑا چہ گُڈ سرءَ منءَ پشومانی نہ بیت۔۔؟ چے من زندءِ ٹھوس ءُ راستی ءُ حقیقی ءُ سوگہ ئیں  سرگوست ءُ تجربگاں  چہ وتءَ را زبہر نہ کن آں ۔۔؟ کہ اے ٹھوس ءُ راستی ءُ سوگہ ئیں  زند منی بزگرانی منی دہکان ءُ منی بگ جتءُ منی شپانکانی زند اِنت، کہ من چہ شاھی ماحل ءِ شازادگانی بے لیکہ ئیں  زندءَ ڈن وتی زندءَ گْوازینگ لوٹ آں ، چیءَ کہ گوں  خان ءِ بندی گری ءَ خان میراحمد یار خان ءِ دراھیں  شاھی خاندان ءِ زندمانی تہءَ چو حاک ءِ حاکوتاں  گوں  ھور ءِ اولی تْرمپاں  ڈھیر بوت۔۔۔!آنکہ من ھم ھما کہول ءَ چہ تعلق دار آں بلے من وتی زندءَ دگہ پیمءَ کئیل کنان اوں ۔۔۔ چے نوں  من وتی زندءِ اُمیتانی سرءَ پیلو باں ۔۔؟ بامن پکر جنان بوت ءُ نہ زانت کہ کُجا بروت۔۔۔؟

            آئی پس ءِ نِمدی آئرا گوں  یک نوکیں  جاوریءَ دُچار کُرتگ اَت ءُ جاور ءِ بُن ءُ روھتگ نہ زان آں  کُجا سکّ اِت اَنت، ءُ بُن کدی کدی حیال کنان بوت کہ اے رگءُ روھتگ گوں  آئی انسان ءِ لاشعور ءَ سکّ اِت اَنت۔۔۔ھما لاشعور ءُ تحت الشعور کہ ما دراہ ایشی بہرات ایں  کہ مئے بیح ءُ بُنیات اَچ ھموداں  درکپت کہ اُدءَ ما دراہ انسان اِت ایں ، ایوکءَ انسان کہ پدا مئے یک قومی، ملکی ءُ پدا ذاتی لاشعورے اَت، کہ اے لاشعور ءِ علمءُ زانت ھمنکس لازم ءُ الم اَت چشکہ مئے وتی قومی ءُ ذاتی لاشعور! بامن حیال کنان بوت، ءُ پدا آ مُراد ءِ باروءَ پکر جنان بوت۔۔۔

            مُراد شازادگے نہ اَت بلکنا آ شاغاسی اسلم ءِ بچ اَت۔۔ ءُ اسلم تاں  باریں  روچاں  خان ءِ دربارءَ شاغاسی بوتگ اَت ءُ نوں  ا ٓپنشن بوتگ اَت ءُ مُراد آئی ورنائیں  شائری کُرت ءُ گوں  لبزانک ءَ میل ءُ دوستی داشت ءُ آ وتی قوم ءَ ، وتی ڈیھ ءُ وتی رسم ءُ دوداں  چے پیمءَ دیست ءُ چون دیست، بامن ایش دوست بوت، پرچا کہ مراد ءِ پکر ءُ حیالانی تہءَ یک اُمیت ءُ راستی یے پیداک اَت کہ اے اصلیت آئی وتی شازدگانی تہءَ نہ اَت، پرچا کہ مرادءِ نند ءُ نیاد شار ءِ تہءَ گوں  لس مردمان اَت گوں  بکالاں ، گوں  لوڑی ءُ میدان، گوں  نقیب ءُ درزادگاں  ءُ گوں  لس مردماں  کہ آئی اے حاصیت بامن ءَ چہ بندات ءَ دوست بوتگ اَت کہ بامن کدی کدی آئرا گوں  وت شکار ءَ وتی ڈگارءُ زمیناں  بُرت کہ ادءَ آ لبزانک، فلسفہ، نگدکاری، غزل ، لچہ، ردانک ءُ شائری ءُ زندءِ ایدگہ دراھیں  تک ءُ پہناتاں  گپ کُرت اَنت، کہ بامن وت اے دنیا ءِ تہءَ یک چیزے بُوگ لوٹ اِت ءُ وتی جند ءِ پکرءُ فلسفہ یے جوڑ کنگ لوٹ اِت، کہ آ ایدگرانی پکرءُ فلسفہ ءِ پدا تچگءُ تاچ ءَ پہ وت شر نہ زانت چیءَ کہ آ لوٹ اِت کہ آئی وتی جند ءِ یک اصلی ئیں  کار ءُ کردے بہ بیت۔۔ ءُ مراد ءِ تہءَ آ ھما حاصیتاں  دیست چشکہ وت آئی تہءَ اِت اَنت، یعنے اصلی دروشم ءِ تہءَ پکر جنگ ،اصلی ئیں  کار کنگ ، ءُ سرجم ءُ دلجمیں  کار کنگ۔۔۔!

            مراد وتی وانگ ءَ چہ شال ءِ کالجءَ پیلو کُرتگ اَت۔۔۔ ءُ مروچی باندا آ کلات اسکول ءِ تہءَ اُستاد بوتگ اَت ءُ آئی ھُب ھمیش اَت کہ آ کلات اسٹیٹس یونین کہ نوں  گارءُ زیان بوتگ اَت آئی انتظامیہ ءِ تہءَ افسرے بیت، بلے نوں  کہ سیاسی جاور بدل بوتگ اَت، ءُ یک نوکیں  دورے بنا بوتگ اَت گُڑا مراد نہ زانت کہ چے پیمءَ وتی اے واھگ ءُ لوٹاں  پیلو بہ کنت۔۔!

            بلے وتی دل ءِ تہءَ وتی ارواح، ءُ وتی اصلیت ءِ تہءَ مراد شائرءُ شاہ نویسے اَت، کہ انتظامیہ ءِ تہءَ آیگ چشکہ آئی ورنائی ھُب ءُ واھگانی یک ھوژارے اَت ، یک لوارے یا کہ سرگوشے اَت، کہ اھتگ اَت ءُ اَچ آئی سرءَ گْوزان اَت، کہ بنیاتی صورت ءَ لبزانتے اَت، ءُ آ کدی تاچ خان ءِ دیوان ءَ ’توک‘ ءِ میتگ ءَ شُت کہ اُدءَ آ گوں  واجہ کار، بوھیر، بیرم، ءَ نند ءُ نیاد کُرت کہ استمان گل ءِ اے باسک ءُ سروکانی گپّ ءُ تران آئرا دوست بوت چیءَ کہ آیانی تہءَ نوکیں  تھام ءُ نوکیں  رنگے اَت۔۔۔

            ءُ بامن کلات ءِ تہءَ، شال ءُ مستونگ، ءُ خضدار ءُ نوشکے ءِ تہءَ بوئوکیں  چیزانی باروءَ چہ مراد ءَ اِشکُت کہ مُراد ءَ گوں  چیزاں  ھمے پیمءَ ھُب ءُ واھگ اَت کہ آ وتءَ را گوں  ھر چیزءَ واکب ءُ سرپد کُرت ، چیءَ کہ آ گوں  لس مردماں  نندونیاد کُرت ءُ نوں  آ کلات ءِ جاندمی دَمگ ’ ینچاری ‘ ءِ تہءَ ماسٹر بوتگ اَت کہ آ ہپتگانی ہپتگ درا نہ بوت ءُ یک روچی، آ کلات ءِ شارءَ درابوت ءُ بامن ءِ دیوان ءَ شُت کہ ادءَ آ زندءِ باروءَ ، زندءِ جنجال ءُ مشکلاتانی باروءَ گپ جنان بوت اَنت ءُ یک نوکیں  زندے ءِ واباں  گندان ءُ حیال کنان بوت اَنت کہ آ ھر دو یعنے بامن ءُ مرادھردو برے حبرءَ سرجم ءُ سوگہ اِت اَنت کہ اے زند کہ آ ایشرا گْوازینان اِت اَنت گُڑا ایش آیانی ھاترءَ المیں  زندے نہ اَت، بلکنا اے زندءِ پُشت ءَ یک دگہ زندے اَت کہ اے زندءَ آیاں  شوھازگی اَت، دریافت کنگی اَت۔۔!

            مراد چو بامنءَ واب دیست ، پمیشا بامن ءَ دوست اَت۔۔۔ ءُ ھنچا مراد وتی رنگءُ دروشم ءِ تہءَ یک معصوم ءُ پکرمندیں  ورنایے اَت کہ ھر چیز ءَ بشکھندگ بوت ، آئی مرد کرنچ کرنچ اِت اَنت ءُ آئی لنٹ زنڈ ءُ چم ڈلگ اِت اَنت ءُ پونز مزن اَت کہ آ وت وتءَ را اُرس ءِ شائر پوشکن ءِ پیم ءَ حیال کُرت کہ پوشکن ءِ مود ھم ھنچش کرنچ کرنچ اِت اَنت ءُ مروچی باندا مُراد پوشکن ءِ گدار ’کپتان ءِ جنگ‘ ءَ وانگءَ اَت، کہ پوشکن ءِ شائری آئرا چہ آئی گداراں  بلکنا گیشتر دوست اَت کہ آ ھما پیمءَ وتی جند ءِ چاگرد ءِ باروءَ نوشتہ کنگ لوٹ اِت ءُ وھدے بامن آئرا پوشکن ءِ لقب داتگ اَت گُڑا آ باز وش بوتگ اَت کہ نوں  آ وتی کوپگاں  یک بلوچی چادرے ھم مان کُرت پرچا کہ آئی دروشم اگاں  ارسی شائر پوشکن ءِ پیم ءَ اَت بلے آئی ارواح بلوچی اَت۔۔۔ چیءَ کہ آ بلوچانی پوشکن جوڑ بُوگ لوٹ اِت۔۔۔!

            مروچی باندا زمستان ءِ چھٹیانی سبب ءَ مراد چہ نیچاری ءَ میتگ ءَ کلاتءَ اھتگ اَت ءُ ادءَ وتی گس ءُ توک ءِ میتگءَ وتاک اَت کہ ادءَ آئی پِس شاغاسی وتی پیری ءِ روچاں  گوازینان اَت۔۔

            ءُ خان ءِ بندی گری ءُ پد لہتیں  روچ ساری مراد آئی لوگءَ اھتگ اَت کہ ادءَ آ گپ ءُ دیوان کنان بوتگ اَت ءُ وتی باندات ءِ واباں  گندان بوتگ اَت۔ ءُ نوں  بامن ءِ واھگ ءُ لوٹ اَت کہ آ وڑے نہ وڑے ءَ مراد بہ گند اِیت ءُ حبر ءُ حالے بہ کنت۔۔!

            وتی بنگلہ ءِ پیتاپ ءَ نندوک کائونٹ لیوٹالسٹائی ءِ ’جنگ ءُ ایمنی‘ ءَ وانان آ لیون ءِ کارست ءِ باروءَ وانگءَ اَت کہ مراد گوں  وتی چادرءَ ، گوں  وتی کرنچیں  موداں  درابوت کہ آ بشکھندگ اَت آنکہ پہ بامن اے جاوربشکھندگی جاور نہ اَت اَنت بلکنا ایشانی تہءَ یک تہلی یے مان اَت، بامن وتی وتی دراجیں  کھیس ءِ تہءَ مراد ءَ وش اھتک کُرت کہ مروچی وت بامن وتی کھیس ءِ تہءَ یونانءِ یک شازادگے ءِ پیم ءَ درا بوت کہ آ وتی چادر ءَ چکبند بستگ اَت کہ گوں  آئی اے چادر نمادار درا کنگءَ اَت کہ آئی باسک ءُ دراج ءُ مزنیں  پلکانی دست ڈنءَ درکپان باز گران سنگ ءُ زیبدار درا کنگءَ اِت اَنت۔۔۔

            آ مراد ءِ دستان پرنچ اِت  ءُ گوں  آئی بگل گیر بوت۔۔۔

’’ تو کجائے، درا نہ بئے ، مراد۔۔؟ ‘‘  ءُ مُراد کھندگ بشکھندگ گْوشان بوت۔۔۔

’’ واجہ کار من ءَ نوں  تو مراد مہ گْوش بلکنا بامراد بہ گْوش پرچا کہ من پہ وت نوکیں  لقبے ایر کُرتگ، مراد بامرادؔ! ‘‘

ءُ بامن کہ اینکس وھد مونجا ءُ پریشان بوتگ اَت ، مروچی اولی وار، چشکہ مراد ءَ دیستگ اَت گُڑا کھند اِتگ اَت۔۔۔

            ’’ چہ مُراد ءَ بامُرادؔ۔۔۔ وشیں  حبرے۔۔‘‘  بامن گْوشان بوت ءُ پدا چہ مرادءَ جُست کنان بوت ’’ دگہ لقبے بوت کنت۔۔؟ چہ بامراد  ءَ بلکنا مُراد وش ، چے شر تر نہ اِنت۔۔۔؟ ‘‘

بلے مراد ءَ چشکہ بامن ءِ لقب دوست نہ بوت ءُ آ گْوشت۔۔۔

’’ منی حیال ءَ بامراد گوں  منی نام ءَ شرتر بیت۔۔‘‘  ءُ کھند اِت۔۔۔

ءُ پدا بامن چشکہ یکدم ’کاروبار‘ ءِ سرءَ بئیت ، گْوشت۔۔۔

’’ مراد زان ئے، کہ مروچی من ترا پہ یک المی ئیں  جُستءُ پدے ءَ لوٹ اِتگ۔۔۔‘‘  ءُ مُراد وتی چادرءَ وتی کوپگاں  پہ شری مان کنان گْوشت۔۔۔

’’ چے حیراِنت، بامن کہ تو انکس مونجا ءُ ملور درا بئے۔۔۔؟ ‘‘

ءُ بامن وتی پیشانی ءَ کرنچ کنان گْوشان بوت۔۔۔

’’ جاوراں  تو زان ئے کہ جاور تہل ءُ تہل تر بوان اَنت۔۔۔! ساری ءَ خان صاحب بندی کنگ بوت، ءُ پدا منی پِسّ بگاوت کُرت کہ آ نوں  سرلٹ ءَ اوگانستان ءُ پاکستان ءِ نیامءَ گٹ ءُ گرپتار اِنت کہ نیکہ ادءَ اھت کنت ءُ نیکہ اوگانستان آئرا باھوٹ کنگ لوٹ اِیت، چشکہ منی پِس یک مزنیں  ردے کُرتگ۔۔۔ یا کہ ایشی مزنیں  سرمچاری یے۔۔۔ من نہ زان آں ۔۔۔! ءُ زی آئی نِمدی یے منءَ خفیہ ئیں  دستے ءَ دست کپتگ ءُ منی پِس لوٹ اِیت کہ من ھم آئی یاگی گری ءِ تہءَ ھور بہ باں ۔۔۔! ءُ من نہ زان آں نہ کہ چے بکن آں ۔۔۔ چہ یک نیمگءَ اے گِس، اے آرام ءُ آسودگی ءُ اے آسراتی ءُ دومی نیمگءَ قومءُ ملک ءُ وطن۔۔۔! بلے سیمی نیمگءَ اے آریپیں  مولءُ مراد کہ اے آریپیں  لیکہ ءُ مکسد ءِ دیمءَ ما وت باز کسان ءُ گْونڈ درا باں ۔۔۔ ءُ من نہ زان آں  کہ من گوں  وتی پِس ءَ یک ھنچشیں  جنگے ءِ تہءَ بہر بزیرآں  کہ آئی ھچ مزلے درا نہ اِنت۔۔۔! اے جنگ یک روچی ئیں  جنگیءُ مڑایے نہ اِنت، بلکنا اے دراجیں  جنگے۔۔۔ بلے اے جنگ ءِ کشک ءُ کنڈگے درا بہ کُرتیں  کہ مردم ھما نگر بہ شُتیں ۔۔۔ تو یک روچی پاد کائے کہ من جنگ کن آں ۔۔۔ ءُ پدا ترا کسے جُست نہ کنت۔۔ کہ تو کُجا شُت ئے۔۔؟  ءُ پدا ترا خبر ھم نہ اِنت کہ تو چے ءَ پہ جنگ کنان ئے۔۔؟  مہلوک گوں  تو چنکس ھست کہ نیست۔۔؟  ءُ پدا مزنیں  المیہ ایش اِنت کہ تو اے جنگ ءَ لبرل اِزم، سوشلزم، جمہوریت، ءُ راجی انصاف ءِ نام دئے۔۔؟  تو ون یونٹ ءَ پروشگ لوٹ ئے۔۔؟ تو دعویٰ مزنیں  کن ئے بلے تئی دعویانی ءُ تئی ساڑیگیں  وسیلگانی نیامءَ مزنیں  پرکے ۔۔۔ چے یک قبیلہ ءُ قومداریں  قومے گوں  یک نوکیں  قومی ریاستے ءَ اے پیمءَ جنگ کُرت کنت۔۔۔؟ چشکہ منی پِس کنگ لوٹ اِیت۔۔؟ ‘‘

ءُ پدا بامن چُپ بوت ءُ مراد ءِ نیمگءَ چاران بوت چشکہ گوں  مراد ءَ آئی جُستانی پسویے نہ اَت۔۔۔ ءُ چشکہ اگاں  پسویے ، جوابے ھست اَت گُڑا مراد ھم بلکنا ایشرا پہ شری دات نہ کُرت۔۔ پرچا کہ زند ءِ تہءَ ھر چیزءِ پسویے نیست اَت۔۔۔، بلکنا زند یک کرار ءُ یک کش ءَ زندگ بُوگ ءِ نام اَت۔۔ ءُ اے پسوانی شوھاز وت یک دوکہ ءُ دورھے اَت کہ مردم مُدام دورہ دوکہانی پُشت ءَ تچان اَت، کہ گُڈسرءَ آئی لوح محفوظ ءَ آئی بے سوبی ءُ بے کٹی نوشتہ ات۔۔! کہ مہاتما گاندھی وتی گُڈی ئیں  روچاں  وتی زندءَ بے ثمر ءُ بے معنا حیال کُرت، وھدے آ وتی واباں  وتی دیمءَ پروشان دیست۔۔! ءُ نوں  کہ آئی پِس مزنیں  گامے زرتگ اَت، کہ پریشی آ چشکہ ساریءَ سرین بند نہ اَت، کہ ناگت چہ خان ءِ نزوری ءُ کمزوری ءِ سبب ءَ آ وتی ھوپار ءُ لہڑگانی درگیجگ ءَ پہ اے مزنیں  گامءَ زرتگ اَت کہ ایشی تہءَ یک مردمے ءِ غصہ ءُ گیش اِت اَنت چہ جائیکہ ایش راستی پہ سیکولراِزم، جمہوریت ءُ لبرل اِزم ءُ ون یونٹ ءِ پروشگ ءِ ھاترءَ اِت اَنت۔۔۔ چے اے دراہ واب نہ ات اَنت۔۔۔؟ چے آئی پس میر حمل وتی وابانی گْواچی رندءَ بوتگ اَت۔۔۔؟

            بامن مراد ءِ نیمگ ءَ چاران بوت، ءُ پدا مُراد گْوشان بوت۔۔۔

’’ اگاں  تو روئے، گُڑ امن ھم کایاں ۔۔۔! ‘‘

’’ بلے تئی نوکریءُ تئی ماسٹری۔۔۔؟ ‘‘

’’ من ایشاں  پہ زندءِ ھمے راھبنداں  قربان کن آں ۔۔ یعنے منی واب ھم جمہوریت، ءُ  لبرل ازم ءُ سیکولراِزم ءِ ھاترءَ اِنت، ءُ من مُدام حیال کُرتگ کہ مئے اے قومداری ءُ قبیلہ داری زندایوک ءَ دنیاءِ نوکیں  راھبندانی پچ گرگ ءِ تہءَ کُٹّ اِیت۔۔!  ‘‘

ءُ بامن چشکہ وش بوت ءُ گْوشت۔۔۔

’’ تو راستی باور کن ئے کہ اے ’آدرش‘ اے واھگ مئے زندءَ بدل کن اَنت۔۔؟ ‘‘

’’ نوکیں  دنیا ھمیشانی سرءَ روگءَ اِنت، گُڑا ما پرچے مہ رویں ۔۔۔   ؟‘‘

ءُ بامن پسو دات۔۔  ’’ بلے من نہ زان آں  پرچے منءَ باور نہ یات کہ چش نہ بیت۔۔۔!‘‘

’’ تئی بے باوری ءِ سبب ایش اِنت کہ تو مُدام وتی جندءِ حرکتانی سرءَ یک نگدکارے ءِ چماں  چارئے۔۔ تو ھر چیز ءِ باروءَ پکر جن ئے۔۔۔ ھر چیز ءِ تہءَ وتی ذات ءَ مان کن ئے۔۔ ءُ پدا زانگ لوٹ ئے کہ چے تئی زند اے دراھیں  اصول ءُ راھبنداں  سگ اِت کنت کہ نہ کنت۔۔۔؟  بلے زند ءِ بازیں  پیسلہاں  مردم وتی سکھت ءِ سرءَ یقین کنت۔۔۔! ‘‘

ءُ بامن  بشکھندگ بوت۔۔۔ 

’’ تو ھم مذہبی راھشون ءُ راھبندانی باروءَ گپ جن ئے۔۔۔؟ ‘‘

’’ بچار منی حیال ءُ ھر ھما تجربگ مذہبی سرگْوستے شمار بیت وھدیکہ آئی تہءَ وتی دلءُ زرد ءِ واھگ ءُ لوٹ ھور بہ بنت۔۔۔! ‘‘

ءُ مراد جُست کُرت۔۔۔ ’’ گُڑا تو حیال کن ئے کہ تئی پس ءِ یاگی گری ءِ تہءَ دلے مان نہ اَت بلکنا ایش یک غصہ ءُ یک زہرگے اَت کہ اے غصہ ءُ اے زہرگ زوتی ءَ یک روچی جہل کپ اِیت ، کہ نہ جمہوریت اے ملک ءِ تہءَ کیت، ءُ نیکہ سوشلزم ، لبرل ازم ءُ سیکولرزم۔۔۔‘‘ !

’’ ھو! ‘‘  بامن وتی دراجیں  دستانی پنجگ ءَ گواتءِ تہءَ بُرز کنان گْوشا ن بوت ءُ وتی حبرءَ دیمءَ بران بوت۔۔۔ ’’ من ءَ پہک یکین اِنت کہ منی پِسّ ءِ زرمبشت آئی وتی زہرگ ءُ غصہ ءِ سرءَ ایر اِنت۔۔ کہ آخان صاحب ءَ گوں  چہ بندات ءَ راضی نہ اَت ءُ آئی حیال ءَ خان ءِ پیسلہ نہ ایوک وتءَ را بُڈینت بلکیں  دراھیں  قومءَ بُڈینت۔۔۔ءُ مروچی ھنچوش بوت۔۔ کجا اِنت تئی خان۔۔؟ آئی ھر چیز فنا بوت۔۔ گوات ءِ تہءَ بال کُرت۔۔۔ چیءَ کہ آ ھم یک ذاتی ئیں  پیسلہ یے اَت ءُ منی پس ءِ پیسلہ ھم یک ذاتی ئیں  پیسلہ یے شمار بیت۔۔ ءُ مئے دراھیں  قوم ءِ پیسلہ ذاتی غصہ ءُ زہرگءِ سرءَ اَنت۔۔۔ پرچا کہ مئے زانتءُ زانشت ءُ مئے دراھیں  نفسیات قومداری ءِ ھوپار ءُ لہڑگانی سرءَ ایر اِنت کہ نوکیں  دنیا ءِ گوات مارا نہ لگ اِتگ کہ ما اے دنیا ءَ نوکیں  دنیا ءِ کاسگانی تہءَ کئیل بہ کنیں ۔۔۔ مئے قول ءُ مئے ترازوءُ مئے کاسگءُ کئیل مئے وتی قومداری ءِ لہڑگانی سرءَ ایر اِنت، پمیشا تو ما تنے وھدی قومے جوڑ نہ بوتگ ایں ۔۔۔ پرچا کہ قوم بنیادم ءِ دودمان ءِ تہءَ چہ قومداری ءُ قبیلہ ءَ برز یک نوکیں  حیال ءِ تہءَ بارت ءُ اے ھما صورتءَ بیت وھدے تو زانتکارے ءُ وانندگ بہ بو، وھدیکہ تئی سوشل چینج بیت، یعنے تو ایدگہ قومءُ مردماں  گوں  ھوار بہ کپ ءُ اَچ آیاں  ھیل بہ کن کہ اَچ تو ھیل بہ کن اَنت، ءُ وتی نان ءُ روزگار ءِ پٹ ءُ پولءِ تہءَ آزات بہ بو، تو وانندگءُ زانتکار بہ بو، ءُ تئی لبزانک ، تئی شائری، تئی ازم چہ قومداری ءُ قبیلہ داری ءِ تبکیں  دیوالاں  دربہ کپ اِیت، ءُ تئی زالکار ھم وتی رول ءُ وتی کارءُ کرد ءَ پیش بہ دار انت، گُڑا تو یک قومے بئے، نہ کہ اے جاورانی تہءَ ھر چیزوابے، ھر چیزے دوکہ یے۔۔۔چے جمہوریت، سوشلزم، سیکولرزم، لبرل ازم ءِ حیال پہ یک ھنچشیں  قومے ءَ واب نہ اَنت، کہ آ وتی کْوھنگیں  راجی چاگرد ءِ تہءَ تنی وھدی ساہ گرگءَ اِنت۔۔؟ ‘‘

بامنءِ گپ دراج بوت اَنت، ءُ مراد گوشداران بوت ءُ نہ زانت کہ بامنءِ گپاں  آ چے معنایے بہ دنت۔ کہ بامن شازادگے اَت، بلے آ ئی پکر نہ زان آں  کُجا سربوتگ اَت کہ چہ یک شازادگے ءَ مراد ءَ اے اُمیت  نہ اَت، کہ یک شازادگے اے پیم ءَ دنیا ءِ یک عکسءُ یک تصویرے وتی دماغ ءِ تہءَ جوڑ کُرتگ اَت۔۔۔!

            ءُ مُراد ءَ مُدام دنیا ءِ ھمے عکس کشی دوست اَت پرچا کہ بامن ءِ تہءَ لکھ ءُ ھزاریں  کمزوری ءُ نزوری بلے آئی دماغ چہ عکس کشی ءَ پُھر اَت کہ آئرا وڑ وڑیں  حیال آیان  بوت َنت ءُ آ ھمے عکساں  گوں  وتی زند ءَ یکجاہ ءُ ھوار کنگ لوٹ اِت کہ دومی نیمگ ءَ دنیا آئرا ایوک ءَ یک آسودگیں  شازادگے حیال کُرت۔۔۔ بلے بامن چہ ایدگہ مردمان چنکس جتا اَت، ایشرا ایوکءَ مراد۔۔۔آئی سنگت زانت۔۔۔ ءُ پدا مُراد گْوشان بوت۔۔۔

’’ بچار شازادگ۔۔!  اگاں  تو منءَ وتی سنگتءُ وتی دوست حیال کن ئے گُڑا من گْوش آں  کہ بسم اللہ۔۔۔ آنکہ تئی پِسّءِ زہرگ ءُ غصہ پہ یاگی گری ءَ لاچار ءُ مجبور کُرتگ بلے پہ لہتیں  اصول ءُ نظریہ ءُ لیکہاں  مرگ شرتر اِنت کہ مردم یک آسودگیں  زندے بہ گْوازین اِیت ءُ اے بے معنائیں  زندے بیت۔۔۔ چہ جائیکہ اے راھبند ءُ اصول زندگ مہ بنت یا چش بگْوش کہ ساڑی ءُ موجود مہ بنت۔۔۔ زان ئے ولیم جیمز چے گْوش اِیت، کہ اگاں  تئی ارادگ ھمیش اِنت کہ تو حدا ءَ شوھاز بہ کن ئے گُڑا تئی ارادگ وت ترا حدائی نیمگءَ بارت پرچا کہ اے دنیا یک ارادگے، یک قوت ارادی یے۔۔۔ ! ءُ جمہوریت ،لبرل اِزم، سیکولرزم، سوشلزم ءُ راجی انصاف آنکہ بہ گپتار ء تئی مابعدالطبیعاتی اَنت، بلے چہ اے زند ءَ وش تر اَنت، کہ ادءَ یک اُمیتے گندگ بیت، یا کہ یک اُمیتے ھست۔۔۔! ‘‘

ءُ یک زرے پکر جنگءَ پد بامن گْوشت۔۔۔

’’ بلے من نوروزخان ءِ جنگءَ بہر بُوگ لوٹ آں ، من وتی پس ءِ زرمبشت ءِ بہر بُوگ نہ لوٹ آں ، اگاں  کہ منءَ جنگ کنگی اِنت۔۔۔!‘‘

’’پرچے ؟‘‘ مراد جُست کُرت ءُ بامن پسو دیان بوت۔۔۔

’’پمیشا کہ ادءَ ایوکءَ لوچ ءُ لگڑ یک واھگے یعنے منی عزت، منی شناست، منی قوم، منی نام ءُ نسب منی گیرت۔۔۔! ‘‘

ءُ مراد چشکہ ھبکہ بوت ئُ جُست کُرت۔۔۔

’’ تئی پِسءِ جمہوریت، لبرل ازم، سوشلزم، ءُ راجی انصاف، ءِ حیال ترا دوست نہ اَنت،؟  ‘‘

ءُ بامن پسو دیان بوت۔۔

’’  منءَ زندءِ ھمے چیز دوست اَنت کہ ایشی تہءَ ھچ نظریہ ءِ مردم ء ِ زندءِ راھشون مہ بیت۔۔ کہ اے زند نظریہے نہ اِنت۔۔۔ بلکنا ایشی تہءَ ایوک ءَ مردم ایوک ءَ ھمے نظریہانی زیان کنگ ءِ ھاترءَ جہد بہ کنت، ءُ یاگی بہ بیت، کہ اگاں  بنیادم ءِ یاگی گری ءَ معنا ءُ متلبے ھست گُڑا ھمیش اَت، کہ ایشی تہءَ ھچ نظریہے مہ بیت، ایوکءَ زند بہ بیت۔۔۔ لوچ ءُ لگڑیں  زند۔۔۔ پرچا کہ تنے وھدی مردم اگاں  جنگءَ کُشتگ بوتگ گُڑا پہ نظریاتاں  چہ جائیکہ ایش مذہب ءِ نظریہ بہ بنت یا کہ سوشلزم ءُ کمیونزم ءُ قومیت ءُ قوم پرستی ءِ نظریہ بہ بنت، اے دراہ مردماں  پہ نظریہ ءِ نام ءِ سرءَ کُش اَنت ءُ قتل کن اَنت، کہ اے دنیاءِ تہءَ اَچ ایشی گیش المیہ ءُ ڈکھے بوت کنت۔۔؟

مراد بامن ءِ پکرءُ فلسفہ ءَ ساریءَ زانت بلے مروچی چشکہ یک جویے اَت کہ تچا ن اَت، ءُ مراد ھم ھمے جو ءِ تہءَ تچگ لوٹ اِت پرچاکہ بامن ءِ پکر ءِ تہءَ یک کدرتی ئیں  کششے اَت، کہ اے کشش کدرتی چہ زمانگاں  چشکہ گون اَت کہ آ اے کشش ءَ چشکہ چہ زمانگءِ ترس ءَ چیر داتگ اَت بلے نوں  چشکہ آ ایشرا پدّر کنگ لوٹ اِت۔۔!

ءُ پدا مُراد جُست کُرت۔۔۔

’’ تو راستی نوروزخان ءِ زرمبشت ءِ تہءَ روگ لوٹ ئے۔۔۔؟ ‘‘

’’ ھو! ترا چیءَ پہ یکین نہ اِنت۔۔؟ ‘‘

’’ منءَ باور اِنت، ءُ تو ھرچیز کن ئے من گوں  تو گون اوں ۔۔۔ ‘‘

’’ گُڑا تیار بہ بو، ما گوں  نوروز خان ءِ لشکرءَ روایں ۔۔۔ ‘‘

’’کدی؟‘‘  مراد وش بوت۔۔

’’زوت! ‘‘  بامن گْوشت۔۔۔ ’’ چیءَ کہ من وتی زندءَ چہ نظریہ ءُ فلسفہاں  بگیر گْوازینگ لوٹ آں ۔۔۔ لوچ ءُ لگڑیں  زند۔۔۔ ایوکءَ زند۔۔۔ زند کہ وتی لیکہ وت اِنت۔۔!  ‘‘  ءُ پدا آ پاد اھت اَنت ءُ بامن مراد ءَ گْوازینان گْوشت۔۔۔

’’ بچار! مراد من وتی پِس ءِ زرمبشت ءَ زُوت کُٹوکیں  زْرمبشتے حیال کن آں ، وھدے نوروزخان ءِ زرمبشت دائمی اِنت کہ ایشی تہءَ مئے جمعی ءُ ذاتی زندءِ المیں  ارمان ءُ اُمیت ھور اَنت۔۔! ‘‘

ءُ پدا ھردوئیں  سنگت وتی پکرانی تہءَ چہ وت ءَ جتا بوت اَنت۔۔۔

                                                  ٭٭٭

                                                (15)

بامنءِ کوہءَ روگءِ نیت ءِ یا شائر مُراد ، یا کہ حدا ءَ خبر اَت کہ دگہ کسے ءَ خبر نہ اَت۔۔۔

ءُ بامن ءَ وتی ھمے راز ءَ دلءَ دارگءِ سرءَ سک وش اَت چشکہ آئی مُنج تہار ءُ دلپڈوکیں  پکرءُ فلسفہ ءِ گرانباری ناگت ءَ سبک بہ بیت۔۔چشکہ آ وتی جون ءُ جسگ ءِ تہءَ یک نوکیں  زندے تگءُ تاچ بماراِیت۔۔۔ یا چشکہ آئی حون ءِ گردشت ناگت ءُ ناگمان ءَ ترند ءُ تیز بہ بیت۔۔ کہ اَچ ادءُ ساری چشکہ آ مُرتگیں  بدن ءِ تہءَ یک پژمرتگیں  ارواح بہ بیت، کہ نوں  ناگمان ءَ اے مُرتگیں  بدن ءُ جون ءِ تہءَ یک نوکیں  ساہ ءُ نپسے اھتگ اَت۔۔ کہ ایشی سبب ھما راز اَت کہ آ ایشرا وتی دلءِ تہءَ تئورگ، مارگ ءُ مارشت کُرتگ اَت۔۔۔!  ءُ آ اے راز ءَ اولی وار پہ وت یک مزنیں  چیزے ءُ یک مزنیں  حبرے گْوند اِتگ اَت۔۔۔!

            ءُ اولی وار آ چشکہ زانتگ ءُ پوہ ءُ سرپد بوتگ اَت کہ زندءِ راز، زندءِ معنا، ءُ متلب ات اَنت نیکہ زندءِ راستی ءُ حقیقت کہ چمانی دیمءَ ات اَنت۔ چی ءَ کہ بامن زندءِ رازاں  زندءِ حقیقت ءُ راستی زانت کہ کہ چہ یک ذاتے ءِ زندءَ بگر تانکہ راجدپتر ءِ آریپ ءُ مزنیں  واکیاتاں  ھرچیز یک رازے اَت ءُ ھمے راز مردمانی جُست جو ءُ جستءُ پد ءِ سبب اَت کہ حداوت رازانی رازاَت، پمیشاآئی زانگءِ واھگ ءُ ھُب ءُ ھدوناکی کہ مردمانی دلءِ تہءَ چہ کُلاں  گیش اَت، یعنے ھرچنت کہ مردم ءَ وتی چارمکنڈ ءَ زندءِ رازانی ساڑی بُوگ ءِ مارشت بیت ھمنکس گیش آ چہ وت ءَ چہ حدا ءَ یا کہ چہ وتی ارواح ءِ رگءُ روھتگاں  نزینک بیت۔۔!

            ءُ بامن ءِ حیالءَ کسے را اگاں  زند ءِ رازاں  گوں  دلگوشی نہ اَت گُڑا آئی زند ھم ھچ زندے نہ اَت بلکنا یک پوک ءُ بے سیتیں  راہ ءُ کشکے اَت کہ ایشرا نہ بُن ءُ نیکہ آسرے اَت۔۔۔!

            ءُ پہ بامن ءَ چہ کُلاں  مزنیں ، راز ، وتی چاگرد، وتی وطن ءُ وتی قوم ءِ باندات ءِ باروءَ پکر جنگ چہ کُلاں  مزن ءُ مستریں  راز زانگ بوت چیءَ کہ قوم یک ھنچشیں  حیالے اَت کہ آ باندات ءِ تہءَ چیر اَت کہ تو ایشرا انوں  وتی چمانی دیمءَ دیست نہ کُرت ئے ، زانت نہ کُرت ئے، بلکنا تو ایشی یک عکس ءُ یک حیالے وتی دماغ ءِ پُشت ءَ ایرکُرت کہ اے حیال ءُ اے پکر تئی وتی جوڑ کنوکیں  عکس اَت کہ اے عکس ءِ سرگْوست ھما دمان ءَ ٹھ اِتگ ءُ جوڑ بوتگ اَت وھدے کہ تو یک ڈگارے ءِ سرءَ گوں  وتی پیمیں  زبان گْوشوکیں  ، لیوس پوشوکیں  ءُ وتی پیم ءَ نندوک ءُ پادآئوکیں  مردماں  گوں  نندءُ نیادکنان آیانی یا کہ وتی جندءِ زندءِ باروءَ وتی دماغ ءِ تہءَ یک عکسے بستگ ، یک تصویرے کش اِتگ ءُ جوڑ کُرتگ کہ تئی وتی ھمے کش اِتگیں  عکس ءِ تہءَ اے مردمانی چے زندے اَت۔۔۔یا کہ چے زندے بوت کُرت۔۔؟  آ چون زندگ اِت اَنت۔۔؟  چو وارت اَنت؟  چو وپت اَنت۔۔؟ چون مونجا ءُ ملور بوت اَنت۔۔؟ چو وش ءُ زہر بوت اَنت۔۔؟  ءُ چون وتی زندءُ امروز ءَ گْوازینت اَنت۔۔؟ ءُ باندات ءِ باروءَ چے پیمءَ واب دیست اَنت ءُ چے وشیں  واب دیست اَنت یا کہ آیانی واب تہل اِت اَنت، آیانی آسوگی چون بوت کُرت، آیانی زند چون بدل بوت کُرت۔۔؟  اے دراھیں  جُست ءُ پد گوں  اھتنوکیں روچاں  گوں  بندوک اِت اَنت یا کہ گوں  آیانی باندات ءَ بندوک اِت اَنت کہ اے باندات آیاں  یک مُچی یے ، یک قومے، یک اُلس ءُ یک اُستمانے جوڑ کُرت کہ اے حیال ءُ اے عکس چہ زند ءِ حقیقت ءُ راستیاں  چٹ جتااَت چیءَ کہ راستی ءُ حقیقت ءِ تہءَ ھرچیز پْروشوک ، جتا جتا، پرزگ پرزگ ، تارتارءُ راڈ راڈ اَت بلے عکس ءِ تہءَ ھرچیز وتی جاہءَ جاہ منند اَت کہ ایشی تہءَ ھچ پروشے مان نہ اَت بلکنا یک پہک ءُ سرجمیں  زندے اَت کہ ایشی تہءَ زندءِ دراھیں  آسراتی ءُ آسودگی موجود اِت اَنت ھرمردم وش ءُ وشال اَت، ھرمردم ءِ زندءِ یک لیکہ ءُ یک مُرادے اَت کہ آ ھمائی پچ گرگءَ پہ زوھد کنان اَت، واب گندان اَت، کہ نہ ادءَ گژن ءُ شُد اَت ءُ نیکہ درتہ پُچی ءُ بدحالی، بلکنا یک نوکیں  زانتءُ یک سرپدی یے اَت کہ اے زانتءُ سرپدی یک جمعی زانتءُ سرپدی یے اَت کہ ھرکس ایشی تہءَ وتی دردءُ ڈکھ ءَ گوں  دومی ءَ تران ءُ بیان کُرت ءُ دومی ءِ ڈکھ ءُ دردءَ وتی ڈکھ حیال کنان بوت! کہ اے دراھیں  چیز ءُ اے دراھیں  حیال گوں  باندات ءِ عکسءَ بندوک اِت اَنت کہ اے باندات کہ تنے وھدی موجودءُ ساڑی نہ اَت، بلکنا یک رازے اَت کہ اے راز ءَ پچ کنگی اَت ءُ تالان کنگی اَت تانکہ اے راز ءِ شوھاز ءُ آگہی دیمترءَ ایدگہ رازاں  پچ کنان تالان کنان بہ بیت۔۔ چیءَ کہ زندمُدام محرک اَت، مُدام حرکتءِ تہءَ اَت، کہ ایشی تہءَ قوم، الس، ءُ استمان ءِ حیال ھم حرکت کنان دیمءَ روان اِت اَنت، کہ ھرچنت کہ مئے زندءِ عکس کشادگ بُوان اَت، گُڑا ھمے پیم ءَ مئے قوم، وطن ءُ ملک ءُ دیار ءُ گلزمین ءِ ھیال ھم حرکت کنان دیمءَ روان اِت اَنت، کہ گُڈّسرءَ قومءُ وطنءُ حاک اہم نہ اَت بلکنا اے دراہ ھما راز ءِ راز اِت اَنت، کہ اے مزن ءُ مستریں  راز مئے انسان گری ، مئے انسانیت اَت کہ ایشی تہءَ گُڈ سرءَ دراھیں  قوم ءُ ملکاں  یکجاہ ءُ ھور بُوگی اَت کہ بگیر اَچ ایشی دگہ راھے نیست اَت۔۔!

            ’پمیشا مئے باندات ءِ عکس، مئے جمعی زندءِ راز ایدگہ قوم ءُ ملکانی یا کہ ایدگہ مردمانی رازاں  ھم وتی عکس ءِ تہءَ جاہءُ جاگہ داتگ اَت کہ بگیر چہ ایدگراں  مئے وتی عکس ھمے ناپیلو اَت کہ ما را گوں  ایدگہ مردماں  دیم ءَ روگی اَت ءُ مئے عکس ءِ تہءَ۔۔۔ یعنے باندات ءِ عکس ءِ تہءَ ایدگرانی عکس ھم مان اَت تانکہ مئے باندات ءِ واب سرجم ءُ سوگہ بہ بنت۔۔!‘

            بامن حیال کنان بوت ءُ وتی دلءِ تہءَ وتی آئوکیں  قوم، باروءَ حیال کنان بوت، کہ ایش یک عکسے اَت، یک پکری تصویرے اَت، کہ ایش تنے وھدی سرجمی ءَ وتءَ را درانگاز نہ کُرتگ اَت بلے ایش ھست اَت، ایشی یک ڈگارے، یک زبانے، یک رسمءُ دودے ءُ ایشی یک راجدپترے اَت، ءُ اے دودمانءِ یک بہرے اَت، بلے ایش سرجم نہ اَت، تنے وھدی، بازیں  جاھاں  ایش رازے اَت، ءُ یک پْرشتگیں  رازے اَت، کہ ایشرا یک سرجمیں  رازے بُوگ ءَ پہ بازیں  عکس بکار اِت اَنت ، بازیں  واب بکار اِت اَنت، تانکہ کسے عکس جوڑ نہ کُرتگ، یا کہ واب نہ دیستگ گُڑا آ زند ءِ رازءَ ھم نہ زانت، پرچا کہ زند ءِ مزنیں  ڈائیلما ھمیش اِنت کہ ایشی راز ایشی حقیقت ءُ راستی اِنت۔!‘

ءُ نوں  کہ من کوہءَ روگءَ اوں ، گُڑا یک رازے منءَ زندءِ سکھین دیان اِنت، بامن حیال کنان بوت ءُ وتی بنگلہ ءِ تہءَ وتی پیتی ءُ صندوقاں  پچ کنان ءُ بوجان بوت تانکہ چہ کوہءَ روگءَ ساری آ وتی اھمیں  چیزاں  یا کہ دوکاری ئیں  چیزاں  بزوراِیت کہ پدا نہ زان آں  آ پد ءُ پد وتی اے ماڑی ءِ تہءَ اھت کنت کہ نہ کنت۔۔۔! چے آزندگ بوت کنت کہ نہ کنت۔۔! پرچا کہ آ یک مزنیں  رازے ءَ وتی دلءَ داران نوں  ھما راز ءَ گیشتر کشادگ ءُ پراہ کنگ ءِ ھاترءَ کوہءَ روگءَ اَت۔۔!  ءُ آئی اے راز ءَ بگیر چہ حدا ءُ بگیر چہ ماسٹر مراد دگہ کسے نہ زانت، ءُ آئرا وتی ھمے راز باز سک وش کنان اَت کہ وتی عکس ءُ حیال ءِ تہءَ آ وتءَ را گوں  یک بانداتے ءَ بندان ءُ گرہن دیان اَت کہ آ تنے وھدی ساڑی نہ اَت، موجود نہ اَت، کہ ایوک ءَ یک عکس ءُ تصویرے ءِ دروشم ءِ تہءَ ساڑی اَت، نہ کہ وتی اصلی دروشم ءِ تہءَ ایش بدگاڑ، حشک، بے کشک ءُ راہ ءُ بلکنا بے سیت اَت، بلے وتی عکس ءِ تہءَ ایش یک مزنیں  رازے اَت۔۔۔!  کہ دنیا ءِ تہءَ مُدام ھنچش بوتگ ، ھنچش بیت، ءُ ھنچش ھست کہ ادءِ دیمی جُنزگ ءُ دیمی کنزگ مُدام حیال ءِ تہءَ بوتگ کہ اصل چیز حیالءُ آیئڈیا اَت کہ بنی آدم ءِ راجدپتر ءِ بیح ءُ بنیات حیال ءِ سرءَ اَت کہ اے حیال دیمءَ روان اَت، اے حیال اَت کہ پشت کپان اَت، ءُ اے دنیا ءِ راجدپتر اصل ءُ اصلیت ءَ حیال راجدپتر اَت۔۔۔!

            ءُ بچار اے حیال منءَ چنکس بُرز ءُ بالا کُرتگ کہ من مروچی وتی دل ءُ زردءِ تہءَ یک نوکیں  دلجمی ءُ سوگئی یے مارشت کنان اوں  کہ ساری ءَ من اَچ ایشی وتءَ را زبہر حیال کُرت، بلے مروچی ھر چیز بدل بوتگ۔۔۔! ھر چیز بدل بوتگ۔۔!!

            ءُ پدا چہ وتی ’یاشیکا‘ کیمرہ ءَ ھما ریل ءَ درکُرت کہ ایشی تہءَ صفت ءِ بازیں  عکس اِت اَنت کہ اے عکساں  لہتیں  روچ ساری آ گپتگ اَت کہ اے ریل صاف نہ اَت کہ ایشرا پہ صفائی ءَ شال ءَ یا کہ کراچی ءَ دیم دیگی اَت، بلے ساری ءَ بازیں  عکس ءُ تصویر صفت ءِ موجود اِت اَنت کہ نوں  آ چہ وتی پیتی ءَ ایشاں  درکُرت ءُ چاران بوت کہ یک عکسے ءِ تہءَ صفت ءِ بُرزریں  بالاد درا اَت کہ آ روچءِ دیمءَ اوشتوک اَت ءُ آئی چمانی تہءَ روچ چشکہ کپان اَت کہ آ وتی پیشانی ءَ کرنچ ءُ چماں  کریتگ اَت چشکہ آ روچ ءِ برکش ءَ وتءَ را بہ پہریز اِیت۔۔۔ ءُ دومی عکس ءِ تہءَ آ وتءَ را بوک کُرتگ اَت کہ اَچ ایشی آئی سیاہ ءُ سرمگیں  چم درا اَنت، ءُ سیمی تصویر ءِ تہءَ آ یک مزنیں  سنگے ءِ سرءَ اوشتوک اِنت ءُ دور گْوزند ءَ چاران اِنت ءُ چارمی عکس ءُ تصویر ءِ تہءَ آئی مود یلہ بہ آئی ءِ پیشانی ءَ کپتگ اَنت کہ آئی کپ دیم درا کنت، ءُ کپ دیم زیان اِنت کہ آئی دوچ ءِ برکش برائی کوپگاں  چمانی تہءَ کئیت۔۔۔!

            کہ بامن  اے دراھیں  عکساں  چاران بوت چشکہ ایش ایوک ءَ عکس اِت اَنت ءُ ایشانی اصلیں  جونءُ جسگ ڈنءَ اَت، بلے وتی دلءِ ایدگہ رازاں  آ ھمے عکسانی سرءَ وش بوت ءُ لہتیں  عکساں  وتی بٹوا ءِ تہءَ ایر کُرت ءُ ایدگراں  پیتی ءِ تہءَ چیر دات۔۔۔ آ یک کسانیں  بکچہ ءِ تہءَ وتی لیوس ءَ ایرکُرت ءُ ’مارسل پراوسٹ‘ ءِ کتاب گْوستگیں  وابانی یات گیری Remembering the Things Pastءَ زرت کہ نوں  آ پہ کوہ ءِ روگءَ تیار اَت کہ آ وتی پسءِ جنگءِ تہءَ بہر زورگءَ نہ اَت، بلکنانوروزخان ءِ جنگءِ تہءَ بہر زورگ لوٹ اِت، کہ اگاں  آئرا لم ءَ جنگ کنگی اَت، گُڑا اے جنگ پہ تچکیں  زندءِ قدراں  بوتیں ، نہ کہ بازیں  وابءُ نظریاتاں  کہ اے دراہ نظریاتی جنگ چشکہ بنیادم ءِ المیں  آزاتی ءُ وشیانی دژمن اِت اَنت، کہ ادءَ نظریہ چہ زندءَ گیشر اھمیت داشت ، وھدیکہ بامن زندءَ ’ باالذات‘ وت یک لیکہ ءُ مکسدے حیال کنان بوت کہ زندگ بُوگ ءِ متلب زندگانی اَت، نیکہ نظریہ ءُ پکر۔۔۔!

            بامن ءِ عجبیں  حیالے اَت۔۔۔

ءُ ھما شپ آئی ماس آئی کوٹی ءِ تہءَ اھت کہ پہ آئی پسءَ گریہگءَ اَت، پہ خانءَ گریہان اَت، ءُ پہ ھما مردماں  گریہان اَت کہ آ کلات ءِ شارءِ تہءَ جنگ بوتگ اَت، یا کہ نوں  کوہءِ تہءَ مران اِت اَنت۔۔

            آئی ماس گریہان آئی زندگانی ءِ دعا کُرت ءُ آئرا خبرنہ اَت کہ باندا آئی شازادگ وتی کوہءَ روگءَ اَت۔۔!

-----------------

بامن ءُ مُراد چہ شیشہ ڈگار ءَ آ درکش چہ نورگامہ ءُ مولہ ءُ گھٹ ءِ تلاراں  سرکپان گُڈسرءَ یک ھنچشیں  گھٹ ءُ گرءِ تہءَ سربوت اَنت کہ ادءَ آیاں  کسے نہ دیست کہ بُرز سوزیں  آزمان اَت ءُ چارمکنڈ کوھانی حشکیں  تلاراِت اَنت ءُ یک ھنچشیں  چپ چپائی یے اَت کہ بامن اولی وار چشکہ گوں  چشیں  چپ چپائی یے ءُ دوچار کپتگ اَت۔۔!

            ادءَ بامن ءَ اولی وار حیال اھت کہ مرک چہ زندگانی ءَ انکس نزینک اَت کہ آئی دراھیں  ترس ھم زیان بوتگ اَت، چشکہ آئرا زندگ بُوگی اَت گُڑا آئرا مرکءِ تہءَ زندگ بُوگ اَت کہ اصل زندگانی ھما اَت کہ ایشی تہءَ مردم مُدام مرک ءِ تہءَ زندگ اَت، کہ اے ڈولیں زندءِ تہءَ تُرسے نہ اَت، بگیر اَچ ایشی کہ ترا مرگی اَت بلے زندگانی المیں  حرکتانی تہءَ۔۔!  یعنے مزنیں  حرکت، چہ وتی ذات ءَ بُرز تریں  حرکت، پہ ایدگراں  زندگ بوگءِ حرکت، پہ ایدگراں قربانی دیگ ، پہ ایدگراں  مرگ ءُ زندگ بُوگ ءِ حرکت ، کہ ایوکءَ حرکت مردم ءَ زندگ داراِیت، بید چریشی کہ اے حرکت پہ کئے ءَ بُوگ ءَ اِنت۔۔۔؟ پدریں  حبرے کہ حرکت زندگانی ءِ نام اِنت، وتءَ را زندگ دارگ، زندءَ زندگ دارگ، زندءِ پاھاز ءَ کنگ ، زندءَ سمبہینگ، زندءَ برجاہ دارگ، ءُ زندءَ چہ پروشکاریاں  رکھینگ زندگانی اِنت۔۔!

            ھما شپ نیمگءَ وھدے بامن مراد وتی کونڈ ءِ تہءَ واب اِت اَنت کہ یک سرمچارے اھت کہ آئی دیمءَ مول بوتگ اَت ءُ آئی ورنائیں  زڑوکیں  چم درااِتنت کہ آئی لاپ انکس لاگر اَت چشکہ آئی ونگ ءَ لِچ اِتگ اَت، آئی جامگ باز دراج ءُ شلوار ءِ پادگ تنک اِت اَنت، آ سیاھیں  دراجیں  بوٹ پاد ا کُرتگ اَت۔ آئی حمیل ءِ تہءَ تیرانی ردءُ کتارے اَت، ءُ کوچءَ تپنگے اَت۔

            بامن ءُ مراد آئی دیمءَ پاد اھت اَنت،ءُ آ گوں  آیاں  وش آمد ءُ برآمد بوت کہ اے سرمچار بامنءُ مُراد ءَ چشکہ ساریءَ زانت۔

’’ شُمئے شپ چون گْوست۔۔ ؟ ‘‘  ورنائیں  سرمچار چہ بامن ءُ مراد ءَ جُست کُرت۔۔

ءُ بامن گْوشت۔۔۔

’’ کوہءُ کوھستگ ءِ زندگانی سک مشکل ءُ گْران اِنت۔۔!‘‘

ءُ سرمچار ءِ بشکھندگی درابُوگءَ نہ اَت، بلکنا آئی چمانی بْرکش پیش دارگءَ اَت کہ آبامن ءِ ھمے گپ ءِ سرءَ چشکہ بشکھندگ بوتگ اَت۔۔۔ پمیشا آ گْوشان بوت ۔

’’ ھو! تئی حبر راست اِنت کہ کوہءِ زند سکّ گران اِنتءُ باز مشکل اِنت‘‘۔ءُ یک زرے چپی ءَ پد آ گْوشان بوت۔  ’’ ایش تو ھست۔۔۔!  ‘‘  بامنءُ مُراد گپ نہ جت

ڈن ءَ سارتیں  گْواتے کشان اَت ءُ آزمان ءِ رنگ کوھانی سیاھیں  رنگءِ تہءَ گیشتر سبز دراکنان اَت کہ آ اَچ ادءَ آزمان ءِ روکپتی نیمگءَ آزمانءَ پہ شری چاران ءُ گندان اِت اَنت کہ دومی نیمگءَ چہ روٹکی نیمگءَ روچ بُرز بُوان اَت ءُ گوات گوں  تلاراں  ڈیک وران یک توارے پیش داران اَت چشکہ گوات پدرد اَت۔۔۔ چشکہ گْوات ھیسکانءُ گریہان اَت۔۔

ورنائیں  سرمچار یک تگردے ءِ سرءَ گوں  بامن ءَ گوں  مراد نندوک وتی تپنگ ءَ وتی کُٹ ءَ ایر کُرتگ اَت۔۔

            بامن ءِ کشءَ ’مارسل پرائوسٹ‘ ءِ گْوستگیں  وابانی یاتگیری ایر اَت، کہ ورنائیں  سرمچار ایشرا زُرت ءُ وتی مول ءَ چہ دیمءَ دورکنان بامن ءِ نیمگءَ چاران بوت کہ نوں  آئی ورنائیں  دیم درا اَت کہ برائی یک سیاھیں  ریشے ودی اَت کہ سرمچار ءِ عمر چہ بیستءَ یک ءُ دو سال گیش اَت،ءُ آ چشکہ یک وروکءُ ھستگاریں  گسے ءَ تعلق داشت کہ زی شام ءَ وھدے بامن ءُ مراد کوہءَ اھتگ اَت گُڑا چہ سرمچارانی وتاک ءُ کیمپ ءَ ساری ھمے سرمچار آیانی وش آھتک کُرتگ اَت ءُ آیاں  ھمے تلارءِ تہءَ جتی ءُ جاگہی کُرتگ اَت ءُ دیمءَ کیمپ ءِ تہءَ نہ بُرتگ اَت کہ بامن ءُ مراد ءِ ھُب ءُ ھدوناکی ھمیش اَت کہ آ زوتاں  زوت گوں  ایدگہ سرمچاراں  یکجاہ بہ بنت ءُ پہ وتی چم ء وت بہ گند اَنت کہ کوہءِ جنگءُ سرمچارانی زندءُ کیمپ ءِ زندگانی چے پیمءَ اَت۔۔ ءُ ایش کہ کیمپ ءِ تہءَ چنکس مردم اِت اَنت ءُ چے پیمءَ زند گْوازینگ ءَ اِت اَنت؟  ءُ آیانی جنگ چے پیمءَ اَت کہ ڈن ءَ ھرکس آیاں  پراری، سرمچار، یاگی ءُ گوریلا ءِ نام دات کہ اے دراھیں  نام یک حرکتے ءِ نام اِت اَنت کہ اے حرکت پرچیءَ اَت؟ ءُ پہ کئے اَت؟ ءُ چون اَت؟ بامن ھمے دراھیں  حبراں  زانگ لوٹ اِتءُ پوہ بُوگ لوٹ اِت۔۔!

            ءُ نوں  ھمے ورنائیں  سرمچار بامن ءِ کتاب ءَ بُرز ءُ جہل کنان گْوشت

’’ ادءَ تو جنگ اِنت۔۔ کتاب ءِ وانگ چون بوت کنت! ‘‘

’’ ھروھدءَ جنگ تو نہ بیت!‘‘

’’ تو راست گْوش ئے۔۔۔ ما جنگءِ تہءَ ایں ۔۔بلے ھروھدءَ جنگ نہ اِنت۔۔ ما کدی کدی پہ اُرش ءُ حملہ ءَ روایں  نہ کہ گیشتر وھد ما وتءَ را چیر دئیں ، مئے کار چاپہ جنگ اِنت ءُ پدا رُمبگ ءُ جِہگ اِنت! ‘‘

ءُ پئوجی مئے پُشت ءَ اَنت، مارا چارگءَ اَنت۔ مئے زندگانی دلدستءَ ایر اِنت۔۔ بلے مئے زند بس ھمیش اِنت۔۔!‘‘

ورنائیں  سرمچار باز دلجمی گپ جنان اَت ءُ آ وتءَ را یک سوگہ ءُ سرجمیں  سرمچارے ءِ ڈولءَ پیش دارگ ءَ اَت ءُ حبر حبر ءِ تہءَ آ بامن ءُ مُراد ءَ چاران اَت چشکہ آ بامن ءُ مُراد ءَ چہ وتی گپاں  متاثر بہ کنت۔۔!

            ءُ بامن ءُ مُراد ءِ ھاترءَ ایش چٹ نوکیں  زندے اَت ءُ آ راستی چہ ورنائیں  سرمچار ءِ گپاں  متاثر اِت اَنت!

ءُ پدا بامن ورنائیں  سرمچار ءِ دستاں  چہ تچکیں  کتابءَ دست گپت ءُ وتی کش ءَ ایر کُرتءُ پدا دوربمباریں  بالی گُرابے ءِ توار بوت ءُ آ ھر سَئے چپ بوت اَنت ءُ چہ تلار ءِ کونڈ ءَ بُرز سبزیں  آزمان ءِ نیمگءَ چاران بوت اَنت کہ دور چاست ءِ بُرز بوئوکیں  روچ ءِ تہءَ بمبار گراب ءِ سرءَ روچءِ بْرمش کپت اَنت ءُ یک دمے یک برکشے چمانی تہءَ اھت ءُ پدا بمبار بالی گراب زیان بوت ، بلے آئی گومبگ ءِ توار چہ نزینک ءُ نزینک تر بوت ءُ ورنائیں  سرمچار وتءَ را کونڈ ءِ تہءَ کمکیں  پدی کُرت ءُ بامن ءُ مُراد ءَ ھم پرمات کہ آ ھم کونڈ ءِ بُن ءَ مہ نند اَنت بلکنا وتءَ را پدیءُ پُشت ءَ بہ کن اَنت۔۔۔

’’ کمکیں  انگر۔۔!  کمکیں  انگر۔۔‘‘  ورنائیں  سرمچار آیاں  گْوشان بوت

بلے بامن نہ زان آں  پرچے نہ سُر اِت، ءُ آ چشکہ سُرگ نہ لوٹ اِت۔۔ وھدیکہ مُراد وتءَ را پُشتءَ کنزینان بوت۔۔۔

ءُ پدا یک مزنیں  گومبگءِ توار ءَ دراھیں  کوہءُ کوھستگ ءَ چشکہ زمین جمب ءِ پیم ءَ سُرینت ءُ ورنائیں  سرمچار ءِ چشکہ در بہ کپ اَنت۔۔

’’ آ پدا بمباری کُرتگ۔۔! دو روچ ساری اَچ آ اچ اداں  جہل روٹکی نیمگءَ یک گٹ ءُ گریءِ تہءَ بمباری کُرت۔۔آیاں  پہک شک انت کہ مئے کیمپ ھمدان اِنت۔۔ ءُ مئے کماندان گْوش اِیت کہ مارا زوتاں  زوت اے کیمپ یلہ دیگی اِنت۔۔ بلے وھدے ما کیمپ ءِ تہءَ روایں  گُڑا کماندان ءِ گپاں  اشکنان کہ آخر آ چے پیسلہ کنت۔۔!‘‘

ءُ کماندان ءِ باروءَ چہ ورنائیں  سرمچار ءَ اِشکنان ، بامن جُست کُرت۔۔

’’ تئی کماندان ءَ خبر ھست کہ ما ادءَ اھتگ ایں ۔۔ ؟‘‘

’’ چون خبرنیست۔۔! ھپتگے ساری شمئے کلوہ ادءَ اھت تو مئے کماندان وش بوت کہ شُما ھم آیگءَ اِت۔۔۔آئرا اے گمان نہ اَت کہ شُما وتی پِسءَ یلہ دئت ءُ مئے کیمپ ءِ تہءَ کااِت۔۔۔‘‘  ورنائیں  سرمچار بامن ءِ نیمگءَ چاران گْوشت۔۔ کہ آئی چمانی تہءَ پہ بامن چشکہ یک مزنیں  عزتءُ شرپے اَت کہ آئرا چہ وتی کماندان ءَ حال رستگ اَت کہ آ یعنے بامن شازادگ میر حمل ءِ بچ اِنت ءُ شازادگ میر حمل وت نوں  یاگی بوتگ !

            سرمچار بامن ءِ نیمگءَ چاران گْوشت۔۔

’’ مارا  وتی خان ءُ شازادگانی قدر ھست۔۔! ‘‘

’’ من شُمئے منت واراوں  بلے من شازادگے بُوگ نہ لوٹ آں ، من یک سادگیں  بلوچے بُوگ لوٹ آں ۔۔ پمیشا من گوں  شُما یکوار ءُ یکجاہ جنگ کنگ لوٹ آں ، من نہ زان آں  کہ شمئے نظریہ چے اِنت بلے من لوٹ آں  کہ شُمئے پیمءَ زندگ بہ باں  ءُ شُمئے پیمءَ بہ مرآں ۔۔۔!، منءَ جنگ دوست نہ اِنت، من جنگءَ شر نہ زان آں  ءُ بلکنا من جنگ کُرت ھم نہ کن آں ، بلے من نہ زان آں  کہ پرچے یک واھگے زُرت کہ من شُمئے جنگءِ تہءَ بیاھاں  آنکہ من پِس منءَ وتی جنگءِ تہءَ برگ لوٹ اِت، بلے من آنگر نہ شُت آں  نہ زان آں  پرچے۔۔؟ ‘‘

ءُ پدا گومبگے ءِ توار ءُ پدا آ ھر سَئے چہ گارءَ درکپت اَنت کہ جہل چہ بمباری ءَ پد مزنیں  دھوت ءُ دھنزے چشت بوتگ اَت کہ نوں  ھر کُنڈ ءَ تالان بوت ۔ دسمبر ءِ ماہءِ سری روچانی موسم صاف ءُ کشادگ اَت کہ دوریں  کوھانی کھڈ ءُ کابیل، کرنچ کرنچ درابُوگ ءَ اِت اَنت۔۔

’’ مروچی ایش وتی کارءَ کُرت اَنت ، باندا پدا کاینت۔۔!‘‘ ورنائیں  سرمچار گْوشان بوت، چشکہ آئرا سکھتءُ یکین بیات کہ بمباریں  بالی گُراب پدا نیااَنت۔۔پمیشا بامن جُست کنان بوت ’’ تو چون زان ئے کہ ایش پدی نیا اَنت۔۔؟‘‘

’’ مئے ءُ آیانی ھمروچیگیں  ’چماں  چیرکی‘ لیب مُدام ھنچوش اِنت۔۔!‘‘

ورنائیں  سرمچار گْوشان بوت کہ بامن تنے وھدی آئی نامءَ نہ زانت بلے آئی زبان حاران ءُ پنجگوری بلوچی ءِ بوءَ دات چشکہ بامن آئرا ساری ءَ دیستگ اَت بلے آئرا چشکہ یات نہ اَت کہ آئرا کُجا دیستگ اَت۔۔۔!

            ءُ پدا ورنائیں  سرمچار وتی جہل ءَ وتی بدنءَ پہ شری سنج کنان گْوشت۔۔۔

’’ نوں  ما مزنیں  کیمپ ءَ روایں ۔۔۔ بلے من شُمئے چماں  گوں  چادرے ءَ بند آں ۔۔۔‘‘

ءُ بامن جُست کُرتءُ مُراد ھم گُڑ اِت کہ چے اے سرمچارءَ خبر نہ اَت کہ ماں  کئے ایں ۔۔۔ زی آ مارا ھمدءَ وش اھت کُرتگ اَت، مئے دیمءَ اھتگ اَت ءُ چہ کیمپ ءَ پما نان ءُ نپاد آئورتگ اَت، ءُ مروچی ما را گْوشگءَ اَت کہ آ مئے چماں  بند اِیت ءُ مارا ادءَ بارت۔۔۔ چے ایش تضادے نہ اَت۔۔ چہ آئرا مئے نیتانی سرءَ شک اَت۔۔؟ چے آئرا باور نہ اَت کہ ما ھم ادءَ پہ سرمچار بُوگءَ اھتگ ایں ۔۔۔ کہ نوں  ما را جنگ کنگی اَت۔۔ اے دراھیں  حبرانی متلب چے۔۔؟‘‘

ءُ مُراد بشکھندگ  اَچ آئی جُست کُرت۔۔

’’ تو مئے چماں  پرچے بندئے۔۔۔؟ءُ چے ترا باور نہ اِنت کہ ما پہ جنگ کنگءَ اِدءَ اھتگ ایں ، چے مارا جاسوس حیال کن ئے؟  ءُ پدا ما گوں  بندیں  چماں  چون اے رُنگ راہ ءُ تلارانی درنیام ءَ شُت کن ایں ؟ ‘‘

’’ مئے کماندار ءِ حکم ھمیش اِنت کہ مارا کماندارءِ حکم منگی کپ اِیت! من دیمءَ رواں  شُماراں  برآں ، ءُ شُما منی پُشت ءَ آیاں  بئیت، ءُ من شُمارا چہ سوگہ ئیں  راہءُ کشکے ءَ برآں ، شُما دلجم بئت!‘‘

بامن ، مُرادءَ ءُ مُراد بامنءَ چاراِت ءُ ورنائیں  سرمچار آیانی دیمءَ چاران زانت کہ اے مرد بلکنا برائی حبرانی سرءَ دلءَ کُرتگ اَت! پمیشا آ گْوشان بوت۔۔

’’ ایش کماندارءِ حکم اِنت، منی حکم نہ اِنت، شُما دلءَ مہ کن اِت۔۔ اے مئے کیمپ ءِ راہ ءُ راھبنداں  گْوزگی اِنت تانکہ یک باوریءُ سکھین ءُ یکینے سوگہ بہ بیت!‘‘

ءُ پدا آیانی چماں  بستءُ ورنائیں  سرمچار دیمءَ بوت ءُ بامن ءُ مُراد کوہءِ تنکیں  راہءِ سرءَ روان بوت اَنت کہ کدی آیاں  وتی تکہ ءِ سرءَ لک کپگ ءِ مارشت بوت ءُ کدی دیم جہلائی شتور کنگ ءِ مارشت بلے مراد کہ چٹ پشتءَ اَت وتی دستءَ بامن ءِ کوپگ ءَ بامن ورنائیں  سرمچار ءِ کوپگ ءَ وتی دستءَ ایر کنان ، ترانءُ دست مُچ جنان رادگ بوت اَنت۔

بامن نہ زانت کہ آ وابے گندگءَ اَت یا کہ ایش راستی ءِ دنیا یے اَت ءُ پدا آ دم بُرت اَنت کہ چہ اے ھند ءَ کیمپ ءِ کشک باز دراجیں  کشکے اَت ءُ کہ آیاں  مارشت بوت کہ آ باز دور اھتگ اَت، کہ نوں  وتی گرمیں  کوٹ ءُ جرسیانی تہءَ آ صد کُرتگ اَت کہ چہ بُرزی ءُ جہلی ءَ آ دم بُرتگ اَت کہ باز رنداں  آیانی پاد گوں  راہ ءِ سنگاں  ڈگ لگ اِت اَنت ءُ آ شتران بوت اَنت۔۔۔

            دیرءَ گلبدگ ءِ توار اھت تو بامن ءُ مُراد ءَ مارشت بوت کہ آ چہ کیمپ ءَ نزینک اھتگ اَنت۔۔

’’ ما رستگ ایں ۔۔۔‘‘  سرمچار تُسان گْوشان بوت۔۔  بامن ءُ مراد وتی ھیدانی تہءَ حبر دَیگ ءَ پہ وت شر نہ زانت۔۔

ءُ پدا وھدے آیانی چمانی پٹی دورکنگ بوت تو بامن ءُ مُراد پریشان کہ آ یک دراجیں  کوہ ءِ کشکءُ یک نرم ئُ ھواریں  جاھے ءَ اِت اَنت کہ ایش دو کوھانی آریپیں  ردانی درنیام ءَ یک پچ ءُ کشادگیں  جاھے اَت کہ اُدءَ کس مُرگے ھم چی چِڑی نہ کُرت کہ برز ءَ آزمان اَت ءُ جہل کوھانی نہ کٹوکیں  ردءُ ریسگ۔۔۔

            مُراد ءُ بامن وتی دیمءَ کماندارءَ اوشتوک دیست۔۔۔

’’ منی نام سرپراز زہری اِنت۔۔ ءُ من اے کیمپ ءِ کماندار آں ، ءُ ایش منی گْوھاز زتک مدت خان اِنت۔۔‘‘  کماندار ءِ براہوی زبان ءِ تہءَ داتگیں  حرپ ءُ لوز باز سادگ ءُ صاف اِت اَنت کہ آ وتی ءُ وتی گْوھارزتک مدت خان ءِ پجار وتیءَ گوں  مراد ءُ بامنءَ کُرتگ اَت۔۔۔

            بامن چارگءَ اَت کہ مدت خان کد مردمے اَت  نیکہ بُرز ءُ نیکہ پٹک۔۔ آئی چہ چِل سالءَ بُرز اَت کہ آئی بروت بزءُ سیاہ برائی دپءَ کپتگ اَت ءُ آئی ریش کرّی ہڈی اَت کہ آئی گوش بُناں  اسپیتیں  مود چہ دورءَ درااِت اَنت۔۔۔

            آئی پیشانی پچ ءُ پراہ ءُ چم ڈلگ اِت اَنت ءُ آئی لُنٹ ءُ دپ ءِ ڈول یک وروکیں  ءُ پھر آسراتیں  مردمے ءِ پیمءَ اِت اَنت، آئی حمیل ءُ سلاہ آئی کوچءَ اِت اَنت آ گیشتر گپ نہ جت بلکنا باز سادگیں  لوزانی تہءَ وتی حبرءَ بیان کُرت ءُ پدا چپ بوت تانکہ اَچ آئی دومی وار جُست کنگ مہ بوتیں ۔۔!

            بلے آ چہ وتی جاور ءُ وتی چپءُ راست ءَ چشکہ آگہ اَت،پمیشا تو بلکنا آئرا سرمچارانی کماندان جوڑ کنگ بوتگ اَت۔

            آ وتی سرین ءَ وتی چادر ءِ تہءَ سک بستگ اَت ءُ وتی سرءَ پئوجی ساھگی ئیں  کلاھے ایر کُرتگ اَت کہ واردم ءَ آ وتی گْوھار زھتک ءَ ورنائیں  سرمچار مدت خان ءَ چیزے نہ چیزے پرمات یا کہ رومانے ءَ پہ گْوشت ءُ ورنائیں  سرمچار آئی ھرگپ ءَ ھر پرمان ءُ ھر رومانءُ رومائشت ءَ دمانی  تہءَ پیلو کُرت۔۔۔

            کوہءِ بُن ءَ یک دراجیں  تلارے ءِ ساھگ ءَ آیانی وتاک اَت ءُ وھدیکہ نَود ءُ صد مردم بُرزگ ءَ ھردوئیں  کوھانی درنیام ءَ یک تنکیں  ڈگارءِ ٹکر ءَ چارپنچ ردءُ کتار ءِ تہءَ اوشتوک وتی کماندان ءِ راہ چار اِت اَنت ءُ کماندان سرپراز زہری بامنءُ مراد ءَ وش اھتک کنان گْوشت۔۔

’’ شازادگ ما ترا وش اھتک کن ایں ۔۔ زان ئے تئی آیگ پما مزنیں  نیکیں  پیشگ ءُ شگونے۔۔ تو مئے شازادگ ئے ءُ ما تئی ھذمتگار۔۔ !‘‘  آ بشکھندگ بشکھندگ گْوشان بوت۔۔

ءُ پدا یک زرے پدا آگْوشان بوت۔۔’’  پہل کن اِت، کہ ما شُمئے چماں  بست شُمار ادءَ آئورت آنکہ شُما بلکنا ایشرا دلءَ کُرتگ۔۔ بلے ادءَ جنگ اِنت، ءُ جنگءِ لہتے راھبند اَنت، پمیشا کئے اے ھندءُ علاقہ ءَ ایوکءَ ھما بزان اَنت کہ آ ادءَ جنگ کن اَنت، ڈنی مردماں  آیگءِ وھداں  ما ھرکسی چماں  بند ایں ۔۔۔ ایش مئے دستورءُ مئے راھبند اِنت۔۔ شُما دلءَ مہ کن اِت۔۔!‘‘

’’ ایش مئے المی وتاک نہ اِنت، مااے وتاک ءَ مُدام بدل کنان بئیں ۔۔ مروچی ادءَ، باندا اودءَ۔۔ ایش مئے زند اِنت۔۔ بُرزءَ بمبار بالی گُراب، مُدام مئے سرءَ چکران اَنت۔ بلے آیاں  خبر نہ اِنت کہ ما کُجا ایں ۔۔۔ ‘‘ ءُ پدا بامن ءُ مرادءَ چاران گْوشت۔۔ ’’ شُما ھردو منی ٹولی ءِ تہءَ بہ بئت۔۔ من شُمئے کماندار اوں ۔۔ ‘‘ آ بشکھندگ بوت ءُ پدا بامن آئرا جُست کُرت۔۔ ’’ سردار نوروز خان ءِ کیمپ  کُجا اِنت۔۔۔؟‘‘

’’ سردارءِ جُستءَ کن ئے۔۔!‘‘  آ بشکھندگ بوت۔۔ ’’ سردار گھٹءَ اِنت۔۔ من شُمارا برآں ۔۔ یک روچی۔۔ بلے نوں  مئے حیال اِنت کہ ما ساریءَ یک اُرش ءُ حملہ یے ءِ تیاری ءِ تہءَ ایں ۔۔ اگاں  اے اُرش ءِ تہءَ ما زندگ منت گُڑا شُمئے پجاروکی ءَ گوں  سردار نوروز خان ءَ کنگ بیت۔۔!‘‘

ءُ بامن دیمترءَ ھچ نہ گْوشت کہ لشکر نوں  کُجام اُرش ءِ باروءَ پکر جنان اِنت۔۔!

مراد وتی چاگردءَ چاران بوت کہ ادءَ ھرچیز نوں ، عجب، ءُ بیگانگ، گندگءَ اھت، چشکہ مرکءُ زند ھردو یکجاہ چاپ جنان اِت اَنت۔۔ ءُ نوں  آراستی گوں  سوگئی ءَ ھمے مرکءُ زندءِ چاپ ءِ بہر اِت اَنت ۔۔۔۔۔نا جتابوئوکیں  بہر!

                                              ٭٭٭